URZĄDZENIA ODCZYTOWE
• mikroskopy odczytowe
– kreskowe (szacunkowe)
– precyzyjne ze śruba mikrometryczną
• noniusz
e
• mikrometry
optyczne
– skalowe (z płytką
mikrometryczną)
KLASYFIKACJA TEODOLITÓW
wg nominalnej dokładności odczytu
(1)
• o małej dokładności (teodolity budowlane)
–
o dokładności 1’-30”
–
mają zastosowanie przy tyczeniu krótkich odcinków
dróg oraz przy pomiarach małych obszarów
–
ZEISS Theo 080, OPTON Th5, WILD T0
• o średniej dokładności (teodolity inżynierskie)
–
o nominalnej dokładności odczytu 6” (20
cc
)
–
przeznaczone do pomiarów drogowych,
poligonizacji, tachimetrii itp.
–
ZEISS Theo 020, WILD T1, OPTON Th4, PZO T30
lub T6
KLASYFIKACJA TEODOLITÓW
wg nominalnej dokładności odczytu
(2)
• o dokładności podwyższonej (teodolity
uniwersalne)
– z mikrometrometrem optycznym o dokładności odczytu
1” (2
cc
)
– przeznaczone do pomiarów triangulacyjnych,
poligonizacji, tyczenia konstrukcji budowlanych oraz
pomiarów kontrolnych w budownictwie
– OPTON Th2, WILD T2, ZEISS Theo 010
• teodolity precyzyjne
– o dokładności odczytu 0,2” (1
cc
)
– używane do wykonywania triangulacji państwowej,
obserwacji astronomicznych, badania odkształceń
– WILD T3, KERN DKM2
PRZYGOTOWANIE
TEODOLITU DO
POMIARU
• ustawić statyw nad punktem w ten sposób, aby głowica
znalazła się nad nim i zajęła położenie poziome
• wyjąć z futerału teodolit i połączyć go śrubą sprzęgającą
ze statywem
• scentrować instrument nad punktem
• spoziomować instrument
• sprawdzić centrowanie i ewentualnie poprawić
• ustawić ostrość obrazu w urządzeniu odczytowym
• ustawić ostrość obrazu siatki kresek
• nastawić obraz przedmiotu na ostrość- sprawdzić czy nie
występuje paralaksa siatki kresek
PARALAKSA SIATKI
KRESEK
występuje gdy obraz celu nie powstaje na
płaszczyźnie siatki kresek
charakteryzuje się tym że przy poruszaniu okiem
widzimy przesuwanie się obrazu celu względem
siatki celownicze
Sposób postępowania:
• przy ustawieniu ostrości obrazu na
nieskończoność ustawiamy ostrość siatki kresek
• kierujemy lunetę na cel i ustawiamy ostrość
obrazu celu
CENTROWANIE
• za pomocą pionu sznurkowego
• za pomocą pionu drążkowego
• za pomocą pionu optycznego
• centrowanie wymuszone
POZIOMOWANIE
ZALEŻNOŚCI MIĘDZY OSIAMI
Osie geometryczne teodolitu
muszą spełniać następujące
warunki:
• prostopadłość osi libeli
alidadowej (LL) do
pionowej osi obrotu
instrumentu (VV)
• prostopadłość osi celowej
lunety (CC) do jej poziomej
osi obrotu (HH)
• prostopadłość osi obrotu
lunety (HH) do pionowej osi
obrotu instrumentu (VV)
Sprawdzenie warunku
prostopadłość osi libeli alidadowej
(LL) do pionowej osi obrotu
instrumentu (VV)
• ustawiamy libelę alidadową równolegle do
dwóch śrub poziomujących i obracając je
jednocześnie w przeciwnych kierunkach
doprowadzamy libelę do górowania
• po spoziomowaniu obracamy alidadę o 180
0
• jeżeli pęcherzyk libeli wychylił się od jej
pierwotnego położenia – libela wymaga
rektyfikacji
Błąd libeli
• połowę wychylenia pęcherzyka usuwa się za pomocą śrub
poziomujących spodarki, a drugą połowę za pomocą śrubek
rektyfikacyjnych libeli
• jeżeli po obróceniu alidady o 180
0
występuje wychylenie
pęcherzyka, opisane czynności powtarzamy aż do uzyskania
zgodności w granicach 0,2 do 0,3 działki libeli
Sprawdzenie warunku
prostopadłość osi celowej
(CC) do poziomej osi obrotu
lunety (HH)
• po spoziomowaniu instrumentu lunetę
naprowadzamy na wyraźny punkt P, położony w
przybliżeniu w poziomej płaszczyźnie celowania w
odległości kilkudziesięciu metrów od instrumentu
i wykonuje odczyt kręgu poziomego N
1
• obracamy lunetę przez zenit, zwalniamy alidadę i
po powtórnym naprowadzeniu lunety na punkt P
wykonuje się odczyt koła poziomego N
2
• z otrzymanych odczytów N
1
i
N
2
obliczamy tzw.
błąd kolimacji k ze wzoru:
• jeżeli błąd kolimacji przekracza potrójną wartość
błędu odczytu – należy przeprowadzić rektyfikację
2
180
1
0
2
N
N
k
Kolimacja a wysokość celu
0
50
100
150
0
10 20
30
40 50
60
70 80
kąt pionowy h
k
o
lim
ac
ja
h
C
C
k
cos
w przykładzie przyjęto, że c = 20 sekund
Rektyfikacja błędu
kolimacji
• obliczamy odczyt średni
• obliczony odczyt nastawiamy na kręgu
poziomym obrotem leniwki alidady
• oś celową naprowadzamy na punkt P za
pomocą bocznych ustawionych poziomo
śrubek rektyfikacyjnych siatki kresek
• powtarzamy sprawdzenie warunku
2
180
0
2
1
N
N
N
śr
Sprawdzenie prostopadłość osi
obrotu lunety (HH) do pionowej
osi obrotu instrumentu (VV)
• teodolit ustawia się w odległości 10-
20m od ściany budynku i po
spoziomowaniu instrumentu
naprowadza się lunetę na wysoko
położony wyraźny punkt P
• przy zaciśniętej alidadzie opuszcza się
lunetę do położenia horyzontalnego i
zaznacza się na ścianie rzut P
1
punktu
P
• po obróceniu lunety przez zenit
czynność powtarzamy zaznaczając
punkt P
2
• jeżeli odległość między punktami P
1
, P
2
jest większa od 3mm -instrument
należy oddać do naprawy w warsztacie
specjalistycznym
INKLINACJI SAMODZIELNIE NIE USUWAMY!
Inklinacja a wysokość celu
i
i tgh
k
0
50
100
150
0
10 20
30
40 50
60
70 80
kąt pionowy h
in
k
lin
ac
ja
w przykładzie przyjęto, że i = 20 sekund