Zespoły

strukturalnych

aberracji

chromosomowych

Mutacje:

• genowe

•chromosomowe

strukturalne

•chromosomowe liczbowe

•genomowe

Mutacje (aberracje) chromosomowe –

to wszelkie zmiany w liczbie i
struktrurze chromosomów

Powstają w komórkach somatycznych

lub w gametach.

Mogą się dziedziczyć lub powstawać

de novo.

Aberracje chromosomowe strukturalne:
• Inwersja
• Translokacja
• Duplikacja
• Delecja (deficjencja)
• Chromosom kolisty
• Izochromosom

Inwersje

• Paracentryczne

•Perycentryczne

Inwersje

•

inwersje mogą

wpływać na proces
mejozy, wywołując
aberracje
chromosomowe u
potomstwa nosicieli

•

aby chromosom z

inwersją ustawił się w
idealnym porządku ze
swoim prawidłowym
homologiem podczas
profazy I, musi
uformować pętlę

•crossing over w ramach tej pętli może prowadzić do
wystąpienia duplikacji i delecji w chromosomach
komórek potomnych

•crossing over w ramach
tej pętli może prowadzić
do wystąpienia duplikacji
i delecji w chromosomach
komórek potomnych

Translokacje

• Translokacja – wymiana materiału

genetycznego pomiędzy

niehomologicznymi chromosomami

• Translokacja wzajemna: dwa

chromosomy wymieniają między sobą

odcinki, co powoduje, że mają

nieprawidłowe kształty, całkowita liczba

chromosomów pozostaje niezmieniona

• Translokacja robertsonowska: łącza

się całe lub prawie całe ramiona długie

chromosomów. Miejscem połączenia

jest rejon centromeru. Dochodzi do

utraty ramion krótkich. W kariotypie

stwierdza się brak chromosomu.

Translokacje

• Zrównoważone - zasadniczo nie zmienia się ilość

materiału genetycznego, ale następuje zmiana jego
rozmieszczenia w genomie. Liczba chromosomów
może być prawidłowa lub zmieniona. Aberracja ta
może nie przejawiać się fenotypowo, ale może być
przekazywana potomswtu.

• Niezrównoważona - zmianie ulega ogólny skład

genowy. Ilość materiału jest większa, a liczba
chromosomów jest prawidłowa. W tym przypadku
zawsze dochodzi do ujawnienia fenotypowego
choroby

Translokacje

• t(2;5)(p23;q35)Anaplastyczny chłoniak

olbrzymiokomórkowy

• (ALCL)t(8;14)Chłoniak Burkitta

• t(9;22)(q34;q11)Przewlekła i ostra białaczka

szpikowa

• t(11;14)Chłoniak z komórek płaszcza

• t(11;22)(q24;q11.2-12)Mięsak Ewinga

• t(14;18)(q32;q21)Chłoniak pęcherzykowy

• t(17;22)Dermatofibrosarcoma protuberans

• t(15;17)Ostra białaczka promielocytowa

• t(1;12)(q21;p13)Ostra białaczka mielocytowa

• t(9;12)(p24;p13)Przewlekła i ostra białaczka

szpikowa

• t(X;18)(p11.2;q11.2)Mięsak błony maziowej

Duplikacja

•

podwojenie fragmentu chromosomu na skutek

niesymetrycznej wymiany odcinków chromatyd i

czasem błędnego crossing-over.

• mogą występować u potomstwa osób będących

nosicielami translokacji wzajemnej

• mogą zachodzić podczas rekombinacji

homologicznej w mejozie, w wyniku

nierównomiernego procesu crossing over

• duplikacja chromosomu 17p11.2 (choroba Charcota,

Mariego i Tootha typu 1A

• neuropatia, zaburzenia mielinizacji i regeneracji

aksonu, zanik włókien nerwowych, zanik mięśni

Delecja (deficjencja)

• Delecje powstają na skutek pęknięcia chromosomu i

następującej utraty materiału genetycznego; dotyczą

zwykle dość dużej liczby genów i wywołują

charakterystyczne zespoły chorobowe; są możliwe

do zobaczenia pod mikroskopem

• Delecja terminalna powstaje, kiedy dochodzi do

pojedynczego pęknięcia chromosomu i utraty

materiału z końca chromosomu

• Delecja interstycjalna jest efektem dwóch pęknięć

chromosomu i utraty materiału pomiędzy nimi

Delecja (deficjencja)

Choroby:
• Zespół Wolfa-Hirschhorna
• Zespół cri du chat
• Delecja długich ramion chromosomu 13

Mikrodelecja

• Delecja niewielkich fragmentów

chromosomów, niewidocznych w
mikroskopie świetlnym

• Wrodzone wady rozwojowe i/lub

cechy dysmorfii, upośledzenie
umysłowe

Mikrodelecja

Zespół

Cechy kliniczne

Delecje
chromosomo

we

Pradera-Willego

upośledzenie umysłowe, niski wzrost,

otyłość, hipotonia, charakterystyczne

rysy twarzy, małe stopy

15q11-13

Langera-
Giediona

charakterystyczne rysy twarzy, rzadkie

włosy, egzostoza, zmienne upośledzenie

umysłowe

8q24

Millera-Diekera

brak zakrętów mózgowych,

charakterystyczne rysy twarzy

17p13.3

DiGeorge’a

charakterystyczne rysy twarzy

rozszczep podniebienia, wada serca

22q11

Smitha-
Magenisa

upośledzenie umysłowe,

hiperaktywność, cechy dysmorficzne,

autoagresje

17p11.2

Williamsa

zaburzenia rozwojowe,

charakterystyczne rysy twarzy,

nadzastawkowe zwężenie aorty

7q1

Brak tęczówki/
guz Wilmsa

upośledzenie umysłowe, brak tęczówki,

predyspozycja do wystąpienia guza

Wilmsa, defekty narządów płciowych

11p13

Chromosom kolisty

• powstają gdy na obu końcach

chromosomów dochodzi do delecji, a

następnie końce te łączą się ze sobą

• często ulegają utracie, co powoduje

monosomię chromosomową w

niektórych komórkach

• zostały opisane przynajmniej w

jednym przypadku dla każdego

autosomu człowieka

• chromosomy pierścieniowe 13 i 14

wywołują zespół związany z

upośledzeniem umysłowym

• zespół pierścieniowego chromosomu

20 powodujący padaczkę i

upośledzenie umysłowe

Izochromosomy

• powstają w rezultacie podziału

wzdłuż osi prostopadłej do zwykłej

osi podziału chromosomu

• posiadają dwie kopie jednego

ramienia i żadnej kopii drugiego

ramienia

• Izochromosomy większości

chromosomów są śmiertelne

• większość izochromosomów

obserwowanych u żywych

noworodków dotyczy chromosomu

X, a dzieci z chromosomem Xq

(46,X,i[Xq]) zwykle wykazują

cechy zespołu Turnera