PRAWO DO ŻYCIA

- Art. 6 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i

Politycznych oraz II Protokół

- Art. 2 Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i

Podstawowych Wolności i Protokół nr 6 i 13

- Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Godności Istoty

Ludzkiej wobec Zastosowań Biologii i Medycyny

- N.Aumonier, B. Beignier, P. Letellier, Eutanazja, Warszawa 2003

- Maja

Grzymkowska,

Standardy

bioetyczne

w

prawie

europejskim, Warszawa 2009

- M. Mitera, M. Zubik, Kara śmierci w świetle doświadczeń

współczesnych systemów prawnych, w: www.hfhrpol.waw.pl

- M. A. Nowicki: Wokół Konwencji Europejskiej. Krótki

komentarz do Europejskiej Konwencji, Zakamycze 2002, s. 93-

103;

- Malgorzta Seroczyńska, Eutanazja i wspomagane samobójstwo

na świecie: studium prawnoporównawcze, Kraków 2004

- E. Zielińska, Prawo do życia, w: Szkoła Praw człowieka. Teksty

wykładów, Helsińska Fundacja Praw Człowieka, z. 4, Warszawa

1998, s. 7-37

- M. Zubik, Problem aborcji na świecie w dokumentach i

orzecznictwie sądowym, HFPCz, Warszawa 1997

Prawo do życia i integralności osoby

ludzkiej

1. Zakres ochrony prawa do życia
2. Eutanazja i klonowanie
3. Prawo do życia nasciturusa
4. Kara śmierci

Prawo do wolności i bezpieczeństwa

osobistego

1.

Zakres ochrony i uprawnionej ingerencji państwa w prawo do
wolności i bezpieczeństwa osobistego,

2.

Prawa osoby zatrzymanej i tymczasowo aresztowanej,

3.

Zatrzymanie w izbie wytrzeźwień jako forma pozbawienia
wolności

LITERATURA:
•

Nowicki

M.A.,

Wokół

Konwencji

Europejskiej.

Krótki

komentarz do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka,
Zakamycze 2002 r.

•

Stando-Kawecka B., Prawa osób pozbawionych wolności w
świetle orzeczeń organów Europejskiej Konwencji Praw
Człowieka, Warszawa 1998 r.

•

Prawa człowieka a policja. Problemy teorii i praktyki, red. A.
Rzepliński, Legionowo 1994 r.

•

Prawa człowieka w szpitalach psychiatrycznych i domach
pomocy społecznej. Raport z badań, Warszawa 1996 r.

Prawo do rzetelnego procesu

sądowego

•

Elementy rzetelnego procesu według Europejskiej Konwencji
Praw Człowieka,

•

Problem

przewlekłości

postępowania

i

metody

jego

rozwiązania,

•

Znaczenie praw osoby oskarżonej.

LITERATURA:
•

Frankowski S., Goldman R., Łętowska E., Sąd Najwyższy USA.
Prawa i wolności obywatelskie, wyd. OSCE

•

Nowicki

M.A.,

Europejski

Trybunał

Praw

Człowieka.

Orzecznictwo. T.1 . Prawo do rzetelnego procesu sądowego,
Kraków 2001 r.

•

Nowicki M.A., Wokół Konwencji Europejskiej. Krótki
komentarz do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka,
Zakamycze 2002 r.

•

Redelbach A., Sądy a ochrona praw człowieka, Toruń 1999 r.

Prawo do prywatności

1.

Prawo do ochrony nienaruszalności miru domowego i
prywatności w miejscu pracy

2.

Prawo do ochrony poufności komunikowania się,

3.

Ochrona danych osobowych.

LITERATURA:
•

Joanna Barcik, Prawo do prywatności, Warszawa 2004

•

Frankowski S., Goldman R., Łętowska E., Sąd Najwyższy USA.
Prawa i wolności obywatelskie, wyd. OSCE

•

Jasudowicz T., Ochrona danych. Standardy europejskie. Zbiór
materiałów, Toruń 1998 r.

•

Mednis A., Ochrona danych osobowych w konwencji Rady
Europy i dyrektywie Unii europejskiej, /w:/ Państwo i Prawo, nr
6, 1996 r.

•

Nowicki M.A., Wokół Konwencji Europejskiej. Krótki komentarz
do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, Zakamycze 2002 r.

•

Safjan M., Prawo do ochrony życia prywatnego, /w:/ Szkoła
Praw Człowieka. Tekst wykładów, z.4, Helsińska Fundacja Praw
Człowieka, Warszawa 1998 r.

Wolność myśli sumienia i wyznania.

Wolność wyrażania opinii i wolność

informacji

1. Rozróżnienie i zakres pojęć - wolność myśli, wolność

sumienia, wolność wyznania i wolność przekonań,

2. Rozróżnienie i zakres pojęć - wolność wypowiedzi, wolność

poglądów i wolność informacji.

LITERATURA:

•

Frankowski S., Goldman R., Łętowska E., Sąd Najwyższy USA.
Prawa i wolności obywatelskie, wyd. OSCE

•

Kamiński I., Swoboda wypowiedzi w orzecznictwie Europejskiego
Trybunału Praw Człowieka w Strasbourgu, Kraków 2002 r.

•

Mik C., Wolność wypowiedzi w prawie międzynarodowym i prawie
polskim, /w:/ Szkoła Praw Człowieka. Tekst wykładów, z.4,
Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Warszawa 1998 r.

•

Nowicki M.A., Wokół Konwencji Europejskiej. Krótki komentarz do
Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, Zakamycze 2002 r.

•

Pietrzak M., Wolność sumienia i wyznania, /w:/ Szkoła Praw
Człowieka. Teksty wykładów, z.4, Helsińska Fundacja Praw
Człowieka, Warszawa 1998 r.

•

Mikulska A., Wolność sumienia i wyznania. Raport z monitoringu,
Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Warszawa 2002 r.

Wolność zgromadzeń i zrzeszania się.

Wolne wybory. Prawo do dobrej

administracji:

1.

Zakres swobody zgromadzeń

2.

Swoboda zrzeszania się ze szczególnym uwzględnieniem partii
politycznych

3.

Zakres standardu prawa do wolnych wyborów

4.

Podstawowe zasady dobrej administracji

Literatura:

•

Czarny P., Naleziński B., Wolność zgromadzeń, Warszawa 1998

•

Gołoński K, Prawa wyborcze w praktyce, Helsińska Fundacja Praw
Człowieka, Warszawa 1998 r.

•

Garlicki L., Prawa wyborcze, /w:/ Szkoła Praw Człowieka. Teksty
wykładów, z.4, Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Warszawa 1998 r.

•

Nowicki M.A., Wokół Konwencji Europejskiej. Krótki komentarz do
Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, Zakamycze 2002 r.

•

Świątkiewicz J, Europejski kodeks dobrej administracji, Biuro
Rzecznika Praw Obywatelskich, Warszawa 2003 r.

•

Wróbel A., Wolność zrzeszania się i zgromadzeń, /w:/ Szkoła Praw
Człowieka. Teksty wykładów, z.4, Helsińska Fundacja Praw Człowieka,
Warszawa 1998 r.

Prawa socjalne. Prawo własności i prawo

do nauki

1.

Zakres przedmiotowy i podmiotowy EKS; dochodzenie praw
socjalnych

2.

Zakres ochrony praw ekonomicznych na przykładzie prawa
własności i prawa do nauki

LITERATURA:
•

Lach I., Przedmiot ochrony prawa do własności w ujęciu
Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, /w:/ Studia
Prawnicze, z.3-4 (145-146)/2000

•

Nowicki M.A., Wokół Konwencji Europejskiej. Krótki
komentarz do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka,
Zakamycze 2002 r.

•

Paluch K., Przewodnik po Europejskiej Karcie Społecznej,
wyd. LexisNexis

•

Europejska Karta Społeczna /w:/ Biuletyn Biura Informacji
Rady Europy, nr 1-2/1997

•

Prawo do nauki. Raport z monitoringu, Helsińska Fundacja
Praw Człowieka, Warszawa 2002r.

Prawa osób należących do określonych

grup (więźniów, kobiet, dzieci, osób

niepełnosprawnych i w podeszłym wieku)

1. Zasada równości kobiet i mężczyzn
2. Znaczenie ochrony praw dzieci
3. Dlaczego ochrona praw więźniów jest potrzebna
4. Ochrona osób niepełnosprawnych i w podeszłym wieku

LITERATURA:

• Czyż E., Prawa dziecka, /w:/ Szkoła Praw Człowieka. Teksty wykładów,

z.5, Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Warszawa 1998 r.

• Ochrona praw dziecka w działalności Rzecznika Praw Obywatelskich,

Biuletyn Rzecznika Praw Obywatelskich, Materiały nr 30

• Ochrona praw osób należących do mniejszości narodowych, Helsińska

Fundacja Praw Człowieka, Warszawa 1995 r.

• Prawa osób niepełnosprawnych. teoria, praktyka, niezbędne działania,

Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich, Warszawa 2002 r.

• Równość praw kobiet i mężczyzn. Ustawodawstwo Unii Europejskiej i

Rady Europy. Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości i
Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Teksty i komentarze, Centrum
Praw Kobiet, Warszawa 2001 r.

• Wzorcowe Reguły Minimum Postępowania z Więźniami, tłum. A.

Rzepliński /w:/ Archiwum Kryminologii, t.XVI, 1990

Sposób dochodzenia roszczeń w dziedzinie

praw człowieka - jak pisać skargę do

wybranych instytucji międzynarodowych

1.

Procedura postępowania przed Europejskim Trybunałem Praw
Człowieka

2.

Skarga do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, a do
Komitetu Praw Człowieka w Genewie

Literatura:
•

Łazowski A., Ochrona praw jednostek w prawie Wspólnot
Europejskich. Pozasądowe mechanizmy ochrony praw przed
instytucjami i organami Wspólnot Europejskich, Zakamycze
2002 r.

•

Michalska Anna, Skarga o naruszenie praw człowieka do
Komitetu Praw Człowieka (Genewa), Warszawa 1995 r.

•

Nowicki M.A., Europejska Konwencja Praw Człowieka. Schemat
procedury, stawki związane z pomocą prawną, wzór skargi do
Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, Kraków 1999 r.

•

Nowicki M.A., Wokół Konwencji Europejskiej. Krótki komentarz
do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, Zakamycze 2002 r.

PRAWO DO ŻYCIA

• Art. 2 EKPCz



1. Prawo każdego człowieka do życia jest chronione przez ustawę.

Nikt nie może być umyślnie pozbawiony życia, wyjąwszy przypadki

wykonania wyroku sądowego, skazującego za przestępstwo, za które

ustawa przewiduje taką karę.



2. Pozbawienie życia nie będzie uznane za sprzeczne z tym artykułem,

jeżeli nastąpi w wyniku bezwzględnie koniecznego użycia siły:

–

w obronie jakiejkolwiek osoby przed bezprawną przemocą;

–

w celu wykonania zgodnego z prawem zatrzymania lub

uniemożliwienia ucieczki osobie pozbawionej wolności zgodnie z

prawem,

–

w działaniach podjętych zgodnie z prawem w celu stłumienia

zamieszek lub powstania.

Konstytucja RP

-

art. 38

RP zapewnia każdemu człowiekowi prawną ochronę

życia

-

art. 39

Nikt nie może być poddany eksperymentom

naukowym, w tym medycznym, bez dobrowolnie wyrażonej

zgody

Karta Praw podstawowych

1. Każdy ma prawo do życia
2. 2. Wobec nikogo nie można orzec kary śmierci ani jej

wykonać

SKŁADNIKI PRAWA DO ŻYCIA W

ART. 2 EKPCZ

• Zobowiązanie do ustawowej ochrony życia w

krajowym porządku prawnym

• Zakaz umyślnego pozbawiania życia (poza

przypadkiem wykonania wyroku sądowego

skazującego za przestępstwo, za które

ustawa przewiduje taką karę)

• Wyjątki ex definitione - w sytuacjach

,,bezwzględnie koniecznego użycia siły

ORAZ

1) obrony osoby przed bezprawną przemocą
2) wykonania zgodnego z prawem zatrzymania
3) uniemożliwienia ucieczki osobie

pozbawionej wolności

zgodnie z prawem

PRAWO DO ŻYCIA

• Prawo

niederogowalne

-

niepodlegające

zawieszeniu

na

podstawie

art.

15

Konwencji

(klauzula wyłączająca przypadki
śmierci w warunkach wojennych,
protokół nr 6 i 13)

• Nie jest absolutne - tj. wyraźnie

określone

sytuacje

mogą

warunkowo zawieszać

ZAKRES POJĘCIA PRAWA DO

ŻYCIA

• Stosowanie kary śmierci

• Eksperymenty naukowe

• Samoobrona

• Aborcja

• Dobrowolne pozbawianie życia:

– samobójstwo

– eutanazja

• Stan wojenny/służba wojskowa

• Inne:

– zagrożenie zdrowia

– ochrona środowiska

– niedożywienie

ZAKRES TEMPOLARNY OCHRONY

• Brak określenia momentu początku i

końca życia w Konwencji

• Eutanazja a prawa człowieka --- sprawa

Pretty p. WB (2002)

• Ekstradycja a prawa człowieka --- sprawa

Soering p WB (1989)

• Zobowiązania proceduralne w kontekście

prawa do życia - art. 13 w zw. z art. 2 i 3

Konwencji - wymóg przeprowadzenie

SKUTECZNEGO ŚLEDZTWA w przypadku

podejrzenia udziału władzy publicznej w

incydencie skutkującym pozbawieniem

życia

PRAWO DO ŻYCIA A KARA ŚMIERCI

• Postępująca rezygnacja z kary śmierci w Europie wraz z

umacnianiem podstaw traktatowych zakazu stosowania i

wykonywania tej kary

• art. 2 (1) in fine

• Protokół nr 6 do EKPCz (1983)

• Protokół nr 13 do EKPCz (2002 r., 42 ratyfikacji + 3 podpisanych

– Polska, Łotwa, Armenia; bez Rosji i Azerbejdżanu)
- art. 1 Znosi się karę śmierci. Nikt nie może być skazanym na

taką karę, ani nie może nastąpić jej wykonanie
- art. 2 Żadne z postanowień niniejszego protokołu nie może być

uchylone na podstawie art. 15 Konwencji
- art. 3 Niedopuszczalne jest jakiekolwiek zastrzeżenie wobec

postanowień niniejszego protokołu, składane na podstawie art.

57 konwencji

• CBOS poparcie dla kary śmierci w Polsce

w marcu 2007 wynosiło 63%, dezaprobatę
dla tej idei wyraziło 31% badanych. W
2004 odsetek popierających ten rodzaj
kary wynosił w polskim społeczeństwie
77%

ARGUMENTY ZA KARĄ ŚMIERCIĄ

• odstrasza potencjalnych przestępców
• uniemożliwia ucieczkę lub zwolnienie przez nowy reżim

państwowy

• uniemożliwia popełnianie dalszych przestępstw
• jest tania - tańsza niż dożywotnie utrzymywanie przestępcy
• uniemożliwia szantaż (najczęściej porwania lub zamachy

terrorystyczne) przez wspólników będących na wolności

• jest dopuszczana przez poszczególne religie
• nieetyczna i sprzeczna z poczuciem sprawiedliwości jest

sytuacja, w której w sposób pośredni społeczeństwo, a
zwłaszcza krewni ofiary zmuszeni są do partycypowania w
kosztach utrzymania mordercy bliskiej osoby.

• w odczuciu wielu ludzi jest to sprawiedliwa forma odpłaty za

pozbawienie życia

• obecne metody wykonywania są humanitarne – ograniczają

cierpienie do minimum

• "bezwzględne dożywocie", proponowane jako alternatywa dla

KŚ sprawia, że skazany na nie człowiek staje się "nietykalny

"

ARGUMENTY PRZECIW KARZE ŚMIERCI

• Kara śmierci nie odstrasza przestępców bardziej niż np. kara

dożywotniego więzienia (nieuchronność kary)

• Jeśli nadrzędną wartością jest ludzkie życie to dopuszczenie kary

śmierci godzi w aksjologiczne podstawy

• Możliwość popełniania morderstwa (poprzez wprowadzenie sądu

w błąd, bądź poprzez celowe, niesprawiedliwe działanie sądu)

• Zmusza prokuratora, sędziego, kata do wzięcia na swoje

sumienie decyzji o śmierci innego człowieka

• Nowoczesna interpretacja niektórych religii zakazuje odbierania

życia

• Jest nieodwracalna
• Gdy skazany będzie zamiast kary śmierci odsiadywał dożywocie i

pracował w więzieniu, wówczas społeczeństwo skorzysta
bardziej, niż pozbawiając skazanego życia

• Jest karą niehumanitarną
• Przekreśla możliwość poprawienia się sprawcy w przyszłości
• Wola większości w demokracji nie może decydować o kwestiach

takich, jak pozbawianie życia

CYTATY DOTYCZĄCE KARY ŚMIERCI

• Jest wielce prawdopodobne, że w niektórych przypadkach przestępca nie zabijałby,

mając w perspektywie stryczek (..) Znoszenie kary śmierci jest nie tylko
nielogiczne, ale i niemoralne. Stawia mordercę z góry, w znacznie lepszej sytuacji
niż ofiarę. Morderca automatycznie uzyskuje gwarancje życia, choć sam może
odebrać je drugiemu człowiekowi – J. Kaczyński

• Każdy, kto łamie tę zasadę, staje się „dziką bestią”, można go zabić tak, jak zabija

się dziką bestię – John Locke

• Kto popełnił zbrodnię, musi umrzeć, w takim przypadku żaden inny wyrok nie czyni

zadość sprawiedliwości, nie istnieje bowiem równowaga między śmiercią a życiem
nawet najbardziej lichym. Nie ma równości między zbrodnią a odpłatą, o ile
złoczyńca nie zostanie wyrokiem sądu skazany na śmierć – Immanuel Kant

• Kto z zimną krwią topi bezbronne dziecko albo utopienie go zleca, ten sam

pozbawia się prawa do życia. Nie ma już dla niego miejsca wśród żywych, jego
obecność kala świat. Tak mówi każde sumienie niewykoślawione prawniczym
mędrkowaniem.(...) Kara śmierci jest karą absolutną i nieodwołalną – i taka ma być.
Przez tę jej absolutną nieodwołalność – i tylko przez nią! – wyraża się nasze
absolutne i nieodwołalne potępienie zagrożonych nią czynów. I wyraża się w sposób
zrozumiały i przekonujący dla każdego. Gdzie tej kary nie ma, tam nie absolutnego
potępienia – cokolwiek by gadali – Bogusłąw Wolniewicz

• Ludzkość – ohydna banda! Czyż była gdzie u zwierząt kara śmierci, pozbawienia

wolności i tortury? (...) Potwornie drogo zapłaciliśmy za ten kawałek kory
mózgowej, przy którego pomocy tak wyraźnie widzimy naszą i wszelkiego
stworzenia metafizyczną nędzę - Stanisław Ignacy Witkiewicz

• Niech dzięki Bożemu Narodzeniu umocni się na całym świecie poparcie dla

stosownych i pilnie potrzebnych działań, które położą kres produkcji zbrojeniowej i
handlowi bronią, pozwolą strzec ludzkiego życia, znieść karę śmierci – Jana Paweł
II, orędzie Urbi et Orbi, 1998

BIOETYKA

• Prawo do prokreacji – metody, dostęp
• Prawo do poznania korzeni biologicznych
• Prawo do śmierci

KONWENCJA O OCHRONIE PRAW

CZŁOWIEKA I GODNOŚCI ISTOTY

LUDZKIEJ WOBEC ZASTOSOWAŃ

BIOLOGII I MEDYCYNY

-

4 kwietnia 1997 r., weszła w życie 1 grudnia 1999 r.



Potwierdza

prymat

istoty

ludzkiej

nad

interesem

społeczeństwa lub nauki



Zobowiązuje do działań na rzecz równego dostępu do
właściwej opieki medycznej



Wymaga zgody chorego na interwencję medyczną



Zakazuje

dyskryminację

ze

względu

na

dziedzictwo

genetyczne, a także selekcję płci (za wyjątkiem choroby
dziedzicznej), jak i stosowania embrionów ludzkich dla celów
naukowych



Dopuszcza transplantacje od osoby żywej, ale tylko pod
warunkiem, że jest nieosiągalna od osoby zmarłej.



Stwierdza, iż ciało ludzkie nie może być źródłem zysku



Potwierdza prawo każdej osoby do poszanowania życia
prywatnego w zakresie informacji dotyczących zdrowia, a
także prawo do informacji o jego zdrowiu



Ustanawia

Komitet Koordynacyjny ds. Bioetyki

PROTOKOŁY DODATKOWE



Protokół Dodatkowy w sprawie zakazu
klonowania istot ludzkich

- 12 styczeń 1998

r., w życie 1 marca 2001 r.



Protokół Dodatkowy w sprawie transplantacji
organów i tkanek ludzkich

- 24 styczeń

2002 r., w życie 1 maja 2006 r. (wyłącznie
wobec działań w celach terapeutycznych)



Protokół Dodatkowy w sprawie badań
biomedycznych

- 25 stycznia 2005 r., w życie

1 września 2007 r.

EUTANAZJA

(gr. euthanasia - "dobra

śmierć")

• Jest to zadanie śmierci osobie nieuleczalnie chorej umotywowane

skróceniem jej cierpień

• Jest dzielona na bierną określaną jako ortotanazja i czynną jako

zabójstwo z litości; możliwe akty medyczne przy końcu życia

pacjenta:

1. Podawanie środków uśmierzających w podwyższonych dawkach, które

mogą przyspieszyć zgon

2. Ograniczenie lun zaprzestanie aktywnego leczenia lub reanimacji
3. Odłączenie urządzeń sztucznie podtrzymujących życie (np. respirator)
4. Pomoc w samobójstwie lub towarzyszenie przy samobójstwie
5. Iniekcja śmiertelnej substancji

• Eutanazją również mylnie bywała nazywana eksterminacja osób

niepełnosprawnych przez nazistów podczas II wś (akcja T4)

• Eutanazja jest obecnie zalegalizowana w

Holandii

(2002),

Belgii

,

Luksemburgu

,

Albanii

(1999 r. - czynna eutanazji za zgodą

pacjenta, bierna jest dopuszczalna po otrzymaniu zgody trzech

członków rodziny osoby chorej),

Japonii

i amerykańskich stanach

Teksas i Oregon

(jeden lekarz stwierdza, że choremu pozostało

nie mniej niż sześć miesięcy życia, co potwierdza inny lekarz.

Chory otrzymuje śmiertelny środek, lecz nikt nie może

towarzyszyć przy jego samobójstwie), w

Szwajcarii

(można

przepisać lek nasenny w śmiertelnej dawce, jednak chory musi go

przyjąć samodzielnie)

W HOLANDII

Prawo zezwala na eutanazję tylko wówczas, jeżeli spełnione są

łącznie następujące warunki:

• cierpienie pacjenta jest nie do zniesienia, przy czym nie ma

szans na polepszenie się kondycji chorego

• żądanie przez pacjenta eutanazji musi być dobrowolne i

powinno utrzymywać się przez z góry określony czas, nie

może być spełnione, jeżeli osoba jest pod wpływem

narkotyków, cierpi na zaburzenia psychiczne lub pozostaje

pod wpływem innych osób

• pacjent musi mieć pełną świadomość swojego stanu zdrowia,

rokowań i przysługujących mu praw

• konieczna jest konsultacja z co najmniej jednym niezależnym

lekarzem, który musi potwierdzić stan zdrowia pacjenta i

przesłanki, o których mowa powyżej

• eutanazja musi być dokonana w medycznie odpowiedni

sposób przez lekarza lub pacjenta w obecności lekarza

• pacjent musi mieć co najmniej 12 lat (pacjenci w wieku od 12

do 16 lat muszą otrzymać zgodę rodziców)

Ustawodawstwo holenderskie uznaje ważność pisemnego

oświadczenia woli pacjenta. Oświadczenie takie może być

użyte, kiedy pacjent znajdzie się w śpiączce lub w innym

stanie, który uniemożliwia wyrażenie zgody na eutanazję.

Uregulowania prawne w Polsce

•

Eutanazja czynna w Polsce jest zabroniona

•

Traktuje się ją jak rodzaj zabójstwa karanego w

łagodniejszy sposób - osoba jej dokonująca jest obecnie

zagrożona karą pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5

lat - art. 150 kk – kto zabija człowieka na jego żądanie i

pod wpływem współczucia dla niego’’,

•

Wyjątkowo

sąd

może

zastosować

nadzwyczajne

złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia

-warunkiem łagodniejszej odpowiedzialności jest, aby

pokrzywdzony zażądał pozbawienia go życia, zaś

dokonujący eutanazji - działał pod wpływem współczucia

dla niego.

•

Przepis

który

określa

przestępstwo

zabójstwa

eutanatycznego nie wymaga natomiast wprost, aby osoba

żądająca go była śmiertelne chora, jednak wymóg taki

wprowadza orzecznictwo.

•

Specyficznym typem przestępstwa związanego z szeroko

pojętą eutanazją jest pomoc do samobójstwa (art. 151

kodeksu

karnego),

który

obejmuje

także

tzw.

eutanatyczną pomoc do samobójstwa, czyli ułatwienie

osobie śmiertelnie chorej zamachu samobójczego

• Etyka katolicka stanowczo odrzuca

eutanazję bezpośrednią (m.in. w
KKK 2277 czytamy: "Eutanazja
bezpośrednia,

niezależnie

od

motywów i środków polega na
położeniu

kresu

życiu

osób

upośledzonych,

chorych

lub

umierających. Jest ona moralnie
niedopuszczalna.").

ABORCJA

od łac. abortio – poronienie)

• Termin

potoczny

oznaczający

dokonanie

celowego,

przedwczesnego, sztucznego zakończenia ciąży i usunięcie

zarodka lub płodu

• Synonim aborcji to m.in. sztuczne poronienie lub przerwanie

ciąży

• Aborcja

polega

na

usunięciu

przy

pomocy

metod

farmakologicznych lub mechanicznych zarodka lub płodu z

macicy, co skutkuje jego śmiercią

• Samoistne, przedwczesne zakończenie ciąży nazywane jest

poronieniem (jeśli ma miejsce do 22 tygodnia ciąży) lub

porodem przedwczesnym (jeśli ma miejsce po 22 tygodniu

ciąży)

• W języku polskim nie używa się słowa aborcja w znaczeniu

poronienia

samoistnego.

W

przypadku

poronienia

samoistnego

niezupełnego

dokonuje

się

usunięcia

obumarłego płodu lub resztek, aby uniknąć powikłań

zdrowotnych zagrażających życiu kobiety

• Z definicją aborcji połączone jest pojęcie zdolności płodu do

przeżycia w środowisku pozamacicznym w przypadku

przedwczesnego zakończenia ciąży, aktualnie ta granica

dzięki postępowi w medycynie sięga około 22 tygodnia życia

płodowego

PRZYCZYNY DOKONYWANIA

ABORCJI

• Medyczne

– zagrożenie dla życia lub zdrowia matki

• Eugeniczne

– stwierdzenie ciężkich wad wrodzonych podczas

badań prenatalnych

• Prawne -

poczęcie w wyniku zgwałcenia lub stosunku

kazirodczego

• Psychiczne

– odrzucenie ciąży z następujących powodów:

kobieta czuje się za młoda lub za stara, studiuje, nie ma w

danej chwili ochoty na zostanie matką, uważa swoją rodzinę za

kompletną

• Socjalno-ekonomiczne

–

trudna

sytuacja

materialna

i

finansowa,

kobieta

prowadząca

samotnie

gospodarstwo

domowe

• Problemy rodzinne, małżeńskie lub w relacji między partner

• Inne ograniczenia

– w szpitalu, do chwili osiągnięcia przez płód

zdolności do samodzielnego życia (ok. 24 tydzień życia), zgoda

kobiety, potwierdznienie innej osoby – lekarza, prokuratora

• Przyczyny psychiczne i socjalno-ekonomiczne należą do najczęstszych – w

Belgii stanowiły 66% w 2003 r., jako następne w kolejności problemy

związane z rodziną i sferą relacji między partnerami - ponad 24%, powody

medyczne związane z zagrożeniem zdrowia matki lub dziecka - mniej niż 5%,

ze względu na poczęcie w wyniku gwałtu lub stosunku kazirodczego - 0,26%

przypadków

ABORCJA

  

Zapłodnienie in vitro, zapłodnienie

pozaustrojowe

• Najlepsze światowe kliniki uzyskują skuteczność w

wysokości 30-40%

• Pierwszego zapłodnienia in vitro człowieka w Polsce

dokonał w 1987 r. prof. M. Szamatowicz z Kliniki
Ginekologii Akademii Medycznej w Białymstoku

• ARGUMENTY PRZECIW

:



moralnie

niedopuszczalne

jest

produkowanie

i

wykorzystywanie żywych ludzkich embrionów w celu

uzyskania komórek macierzystych, świętość i godność

ludzkiego życia muszą mieć prymat nad użytecznością.

Prawo do życia nie może zależeć od stopnia aktualizacji

człowieczeństwa. Embrion nie ma niższego prawa do życia.

W konsekwencji nie wolno uśmiercać jednej istoty ludzkiej,

aby ratować drugą



Należy bronić prawa do życia od momentu poczęcia,

techniki zapłodnienia in vitro zawsze prowadzą do

powstania tzw. embrionów nadliczbowych, które są na

koniec uśmiercane

TRYBUNAŁ KONSTYTUCYJNY

orzeczenie z 28 maja 1997 r.

•

Stwierdzenie, że życie człowieka w każdej fazie jego

rozwoju stanowi wartość konstytucyjną podlegającą

ochronie nie oznacza, że intensywność tej ochrony w

każdej fazie życia i w każdych okolicznościach ma

być taka sama. Intensywność ochrony prawnej i jej

rodzaj nie jest prostą konsekwencją wartości

chronionego dobra. Na intensywność i rodzaj

ochrony prawnej, obok wartości chronionego dobra,

wpływa cały szereg czynników różnorodnej natury,

które musi brać pod uwagę ustawodawca zwykły

decydując się na wybór rodzaju ochrony prawnej i jej

intensywności. Ochrona ta jednak powinna być

zawsze dostateczna z punkty widzenia chronionego

dobra

LITERATURA

• Art. 7 i 8 MPPOiP
• Art. 3 i 4 Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw

Człowieka i Podstawowych Wolności

• Konwencja w sprawie zakazu stosowania tortur oraz

innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego

traktowania albo karania z 1984 r.

• Ewa Bieńkowska, Andrzej Kremplewski, Zakaz tortur

w prawie międzynarodowym, w: A. Rzepliński (red.),

Prawa człowieka a policja. Problem teorii i praktyki,

Legionowo 1994 r.[

• R. Machacek, Prewencyjny system ochronny w

państwach Rady Europy na tle Europejskiej

Konwencji przeciwko Torturom, ,,Państwo i Prawo’’

1997, nr 9, s. 39 i n.

• John Perry, Tortury. Bezpieczeństwo narodowe i

normy etyczne, Kraków 2008

ZAKAZ TORTUR

• Art. 3 EKPCz - Nikt nie może być poddany

torturom ani nieludzkiemu

lub

poniżającemu traktowaniu albo karaniu

• zobowiązanie o charakterze

niederogowalnym

• prawo absolutne
• brak definicji pojęcia ,,tortur’’,

,,nieludzkiego traktowania’’

ZAKAZ TORTUR (1) definicja tortur

(art. 1 Konwencji ONZ z 1984 r. )

• W rozumieniu Konwencji ,,tortury’’ oznaczają

– każde działanie, przez które jakiejkolwiek

osobie umyślnie zadaje się ostry ból lub
cierpienie, fizyczne bądź psychiczne,

– w celu uzyskania od niej lub od osoby trzeciej

informacji lub wyznania,

– w celu ukarania jej za czyn popełniony przez

nią lub osobę trzecią albo o którego
dokonanie jest ona podejrzana,

– a także w celu zastraszenia lub wywarcia

nacisku na nią lub trzecia osobę,

– albo w jakimkolwiek innym celu wynikającym

z wszelkiej formy dyskryminacji,

ZAKAZ TORTUR (2) definicja tortur

(art. 1 Konwencji ONZ z 1984 r. )

• gdy taki ból lub cierpienie powodowane

są przez funkcjonariusza państwowego
lub inna osobę występującą w charakterze
urzędowym lub z ich polecenia albo za
wyraźną lub milczącą zgodą

• Określenie to nie obejmuje bólu lub

cierpienia wynikających jedynie ze
zgodnych z prawem sankcji,
nieodłącznych związanych z tymi
sankcjami lub wywołanych przez nie
przypadkowo

ZAKAZ TORTUR W

ORZECZNICTWIE ETPCz (2)

• tortury: umyślne

nieludzkie traktowanie, powodujące

poważne cierpienie fizyczne i/lub psychiczne,

• nieludzkie traktowanie/karanie

- powodowanie

intensywnego cierpienia fizycznego i/lub psychicznego,

• poniżające traktowanie

- sposób traktowania, który ma

wzbudzić u ofiary strachu, niepokoju, poczucia
niższości,

• cierpienie i poniżenie

musi wykraczać poza

nieunikniony element cierpienia i poniżenia związany

z

daną forma zgodnego z prawem traktowania lub
karania

(np. naturalny stres psychiczny związany z

pozbawieniem wolności, dyskomfort).

KONWENCJA O ZAPOBIEGANIU

TORTUROM ORAZ NIELUDZKIEMU LUB

PONIŻAJĄCEMU TRAKTOWANIU ALBO

KARANIU



Podpisana 26 listopada 1987 r., a weszła w
życie 1 lutego 1989 r.



nie

ustanawia

określonych

praw

człowieka,

wzmacnia

kontrolę

przestrzegania zakazu art. 3 EKPCz



Protokół nr 1 - przewiduje możliwość
przystąpienia do Konwencji państw, które
nie są członkami Rady Europy



Protokół nr 2 - dotyczy technicznych
regulacji

związanych

z

zakończeniem

kadencji

członków przypadających w różnych

okresach

ZAKAZ TORTUR W

ORZECZNICTWIE ETPCz

• Art. 3 zawiera jedna

z podstawowych wartości

demokratycznego

społeczeństwa

.

W

sposób

absolutne zakazuje tortur lub nieludzkiego albo

poniżającego traktowania lub karania, niezależnie

od okoliczności i zachowania ofiary

• koncepcja

,,minimalnego

progu

dolegliwości

;

Ocena stopnia tego progu jest względna; musi być

oceniona przy uwzględnieniu okoliczności każdej

sprawy

• wyrok Irlandia p. WB (1978 r.)

- ocena technik

śledczych

służb

bezpieczeństwa

w

Irlandii

Północnej

• kryteria oceny:

charakter i kontekst traktowania,

jego intensywność, metody, czas trwania, skutki

fizyczne i psychiczne, płeć, wiek, stan zdrowia ofiary

• ,,

karcenie małoletnich’’

,,

karcenie małoletnich’’ –

powody, by nie bić

• Może doprowadzić do fizycznych urazów
• Bicie niszczy ufność dziecka i burzy poczucie

własnej wartości

• Dzieci bite uczą się stosowania przemocy
• Strach nie jest skuteczną metodą uczenia

pożądanych zachowań

-----------------------------
• W 23 państwach obowiązuje prawny zakaz

stosowania kar fizycznych przez rodziców i

opiekunów dziecka

• 24 państwa zobowiązały się do wprowadzenie

tego zakazu

• 30 kwietnia – międzynarodowy dzień sprzeciwu

wobec bicia dzieci