MĄCZNIAK PRAWDZIWY ZBÓŻ I TRAW

(Blumeria graminis)

 

ZNACZENIE

Powszechny na zbożach i trawach. Największe

szkody powoduje w uprawie pszenicy ozimej i

jęczmieniu.

Objawy

Widoczne na oziminach już jesienią w postaci
nielicznych, białych lub jasnobrunatnych nalotów na
blaszkach i pochwach liściowych. Wiosną nalot jest
bardziej widoczny, naloty łączą się i pokrywają
większą powierzchnię liścia. Barwa i wielkość
nalotów są różne, początkowo mączyste, później
filcowate, ciemniejsze. W czerwcu pojawiają się
ciemne punkty – owocniki grzyba. Objawy najpierw
na dolnych liściach, później na wyższych. Mączniak
ogranicza zieloną powierzchnię liści i fotosyntezę, a
wzmaga transpirację. Przy silnym porażeniu grzyb
opanowuje

także

kłosy.

Ziarno

z porażonych roślin jest mało dorodne.

CYKL ROZWOJOWY

Występuje w dwóch stadiach: workowym i konidialnym.
W

stadium

workowym

powstają

ciemnobrunatne

owocniki typu chasmotecjum, zawierające 8-25 worków.
Późnym

latem

lub

wczesną

jesienią

w workach tworzą się zarodniki workowe, owalne, 1-
komórkowe. Po deszczu dojrzałe owocniki pękają i
uwalniają zarodniki workowe, które zakażają trawy,
samosiewy zbóż i wschodzące oziminy. Mączniak zimuje
w postaci grzybni na oziminach. Wiosną grzyb wytwarza
ogromne ilości zarodników konidialnych, które zakażają
nowe rośliny. Konidia są bezbarwne, o kształcie elipsy.
Tworzą się w łańcuszkach (typ oidium) na trzonkach
konidialnych, wyrastających ze strzępek grzybni,
płożących się po powierzchni rośliny. Zarodnikowaniu
sprzyja sucha i ciepła pogoda. Mączniak jest pasożytem
zewnętrznym, biotrofem, przytwierdza się do rośliny za
pomocą przycistków. Zapuszcza ssawki do komórek
skórki, z których czerpie substancje odżywcze. Do
infekcji może dojść w szerokim zakresie temperatury (5-
30 stopni C) i wilgotności (50-100%).

ZWALCZANIE

Szybkie wykonanie podorywki, staranna orka w celu
zniszczenia resztek pożniwnych, unikanie zbyt
gęstego siewu oraz przenawożenia azotem, uprawa
odmian odpornych, zaprawianie ziarna, opryskiwanie
fungicydami w fazie strzelania w źdźbło i na początku
kłoszenia.

RDZA ŹDŹBŁOWA ZBÓŻ I TRAW (Puccinia
graminis)

RODZAJE ZARODNIKÓW PUCCINIA GRAMINIS

Teliospory

–

ciemne,

grubościenne,

dwukomórkowe zarodniki, skupione w
telium. Wiosną po mejozie wytwarzają
podstawkę-przedgrzybnię.

Bazydiospory – zarodniki wytwarzane przez

podstawkę, zdolne do zakażenia żywiciela
pośredniego – berberysu. Tworzą się dwa
rodzaje bazydiospor – a1 i a2, które
krzyżują się.

Spermacja – zarodniki płciowe tworzące się na

górnej stronie liści berberysu w dwóch
rodzajach. Są przenoszone przez owady
zwabione słodkim nektarem. Rozpoczynają
dikariotyczną część cyklu.

Ecjospory – połączenie spermacji prowadzi do
powstania na dolnej stronie liścia berberysu
ecjów, które wytwarzają łańcuszki ecjospor.
Ecjospory

są

przenoszone

przez

wiatr.

Ecjospory nie mogą zakażać berberysu, a
jedynie trawy.

Urediniospory – pomarańczowe zarodniki
tworzące

się

w urediniach na liściach i źdźbłach pszenicy.
Mogą

zakażać

pszenicę,

prowadząc

do

rozprzestrzeniania się choroby.

Pod koniec lata urednium zaczyna wytwarzać
teliospory
i przekształca się w ciemne telium. Teliospory
zimują i cały cykl się powtarza.

CYKL ROZWOJOWY
W chłodniejszym klimacie (np. w Polsce) zimuje
w

postaci

teliospor,

gdy

temperatura

przekroczy 10 stopni teliospory kiełkują w
przedgrzybnię –podstawkę na której tworzą
się bazydiospory. Są to bardzo delikatne
zarodniki, mogą być przenoszone przez wiatr
tylko do kilkuset metrów i zarażają liście
berberysu (żywiciel pośredni) i mahonii. Z
haploidalnych bazydiospory rozwija się w
liściach berberysu haploidalna grzybnia. Po
kilku dniach tworzą się spermogonia ze
spermacjami, a następnie w liściach berberysu
powstaje dikariotyczna grzybnia potem ecja z
dikariotycznymi ecjosporami. Z ecjosporami
grzyb przenosi się na zboża i trawy a po 8-10
dniach pojawiają się na nich uredinia. Choroba
zaczyna się gwałtownie rozwijać, dochodzi do
wtórnych

infekcji

spowodowanych

przez

urediniospory. Okres inkubacji po zarażeniu
nimi wynosi 10-14 dni. Pod koniec okresu
wegetacji grzybnia wytwarza teliospory, które
zimują.

ZWALCZANIE
Wczesna podorywka ściernisk, staranna orka
jesienna, racjonalne nawożenie. Niszczenie
żywicieli

pośrednich

w pobliżu pól – 200-300 m. Stosuje się
fungicydy tuż po wykłoszeniu. Hodowla odmian
mniej podatnych.