Podstawy

przedsiębiorczości

Temat: Zachowanie rodziny na

rynku

Rodzina z socjologicznego punktu widzenia to podstawowa grupa
społeczna występująca we wszystkich historycznie znanych typach
społeczeństw i kultur.

Składa się z małżonków i ich dzieci (także adoptowanych) oraz
krewnych małżonków
(są dla siebie powinowatymi).

Rodzina i jej członkowie odczuwają potrzeby wspólne jak i
indywidualne.
Potrzeba to stan organizmu lub psychiki, pragnienie zaspokojenia
tendencji do osiągnięcia jakiegoś przedmiotu realnego lub wytworu
myśli.

Potrzeby dzielimy na:
- pierwotne (pożywienie),
- wtórne (kulturowe),
- psychiczne (bezpieczeństwa, akceptacji,
szacunku do samego siebie).

Rodzina

Potrzeba to pewien stan psychofizyczny człowieka, pojawiający się w
subiektywnym poczuciu braku/pożądaniu danego dobra lub stanu.

Środki zaspokojenia potrzeb:
a) przedmioty materialne zużywające się w trakcie konsumpcji,
b) przedmioty materialne o znaczeniu symbolicznym (cechą główna
jest ich umowna wartość, która została przyjęta przez ludzi), o ich
wartości decydują cechy niematerialne,
c) niematerialne wartości społeczne i kulturowe
(wiedza poczucie bezpieczeństwa),
d) czynności czyli świadczenie usług.

Potrzeby

Sposoby zaspokajania potrzeb
to ogół zachowań i działań
zmierzających do zdobycia środków
zaspokajających potrzeby oraz
sposoby obchodzenia się z tymi
środkami.

Potrzeba a pragnienie
Pragnienie – jest wyrazem szczególnego sposobu zaspokajania potrzeb.
Potrzeby na przełomie wieków się nie zmieniły (głód) zmieniają się
pragnienia
(środki zaspokojenia potrzeby się zmieniają, więc inaczej postrzegamy
możliwości jej zaspokojenia).

Potrzeby

Potrzeby

Indywidualne

Zbiorowe

Źródła potrzeb:
- organizm człowieka (biologiczne),
- osobowość (psychiczne),
- otoczenie społeczne.

Warunkiem zaspokojenia potrzeb wyższego rzędu jest:

• występowanie funduszy swobodnej decyzji (nadwyżka dochodu),

• występowanie czasu wolnego.

Potrzeby

Zaspokojenie potrzeb rodziny może
odbywać się przez:

• wytworzenie określonych dóbr i usług we
własnym zakresie,

• wzajemne obcowanie ze sobą,

• zakup dóbr i usług.

Cechy potrzeb wyższego rzędu:
1. Nie są wrodzone tylko nabyte,
2. Sposoby nabywania są różne, oddziaływanie środowiska, informacji,
reklamy,
3. Silnie reagują na informacje prywatna,
4. Są wtórne dzięki temu jest możliwe ich wywołanie,
5. Są konkurencyjne względem siebie tzn. możemy zrezygnować z
jednej potrzeby na rzecz innej.

Gospodarstwo domowe to jeden z podmiotów gospodarczych,
jedna osoba lub ich zespół, razem zamieszkujących lub
niezamieszkujących razem, wspólnie się utrzymujących (w ogromnej
większości połączonych więzami biologicznymi i stanowiących
rodziny).

Osoby samotne, utrzymujące się samodzielnie, to jednoosobowe
gospodarstwa domowe.
Klasyfikacja gospodarstw domowych:
a) według liczby osób w gospodarstwie:
- jednoosobowe - osoba utrzymująca się samodzielnie, tj. niełącząca
swoich dochodów z dochodami innych osób, bez względu na to "czy
mieszka sama, czy z innymi osobami",
- wieloosobowe - zespół osób zamieszkujących razem i wspólnie
utrzymujących się; część wspólnego majątku, część wspólnych
dochodów oraz wydatków,

Gospodarstwo domowe

b) według kryterium aktywności zawodowej i źródeł dochodów:
- podsektor gospodarstw indywidualnych - gospodarstwa domowe
osób fizycznych pracujących najemnie,
- gospodarstwa osób fizycznych mających niezarobkowe źródło
dochodów np. emeryci,
- podsektor gospodarstw domowych pracodawców i pracujących na
własny rachunek
w gospodarstwach indywidualnych w rolnictwie,
- podsektor gospodarstw domowych pracodawców i pracujących na
własny rachunek poza gospodarstwami indywidualnymi w rolnictwie.

Gospodarstwo domowe

c) według fazy rozwojowej gospodarstwa domowego:
- gospodarstwa samotnej, młodej osoby,
- gospodarstwa młodego małżeństwa bez dziecka,
- gospodarstwa młodego małżeństwa z dzieckiem bądź dziećmi,
- gospodarstwa małżeństwa w wieku 30-45 lat, z dziećmi w wieku
szkolnym (6-19lat),
- gospodarstwa małżeństwa w wieku średnim (46-60lat) z
dorastającymi i usamodzielniającymi się dziećmi,
- gospodarstwa małżeństwa w starszym wieku po usamodzielnieniu
się dzieci
i opuszczeniu przez nie domu rodzinnego,
- gospodarstwo samotnej starszej osoby (na ogół po śmierci
małżonka).

W ramach gospodarstw domowych realizowane są następujące funkcje:
a) ekonomiczne:

• produkcyjna (wytwarzanie dóbr i usług),

• konsumpcyjna (wydatkowanie dochodów oraz spożycie dóbr i
usług, zaspokajające potrzeby członków gospodarstwa domowego).

b) społeczne:

• oświatowa,

• ochrony zdrowia,

• wychowawcza,

• reprodukcyjna.

Gospodarstwo domowe

Celem głównym działalności gospodarstw domowych jest
zaspokajanie wspólnych oraz indywidualnych potrzeb członków
gospodarstwa domowego.

Funkcję celu gospodarstwa domowego podzielono na:
a) funkcję wytwórczo - zaopatrzeniową,
b) funkcję konsumpcyjną.

W ramach funkcji wytwórczo – zaopatrzeniowej można wyodrębnić 3
rodzaje działalności gospodarstw domowych:
1)produkowanie dóbr i usług np. budowanie domu,
2)nabywanie na rynku głównych dóbr konsumpcyjnych oraz
przedmiotów wymagających przetworzenia i przygotowania do spożycia,
3)pozyskiwanie dóbr konsumpcyjnych w inny sposób niż ich wytworzenie
lub nabywanie, a szczególnie poprzez system świadczeń i ubezpieczeń
społecznych np. usługi medyczne, darowizna.

Funkcja konsumpcyjna polega na procesach zaspokajania potrzeb,
czyli zużywaniu określonych dóbr materialnych oraz usług w celu
zaspokajania potrzeb jego członków.
W ramach tej funkcji wyróżnić można dwa rodzaje zadań:
1)zadania sprzyjające rozwojowi fizycznemu członków gospodarstw tj.
prawidłowe wyżywienie, warunki mieszkaniowe, wypoczynek oraz opieka
socjalna,
2)zadania sprzyjające rozwojowi intelektualnemu członków gospodarstw
domowych tj. prawidłowy proces wychowania, edukacji i podnoszenia
kwalifikacji, czyli kształtowanie systemu wartości i rozwoju osobowości
członków gospodarstwa domowego.

Gospodarstwo domowe

Cechami charakterystycznymi gospodarstw domowych są:

• zdolność do podejmowania określonych decyzji (w tym decyzji
ekonomicznych),

• dążenie do uzyskania maksymalnej satysfakcji oraz zapewnienie
członkom gospodarstwa domowego maksymalnej korzyści i
nabywanych dóbr.

Zasada racjonalności postępowania opiera się na trzech
założeniach:

• gospodarstwa domowe mają swoje preferencje i w pewnych
granicach potrafią określić swoje dążenia,

• są zdolne do uporządkowania tych dążeń nadając im hierarchiczny
układ,

• dokonują koniecznych wyborów kierując się zasadą maksymalizacji
swojej użyteczności (zadowolenia).

Na strukturę i zachowania gospodarstw domowych istotny wpływ
wywiera środowisko, czyli otoczenie, w którym gospodarstwo
funkcjonuje. Wyróżnia się:
- otoczenie geograficzne,
- otoczenie gospodarcze,
- otoczenie społeczno-kulturowe.

Gospodarstwo domowe

Otoczenie geograficzne - przestrzeń wokół miejsca zamieszkania
gospodarstwa domowego, tj. ukształtowanie terenu, środowisko
przyrodnicze i sztuczne oraz klimat.

Otoczenie gospodarcze - przestrzeń otoczona przez różne
instytucje, jak: państwo (dobra publiczne, podatki), sektor
ubezpieczeń (odszkodowania, składki), sektor bankowy (kredyty,
depozyty), przedsiębiorstwa (płaca, praca), rynek dóbr
konsumpcyjnych (dobra konsumpcyjne, dochody), rynek kapitałowy
(zysk z inwestycji, oszczędności), organ użyteczności publicznej
(potrzeby, pomoc społeczna), samorządy (podatki lokalne, dobra
publiczne).

Otoczenie społeczno-kulturowe:
- w wymiarze bliższym: sąsiedzi, grupa towarzyska, administracja
lokalna, instytucje religijne,
- w wymiarze dalszym: instytucje administracji regionalnej,
państwowej, instytucje kultury, szkoły wyższe.

Otoczenie gospodarstwa domowego

Źródła dochodów gospodarstwa domowego

Wydatki gospodarstwa domowego

Rodzina wydatkuje dochody na potrzeby bieżące (np. zaspokajanie
głodu) lub potrzeby przyszłe (np. zdobycie wykształcenia).

Zaspokajaniu potrzeb bieżących służą wydatki konsumpcyjne, potrzeb
przyszłych natomiast wydatki inwestycyjne.

Użyteczność to zdolność dobra do zaspokajania potrzeb. Określa
subiektywną przyjemność, pożytek lub zadowolenie płynące z
konsumowanych (ewentualnie posiadanych) dóbr.

Kategoria użyteczności jest abstrakcją i ma charakter subiektywny.

Wartość użyteczności, pozwala subiektywnie określić ile zadowolenia
dostarczają konsumentowi konsumowane przez niego produkty i
usługi. Możliwe jest też istnienie ujemnej użyteczności, która
informuje o tym, że konsumpcja danego dobra (danej ilości dobra, czy
w dany sposób) sprawia konsumentowi przykrość.

Użyteczność

Miarą zadowolenia ludzi z konsumpcji jest użyteczność dóbr i usług.

Konsument to podmiot dokonujący zakupów dóbr konsumpcyjnych i
usług w celu zaspokojenia swoich potrzeb.

Użyteczność

A

B

A – użyteczność krańcowa
B – liczba zjedzonych porcji
tortu

Użyteczność krańcowa informuje o wzroście zadowolenia z
konsumpcji kolejnej jednostki dobra lub usługi (np. zjadanie kolejnych
porcji tortu).

Z wykresu wynika, że użyteczność
krańcowa maleje wraz ze
zjedzeniem kolejnych porcji tortu.

Użyteczność całkowita, czyli
ogólne zadowolenie, wzrasta wraz
ze zjedzonymi porcjami tortu.

A

B

A – użyteczność całkowita
B – liczba zjedzonych porcji
tortu

Prawo malejącej użyteczności krańcowej (I prawo Gossena) mówi, że
wraz ze wzrostem konsumpcji danego dobra, jego użyteczność
krańcowa maleje.

Użyteczność całkowita jeszcze rośnie ale coraz wolniej i to do
pewnego momentu.

Dalsza konsumpcja danego dobra spowoduje spadek użyteczności
całkowitej
(np. przejedzenie).

Wyjątkiem od tego prawa może być np. kolekcjonerstwo (każdy nowy
znaczek budzi coraz więcej satysfakcji).

Maksimum satysfakcji całkowitej z konsumpcji dwu dóbr (punkt
równowagi) konsument osiąga przy pełnym wykorzystaniu dochodów
przeznaczonych na dane dobra i takiej strukturze konsumpcji, przy
której następuje wyrównanie użyteczności krańcowej dóbr w
przeliczeniu na jednostkę pieniężną ich cen (II prawo Gossena).

Użyteczność

Równowaga konsumenta jest najkorzystniejszą (optymalną) sytuacją, w
jakiej może znaleźć się konsument, dokonujący wyboru danych dóbr.
Mówiąc o sytuacji optymalnej mamy oczywiście na myśli korzyści
konsumenta - jest to więc najwyższy z możliwych poziom zadowolenia.
W modelu tym zakłada się racjonalne działanie konsumenta, to znaczy
dążenie do jak najlepszego wykorzystania dochodów. Punkt równowagi R
konsumenta jest graficznie wyznaczany jako punkt styczności krzywej
ograniczenia budżetowego i najwyższej do osiągnięcia krzywej obojętności.

Równowaga konsumenta

A – liczba dobra A
B – liczba dobra B

Punkt równowagi konsumenta,
to taki punkt w którym
konsument odczuwa największe
zadowolenie z konsumpcji z
dwóch dóbr przy określonych
ograniczeniach budżetowych.

Krzywa ograniczenia budżetowego (ścieżka cen) to graficzna
ilustracja zbioru wszystkich kombinacji dóbr, jakie konsument może
nabyć przy danym dochodzie.

Konsument posiada ograniczone dochody, które są przeznaczane na
zakup wybranych dóbr. Ponieważ dochody są ograniczone, należy
wykreślić krzywą ograniczenia budżetowego.

A

B

Krzywa ograniczenia
budżetowego

A – dobro lub usługa A
B – dobro lub usługa B

Krzywa ograniczenia
budżetowego jest prostą
pokazującą wszystkie
możliwości nabycia dwóch
różnych dóbr lub usług przez
konsumenta posiadającego
określony dochód.

Na położenie krzywej ograniczenia
budżetowego mają również wpływ
zmiany cen. I tak na przykład
spadek ceny dobra B powoduje, że
jesteśmy w stanie kupić go więcej:

Z kolei wzrost ceny dobra B
powoduje, że jesteśmy w
stanie kupić go mniej:

A

B

B

A

Krzywa ograniczenia
budżetowego

W przypadku sprzedaży konsumenckiej ustawa nakłada na
sprzedającego rozbudowany obowiązek informowania kupującego o
właściwościach towaru konsumpcyjnego.

Zgodnie z treścią art. 3 ust. 1 ustawy sprzedawca jest zobowiązany
udzielić kupującemu jasnych, zrozumiałych i niewprowadzających w
błąd informacji, wystarczających do prawidłowego i pełnego
korzystania ze sprzedanego towaru konsumpcyjnego.

Informacja sprzedawcy - sformułowana w języku polskim - powinna w
szczególności wskazywać: nazwę towaru, określenie producenta lub
importera, znak zgodności wymagany przez odrębne przepisy.

Jeżeli sprzedaż konsumencka stanowi równocześnie umowę zawieraną
na odległość, na sprzedawcy ciążą dodatkowo obowiązki informacyjne
określone w art. 9 ust. 1 - 3 ustawy z dnia 2 marca 2000 r. o ochronie
niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę
wyrządzoną przez produkt niebezpieczny.

Ochrona praw konsumenta

Najistotniejsze postanowienia przytoczonej ustawy sprowadzają się
do wyłączenia przepisów kodeksu cywilnego odnośnie wad rzeczy w
stosunku do sprzedaży konsumenckiej. W tego typu sprzedaży
występuje osobne pojęcie – niezgodności towaru z umową.

Towar jest niezgodny z umową jeżeli:

a) nie odpowiada podanemu wcześniej przez
sprzedawcę opisowi,

b) nie posiada cechy okazanej kupującemu próbki albo
wzoru - towar ma inną barwę, odporność na ogień,
wodę, rdzę, posiada inną jakość materiału niż okazana
próbka lub wzór,

c) nie nadaje się do celu określonego przez kupującego
przy zawarciu umowy, chyba że sprzedawca zgłosił
zastrzeżenia co do takiego przeznaczenia towaru.

Ochrona praw konsumenta

Koszt alternatywny w wielu podręcznikach z zakresu ekonomii jest
definiowany jako koszt potencjalnie utraconych możliwości (lub jako
koszt utraconych korzyści).

Można to tłumaczyć w następujący sposób: Załóżmy, że otwieramy
przedsiębiorstwo. Naszym głównym celem jest osiąganie jak
najwyższych obrotów, ale może się zdarzyć sytuacja, w której nasze
przedsiębiorstwo nie zarobi nic - właśnie wtedy tracimy potencjalny
zysk, jaki moglibyśmy zarobić, gdybyśmy zatrudnili się u innego
przedsiębiorcy i to właśnie jest koszt alternatywny.

Inaczej mówiąc, koszt alternatywny jest to wartość najlepszej z
możliwych korzyści, utraconej w wyniku dokonanego
wyboru.

Zatem koszt alternatywny:

• jest zawsze ponoszony przez osobę podejmującą decyzję,

• jest określony w chwili dokonywania wyboru,

• ma charakter subiektywny.

Koszty alternatywne

W praktyce każda nasza decyzja związana jest z korzyściami
płynącymi z podjętego wyboru, ale także z kosztami tego wyboru.
Decydując się np. na podjęcie studiów w trybie dziennym powinniśmy
rozważyć koszty utraconych możliwości płynące z niemożności
podjęcia stałej pracy.
Analizując korzyści i koszty podjęcia studiów, rozpatrujemy fakt, iż
przez okres najbliższych 3-5 lat nie będziemy finansowo niezależni,
jak wtedy gdybyśmy pracowali. Jednakże podjęcie studiów niesie ze
sobą przyszłe korzyści m.in. wyższe wynagrodzenie. Kosztem
alternatywnym niepodjęcia studiów, będą więc niższe zarobki w
przyszłości.

Z kosztem alternatywnym mamy do czynienia właściwie zawsze -
nawet gdy nie widzimy początkowo wyboru. Załóżmy na przykład, że
zdecydowaliśmy się zdeponować nasze oszczędności w banku.
Korzyścią takiego rozwiązania jest przychód związany z
oprocentowaniem depozytu. Nawet jeśli nie rozpatrywaliśmy innych
możliwości wykorzystania oszczędności i tak ponieśliśmy koszt
alternatywny, gdyż deponując pieniądze na długoterminowej lokacie
"zamrażamy" je pozbawiając się możliwości przeznaczenia ich na
konsumpcję, zakupienie akcji czy udziałów w funduszu
inwestycyjnym.

Koszty alternatywne

1. Biernacka M., Korba J., Smutek Z.: Podstawy przedsiębiorczości.

Podręcznik do liceum ogólnokształcącego, liceum profilowanego i
technikum. Wyd. II. Operon, Gdynia 2009,

2. Gregorczyk S., Romanowska M., Sopińska A., Wachowiak P.:

Przedsiębiorczość bez tajemnic. Podręcznik do nauczania
podstaw przedsiębiorczości dla liceum
i technikum. WSiP 2009,

3.

http://pl.wikipedia.org

4. A. Kusińska (red.), Rodziny ludzi młodych jako uczestnicy rynku,

PWE, Warszawa 2005,

5.

http://www.uokik.gov.pl

6.

http://www.mps.gov.pl

Literatura: