Społeczeństwo i jego

Społeczeństwo i jego

struktury

struktury

grupy społeczne

grupy społeczne



wśród zbiorowości specjalnie ważne dla

socjologii są grupy społeczne, które są
pewnymi ilościami osób ( przynajmniej
trzema ), powiązanymi systemem
stosunków uregulowanych przez
instytucje, posiadającymi pewne wspólne
wartości i oddzielonymi od innych
zbiorowości wyraźną zasadą odrębności

•

grupa zaczyna się dopiero tam, gdzie w

ramach jednej zbiorowości osobnik A
pozostaje w stosunku nie tylko do B i do C,
lecz także w stosunku do tego co się dzieje
między B i C



grupa tym różni się od innych

zbiorowości, że jej skład jest ustalony i
wiadomo kto do niej należy



podstawowymi elementami grupy są jej

członkowie, ośrodki skupienia i zadania
wywołujące wolę zbiorową grupy,
prowadzące w konsekwencji do jej
solidarności



ze względu na wielkość, czas powstania

i stopień organizacji dzielimy grupy
społeczne na: małe i duże, pierwotne
i wtórne, formalne i nieformalne

rodzina jako instytucja

rodzina jako instytucja



rodzina jest podstawową mikrostrukturą

społeczną, z racji zapewniania ciągłości
biologicznej społeczeństwa oraz
przekazywania dziedzictwa kulturowego



można ją określić także jako podstawową

instytucję społeczną, poprzez którą
dokonuje się regulacji współżycia
seksualnego, wydawania na świat dzieci,
wyznaczania więzów pokrewieństwa,
dziedziczenia majątku i współdziałania
w ramach gospodarstwa domowego



w każdych warunkach społecznych istnieją

przynajmniej trzy funkcje, jakie może
realizować tylko rodzina – prokreacja,
socjalizacja i miłość



F. Adamski wprowadził podział na funkcje

instytucjonalne i osobowe rodziny



funkcje instytucjonalne to: prokreacyjna,

ekonomiczna, opiekuńcza, socjalizacyjna,
stratyfikacyjna, integracyjna



jako funkcje osobowe wymienia:

małżeńską, rodzicielską i braterską



ze względu na typ władzy

wewnątrzrodzinnej mamy rodziny
matriarchalne, patriarchalne i partnerskie



uwzględniając miejsce zamieszkania po

ślubie mamy: małżeństwo matrylokalne,
patrylokalne i neolokalne



biorąc pod uwagę liczbę członków i formę

organizacyjną rodziny wyróżniamy rodziną
małą ( nuklearną – rodzice i ich potomstwo
) i dużą ( wielopokoleniową )

rodzina i industrializacja

rodzina i industrializacja



pod wpływem uprzemysłowienia i

urbanizacji dochodzi do rozluźnienia więzi
pokrewieństwa między pokoleniami
i rozproszonymi członkami
rodziny szerszej



miejsce pracy członków rodziny zostało

oddzielone od miejsca zamieszkania, zaś
pozycje i role straciły dawny układ
zależności, z uprzywilejowaną pozycją ojca



zaznaczają się znamiona kurczenia się życia
rodzinnego jak rozwody, niechęć młodych do
wstępowania w związki małżeńskie i posiadania
potomstwa, popularność różnych związków
nieformalnych ( kohabitacji, związków
homoseksualnych, „małżeństw na próbę” )



po zmianach ustrojowych w Polsce nastąpił
spadek liczby zawieranych małżeństw oraz
zaczęło się rodzić coraz mniej dzieci; w r. 1990
średnia liczba dzieci kobiet w wieku rozrodczym
wynosiła 2,04 , w 1998 – 1,43, a - 2003 r. - 1,22
czyli osiągnęła współczynnik dzietności, który
nie zapewnia zastępowalności pokoleń

strategie mobilizacji kapitału

strategie mobilizacji kapitału

rodzinnego

rodzinnego



rodzina jest nadal miejscem przekazywania

dziedzictwa nie tylko ekonomicznego, lecz
także kulturowego, a jej wpływ nie ustaje
nawet po osiągnięciu dojrzałości



ufamy przede wszystkim ludziom tylko z

naszej „ parafii ”, rodziny, kręgu najbliższych
przyjaciół; wobec nich jesteśmy rzetelni i
lojalni, wszyscy spoza tego grona jawią się
jako potencjalni wrogowie; ten syndrom
zachowań nazywany jest „ amoralnym
familizmem ”



Pierre Bourdieu zwraca uwagę na duże
znaczenie rodzinnego kapitału kulturowego
dla sukcesu szkolnego ich dzieci; wyjaśnić
można to zjawisko reprodukcji społecznej
znajomością i akceptacją wymagań i reguł
instytucji szkoły, zdobyciem bagażu kulturowego
(lektury, uczęszczanie do muzeów, podróże )
który może być wykorzystany w szkole, ale
przede wszystkim oswojeniem się z językiem
szkolnym( zwyczaj wyrażania się słowem i
pismem, bogactwo słownictwa, złożoność
gramatyczna )

zmiana społeczna – rozwój i postęp (

zmiana społeczna – rozwój i postęp (

marksizm, ewolucjonizm)

marksizm, ewolucjonizm)



procesy społeczne, czyli serie zjawisk,
zdarzeń, faktów dotyczących osób, zbiorowości,
powiązanych ze sobą różnego rodzaju
zależnościami przyczynowo-skutkowymi ze
względu na zmiany w organizacji dzielimy na
rozwoju i postępu, regresu, reorganizacji
i dezorganizacji



- zmiana społeczna to różnica między stanem
systemu społecznego ( grupy, organizacji ) w
jednym momencie

i stanu tego samego

systemu w inny momencie



rozwój społeczny – proces kierunkowy
napędzany czynnikami endogennymi
(zamkniętymi wewnątrz systemu ), w których
poziom pewnych zmiennych jest stale
rosnący; może przybierać postać
jednoliniową, wieloliniową lub skokową



pojęciem bogatszym znaczeniowo jest
postęp społeczny, czyli proces rozwojowy
oceniany pozytywnie; jego przeciwieństwem
jest regres



w historii myśli społecznej formułowano nie
raz kompleksowe wizje postępu – utopie
społeczne np. komunizm

zróżnicowanie społeczno-zawodowe

zróżnicowanie społeczno-zawodowe



pozycje zawodowe i wykonywanie

związanych z nim ról jest w społeczeństwie
nowoczesnym podstawowym czynnikiem
sytuującym ludzi w stratyfikacji
( uwarstwieniu ) społecznej



uwidacznia się rozluźnienie związku między

zawodem a dochodem spowodowane
niedowartościowaniem pracy kobiet
( zarabiają one średnio 80 % tego, co
mężczyźni w tych samych zawodach ), ale
też rodzajem sektora i wielkości zakładu
pracy

prestiż zawodów

prestiż zawodów



o prestiżu człowieka w kręgu znajomych
decyduje to, jaki on jest, o prestiżu wśród
nieznajomych to, kim jest



uniwersalnymi czynnikami, z którymi wiąże się
prestiż zawodu, są wykształcenie i dochód
oraz władza



jak wynika z badań H. Domańskiego w Polsce
niezmiennie od lat najwyżej oceniany jest
profesor uniwersytetu, po nim obecnie lekarz,
nauczyciel, górnik, pielęgniarka, inżynier
pracujący w fabryce, informatyk-analityk
komputerowy, dyrektor fabryki, oficer
zawodowy, właściciel dużej firmy

oblicza polskiej biedy

oblicza polskiej biedy



miarą obiektywną granicy ubóstwa są minimum
socjalne ( 854,9 zł dla jednej osoby pracującej,
676,6 zł na głowę w czteroosobowej rodzinie )
czyli minimum potrzeb uznanych społecznie za
uzasadnione i minimum egzystencji – próg
ubóstwa, uwzględniający jedynie zaspokojenie
najniezbędniejszych potrzeb



oficjalną ( administracyjną ) granicę ubóstwa
wyznacza wysokość minimalnej emerytury (630
zł od 28 II br.); jej podstawą jest wysokość
dochodów na głowę w gospodarstwie domowym



według GUS w 1997 r. poniżej minimum
socjalnego żyło w Polsce 50,4 % ludności,
obecnie 48,7% Polaków żyje poniżej minimum
socjalnego, czyli za mniej niż 800 zł
miesięcznie dla dorosłej osoby, natomiast
poniżej minimum egzystencji w 2004 r. – 12%



21 % Polaków żyjących poniżej progu ubóstwa
– co jest najgorszym wynikiem w UE – tworzy
podklasę pozostawioną na uboczu, zalążek
tzw. underclass ( Regional GDP per
inhabitant in the UE 27, Eurostat, 23/2007 )

typy społeczeństw

typy społeczeństw



w odniesieniu do wcześniejszych form

społecznych socjolodzy zadowalają się
ogólnym pojęciem społeczeństwa
tradycyjnego , które opierało się na
rolnictwie i dominowała w nim gospodarka
naturalna; jednostkami produkcyjnymi
były w znacznej mierze samowystarczalne
gospodarstwa domowe



istotą społeczeństwa przemysłowego jest
gospodarka rynkowa oraz masowe
wytwarzanie dóbr materialnych przy użyciu
maszyn i poza gospodarstwem domowym;
rozwojowi przemysłu towarzyszy rozwój miast;
jednostka przestaje być tylko cząstką
zbiorowości i zyskuje autonomię



od schyłku lat 60 XX w. uwidoczniły się
zmiany dotyczące przesunięcia większości
aktywności gospodarczej ze sfery produkcji
materialnej do sfery usług, co uznano za
narodziny społeczeństwa
ponowoczesnego ( poprzemysłowego)



zarysowujące się społeczeństwo z produkcją
towarów i usług zależącą w dużym stopniu od
przekazywania informacji oraz zaznaczającą
się płynnością rynku pracy zaczęto nazywać
społeczeństwem informacyjnym lub też
z powodu życia w świecie
„wyprodukowanego ryzyka”, będącego ceną
postępu cywilizacyjnego i technicznego –
społeczeństwem ryzyka ( Ulrich Beck )

Organizacja

Organizacja

jako system społeczny

jako system społeczny

celowe grupy formalne,

celowe grupy formalne,

czyli organizacje

czyli organizacje



posługując się słowem „organizacja” należy
pamiętać o jego wieloznaczności



jako przedmiot zainteresowania socjologii
organizacja posiada następujące istotne
atrybuty: 1) celowy, planowy, programowy
i świadomy charakter; 2) strukturę, tj.
wewnętrzny układ, porządek organizacyjny,
którego elementami są opozycje i role grup
społecznych; 3) wartości, normy i zasady,
kodeksy regulujące zachowania członków;
4) relatywne wyodrębnienie jako określonego
podsystemu z otoczenia zewnętrznego



można przyjąć, że prawie każdy zespół

instytucjonalizowanych zachowań
jest organizacją, która porządkuje
życie w sobie właściwy sposób



w socjologii organizacji –w najnowszym

ujęciu Renate Mayntz – łączy się
makroujęcie ( organizacja jako całość od
strony formalnej ) z mikroujęciem
( człowiek w organizacji – teoria human
relations ), gdzie organizacja jest
traktowana jako konkretnie istniejący
system społeczny

władza w organizacji,

władza w organizacji,

podział ról i funkcji

podział ról i funkcji



we współczesnych zróżnicowanych
organizacjach ze względu na dywersyfikację
celów powstały dwie grupy podejmujące
działania władcze: przywódcy organizacyjni i
kierownicy



przywódcy odpowiedzialni są za wytyczanie
celów, tworzenie, zmianę, uzupełnianie
i rozwój struktury



kierownicy ( menedżerowie ) natomiast
prowadzą podwładnych do wyznaczonego celu,
działając w oparciu o reguły postępowania
wyznaczone przez przywódców



władza organizacyjna to uprawnienia
i możliwość wpływania na zachowania innych
ludzi, w kierunku zgodnym z celami
organizacyjnymi



władza formalno-prawna wynika z miejsca
zajmowanego w strukturze organizacyjnej,
opierając się na stosunku władzy: przełożony –
podwładny

u jej podstaw tkwią :  możliwość stosowania

przymusu,  możliwość nagradzania,  dostęp

do informacji,  stosunki własnościowe,

 wpływ na alokację zasobów organizacyjnych,

 kontrola nad procesami decyzyjnymi,

 władza aktualnie posiadana

konflikty w organizacji,

konflikty w organizacji,

ich psychologiczne aspekty

ich psychologiczne aspekty



konflikt – w ujęciu S.R. Robbinsa – to

proces, w którym strona A podejmuje
świadome wysiłki zmierzające do
udaremnienia dążeń strony B przez
blokowanie w jakiś sposób osiągnięcia
przez nią celów lub blokowanie działań
w jej interesie



konflikty przybierają różnorodną postać

ze względu: na formę, charakter, zasięg,
czy też intensywność



zasadniczymi elementami sytuacji

konfliktowej są: podmiot konfliktu, zasięg,
przedmiot ( przyczyny ), kontekst sytuacyjny,
intensywność ( przebieg konfliktu ) i skutki



ze względu na uczestników można wyodrębnić

konflikty:

 jednostkowe o charakterze

intrapersonalnym ( konflikt ról społecznych w
układzie indywiduum – grupa)
i interpersonalnym;

 zbiorowe, w relacji jednostka-jednostka,

zbiorowość-zbiorowość, międzyorganizacyjnej



stadia rozwoju konfliktu: powstawanie

podłoża konfliktotwórczego, ujawnianie się
sprzeczności, rozpoznanie i personalizacja,
konflikt otwarty ( właściwy ) i efekty
( korzyści lub straty )



wśród sposobów radzenia sobie

z konfliktem wymieniane są najczęściej:

 rozwiązywanie konfliktów poprzez

prowadzone negocjacje ( próby porozumienia
się ) ,

 perswazje,
 przetargi
 i politykowanie

zarządzanie konfliktem we współczesnych

zarządzanie konfliktem we współczesnych

organizacjach

organizacjach



skutkiem ewolucji poglądów na konflikt jest

pogląd, że może on być nie tylko pozytywną
siłą działającą na grupę, ale w pewnym
stopniu jego występowanie jest absolutnie
konieczne dla jej skutecznej działalności



przez zarządzanie konfliktem rozumie się

sprawowanie nad nim kontroli tak, aby nie
stał się destrukcyjny (model prewencyjno-
eskalacyjnego van de Vlierta)

organizacje w społeczeństwach

organizacje w społeczeństwach

industrialnych i post-industrialnych

industrialnych i post-industrialnych



w XXI w. ważniejszy od fizycznego staje się

wysiłek umysłowy; wzrasta zapotrzebowanie
na wysoko kwalifikowanych pracowników,
specjalistów i ekspertów; nowe warunki
stwarzają konieczność całkowitej zmiany
organizacji pracy, także w formie telepracy;
narasta szybkość komunikowania się



współczesne koncepcje administracji

publicznej wychodzą z założenia, że nie ma
takiej struktury organizacyjnej, która zawsze
i w każdych warunkach zapewniałaby
najwyższą sprawność działania; skuteczność
jednak tych modeli administracji (rządowej i
samorządowej) zależy w większym niż dotąd
stopniu od zaangażowania pracowników w
sprawy firmy, nie tylko emocjonalnego , ale
też intelektualnego



podążając śladami W. Kieżuna, koncepcja
proceduralnej administracji XXI w. ( electronic
era) charakteryzowałaby się m.in.

 sieciową strukturą aliansów opartych na

horyzontalnych powiązaniach ,

 bazowaniem na informacji technologicznej,
 nastawieniem na wszystkich partnerów,
 elastycznością, adaptacyjnością, podatnością na

zmiany,

 nastawieniem na klienta,
 nastawieniem na globalną jakość,
 nastawieniem na szybkość działania,
 innowacyjnością i przedsiębiorczością
[W. Kieżun, Idea i pragmatyka studiów

administracyjnych w demokracji epoki elektronicznej,
„Współczesne Zarządzanie", 3/2005]



w działalności administracji publicznej
przyspieszać to mogą takie procesy jak:
globalizacja, decentralizacja decyzji,
integracja europejska, e-administracja,
modyfikacja struktur i funkcji, tworzenie sieci
współpracy( networking) [ J. Osiński (red.),
Administracja publiczna na progu XXI wieku.
Wyzwania i oczekiwania, W-wa 2008]



wizję administracji e-państwa J. Oleński
zawiera w dwóch podstawowych hasłach:
move data – not people i collect once – use
many ( zebrać raz, korzystając z wielu).
[J. Oleński, Reforma infrastruktury informacji
państwa i jej implikacje społeczne, 2005]