Wulkany

Spis treści

• Co to jest wulkan?
• Budowa wulkanów
• Rodzaje wulkanów

ze względu na wydobywające się produkty
ze względu na aktywność
ze względu na miejsce wydobywania się magmy

• Rozmieszczenie wulkanów
• Powstawanie wulkanów

Co to jest wulkan?

WULKAN

[łac.], geol. miejsce na powierzchni Ziemi, w którym wydobywają

się (lub wydobywały) z głębi Ziemi produkty wulkaniczne (-> erupcja); wulkany
występują jako pojedyncze wzniesienia lub tworzą górskie kompleksy wulkaniczne.
Wulkan ma kanał, którym dopływają z głębi Ziemi na powierzchnię produkty erupcji
(lawa, materiały piroklastyczne, gazy wulkaniczne); lejkowato rozszerzony wylot
kanału nosi nazwę -> krateru wulkanicznego. Kształt i rozmiary wulkanów zależą od
ilości i jakości wyrzucanych z głębi Ziemi materiałów, a także od sposobu ich
wydobywania się.

Spis
treści

Popocatepetl

Piton de la Fournaise

Budowa wulkanów

Spis
treści

Krater - lejkowate zagłębienie o
średnicy zwykle kilkuset metrów na
szczycie stożka wulkanicznego lub jego
zboczach

Kanał wulkaniczny - kanał
przez który magma wydostaje
się na powierzchnie ziemi i
zamienia w lawę

Fumarola - rodzaj
ekshalacji wulkanicznych
towarzyszących czynnym
wulkanom. Przez fumarole
wydostają się gazy oraz
para wodna pochodzenia
wulkanicznego, bogate w
różne składniki
chemiczne, o
temperaturze powyżej

300 °C.

Komora magmowa - Jest to
zbiornik magmy zasilającej
wulkan. Komory magmowe
znajdują się na głębokości od
kilku do kilkudziesięciu
kilometrów pod wulkanem.

Rodzaje wulkanów

Ze względu na wydobywające produkty

Wulkany efuzywne (lawowe)

- podczas erupcji wydobywa się z nich tylko

lawa

Wulkany eksplozywne -

podczas erupcji wydobywają się z nich tzw. materiały

piroklastyczne

Stratowulkany (wulkany mieszane) -

podczas erupcji wyrzucane są

utwory piroklastyczne i lawa

Spis
treści

Monte Nuovo

Mayon

Aktywność wulkaniczna

• Czynne –

stale lub sporadycznie objawiające swoją działalność (np. Wezuwiusz,

Etna, Stromboli),

• Drzemiące

– ich działalność zaobserwowano w czasach historycznych (np. Fudżi,

Tambora),

• Wygasłe

– ich działalność nie została zaobserwowana w czasach historycznych

(np. stożki wulkaniczne w Niemczech i Polsce).

Spis
treści

Etna

Tambora

Czartowska
skała

Miejsce wydobywania się magmy

• Stożkowe

Tworzą się na obszarach, gdzie płyty tektoniczne popychają się

wzajemnie. Magma jest kwaśna. Zawiera dużo krzemionki. Pochodzi głównie z
materiału płyty i jest bardzo gęsta, a wypływając na powierzchnię Ziemi ochładza się
szybko, tworząc wysokie stożki wulkaniczne

• Tarczowe

tworzą się na obszarach, gdzie płyty tektoniczne odsuwają się od siebie

oraz w tzw. "gorących punktach", gdzie skorupa ziemska jest bardzo cienka Lawa,
która powstaje z tej magmy płynie na pewną odległość po powierzchni ziemi zanim
zastygnie. W taki sposób tworzy się rozległy wulkan.

• Linijne

Magma wypływa z podłoża.

Spis
treści

Stożek wulkaniczny w
Kilauea

Hayli Gubbi - wulkan tarczowy Hekla – wulkan

linijny

Rozmieszczenie wulkanów

• Rozmieszczenie wulkanów na Ziemi nawiązuje do obszarów górotwórczości

alpejskiej. Najwięcej czynnych wulkanów występuje w tzw. Ognistym

Pierścieniu Pacyfiku, rozciągającym się wokół Oceanu Spokojnego. W tej

strefie znajduje się ponad 60% czynnych wulkanów na Ziemi, a najwyższy

jest Ojos del Salado w Chile.

Spis
treści

Powstawanie wulkanów

• Występowanie wulkanów na Ziemi jest ściśle związane ze strefą młodej

górotwórczości i z obszarami aktywnych trzęsień ziemi. Związek tych

zjawisk tłumaczy teoria tektoniki płyt litosfery. W miejscach, gdzie jedna

płyta litosfery zagłębia się pod drugą, wulkany powstają wzdłuż ich

krawędzi – na kontynencie oraz wzdłuż rowów oceanicznych, np. wybrzeże

Pacyfiku, Europa Południowa, Japonia, Filipin. Wulkany powstają także w

miejscach rozsuwania się płyt litosfery od siebie, czyli w grzbietach

śródoceanicznych i w dolinach ryftowych, np. w Grzbiecie Śródatlantyckim,

na Islandii, w Wielkich Rowach Afrykańskich.

Spis
treści

Powstawanie wulkanów w strefie
subdukcji

Dziękuję za uwagę