ZASADY STOSOWANIA

LEKÓW W PEDIATRII

LEK = każda substancja lub

produkt stosowany u ludzi

zgodnie ze wskazaniami

lekarskimi w celach

leczniczych, profilaktycznych,

diagnostycznych i w celu

modyfikacji czynności

fizjologicznych.

Przed przystąpieniem do

leczenia należy :

 

   Ustalić rozpoznanie !!!
   Wytyczyć plan terapii !!!

Rodzaje farmakoterapii:
 

Etiotropowa ( np. antybiotyki)
Regulacja zaburzeń metabolicznych

(np. hormony, immunoterapia )

Przeciwdziałanie zaburzeniom

funkcjonalnym narządów.

Lek jest substancją obcą dla
organizmu, zatem jest substancją,
która nie jest tworzona i eliminowana
w sposób ciągły.

Procesy:

wnikania

decydują o

dostępności

czasie rozpoczęcia

leczenia

rozmieszczenia trwania leczenia
eliminowania

intensywności

działania leku

Absorpcja (wchłanianie) zależy od:

fizykochemicznych własności leku
i drogi podaży

Formy farmaceutyczne leku:

tabletka
kapsułka
roztwór

Niezbędny warunek wstępny, żeby
lek mógł ulec absorpcji –
rozpuszczenie.

Lek podany inną drogą niźli dożylnie
musi pokonać szereg barier (głównie
półprzepuszczalne błony komórkowe)
zanim osiągnie krążenie ogólne.

DROGI PODANIA LEKU

 

Doustna

Pozajelitowa

Wchłanianie przez dyfuzję

domięśniowa
Aktywny transport dożylna

doodbytnicza
wziewna

Leki mogą przechodzić przez
bariery biologiczne drogą:

dyfuzji biernej i/lub ułatwionej dyfuzji
biernej
aktywnego transportu
pinocytozy

Dyfuzja bierna

na zasadzie

różnicy gradientu stężeń substancji

rozpuszczonej
np.: wysokie stężenie leku z płynu

zawartego w przewodzie

pokarmowym

do niskiego

stężenia w surowicy krwi.
Cząsteczki te są szybko usuwane

przez krążenie i rozmieszczone w

objętości płynów ustrojowych

następnie usuwane z krążenia, co

powoduje obniżenie stężenia leku

w surowicy krwi.

Transport aktywny:

Wybiórczy proces wymagający od komórki

nakładu energii. Substraty mogą się

gromadzić w komórce (wewnątrzkomórkowo)

wbrew gradientowi stężeń.
Transport aktywny ogranicza się do leków

o podobnej strukturze do substancji

endogennych.
Są to:

różne jony
witaminy
cukry
i aminokwasy

Pinocytoza:

Płyn lub cząsteczki leku są
pochłaniane przez komórkę.
Mechanizm ten także wymaga
nakładu energii.
Pinocytoza odgrywa
prawdopodobnie mniejszą rolę w
transporcie leku z wyjątkiem leków
o charakterze białek.

Czynniki wpływające na
doustne wchłanianie leków:

Zmiany pH w kolejnych odcinkach

przewodu pokarmowego.
Powierzchnie wchłaniania odcinków

przewodu pokarmowego (rola

resekcji, niedojrzałości).
Przepływ krwi w obrębie przewodu

pokarmowego.
Obecność śluzu i żółci.

Maksymalne wchłanianie – jelito
cienkie:

Duża powierzchnia
Bogate unaczynienie

Czynniki wpływające dodatkowo:

Czas pobytu leku (szybkość
perystaltyki)
Obecność pokarmu
Specyfika flory bakteryjnej
Zmniejszony przepływ krwi (wstrząs !)

Podaż pozajelitowa:

Podskórnie – układ limfatyczny
Domięśniowo – rola unaczynienia
włosowatego
Dożylnie
Dotętniczo

Dostępność biologiczna:

Jak szybko lek pokonuje błony
biologiczne

Szczytowy poziom w surowicy krwi

czas (jaki)

podaż leku

Dostępność biologiczną ocenia się:

Jednorazowa podaż rozmieszczenie leku
Wielokrotna podaż

dystrybucja

Rozmieszczenie w tkankach –

uzależnione od:

Ilości krwi dopływającej do narządu
Stopnia wiązania z białkami

Uważa się, że tylko wolna frakcja leku

może podlegać biernej dyfuzji do

przestrzeni pozanaczyniowej w

tkankach

Magazyn w tkankach
- tj. miejsce gromadzenia leku.

Lek z tkanek uwalnia się w miarę
spadku jego stężenia w osoczu.

OUN – bardzo dobrze ukrwiony,
zatem o szybkości rozmieszczenia
decyduje jego przepuszczalność
przez błony

Metabolizm i biotransformacja (wątroba)

Szereg reakcji chemicznych

Utlenienie, redukcja, hydroliza,

hydratacja,

sprzęganie, kondensacja,

izomeryzacja

Najważniejszy układ enzymatyczny w
metabolizmie – Cytochrom 450
Różnice genetycznie warunkują różny czas
metabolizmu u poszczególnych chorych.
Rola dodatkowych czynników:

Choroby wątroby
Podaż innych leków (interakcja)
Niedojrzałość wątroby

Zawartość wody i tłuszczu w tkankach

noworodka i młodego niemowlęcia

Objętość: wody pozakomórkowej tłuszczu

Wcześniak

-

3 %

Noworodek

44 %

12 %

Dorosły

26 %

18 %

Efekt terapeutyczny osiąga się

stosując dawki zapewniające

odpowiednie stężenie w

docelowym miejscu działania

leku

 

Brak efektu dawka

niepożądanie działanie leku

 

Niepożądane działanie leku czyli

choroba polekowa to każde zjawisko

szkodliwe, niezamierzone, które

występuje przy zastosowaniu leku w

dawce terapeutycznej.

Zależy to od:

    Indywidualnej wrażliwości
    Przewlekłego leczenia poprzedzającego

Skutki niepożądane mogą wystąpić

wiele lat po zakończonym leczeniu.

Odwracalność toksycznych
uszkodzeń polekowych zależy od:

Swoistego tropizmu leków
Całkowitej dawki leku / na
powierzchnię ciała
Zdolności regeneracji narządów

Najbardziej szkodliwe leki dla płodu:

   Tetracykliny
   Streptomycyna
   Cytostatyki
   Hydantoina
   Związki jodu
   Talidomid
W okresie rozwojowym szczególnie narażone na

toksyczne działanie leków są tkanki o wysokiej

frakcji wzrostowej

( np. gonady – po okresie pokwitania ).

NIEKORZYSTNE DZIAŁANIE NA PŁÓD

LEKÓW PODAWANYCH CIĘŻARNEJ

ANTYBIOTYKI

-   w różnym stopniu przekraczają barierę

łożyskową, znajomość tego zjawiska jest

konieczna przed dokonaniem wyboru antybiotyku dla

matki.
-   Tertracykliny – powodują zaburzenia w rozwoju

kości,

przedwczesną próchnicę zębów u dzieci.

-  Chloramfenikol – wykazano związek z

rozwojem

niedokrwistości aplastycznej w okresie dzieciństwa.
-   Aminoglikozydy – a w szczególności streptomycyna

może być powodem dystrofii płodu

WYSOKIE DAWKI WITAMIN

D – przedłuża okres ciąży, może stać
się powodem rodzenia noworodków
olbrzymich, przewapnienia kości
K – uszkodzenie komórki wątrobowej
i żółtaczkę
A – wady płodu

LEKI PRZECIWHISTAMINOWE

-        

mogą być powodem przedwczesnego porodu i

wcześniactwa, niedokrwistości hemolitycznej zaś stosowane

w pierwszych tygodniach ciąży wad rozwojowych.

LEKI PRZECIWGORĄCZKOWE (GŁÓWNIE

SALICYLANY)
-        

powodują obniżenie poziomu protrombiny, co może

prowadzić do krwotoków u płodu, zaś u noworodka –

upośledzenie funkcji płytek (agregacja) i wtórna zasadowica

oddechowa.

NARKOTYKI

-        

są powodem rozwoju dystrofii

wewnątrzmacicznej płodu, objawy występujące
bezpośrednio po urodzeniu to wymioty
brunatnym śluzem. Od 3 – 4 doby pojawiają się
patologiczne objawy neurologiczne: niepokój,
drżenia patologiczne, drgawki uogólnione,
trudności w połykaniu; a także gorączka,
chrypka, przyspieszenie oddechu, biegunka,
odwodnienie.

LEKI NASENNE I USPOKAJAJĄCE

-        

barbiturany – szybko przenikają przez

łożysko, działają depresyjnie na oddech płodu
-         pochodne hydantoiny – łatwo przenikają
przez łożysko, mogą być powodem skazy
krwotocznej u płodu, stosowane do 3 miesiąca
życia zwiększają ryzyko wystąpienia wad
wrodzonych noworodka – serce, nerki, OUN.

LEKI MOCZOPĘDNE

-        

mogą powodować hipokaliemię zarówno u matki

jak i u płodu, przewlekle stosowane pochodne tiazydowe

działają depresyjnie na szpik

LEKI PRZECIWZAKRZEPOWE

-        

mogą pokonywać barierę łożyskową głównie

pochodne dikumaryny, heparyna jest bardziej bezpieczna

ze względu na wysoką masę cząsteczkową – gorsze

przenikanie matka – płód. Znane są jednak przypadki

krwotoków u płodu i noworodka po kuracji heparyną u

matki.

LEKI SERCOWO – NACZYNIOWE

-        

naparstnica – może osiągnąć u płodu stężenie 10

razy większe niż u matki, ale serce płodu jest mniej

wrażliwe na naparstnicę. Opisano przypadek zgonu

noworodka w 3 dobie życia matki leczonej preparatami

naparstnicy przez cały okres ciąży. Zapis EKG noworodka

wykazał cechy charakterystyczne dla zatrucia naparstnicą

LEKI SYMPATYKOMIMETYCZNE

-        

adrenalina noradrenalina, wazopresyna – nie

przenikają przez łożysko, ale poprzez działanie na łożysko i

pępowinę mogą prowadzić do niedotlenienia noworodka.

SULFONAMIDY

łatwo przenikają przez łożysko, ich
długotrwała podaż matce może
powodować u płodu uszkodzenie
funkcji wątroby: hiperbilirubinemię,
hipoglikemię, hipoprotrombinemię
prowadzącą do niedokrwistości
hemolitycznej.

OBLICZANIE DAWKI LEKU

 
Przeliczanie dawki / kg
Przeliczanie dawki / powierzchnię ciała
 

Reguła Clarka:

Dawka dla dziecka (%) = powierzchnia ciała

dziecka / 1,5m

2

x %

Wzór Asbergera:

Wiek dziecka x 4 + 20 = % dawki dorosłego

Zadania lekarza w terapii pacjenta:

    Właściwy wybór leku zgodnie ze

współczesną wiedzą

    Określenie dawki i drogi podania leku
    Znajomość możliwych powikłań toksycznych
    Monitorowanie skutków ubocznych
    Znajomość specyfiki i odmienności reakcji

ustroju dziecka

    Podejmowanie decyzji o redukcji dawki

Farmakokinetyka

– los leku w ustroju

Osiąganie parametrów
farmakokinetycznych w tkankach i
płynach ustrojowych

Krew
Płyn mózgowo-rdzeniowy
Mocz
Płyn stawowy
Tkanki narządów (płuca, wątroba, kości itd.)

Farmakodynamika

- mechanizm działania leków

Badanie biochemicznych i
fizjologicznych efektów działania u
dzieci – rola wieku pacjenta

Optymalna farmakoterapia

Farmakokinetyka

znajomość obu

}

procesów

farmakodynamika

Losy leku w ustroju

doustna

domięśniowa

podjęzykowa

doodbytnicza

dożylna

Poda
ż

Przewód pokarmowy
śródbłonek kapilarów
układ wrotny – wątroba
bezpośrednio do krwiobiegu

Wchłaniani
e

Obecność leku w krwiobiegu w postaci wolnej lub związanej z białkami osocza

Obecność leku w tkankach i płynach ustrojowych

(postać wolna lub związana z białkami osocza)

BIOTRANSFORMACJA
(wątroba)

Obecność aktywnych i nieaktywnych

metabolitów

aktywacja
detoksykacja leku
inaktywacja

powstanie związków
trujących

nerki drogi żółciowe przewód pokarmowy
płuca skóra ślina łzy
pot mleko kobiece

Wydalani
e

INWAZJA

ELIMINACJA

 

 

Ostatecznym celem leczenia jest

osiągnięcie pozytywnego efektu

terapeutycznego przy

minimalizacji skutków ubocznych