Wykład 28.02.11

Sprawdzian - test 1krotnego wyboru

1 termin sprawdzianu na ostatnim wykładzie

pozniej w sesji kilka innych terminów

Wymagania

• tylko to co na wykładzie

• Lech Morawski- /zasady wykładni prawa, nowe wydanie

• Maciej Ziemiński- Wykładnia

• Leszek Leszczyński- zagadnienia w teorii stosowania prawa

• Lang Wróblewski Zawadzki- Teoria państwa i prawa

Zasady stosowania i wykładni prawa

Stosowanie prawa- przez stosowanie prawa należy rozumieć proces decyzyjny podejmowany przez kompetentny organ państwowy (lub inny upoważniony podmiot) prowadzący do wydania wiążącej decyzji o charakterze jednostkowym (indywidualnym i konkretnym).

Treścią tej decyzji stosowania prawa jest kwalifikacja stanu faktycznego z punktu widzenia obowiązującej normy prawnej/ kryteriów sformułowanych na podstawie normy prawnej oraz ustalenie prawnych konsekwencji tej kwalifikacji. → rozumowanie wąskie

Niekiedy stosowanie prawa rozumie się szeroko- jako korzystanie z przyznanych przez prawo kompetencji lub uprawnień. Wtedy krąg podmiotów, które stosują prawo jest szerszy, bo należą do niego także podmioty prywatne.

Na zajęciach będziemy przyjmować wąskie pojmowanie stosowania prawa

Co to znaczy że organ jest kompetentny?

Jest jeżeli w danym systemie prawa istnieje norma który upowaznia organ do dzialania w okreslonych okolocznościach. Kompetencja polaczaona jest z wolnoscia czynienia z niej pozytku i z obowiazkiem czynienia z niej uzytku (czesciej)

Co to znaczy ze decyzja ma charakter jednostkowy, indywidualny i konkretny??

Realizowanie prawa- zachowanie zgodne z dyspozycją normy prawnej, realizujące zgodny z prawem cel działającego podmiotu, a więc realizacja uprawnień i wolności przyznanych przez prawo.

Realizować prawo może osoba fizyczna ale także prawna, organ administracji, sąd wtedy gdy podejmie decyzję stosowania prawa na podstawie normy kompetencyjnej

Pojęcie realizowania prawa jest szersze niż stosowanie prawa: realizowanie prawa może obejmować proces stosowania prawa.

Przestrzeganie prawa- jest rodzajem realizowania prawa, ale odnosi się do norm zobowiązujących czyli norm nakazujących lub zakazujących.

Kto może przestrzegać prawa?

Wszystkie podmioty prawa, w potocznym języku prawniczym jednak dotyczy to zwykłych obywateli

Pojęcie przestrzeganie prawa wiązane jest głównie z działaniami tzw. zwykłych adresatów norm prawnych, choć stosowanie prawa rozumiane jako spełnianie wymogów norm prawnych też może być uznane za przestrzeganie prawa.

Chodzi tu o takie zachowanie zgodne z normą, które jest spowodowane motywacyjnym oddziaływaniem normy. A skoro tak, to dotarcie do adresata informacji o treści obowiązującej normy jest warunkiem koniecznym choć niewystarczającym przestrzegania prawa

Wykonywanie prawa- obejmuje w szerokim znaczeniu sensie realizowanie, przestrzeganie jak i stosowanie prawa, bo polega na wypełnianiu dyspozycji norm prawnych, a więc zarówno obowiązków jak i uprawnień z nich wynikających.

W węższym sensie termin ten stosuje się do organów państwowych

Tworzenie prawa- formułowanie wiążących norm generalnych (ogólnych i abstrakcyjnych)

W systemie common law tworzy się prawo w procesie jego stosowania

Typy, rodzaje stosowania prawa:

• sądowy;

• administracyjny;

• kierowniczy;

Luz decyzyjny (sytuacja w której tekst prawny nie wyznacza jednoznacznie decyzji podmiotu stosującego prawo, lecz pozostawia mu wybór co do tego, jaką decyzję podjąć- swoboda wyboru, może być większy lub mniejszy, może go też nie być w ogóle): Może wynikać z różnych przyczyn:- rodzaje:

• luz wyboru przepisu prawnego;

• luzy interpretacyjne;

• luzy dowodowe;

• luz wyboru konsekwencji prawnych.

Nam mówiąc o typach stosowania prawa, będzie chodziło o luz wyboru konsekwencji prawnych

1. typ sądowy- paradygmatem stosowania prawa przez sąd

• podmiot stosujący prawo nie pozostaje w żadnym stosunku służbowym lub organizacyjnym wobec adresatów decyzji. Nie jest osobiście zainteresowany w decyzji, która zapada na podstawie niezależnych od niego reguł. NEMO IUDEX IN CAUSA SUA- NIKT NIE JEST SĘDZIĄ WE WŁASNEJ SPRAWIE

• Podmiot stosujący prawo jest kompetentny w swoim działaniu i sposób stosowania prawa określają przepisy proceduralne. Kompetencja nie wynika z pozycji jaką organ zajmuje w systemie org. (kompetencja ogólna) lecz jest określona ze względu na charakterystykę spraw rozstrzyganych lub stosowanych przepisów (kompetencja szczegółowa)

• Stosowanie prawa typu sądowego polega na ustaleniu konsekwencji prawnych faktów uznanych za udowodnione na podstawie obowiązujących norm prawnych. Ustalenie to jest wiążące erga omnes (wobec wszystkich). Stopnie luzu decyzyjnego są zróżnicowane, jednak w zasadzie nie ma decyzji opartych na swobodnym uznaniu.

• Decyzje stosowania prawa typu sądowego jest podejmowana w sytuacji sporu (spór występuje pomiędzy stronami zgłaszającymi odrębne roszczenia) lub nieustalenia (gdy ustalenie stanu prawnego wymaga decyzji stron procesu)

• Decyzja stosowania prawa jest normą jednostkową i konkretną chyba że przepisy szczególne prawa stanowią inaczej. Nie przesądza to możliwości funkcjonowania decyzji w sposób analogiczny do tego jaki posiadają normy ogólne i abstrakcyjne.

• Funkcjonowanie decyzji stanu prawnego służy stwierdzeniu zgodności ewentualnie niezgodności określonych faktów z regułami, które stanowią podstawę decyzji oraz ustaleniu konsekwencji, które z tego stwierdzenia wynikają na podstawie obowiązujących reguł decyzji

2. Typ kierowniczy- paradygmatem działanie podmiotu kierującego jakąś organizacją, np. działanie Prezesa Sądu Rejonowego, który jest zwierzchnikiem służbowym sędziów tego sądu

• podmiot stosujący prawo pozostaje w stosunku organizacyjnym wobec adresatów decyzji. Jest zainteresowany osobiście w decyzji, która zapada częściowo na podstawie reguł obowiązujących adresata, a częściowo na podstawie standardów przyjętych przez podmiot stosujący prawo

• Podmiot stosujący prawo jest kompetentny i sposób stosowania prawa określają reguły proceduralne lub przyjęte zwyczaje. Kompetencja podmiotu wynika częściowo z charakterystyki rozstrzyganych spraw lub stosowanych przepisów (kompetencja szczególna), częściowo zaś płynie z pozycji jaką podmiot zajmuje w organizacji (kompetencja ogólna)

• Stosowanie prawa polega na ustaleniu gratyfikacji lub ich braku na podstawie oceny pracy adresata decyzji lub następstw prawnych określonych faktów. Ustalenia te wiążą adresata i odpowiednie ogniwa organizacji. Stopień luzu decyzyjnego jest zróżnicowany- od swobodnego uznania aż do ścisłego wyznaczenia decyzji.

• Decyzja stosowania prawa jest podejmowana w warunkach operacyjnego kierowania działalnością organizacji lub w sytuacji sporu albo nieustalenia.

• Decyzja stosowania prawa jest normą jednostkową i konkretną, ale istnieją też decyzje dotyczące całych grup pracowników lub wszystkich pracowników organizacji (polecenia generalne), które są wydawane w warunkach operacyjnego kierowania działalnością organizacji.

• Funkcjonalnie decyzji służą zapewnieniu właściwego funkcjonowania organizacji w punktu widzenia założonych celów jej działalności i w ramach obowiązujących przepisów prawnych

3. typ administracyjny- paradygmatem podejmowania decyzji administracyjnych w trybie pozasądowym.

• podmiot stosujący prawo pozostaje do adresata w stosunku urzędnik- podmiot ubiegający się o decyzję administracyjną (petent). Podmiotem tym jest obywatel lub jakakolwiek jednostka organizacyjna. Decyzja zapada na podstawie reguł obowiązujących.

• Podmiot stosujący prawo jest kompetentny w swym działaniu w sposób stosowania prawa określają ustawowe reguły proceduralne. Dyrektywy i polecenia służbowe i organizacyjne wiążą podmioty stosujące prawo w ramach ustawy, nie regulują natomiast pozycji adresata.

• Stosowanie prawa polega na ustalaniu konsekwencji prawnych stanu faktycznego albo stwierdzeniu lub stworzeniu pozycji prawnej adresata decyzji. Stopień luzu decyzyjnego jest zróżnicowany: teoretycznie od swobodnego uznania aż do ścisłego wyznaczenia decyzji przez normę - swobodne uznanie nie oznacza decyzji arbitralnej!

• Decyzje stosowania prawa jest podejmowana w sytuacji sporu lub nieustalenia albo w sytuacji reakcji na opinię publiczną (skargi, wnioski), względnie gdy istnieje potrzeba stwierdzenia faktów lub sytuacji prawnej

• Decyzja stosowania prawa jest normą jednostkową i konkretną

• Funkcjonalnie decyzje służą spełnianiu funckji administracji publicznej wobec obywateli i jednostek organizacyjnych.

Wykład 7.03.11

Model decyzyjny stosowania prawa- przedstawia proces stosowania prawa jako proces podejmowania decyzji

Model ten został skonstruowany w zasadzie dla sądowego typu stosowania prawa.

Etap 1

Ustalenie norm obowiązujących w stopniu wystarczającym dla potrzeb rozstrzygnięcia.

Podejmuje się tu dwie decyzje:

1. decyzja walidacyjna- decyzja ta zależy od przyjęcia określonej koncepcji obowiązywania normy,

2. decyzja interpretacyjna- (sytuacja izomorfii- odpowiedniość między normą w jej bezpośrednim rozumieniu a sytuacją wymagającą rozstrzygnięcia, lub sytuacja wykładni, gdy powstają wątpliwości co do rozumienia stosowania normy; stopień precyzji znaczenia normy zależy tu od potrzeb konkretnego przypadku.

Etap 2 *Etap 1 i 2 są stosowane równolegle!

Ustalenie faktów uznanych za udowodnione a podstawie określonych materiałów dowodowych i przyjętej teorii dowodowej i ujęcie tego faktu w języku stosowanej normy.

Podejmuje się tu decyzję dowodową

Trzeba przełożyć fakt uznany za udowodniony na język stosowanej normy

Rezultatem tego etapu jest przyjęcie przez podmiot stosujący prawo twierdzenia „Fakt sprawy F istnieje w czasie t i przestrzeni p”/

Uwaga

Tak naprawdę przedmiotem dowodzenia są twierdzenia o istnieniu faktów a nie same fakty. A nie same fakty. Ale w języku prawniczym często mówi się o dowodzeniu faktów.

Dowodzenie odbywa się za pomocą twierdzeń dowodowych i przy użyciu określonych dyrektyw dowodowych.

Fakt sprawy- takie fakty, które są wyróżnione przez stosowane normy prawne (a więc w języku prawnym) i są przedmiotem dowodzenia w konkretnym procesie stosowania prawa.

Fakty:

1. wyróżnione w sposób opisowy np. zleceniodawca, pojazd

2. wyróżnione w sposób oceniający np. ważne powody, słuszny interes, krzywda moralna

3. sporne czy a) czy b) „silne wzruszenie”

Fakty:

1. określone bez pomocy negacji (pozytywne) np. zleceniodawca, i inne powyżej....

2. określone przy pomocy negacji (negatywne) np. kto nie udziela pomocy, nieuprawniony- trzeba stwierdzić że nie zachodzi to co ze względu na reguły prawne powinno zajść.

Fakty:

1. których wyodrębnienie nie wymaga stwierdzenia ich zgodności lub niezgodności z normą (fakty proste), np. zabija człowieka

2. fakty, których wyodrębnienie wymaga stwierdzenia ich zgodności lub niezgodności z normą (fakty stosunkowe), np. czynność ważna, przestrzeganie przepisów, organ przekraczający swoje kompetencje, czynność która sprzeciwia się się ustawie.

Dowód (słowo wieloznaczne) :

1. rodzaj rozumowania, w którym demonstrandum (czyli to, co dowodzone) jest uzasadnione ze względu na zbiór twierdzeń dowodowych, z którego, korzystając z dyrektyw dowodowych, wyprowadza się je w skończonej liczbie kroków ciągu dowodowego;

2. twierdzenie dowodowe stanowiące element ciągu dowodowego (czyli zdanie „fakt x istnieje w czasie t i przestrzeni p”);

3. czynność prawna podmiotu, której wytworem jest twierdzenie dowodowe np. dowód z wyjaśnień oskarżonego, dowód z wyznań świadków

4. przedmiot na podstawie którego formułuje się twierdzenie dowodowe np. pistolet, noż, samochód.

Rodzaje dowodów:

1. Dowód bezpośredni- taki, w którym podmiot stosujący prawo wnioskuje o prawdziwości twierdzeń o faktach sprawy opierając się bezpośrednio na tym, że informator sądu, który był obserwatorem danego zdarzenia lub rzeczy, okazał się wiarygodny.
   Np. świadek zeznał, że widział zdarzenie i sędzia uznał jego relację za wiarygodną

2. Dowód pośredni- zachodzi wtedy, gdy do uzasadnienia tezy dowodu konieczne są jakieś inne twierdzenia dowodowe, z których dopiero w oparciu o określone reguły dowodowe można tę tezę wywnioskować.
   Np. Nie ma świadków wypadku komunikacyjnego, są ślady lakieru samochodowego na ciele ofiary, na samochodzie oskarżonego są ślady krwi i tkanek ofiary

3. Dowód poszlakowy- rodzaj dowodu pośredniego; taki w którym poszczególne fakty dowodowe wzięte w izolacji nie stanowią dostatecznej podstawy do ustalenia faktu sprawy
   Np. oskarżony był widziany na miejscu zdarzenia, oskarżony kupił narzędzie identyczne z tym, którego użyto itp..
   Taki dowód uważa się za przeprowadzony, gdy istnieje zespół zgodnych potwierdzających się poszlak, a zarazem wykluczono iż przebieg zdarzenia mógł być inny niż to sugerują poszlaki.

Dyrektywy dowodowe- reguły rozumowania, które łączą twierdzenia dowodowe w ciągu dowodowym albo inaczej reguły uzasadniające twierdzenie dowodowe:

Rodzaje dyrektyw dowodowych:

1. logiczno- językowe- reguły będące odpowiednikami tez logiki formalnej lub nie będące takimi odpowiednikami ale są przyjęte jako reguły wg których prowadzi się rozumowania prawnicze;

2. empiryczne- prawidłowości w zjawiskach przyrodniczych i społecznych- wskazania wiedzy i doświadczenia życiowego;

3. legalne- reguły rozumowania zawarte w normach prawnych- ustalają jaki fakt należy uznać za udowodniony w razie stwierdzenia innego faktu- składowa legalnej teorii dowodów
   Obowiązuje wówczas norma o postaci: „Jeżeli stwierdzi się istnienie faktu A, to należy stwierdzić istnienie faktu B”

Dyrektywy dowodowe legalne dzielimy na:

1. contra-empiryczne- jeżeli ustalony przez normę związek pomiędzy faktem A i faktem B nie pokrywa się się ze związkiem, na jaki wskazywałaby empiria, np. sądy boże

2. paraempiryczne- jeżeli ustalony przez normę związek pomiędzy faktem A i faktem B pokrywa się ze związkiem, jaki można byłoby ustalić na podstawie doświadczenia życiowego, prawdopodobieństwa, prawidłowości statystycznych itp. Np. domniemanie pochodzenia dziecka od męża matki.

3. Ideologiczne- jeżeli ustalony przez normę związek pomiędzy faktem A i faktem B jest uzasadniony założeniami ideologicznymi, przyjętym systemem aksjologicznym. Np. domniemanie niewinności

4. fikcji prawnej- jeżeli ustalonej przez normę związek pomiędzy faktem A i faktem B jest uzasadniony potrzebami praktycznymi, wygodą. Np. domniemanie, że zaginiony zmarłw chwili oznaczonej w orzeczeniu o uznaniu go za zmarłego.

Normy prawne ingerują w zakres stosowanych dyrektyw dowodowych i mogą tworzyć tzw. prawo dowodowe.

Obok ustanawiania legalnych dyrektyw dowodowych normy prawne mogą na przykład za pomocą „reguł dowodów” wpływać na zakres twierdzeń dowodowych

Reguły dowodów- nie są dyrektywami dowodowymi, ale regulują dopuszczalność korzystania z określonych dowodów, przyjmowania pewnych twierdzeń dowodowych bez potrzeby ich uzasadniania itp.

Przykład:

KPC

Art. 227. Przedmiotem dowodu są fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie.

Art. 228 par 1 Faktyu powszechnie znane nie wymagają dowodu

par 2. To samo dotyczy faktów znanych sądowi urzędowo, jednakże sąd powinien na rorozprawie zwrócić na nie uwagę stron.

Itd.

art 229, 231

Teorie dowodowe (dwa modelowe rozwiązania):
* nie występują w czystej postaci w żadnym systemie prawa

1. teoria swobodnej oceny dowodów- swobodna ocena dowodów- ocena dowodów ma charakter swobodny jeżeli organ nie jest prawnie związany zasadami tej oceny. Ocena ta przebiega zgodnie z przyjętymi w nauce regułami poznawczymi.
   Ocena- oznacza czy sąd przyjmuje czy odrzuca określone twierdzenie dowodowe tzn. stwierdza czy jest ono prawdziwe czy fałszywe.
   Swoboda- to nie arbitralność czy dowolność- chodzi tu stosowanie dyrektyw logiczno- językowych i empirycznych.
   Trzeba odróżnić system zupełnej (niekontrolowanej) swobody w ocenie dowodów, tj oceny opartej wyłącznie na przekonaniach uznającego twierdzenia o faktach podmiotu od systemu kontrolowanej swobody w ocenie dowodów, tj, oceny, która powinna spełniać kryteria logiczne i empiryczne
   Przykład ujęcia w normach danego systemu: KPK art 7

2. legalna teoria dowodowa- gdy normy prawne formułują legalne reguły dowodowe, tj. takie reguły, których z mocy prawa sąd powinien przestrzegać w poszczególnych krokach ciągu dowodowego.
   Przykład KriO art 62, par 1,2,3 i art 63

Klasyczny proces rzymski- swobodna ocena dowodów

Proces kognicyjny (pojawiający się od początku naszej ery, a formalnie obowiązujący od 342r.n.e)- ogranicza swobodną ocenę dowodów

Dochodzi do głosu zasada różnicowania wartości poszczególnych środków dowodowych

1. w procesie cywilnym utrwala się dominująca pozycja dowodu z dokumentów, któremu przpisuje się wyższą wartość niż dowodowi ze świadków.

2. Tendencja do dyferencjacji daje się również zaobserować w ramach samego dowodu z dokumentów i świadków. W przyjętej na początku IV w.n.e zasadzie, że zeznania jednego świadka nie stanowią dowodu (testis unus testis nullus), odnaleźć można zalążki konstrukcji dowodu arytmetycznego

3. w zakresie tzw. dowodów sztucznych, którą to nazwą obejmowano

Proces rzymsko- kanoniczny- rozwój XIII w.

wprowadzono instytucje dowodów legalnych

Staje się ona wzorcem postępowania dowodowego, na którym opierają się systemy procesowe państw Europy kontynentalnej od XVI do XVIII w . W tym czasie systemy legalnej oceny dowodów przeżywają swój najbujniejszy rozkit

Wykład 14.03.11

Cechy charakterystyczne systemów legalnej oceny dowodów:

1. prawna reglamentacja zasad oceny dowodów- dążą do tego aby za pomocą norm prawnych w sposób niezależny od kontekstu, a więc na przykład od zebranych w sprawie materiałów, określić moc uzasadniającą każdego dowodu.
   
   Chodzi o to żeby poddać ustalanie stanu faktycznego prawnej kontroli i ograniczyć wpływ przekonań sędziowskich na ocenę dowodów.
   
   Przyczyny:
   a. polityczne;
   b. proces inkwizycyjny.
   
   Współecześnie najbardziej rozbudowany system prawa dowodowego tworzy anglo-amerykańskie law of evidence.
   Tak naprawdę law of evidence w przeciwieństwie do systemów procesowych Europy kontynentalnej nigdy nie było zbiorem reguł określających zasady oceny dowodów a wyłącznie systemem reguł eksluzyjnych, tj. reguł wykluczających dowody uznawane za niewiarygodne.
   
   Przyczyna: specyficzna struktura anglo- amerykańskiego procesu, w którym- przynajmniej pierwotnie- werdykt w kwestiach faktu zastrzeżony był dla ławy przysięgłych, której członkowie byli laikami i nie znali w ogóle prawa
   Prawo anglosaskie- system oparty na zasadzie swobodnej oceny dowodów- nigdy nie znało porównywanego z prawem kontynentalnym systemu legalnej oceny dowodów.
   Nie znaczy to że law of evidence w ogóle nie zna instytucji dowodów legalnych ani też że reguły eksluzyjne nie wywierają żadnego wpływu na cenę dowodów . Wykluczając z procesu szereg informacji i materiałów wpływają one na jego wynik.

2. Konstrukcja prawdy sądowej
   Pod koniec XVIII w rozróżnienia na „prawdę rzeczywistą” i „prawdę sądową”
   
   Przecież ustalenia dokonane za pomocą legalnych dyrektyw dowodowych mogą nie odpowiadać rzeczywistości.
   
   Prawda sądowa wydawała się jednak zabezpieczać przed arbitralnością sędziego

3. Instytucja dowodu arytmetycznego
   
   Dowód arytmetyczny- w sposób arytmetyczny, zwykle ułamkowy, określona jest wartość każdego środka dowodowego.
   
   Na przykład, dzielono świadków na szereg kategorii,biorąc pod uwagę pozycję i status spoleczny, więzy rodzinne i sąsziedzkie, pewne cechy psychologiczne, a nawet kontekst sytuacyjny , w którym świadek przekazuje informacje.
   - pewnym kategoriom w ogóle odmawia się zdolności do zeznawania, np. dzieciom poniżej okreslonego wieku, głuchym, ślepcom, osobom skazanym za pewne przestępstwa itd..
   - wartość dowodowa zeznań świadków pozostałych kategorii jest oznaczona ulamkiem, np. zeznania jakiegoś świadka stanowią ½,1/4 czy,1/16 lub 1/32 dowodu
   Gdy suma wartości wszystkich świadków zeznań jest równa przynajmniej 1 uważa się że strona przeprowadziła pełny dowód , Jeśli zeznania są sprzeczne o dowodzie pełnym przesądza rachunek arytmetyczny
   Podobne zasady stosuje się odpowiednio do innych środków dowodowych- biegłych , dokumentów i poszlak.
   W przypadku trudności z ilościowym oznaczeniem wartości dowodu, np. poszlak, okresla się go jakościowo, dzieląc np. poszlaki na oczywiste, bliskie, odległe itd.

4. Reguła najmocniejszego dowodu
   
   Jeżeli dla każdego środka dowodowego możan oznaczyć jego wartość, to dla każdej sytuacji (z góry) można wskazać jaki dowód jest mocniejszy lub równorzędny innemu dowodowi
   Inaczej niż w systemach swobodnej oceny dowodów opierających się na zasadzie równorzędności wszystkich środków dowodowych, o których wartości rostrzyga swobodnie sąd na podstawie zebranych materiałów dowodowych, w nie na podstawie sztywnych i z góry ustalonych reguł.
   Np. Przywilej uzupełnienia dowodu za pomocą przysięgi uzupełniającej (juramentum suppletorium), gdy przeprowadziło się co najmniej połowę dowodu
   Gdy przeciwnik nie przeprowadził nawet połowy dowodu- możliwość oczyszczenia się z zarzutów poprzez przysięgę oczyszczającą (juramentum purgationis)
   W procesie karnym pozycję dowodu najsilniejszego zdobywa sobie przyznanie się oskarżonego (confesio est regina probationum)
   W procesie cywilnym stopniowe wysuwanie się dowodu z dokumentów przed dowód ze świadków.
   
   Reguły najmocniejszego dowodu nie należy mylić z regułami eksluzyjnymi, chociaż te często są do niej podobne ponieważ w wielu przypadkach służą do wykluczania dowodów uznawanych za mniej pewne na rzecz dowodów, którym przypisuje się większą wiarygodnosć.
   
   Przykład
   Reguła najlepszego dowodu (the best evidence rule) - niedopuszczalny jest dowód gorszy w sytuacji , gdy dostępny jest dowód lepszy.
   Reguła ta , w przeciwieństwie do reguły najmocniejszego dowodu, nie wyklucza swobodnej oceny dowodów już dopuszczonych ani też nie przypisuje im żadnej z góry określonej mocy, a jedynie zabrania by dowody gorsze zostały przedstawione przysięgłym czy sądowi w sytuacji gdy możliwe jest przeprowadzenie dowodów lepszych, np.
   - niedopuszczalny jest dowód z kopii dokumentu, gdy strony dysponują oryginałem
   - niedopuszczalny jest dowód ze świadków na okoliczność jakie własności posiada dana rzecz ta może być bezposrednio przedstawiona sądowi

5. Stratyfikacyjna koncepcja dowodów sądowych
   Konstrukcja dowodów sądowych nie jest niezależna od okreslonej koncepcji porządku społecznego, czy od stopnia rozwoju kultury prawnej
   We wcześniejszych stadiach systemów legalnej oceny dowodów dominował tzw. dowód boży, oparty na ordaliach czyli sądach bożych. Orzekanie jest tu ujęte jako fragment porządku społecznego opartego na podstawach religijnych
   Od czasu soboru laterańskiego z 1215 r. trwa stopniowe eliminowanie dowodów bożych
   W późniejszych stadiach rozwoju systemów legalnej oceny dowodów dominują już dowody tzw. rolowe
   
   Dowód rolowy- opiera się na ścisłym powiązaniu wiarygodności i mocy uzasadniającej dowodu z pojęciem pozycji i statusu społecznego informatora sądu. W ten sposób wynikająca z reguły najmocniejszego dowodu stratyfikacja wartości i mocy uzasadniającej dowodów wiąże się ze stratyfikacją pozycji i ról społecznych w feudalnym społeczeństwie stanowym.
   
   Wielka Rewolucja Francuska - idea równości ludzi:
   - upadek koncepcji dowodu rolowego
   - wprowadzenie pojęcia dowodu swobodnego
   
   Francuska ustawa z 1791 roku wprowadza się zasadę swobodnej oceny dowodów do procesu karnego, zasadę tę przejmują następnie dwie wielkie kodyfikacje procesu cywilnego i karnego z 1806, 1808
   
   Upowszechnienie swobodnej oceny dowodów W Europie kontynentalnej. Wiek XIX wiekiem wprowadzenia zasady swobodnej oceny dowodów do ustawdawstw państw europejskich
   
   Reorganizacja ram instytucjonalnych wymiaru sprawiedliwości. Ograniczenie inkwizycyjnych form postepowania, Jawne ustne i prowadzone bezposrednio na rozprawie postępowanie dowodowe.
   
   Ostateczne zwycięstwo zasady swobodnej oceny dowodów w II połowie XIX wieku
   upadek legalnych teorii dowodowych nie oznacza całkowitej eliminacji instytucji dowodów legalnych ze współczesnego prawa

Etap III

Subsumcja

• przyporządkowanie ustaleń co do faktów ustaleniom co do norm

• podciągniecie ustalonego stanu faktycznego pod normatywny wzorzec ujęty w normie prawnej wyinterpretowanej z obowiązujących przepisów

• stwierdzenie, że dany przypadek jest jednym z przypadków , do którego odnosi się norma prawna.

• Ustalenie że udowodniony fakt jest jednym z desygnatów nazwy użytej w normie.
  Desygnat- przedmiot do którego odnosi się dana nazwa

Tradycyjnie uważa się że jest to operacja formalna i pewna i że nie wymaga podjęcia żadnej decyzji. Współcześnie ten pogląd bywa poddawany w wątpliwość

Etap IV

Ustalenie konsekwencji prawnych

Na tym etapie podejmuje się decyzję wyborów konsekwencji prawnych

Możliwe sytuacje:

1. norma wyznacza 1 ściśle określoną konsekwencję prawną- brak luzu decyzyjnego w tym zakresie

2. norma wyznacza szereg możliwych konsekwencji prawnych dając określony luz decyzyjny (np. określa minimum i maksimum), przy czym wyborem kierują dyrektywy wyboru konsekwencji

3. norma prawna uzależnia ustalenie konsekwencji prawnych od swobodnego uznania organu (nie występuje w zasadzie w typie sądowym).

Dyrektywy wyboru konsekwencji prawnych:

1. determinujące- nakazują wybór określonych konsekwencji przy wystąpieniu określonych cech faktu sprawy np. obligatoryjne orzekanie jakiejś kary dodatkowej przy pewnych typach przestępstw

2. kierunkowe- wskazują jakie czynniki powinien brać pod uwagę sędzia dokonując wyboru. Występuja one w 2 postaciach
   A. faktyczne- określają jakie fakty mają wpłynąć na wybór konsekwencji
   B. odsyłające- dają ogólne wskazówki co do sposobu dokonania tego wyboru
   przykład A i B art 53 par 1,2 kk

Etap V

Decyzja finalna stosowania prawa- decyzja wyboru konsekwencji uzasadniona przez wszystkie decyzje cząstkowe

Ponadto:

Uzasadnienie decyzji stosowania prawa- przepisy obowiązujące określają w jakich sytuacjach decyzja powinna być uzasadniona i co uzasadnienie winno zawierać.

Dwie podstawy:

1. podstawa prawna- powołanie przepisów prawa materialnego, proceduralnych i kompetencyjnych

2. podstawa faktyczna- obejmuje ustalenie faktów uznanych za udowodnienie w relatywizacji do materiału dowodowego i przyjętej teorii dowodowej.

21.03.11 Stosowanie i wykładnia

Model decyzyjny nawiązuje do znanej w nauce prawa pozytywistycznej konstrukcji sylogizmu prawniczego.

Jego ewentualne przyjęcie jest wyrazem przekonania, że struktura prawniczego poznania ma charakter logiczny.

Co to sylogizm?

To schemat wnioskowania albo reguła inferencyjna o dwóch przesłankach zawierających wspólny składnik nie występujący we wniosku, np. 1. Przesłanka większa: każdy ssak jest kręgowcem. 2. Przesłanka mniejsza: Każdy pies jest ssakiem. Wniosek: Każdy pies jest kręgowcem.

Co to jest sylogizm prawniczy?

To rozumowanie składające się z:

1. Przesłanki większej, którą jest stosowana norma prawna w postaci: Jeżeli F, to powinny nastąpić konsekwencje K1, K2… Kn.

2. Przesłanki mniejszej, tj. zdania, że istnieje fakt x mieszczący się w zakresie F;

3. Konkluzji (normy indywidualnej) głoszącej, że fakt x powinien pociągnąć za sobą konsekwencje K1, K2…Kn.

Na przykład:

P.W.: Kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby nie było to możliwe, do zwrotu jej wartości.

P.M. Jan uzyskał bez podstawy prawnej korzyść majątkową kosztem Piotra.

W: Jan jest obowiązany do wydania Piotrowi bezpodstawnie …? DOPISZ

Ale w przeciwieństwie do sylogizmu, w którym przesłankami są zdania w sensie logicznym, sylogizm prawniczy nie może gwarantować prawdziwości wniosku.

Model decyzyjny nawiązuje do struktury sylogizmu:

Etap I (ustalenie jaka norma obowiązuje) może być rozumiany jako przesłanka większa, czy też raczej jego wynikiem jest sformułowanie przesłanki większej;

Etap II (uznanie faktu za udowodniony) jako przesłanka mniejsza, a

Etapy III i IV jako konkluzja.

A więc model decyzyjny stosowania prawa jest pewną egzemplifikacją potraktowania stosowania prawa w sposób sylogistyczny - sylogistycznego modelu stosowania prawa,

Ale ten sylogistyczny model st. prawa jest współcześnie krytykowany.

Normy, którymi posługuje się prawo nie mają jednakowej struktury.

Przykłady:

Art. 415 kc Kto z winy swojej wyrządził drugiemu szkodę zobowiązany jest do jej naprawienia. Reguła -prima facie- działa na zasadzie wszystko albo nic.

Konst. Art. 32.1. Wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne. -zasad (odwołuje się do pewnych wartości, które system prawa chroni i realizuje).

Konst. Art., 65.5 Władze publiczne prowadzą politykę zmierzającą do pełnego produktywnego zatrudnienia poprzez realizowanie programów zwalczania bezrobocia, w tym organizowanie i wspieranie poradnictwa i szkolenia zawodowego oraz robót publ. i prac interwencyjnych. - norma programowa (prawodawca wskazuje cel, nie wskazując wiążąco środków do osiągnięcia tego celu).

Czy w każdym z tych przypadków sylogizm zda egzamin?

Reguła i sylogizm

P.W. Kto z winy swojej wyrządził drugiemu szkodę zobowiązany jest do jej naprawienia.

P.M. Jan wyrządził z winy swojej szkodę Piotrowi (podpalił samochód)

W: Jan zobowiązany jest naprawić szkodę, którą wyrządził Piotrowi (powinien zapłacić mu odszkodowanie).

Zasada i sylogizm

P.W. Wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne.

P.M. Jan jest człowiekiem. Piotr jest człowiekiem. Piotr ma emeryturę w wysokości 3 tys. zł.

W: Jan powinien mieć emeryturę 3 tys. zł???

Norma programowa i sylogizm

P.W. Władze publiczne prowadzą politykę zmierzającą do pełnego produktywnego zatrudnienia…

P.M. Jan jest bezrobotny.

W: Władze publiczne mają obowiązek zapewnić Janowi pracę. ???

Reguła - czy pewna?

P.W. Obowiązuje zakaz wjazdu pojazdów silnikowych do parku.

P.M. Ambulans pogotowia ratunkowego jest pojazdem silnikowym.

W: Ambulansowi pogotowia ratunkowego zakazane jest wjechanie do parku (nawet gdy wymagają tego okoliczności i ratowanie życia pacjentów.) ???

Reguła obowiązuje dlatego, że realizuje zasadę

(w tym przypadku ochrony przyrody, ochrony porządku i ładu miejskiego).

Taka zasada konkuruje z innymi zasadami.

(w tym przypadku zasadą poszanowania i ochrony życia ludzkiego)

Która z nich przeważa?

NAWET REGUŁY NIE MAJĄ CHARAKTERU KONKLUZYWNEGO!

Co to znaczy?

Regułę „Jeżeli W, to powinno nastąpić K” nazwiemy niekonkluzywną, jeśli nei pozwala nam w definitywny sposób wnioskować z tego, co zaszło W, o tym, że K.

W naszym przykładzie mieliśmy regułę „Jeśli coś jest pojazdem silnikowym, to temu czemuś nie wolno wjeżdżać do parku”.

Okazało się, że nie pozwala nam ona w sposób pewny i za każdym razem wnioskować z faktu, że mamy do czynienia z pojazdem silnikowym, że obowiązuje dlań zakaz wjazdu do parku.

Nie jest to więc reguła konkluzywna.

Sylogistyczny model stosowania prawa wydawał się odpowiedni dla zamkniętych i definitywnych systemów prawa, tj. takich, gdzie występowały:

• tekstowa koncepcja prawa;

• dążenie do maksymalnej ścisłości i precyzji norm;

• przewaga reguł, rzadkie zasady i normy programowe;

• dążenie do tego, aby normy, uprawnienia i obowiązki miały charakter definitywny;

• bezwzględne związanie prawem organów państwa i obywateli.

Współczesne systemy prawa są bardziej otwarte i niedefinitywne. Systemy takie:

• wykorzystują w większym stopniu reguły pozatekstowe (zasady słuszności, przepisy odsyłające i klauzule generalne);

• wykorzystują pojęcia niedookreślone i typologiczne;

• posługują się w szerokim zakresie zasadami i normami programowymi;

• normy takich systemów oraz wynikające z nich uprawnienia i obowiązki mają często niedefinitywny charakter, bo prawo przewiduje możliwość usprawiedliwionego odstępstwa od obowiązujących norm;

• panuje przekonanie, że prawo nie może regulować procesów społecznych za pomocą raz na zawsze ustalonych i niekorygowanych reguł, że musi ono pozostawiać decydentom więcej otwartej przestrzeni by mogli oni dostosowywać swe decyzje do dynamicznie zmieniających się kontekstów społecznych;

• odwołują się do społecznego normatywnego konsensusu, który jest traktowany jako wartość wymagająca ochrony i realizowania.

Nauka prawa zakwestionowała klasyczną pozytywistyczną koncepcję prawa oraz wynikający z tej koncepcji obraz procedur stosowania prawa, oparty właśnie na sylogizmie.

Zauważono, że stosowanie prawa polega raczej na dokonywaniu argumentacyjnie uzasadnionych wyborów między różnymi alternatywami decyzyjnymi.

Argumentacyjnie uzasadniony wybór może opierać się na racjach o różnym charakterze. Stąd można wyróżnić pewne modele uzasadnienia:

1. W modelu retoryczno-topicznym chodzi o znalezienie takiej decyzji, która mogłaby liczyć na jak najszerszą akceptację w świetle społecznie akceptowanych wartości.

2. W modelu technologicznym chodzi o znalezienie decyzji optymalnej ze względu na prognozowane skutki empiryczne poszczególnych alternatyw decyzyjnych.

Obok sceptycyzmu wobec reguł są też powody, aby przejawiać sceptycyzm wobec faktów.

Według Jerome'a Franka, nawet gdyby normy prawne były absolutnie pewnie i ich zastosowanie do jednostkowych przypadków nie budziło żadnych wątpliwości, decyzje sądowe są i tak nieprzewidywalne, ponieważ głównym źródłem niepewności nie są normy, ale problem ustalenia faktów.

Przyczyny, dla których ustalenia faktyczne w postępowaniu sądowym są niepewne:

• niemożliwość sformułowania dla wielu twierdzeń o faktach sprawy wszystkich warunków koniecznych i wystarczających ich weryfikacji lub falsyfikacji;

• niepewny i nieprecyzyjny charakter większości twierdzeń ogólnych, z których wyprowadza się jednostkowe twierdzenia o faktach sprawy;

• brak jednoznacznych i precyzyjnych dyrektyw preferencji określających zasady wyboru między konkurencyjnymi hipotezami;

• strategiczny charakter większości argumentacji w postępowaniu sądowym.

Stosowanie i wykładnia 28.03 (ciąg dalszy z 21)

• dyspozytywny charakter wielu norm procesowych odnoszących się do ustalania faktów w postepowaniu dowodowym.

Niepewność faktów stawia organy stosujące prawo przed koniecznością dokonywania wyborów między konkurencyjnymi hipotezami co do przebiegu zdarzeń. Wybory te powinny być argumentacyjnie uzasadnione, jeżeli decyzje sądowe mają być traktowane jako racjonalne.

Okazało się także, że proces interpretacji (będący częścią procesu stosowania prawa) również nie ma charakteru sylogistycznego, a raczej argumentacyjny.

Dlaczego? Ponieważ większość dyrektyw interpretacyjnych dostarcza jedynie mocniejszych lub słabszych argumentów za tym, że norma ma określone znaczenie - większość nie daje pewnej i bezwyjątkowej odpowiedzi na problem interpretacyjny.

Rzadko jest tak, że wzięta w izolacji dyrektywa wykładni mogła być traktowana jako niepodważalny i ostateczny (konkluzywny) argument na rzecz lub przeciwko określonej decyzji interpretacyjnej:

• wiele z nich ma mnóstwo wyjątków;

• wiele z nich prowadzi do sprzecznych rezultatów;

• w wielu przypadkach dyrektywy te są sformułowane w tak nieostry i niejednoznaczny sposób, tak że same wymagają wykładni.

Przykład:

Domniemanie języka potocznego wielokrotnie musi ustąpić konieczności respektowania definicji legalnej czy domniemaniu języka specjalistycznego. Wszystkich tych dyrektyw naraz, choć wszystkie są dyrektywami wykładni językowej, zastosować się nie da.

Przesłanka większa: Wyjątki nie powinny być interpretowane rozszerzająco. (Exceptiones non sunt extendandae.)

Przesłanka mniejsza: Przepisy o ulgach i zwolnieniach podatkowych to wyjątek od zasady sprawiedliwości podatkowej.

Wniosek: Przepisy o ulgach i zwolnieniach podatkowych nie powinny być interpretowane rozszerzająco.

Przesłanka większa: Wszelkie prawa i wolności mogą być interpretowane rozszerzająco. (In dubio pro libertate.)

Przesłanka mniejsza: Przepisy o ulgach i zwolnieniach podatkowych ustanawiają prawa dla ich podmiotów.

Wniosek: Przepisy o ulgach i zwolnieniach podatkowych mogą być interpretowane rozszerzająco.

W następstwie takiego charakteru dyrektyw wykładni decyzja interpretacyjna bardzo rzadko będzie mogła być ujęta jako rezultat subsumpcji konkretnego przypadku pod określoną dyrektywę interpretacyjną (tzw. sylogizm interpretacyjny) i zwykle musi być rozważana jako rezultat kumulatywnej oceny wszystkich wchodzących w grę argumentów i to zarówno argumentów pro, jak i argumentów contra.

Uzasadnianie decyzji interpretacyjnej polega więc na wskazaniu argumentów, które przemawiają za tym lub przeciwko temu, że norma lub jej fragment ma takie, a nie inne znaczenie.

Dyrektywy interpretacyjne są pewnymi wskazaniami, czy też dobrymi racjami na rzecz takiej lub innej wykładni niż bezwzględnie wiążącymi nakazami przyjęcia określonej interpretacji w sytuacji opisanej przez regułę.

W teorii argumentacji, nawiązując do tradycji starożytnej retoryki i topiki przyjęło się nazywać reguły o tego rodzaju cechach toposami, a więc racjami na rzecz określonego punktu widzenia.

Dodatkową przyczyną rozwoju modelu argumentacyjnego stosowania prawa jest sposób funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości w nowoczesnych, demokratyczno-liberalnych państwach.

W państwach takich coraz bardziej eksponuje się obowiązek sądów do takiego sposobu uzasadniania swoich decyzji, w którym eksponują one nie tylko argumenty przyjęte przez sąd, ale również te argumenty, które sąd odrzucił.

Jest ku temu powód polityczny. We współczesnych państwach, w społeczeństwach demokratycznych decyzje organów państwa nie mogą być prezentowane jako jednostronne i autorytatywne akty władzy zwierzchniej, wobec której obywatel jest zobowiązany jedynie do posłuszeństwa, ale muszą być przedstawiane jako rezultat jawnego i otwartego procesu wymiany argumentów, w którym decydent ma obowiązek zająć stanowisko wobec racji przedstawionych przez wszystkie strony, a strony mają prawo do bycia poinformowanymi dlaczego ich racje nie zostały uznane.

W ten sposób uzasadnienia sądowe z konieczności nabierają argumentacyjnego charakteru.

Ale w prostych, rutynowych przypadkach (albo na poziomie decyzji cząstkowych) decyzje interpretacyjne oraz decyzje stosowania prawa mogą być tak oczywiste, że ich uzasadnienie da się zredukować do prostego sylogizmu. W sprawach złożonych, bogatych aksjologicznie, jest to jednak praktycznie niemożliwe. Stąd: Model argumentacyjny właściwszy dla działalności sądów wyższych instancji, zaś model sylogistyczny (subsumpcyjny) dla działalności orzeczniczej sądów niższych instancji.

Jeszcze jedna przyczyna, dla której pole zyskuje sobie model argumentacyjny: Dyskursywny i argumentacyjny charakter procedur stosowania prawa był zawsze uznawany za cechę charakterystyczną systemów common law. Na pewno zjawisko przyjmowania modelu argumentacyjnego ma związek ze zbliżeniem się common law i systemów prawa stanowionego.

IDEOLOGIE STOSOWANIA PRAWA:

Ideologia stosowania prawa - całokształt postulatów i ocen, które wskazuję w jaki sposób organ stosujący prawo powinien podejmować swoje decyzje. Niejednokrotnie zawiera także tezy teoretyczne, które w jakiś sposób mają uzasadniać głoszone poglądy.

Ideologia st. prawa jest zawarta w różnych `źródłach'.

Fragmenty jej znajdujemy w tekstach prawa obowiązującego, w sformułowaniach doktryny prawniczej (w szczególności w glosach, komentarzach krytycznych, w traktatach teoretycznych), czasami w uzasadnieniach decyzji stosowania prawa.

Ideologia związanej decyzji sądowej - SĘDZIA USTAMI USTAWY.

1. Założenia polityczne:

• podział władz;

• prawo wyborcze gwarantuje adekwatność reprezentacji parlamentarnej;

• parlament jest wyłącznych źródłem ustaw;

• ustawa jest najwyższym źródeł prawa;

• ustawa odzwierciedla prawa i obowiązki obywateli;

• a więc lud poprzez swych przedstawicieli parlamentarnych określa granice wolności i ustanawia je w ustawie;

• wszyscy powinni więc ustawy respektować.

2. Założenia prawne:

• ścisłe rozdzielenie tworzenia i stosowania prawa;

• zadaniem sądów wyłącznie sprawowanie wymiaru sprawiedliwości;

• decyzja sądowa jest całkowicie wyznaczona przez stosowanie ustawy;

• decyzje sądowe winny być logiczną, mechaniczną czy też automatyczną konsekwencją ustaw - władza sędziego żadna;

• ustawy tworzą system, który jest zamknięty, zupełny i niesprzeczny;

• wykładnia procesem rządzonym przez logikę formalną;

• wartości prawne to pewność prawa, bezpieczeństwo prawne, stałość decyzji stosowania prawa, sprawiedliwość legalistycznie ujmowana.

Ideologia swobodnej decyzji stosowania prawa:

1. Antyformalizm i antypozytywizm.

2. Rozstrzygnięcia prawne nigdy nie są dedukowane wyłącznie z ustawy.

• wersja skrajna - ustawa w ogóle nie ma żadnego znaczenia dla rozstrzygnięć, ważny jest hunch (przeczucie, intuicja) sędziego, możliwe decyzje contra legem;

• wersja umiarkowana - ustawa nadaje kierunek decyzji, ale jej całkowicie nie determinuje, niedopuszczalne decyzje contra legem.

• Zasady stosowania i wykładni prawa 04.04.2011

• Ideologia swobodnej decyzji stosowania prawa.

• 3.rzeczywistym prawem każdego społeczeństwa nie są wobec tego regułu ustanownione lecz spontanicznie tworzące się i funkcjonujące w świadomości społecznej ,,żywe prawo"

• 4.Prawo ustawowe jest tylko jednym z komponentów znaczeniowych pojęcia prawa.

• 5.Prawo bez ingerencji ustawodawcy podlega stałym przemianom, ma historyczną i dynamiczną naturę.

• 6.teksty prawne nie są jednoznaczne, a czasem zupełnie nonsensowne, przepisy są sprzeczne,a system nie jest zupełny, posiada wiele luk.

• Przyczyną dla której tak się dzieje, niedoskonałości prawa, są właściwości jezyka, w jakim tekst prawny został sformułowany.

• 7.Język prawny przepełniają wyrażenia oceniające nieostre i jednoznaczne, odsyłają do ocen i reguł pozaprawnych.

• Kluzula generalna-wyrażenia w tekście prawnym które w ten czy inny sposób odsyłają do jakiś tekstów pozaprawnych, pozstawiają organowi stosującemu prawo swobodę, odnoszenie się do konkretnego indywidualnego przypadku np,,dobro dziecka"; odsyła się organ do ocen prawnych, ,,zasada współżycia społecznego". Jeśli takie wyrażenia zostają użyte to organ stosujący prawo musi skorzystać z tych wyrażeń pozaprawnych.

• 8.Sędzia winien posiadać wolność i autonomię podobną do tej której dusponuje ustawodawca.

• Język prawny nie jest doskonały, sędzia nie może być tubą ustawy.

• Dlaczego musi mieć tą autonomię?

• 9.Decyzja sędziego ma bowiem z konieczności charakter twórczy, Tworzenie prawa przez sędziego w trakcie stosowania prawa jest nie tylko koniecznością techniczną lecz także oceniane dodatnio jako środek dostosowania prawa do potrzeb życia.

• Skoro się zakłada że sędziowie też coś tworzą, to zakłada że wobec formalnie ustanowionego prawa rozwija się tzw. prawo sędziowskie.

• 10. Obok prawa ustawowego istnieje więc i rozwija się również tak zwane ,,prawo sędziowskie".

• Jeśli się przyjmuje skrajną wersję, a sędzia podejmuje decyzję na podstawie intuicji, to zakłada się że prawo sędziowskie jest ważniejsze od prawa ustawowego. W wersji umiarkowanej prao ustawowe traktowane jest jako uzpełnienie prawa ustawowego.

• czy twórcza działalność sędziego nie zagraża pewności prawa?

• 11.isnieją granice wolności sędziego i granice dopuszczalnej interpretacji prawa. Rozstrzygnięcia prawne muszą opierać się na obowiązujących zaakceptowanych w danym społeczeństwie normamch, chociaż nie koniecznie muszą być to normy formalnie ustanowione.

• 12.Wartości jakimi posługuje się sędzia, to sprawiedliwość , dobro morlane, słuszność , których wymaga rozstrzygnięcie ze względu na okoliczności konkretnej sprawy.

• Ideologia decyzji racjonalnej i praworządnej

• -kompromis

• Na czym polega kompromisowość?

• 1.Oceny grają podstawową rolę w określeniu decyzji, niezależnie od tego na ile są uwidocznione w uzasadnieniu.

• Odróżnia się proces podejmowania decyzji-który dzieje się w mózgu i samo uzasadnienie, które może przybrać formę pisemną. uzasadnienie nie odzwierciedla wszystkich ocen. Mimo tego że oceny grają podtswową rolę nie oznacza że może być dowolna.

• 2.Decyzja powinna być praworządna(legalna) . jest powiązana ze stosowanym normami prawa i ustaleniami dowodowymi za pomocą przyjętych dyrektyw stosowania prawa(interpretacyjne, dowodowe, wyboru konsekwencji prawnych).

• 3.Decyzja powinna być racjonalna. W tym sensie, że to powiązanie pomiędzy normami i decyzją za pmocą dyrektyw stosowania prawa musi być poprawne. Dyrektywy stosowania prawa muszą uzasadniac decyzję stosowania prawa. Mamy dodatkowy element, element zaakceptowany.

• 4. Ścisłe przestrzeganie prawa obowiązującego przez Sądy-decyzje zgodne z prawem traktuje się jako jedyne decyzje podejmowac się powinno.

• 5.Sędzia wydający decyzje ma sam aprobować ich zgodność z prawem z ounktu widzenia wartości wewnętrznych tego prawa, ma aktywnie akceptować te wartości.

• To że sędzia ma wydawać decyzje zgodne z prawem, to nie zonacza że nie da się w ogóle prawa ocenić.

• 6.Nie wyłącza się możliwości oceny zewnętrznej prawa obowiązującego lecz wyłącza możliwość orzekania wbrew prawu, kierując się ocenami zewnętrznymi.

• Niektórzy uznają że ta typologia nie jest do końca prawidłowa, zarówno co do użytych okresleń jsk i i co do wyróznionych typów, gdyż:

• termin swobodna decyzja sądowa jest terminem , który w sposób mylący oddaje intencje nie-pozytywistycznych i neopozytywistycznych kierunków filozofii prawa.

• a termin związana decyzja sądowa ma o wiele szerszy zakres niż ten zaproponowany powyżej-zakres pokrywający zdecydowaną większość filozoficzno-prawnych określeń podstaw decyzji sądowych.

• Wartości stosowania prawa

• 1. Wartości znajdujące się wewnątrz porządku prawnego, a więc wartości, które tkwią w prawie obowiązującym w tym sensie, że dają się zrekonstruować na podstawie analizy tekstów tego prawa.Np. legalność, pewność, jedolitość, skuteczność czy elastyczność stosowania prawa.

• 2.Wartości zewnętrzne-mają charakter pozaprawny, związane ze spełnieniem przez prawo pewnych standardów ocennych z punktu widzenia jakiś pozaprawnych kryteriów. Np. sprawiedliwość, słuszność stosowania prawa.

• Wykładnia-rodzaj intrpretacji

• Interpretacja polega na przypisaniu znaczenia.

• Interpretacja largissimo sensu-w najszerszym znaczniu, sposób poznania wszelkich przedmiotów kulturowych. Tak rozumiana interpretacja więc jest dokonywana w naukach humanistycznych(w odróżnieniu od nauk, w uporoszczeniu rzecz ujmując, przyrodnicznych).

• Interpretacja sensu largo-rozumienie wyrażeń języka mówionego lub pisanego, a w szeczgólności tekstów prawnych. Interpretacja ta polega na przypisaniu znaczenia określonym zespołom znaków. Każde posłużenie isę jakimkolwiek tekstem pisanym lub mówionym , w tym tekstem prawnym, wymaga dokonania jego urzędniczej interpretacji.

• Interpretacja sensu stricto- występuje w sytuacjach, w jakich powstają wątpilowści co do właściwego znaczenia tekstu rozumianego w ,,bezpośrednim znaczeniu".

• Występuje w znaczeniu potocznym.

• Interpretacja prawnicza, aczkolwiek należy do interpretacji humanistycznej, to jednak jest na swój sposób specyficzna.

• Podlega pewnym rygorom, z którymi nie mamy do czynienia przy dokonywaniu interpretacji innego rodzaju.

• Zakres zastosowania normy-klasa sytuacji(okoliczności, zdarzeń) od zaistnienia których norma uzależnia powstanie odpowiednich obowiązków po stronie jej adresata.

• Zakres normowania normy-klasa zachowań nakazanych(zakazanych przez normę postępowania,. Inaczej :terść wyznaczonego przez normę obowiązku.

• Powody, dla których wykładnia powinna być podejmowana(racje wykładni).

• 1.O charakterze lingwistycznym, dy interpretator ma trudnoścu ze zrozumieniem języka tekstu prawnego.

• 2. O charakterze pozalingwistycznym, gdy interpretator ma wątpilwości o charakterze pozajęzykowym dotyczące zakresy zastosowania czy zakresu normowania normy o określonej na postawie przepisów prawnych.

• Interpretator czyta przepisy prawne ale musi reekonstruować z nich normy prawne. Może mieć wątpliwości o charaktrze pozajęzykowym

• Dlaczego interpretator może mieć trudności ze zrozumieniem języka i musi dokonywac wykładi

• Racje lingwistyczne:

• 1.Otwara tekstowość tego języka prawnego.

• Otwarta tekstowość to ponetcjalna nieostrość.

• Znaczenie potencjalnie zależy od kontekstu.

• My z góry nie jesteśmy w stanie przewidzeieć wsszytskich kontesktów w jakim dane wyrażenie może wystąpić i nie jesteśmy w stanie przewidzieć wszystkich znaczen.

• Interpretaor może miec problem ze zrozumieniem tekstu prawnego dlatego, że pojawił się nowy kontekst i nie jest pewien czy w nowym kontekście dane wyrażenie znaczy to i to.

• 2.Celowe posługiwanie się przez prawodawcę zwrotami niedookreślonymi znaczeiowo.

• Racje pozalingwistyczne-gdy interpretator rozumie sens językowy przepisu prawnego okreslony albi poprzez zastosowanie reguł sensu języka prawnego(rozumienie bezpośrednie)albo poprzez zastosowanie dyrektyw interoretacyjncyh językowych (rozumienie pośrednie),a mimo to uznaje, że określona na tej podstawie norma może być stosowana, np:

• Tekst prawny zawiera normy niezyciowe, sprzeczne z aktualnymi zasadami ustroju politycznego, ekonomicznego, i społecznego, niesłuszne lub niesorawiedliwe, sprzeczne z aktualnie akceptowanym systemem wartości niezgodne z intencjami prawodawcy historycznego lub aktualnego, takie, których stosowane byłoby niecelowe ze względu na ich konsekwencje albo

• -tekst prawny zawiera normy sprzeczne z innymi normami albo stanow regulację niezupełną prowadzącą do powstania luk w prawie i uniemożliwiającą podjęcie decyzji w rozstrzyganje sprawie.

• Ze względu na to że wykładnie dokunuje sie jak sa jkieś wątpilwości to mamy dwa rodzaje wykładni:

• Wykładnia sensu stricto-wszelkie procesy zmierzające do ustalenia znaczenia przepisów prawnych, których sens z takich lub innych powodów budzi wątpliwości.

• Do wykładi zawężającej (sensu stricto)zaliczamy w szególności wszelkie prcedury związane ze stosowaniem dyrektyw wykładni jęztkowej systemoej i funkcjonalnej, a także dyrektyw preferencyjncyh oraz domniemań interoretacyjnych. Wchodzą tu także kwestie związane z okresleniem mocy wiążącej wykładni oraz zasad zastsosowania wykładni literalnej, rozszerzającej i zawężającej.

• Wykladnia sensu largo-to przede wszystkim rozwiązywamie problemów związanych ze stosowaniem dyrektyw wnioskowań prawniczych(np.anaelogii czy argumentum a contrario), a także różneg rodzaju dyrektyw kolizyjnych.

• Wykładnię sensu largo można inaczej określić egzegezą.

• Zasada pierwszeństwa wyładni sensu stricto-podmiot stosujący prawo winien dążyć do usunięcia wątpliwośc interpretacyjnej odwołując się w pierwszym rzędzie do wykładni sensu strictom a zatem do wykładni językowej , systemowej , funkcjonalnej, dopiero wtedy kiedy ta wykładnia nue da rezultatu wolno jest odwołać do wykładni sensu largo, a więc na przykład do analogii, innych wnioskowań lub reguł kolizyjnych.

• Jeśli zachodzą wątpliwości intepretaycjn to dowolnie nie żemy sobie zajrzeć do narzedzia. Mamy obowiązek stosowani tego po kolei jak to zapisane jest w przyepisach prawa.

Stosowanie i wykładnia prawa 11.04.2011

Na zasadzie pierwszeństwa wykładni sensu stricto opiera się tzw. technika wykładni w zgodzie z Konstytucją. W myśl tej techniki kazdu organ powienien poszukać w pierwszym rzędzie takiej interpretacji przepisu, która pozostaje w zgodzie z konstytucją i dopierow tedy, gdy podanie takiej interpretacji okaże się niemożliwe, dopuszczalne jest uznanie danego przepisu za sprzeczny z konstytucją.

Celem wykładni sensu stricto jest ustalenie znaczenia określonego przepisu prawnego lub jego fragmentu.

Ustalenie znaczenia polega na określeniu do jakich sytuacji, podmiotów czy obiektów dana norma lub jej fragment się odnosi.

Tk stwierdził że istotą wyładni jest ustalenie znaczenia określonego przepisu prawmego, nasuwającego z różnych względów wątpliwości w sferze stosowania prawa.

Koncepcja semantyczna wykładni-klaryfikacyjna koncepcja wykładni J.Wróblewskiego.

Wykładnia polega na przypisaniu tekstowi prawnemu znaczenia pojętego jako wzór powinnego zachowania się. Treścią tego tekst prawanego są nomry prawa.

Znaczeniem zdania jest sąd w sensie logicznym, natomiast znaczenem normy jest wzór powinnego zachowania się.

Proces wykładni nie jest w każdym przypadku konieczny. Przyjmuje się że część przepisów prawnych można ,,bez interpretacji" rozumieć ,,bezpośrednio", to znaczy wskazują one określony wzór postępowania.

Wykładnia potrzebna jest dopiero wtedy kiedy zgodnie z zasada clara non sunt interpretanda, gdy jakiś przepis jest niejasny.

Ujęcie derywacyjne wykładni M.Zielińskiego i Z.Ziembińskiego.

Wykładnia jest pojmowana jako operacja przekładu tekstu prawnego na zespół norm prawnych.

Norma pojęta jest jako wypowiedź jednoznacznie wysławiająca nakaz(zakaz) skierowany do określonego podmiotu, by w określonej sytuacji zrealizował określone zachowanie. Można powiedzieć, że wykładnia w ujęciu derywacyjnym polega na zastąpieniu tekstu prawnego równoznacznym z tym tekstem zbiorem postępowania, pojętych jako wypowiedzi jednoznaczne.

Jeśli tak się pojmuje wykładnię do w gruncie rzeczy trzeba powiedzieć że wykładnia się skada z dwóch etapów:

1.Rekonstruuje się z przepisów prawnych wypowiedź normokształtną. Na pierwszym etapie elementy które są zawarte w przepisach prawnych składa się w jedną całość.

2.Wypowiedź normokształtną się ujednoznacznia.

Pznacza to że zgodnie z derewacyjną koncepcą wykładni wykładni dokonuje się zawsze nawet gdy przepisy prawne wydają się nam całkowicie zrozumiałe.

Klaryfikacyjne ujęcie wykładnie nie dostarcza rekonstrukcji czynności interpretacyjnych polegający na konstruowaniu normy oraz orzyjętych w praktyce prawniczej reguł dokonywania tych czynności. Funkcje takiej reguły pełni jedynie przyjęta struktura normy. Wszytskie reguły pierwszego i drugiego stopnia zrekonstruowane na gruncie ujęcia klaryfikacyjnego dotyczą ustalania znaczenia normy, a więc drugiego etapu.

W ujęciu derywacyjnym kładzie się nacisk przede wszytskim na reguły konstruowania norm z tekstu prawnego, tj. reguł operacji takich np,rozdzielanie elementów różnych norm wysłowionych w różnych przepisach, uadektwatnienie zakresu stosowania lub zakresu normowania normy wysłowonej w jednym przepisie przez elementy zwarte w innych przepisach itp.

Ujęcie klaryfikacyjnie nie stawia normom wymogu jednoznacznoścu, zadaniem interpretatora jest jedynie ustalenie wzoru zachowania sę będącego znaczeniem normy. Nie chodzi tu bowiem o osiągnięcie całkowitej jednoznaczności ale zmniejszenie stopnia wieloznaczności.

Ujęcie derywacyjne zakłada, że proces wykładni kończy się na skonstruowaniu normy, która podejmowana jest jako wypowiedź jednoznaczna. Ma więc charakter idealizacyjny.

W praktyce założenie jednoznaczności normy jest nieżyciowe, nie odzwierciedla praktyki sądu. Wykorzstywany wtedy kiedy pisze się komentarze, wtedy autor stara się wyjaśnić całość okoliczności.

Dlatego ujęcie klaryfikacyjne wydaje się bardziej przydatne dla wykładni operatywnej, pojmowanej jak wykładnia dokonywana przez organ stosujący prawo w celu rozstrzygnięcia konkretnego stanu faktycznego.

Zaś ujęcie derwyacyjne, jest bardziej adekwatne w stosunku do wykładni abstrakcyjnej, dogamtycznej, dokonywanej w oderwaniu od konkretnych stanów faktycznych.

Wykładnia w ujęciu pragmatycznym to świadoma aktywność intelektualna, czynność interpretatora.

A więc jeżeli mówmy o podziale wykładni na językową, systemową i funkcjonalną, a więc podziale wykładni ze względu na sposób jej przeprowadzenia, mamy na myśli włąśnie wykładnię w ujęciu pragmatycznym, bo chodzi nam o pewien proces, o pewne czynności.

Wykładnia w ujęciu apragmatycznym-to rezultat tych czynności.

A więc jeżeli dokonujemy podziały wykładni na wykładnię literalną, zwężającą i rozszerzającą, a więc podziału ze względu na zakres ustaleń interpretacyjnych(zakres wyników), to mamy na myślu wykładnię w ujęciu apragmatycznym.

Wykładnia miże być wykładnią o charakterze:

-abstrakcyjnym(dokonywana in abstracto), kiedy nie jest związana z rozstrzyganiem konkretnej sprawy

-konkretnym(dokonywana in concreto), kiedy jest dokonywana na uzytek rozstrzygnięcia konkretnej sprawy.

Rodzaje wykładni-ze względu na podmiot dokonujący wykładni i jej moc wiążącą:

Autentyczna-dokonywana przez prawodawcę.,,kto jest upoważniony do tworzenia prawa ten może je również interpretować".

Tak naprawdę trzeba jednak odróżnić:

-wykładnię zawartą w oficjalnym akcie i mającym moc wiążącą akcie-ta wykładnia ma taką moc wiżącą jak akt, którego jest cześćią

-wykładnia, w której intencje prawodawcy poznajemy na podstawoe różnego rodzaju materiałów przygotowawczych, deklaracji lub oświadczeń prawodawcy, które nie mają formalnie mocy wiążącej.

Ta pierwsza sytuacja jest dosyć rzadka a przykład jej jest poniżej.

Ta druga jest znacznie częstsza.

Legalna-dokonywana przez organm któremu prawodawca przyznał kompetencje do interpretowania orawa i nadał tej interpretacji moc powszechnie wiążącą albo ograniczoną moc wiążącą.

Kompetencje do dokonywania powszechnie wiążącej wykładni ustaw miał TK w latach 1989-1997.

Za przykłąd wykłądni legalnej ni zna również uznać wykładnię Sądu Najwyższego dokonywaną na mocu ustawy o SN w formie uchwał o statusie zasad prawnych, mających na celu wujaśnienie znaczenia przepisów budzących wątpliwości lub których stosowanie wywołało rozbieżnosc w orzecznictwie. Ma ona ograniczoną moc wiążącą.

Innym przykładem obecnie występującej wykładni legalnej może być wykładnia dokonywana przez Ministra Finansów na mocy ustawy-ordynacja podatkowa. Ma ona ograniczoną moc wiążącą.

Operatywna-dokonywana przez organ stosujący prawo w procesie stosowana prawa, na użytek konkretnej sprawy karnej, cywilnej czy administracyjnej.

Wiąże organ orzekający w tej konkretnej sprawie, oraz podmioty wobec których prawo jest stosowane. Są pewne szczególne przypadki w których wykładnia jednego sądy jest wiążąca dla innego sądu w danej konkretnej sprawie.

Kodeks postępowania cywilnego:

Art.386$6 Ocena prawna i wskazania co do dalszego postępowania wyrażone w uzasadnieniu wyroku sądy frugiej instancji wiążą zarówno sad, któremy sprawa została przekazana, jak i sąd drugiej instancji, przy ponownym rozpozaniu sprawy. Nie dotyczy to jednak wypadku, gdy nastąpiła zmiana stanu prawnego.

Wykładnia doktrynalna-dokonywana przez naukę prawa(doktryna prawnicza to coałość poglądów w kwestii stosowania interpretacji i porządkowania systemu prawa głoszonych przez przedstawicie;i nauki prawa i orzecznictwo, np. głosy, komentarze itp. Nikogo nie wiąże.

Nieoficjalna wykładnia-dokonywana przez osoby prywatne lub prawników dla potrzeb podejmowania decyzji przez różne podmioty, nikogo nie wiąże.

DYREKTYWY INTERPRETACYJNE

-reguły wskazujące, jak ustalać znaczenie tekstu prawnego w sytuacji, gdy znaczenie to nie jest jasne.

Dzielą się na dyrektywy pierwszego i drugiego stopnia.

Dyrketywy pierwszego stopnia to reguły określające jak ustalać znaczenie(treść i zakres) wyrażeń występujących w tekście prawnym ze względu na kontekst językowy, systemowy i funkcjonalny, w jakim wyrażenia te są użwane przez prawodawcę.

CO to jest treść i zakres wyrażenia?

Cechy które musi spełnić dany przedmiot aby był desygnatem danego przedmotu treść.

Zakres to ilość przedmiotów które należą do tej nazwy.

Dyrektywy II stopnia wyznaczają sposób posłygiwania się dyrektywami pierwszego stopnia.

Dykretywy II stopnia dzielimy na dwie grupy:

1.Procedury.Wskazują w jakiej kolejności wskazuje sie dyrketywy interpretacyjne I stopnia.

2.Preferencji.Pomagają nam w sytuacji kolizji intepretacyjncyh, wskazują jakie znaczenie tekstu prawnego należy zaakceptować w sytuacji, gdy zastosowanie dyrektyw interpretacyjnych pierwszegos stopnia nie prowadzi do jednoznacznych ustaleń. Wskazują więc jak rozstrzygać kolizje interpretacyjne.

Kolizje interpretayjne mogą myć dowjakiego rodzaju.

-gdy zastosowanie dyrektyw I stopnia jednego typu.np. językowych prowadzi do jednoznacznych ustaleń

-gdy rozbieżne rezulaty są wynikiem zastosowania dyrektyw różnego typu(językowych, systemowych, funkcjonalnych).

9 maja!! nie ma wykładu!!!

Stosowanie i wykładnia prawa 18.04.2011

Dyrketywy preferencji jest część dyrektyw wykładni systemowej i wykładni funkcjonalnej wskazujących jakiejest znaczenie tekstu prawnego jest właściwe, gdy przeprowadzanie wykładni językowej daje rozbieżne rezultaty.

Przykłady przyjętych w systemie praw apolskiego dyrektyw interpretacyjnych II stopnia
1.Zasada pierwszeństwa wykładni językowej oraz subsydiarności(pomocniczości) wykładni systemowej i funkcjonalnej

-jeżeli sens językowy przepisu jest jasny i oczywisty to interpretator powinien się na nim oprzeć(interpretatio cessat in claris). Odstąpienie od sensu językowego przepisu mogą uzasadnić jedynie szczególnie ważne racje.

Zasada pierwszeństwa wykładni językowej ustala więc następujący porządek preferencji:

Wątpliwości interpretacyjne>wykładnia językowa>wątpilowści intepretacyjne>wykłafnia systemowa>wątpliwości interpretacyjne>wykładnia funkcjonalna

Z uwagi na ww.zasadę wykładnia systemowa i funcjonalna pełnią następujące funkcje:

-służą rozstrzyganiu wątpliwości interpretacyjncyh, których nie zodołała usunąć wykładnia językowa.

-wykładnia językowa i funkcjonalna służą potwierdzeniu wykładni językowej

-pozwalają dokonać wyboru pomiędzy różnymi alternatywami interpretacyjnymi, które sugeruje wykładnia językowa

-pozwalają odpowiednio zmodyfikować sens przepisu harmonizując go z wymogami wykładni systemowej lu funkcjonalnej

w wyjątkowych sytuacjach motywowanych ważnymi powodami uzasadniają odstępstwo od sensu językowego przepisu

2.Zasada harmonizowania kontekstów.

-nie wolno całkowicie ignorować wykładni systemowej i funkcjonalnej-ustalając znaczenie językowe trzeba brać obie te wykładnie pod uwagę.

Rozumienie ma charakter kolisty.

3.Interpretatorowi pozwala się odstąpić od sensu językowego gdy:

a)jest on ewidentnie sprzeczny z fundamentalnymi wartościami konstytucyjnymi

b)gdy wykadnia językowa prowadzi do rozstrzygnięcia, ktre w świetlne powszechnie akceptowanych wartości musi być uznane za rażąco niesłuszne, niesprawiedliwe, nieracjonalne lub niweczące ratio legis interpretowanego przepisu,

ratio legis-racja regulacji, powód dla którego regulacja została ustanowiona.

c)wykładnia językowa prowadzi do absurdum

d)ujawnił się nim oczywisty błąd legislacyjny

4.Zasada pierwszeństwa wykładni sensu stricto:

Interpretator powinien w pierwszej kolejnoścu stosować dyrektywy wykładni sensu stricto i dopiero wtedy, gdy sprzeczności ;ub luki nie da się usunąć odwołując się do reguł wykładni sensu stricto, wolno mu się posłużyć regułami wykładni sensu largo, a więc wnioskowaniami prawniczymi i regułami kolizyjnymi

Np.TK wskazał na konieczność stosowania techniki wykładni w zgodzie z konstytucją-ustalenienie niekonstytucyjnoścu przepisu jest dopuszczalne dopiero wtedy, gdy nie uda się w drodze wykładni ustalić takiego jej sensu, który byłby zgodny z konstytucją.

Akceptacja określonych dyrektyw preferencji jest związana z przyjęciem określonej ideologii wykładni prawa-statycznej lub dynamicznej.

staytyczna-znaczenie normy powinno być stałe w całym okresei jej obowiązywania

dybnamiczna-znaczenie normy może się zmieniać w zależności od zmiany stosunków społecznych.

Dyrektywy interpretacyjne nie są wytworem doktryny prawniczej i praktyki. Nie mają charakteru obowiązujących regułach prawnych i są przyjmowane na podstawie powszechnej akceptacji przez praktykę i doktrynę prawnicza.

Dyrektywy interpretacyjne pełnią w procesie stosowania prawa dwie funkcje:

heurystyczną-bo pełnią rolę wskazówek ułatwiających rozstrzygnięcie wątpliwości związanych ze znaczeniem tekstu prawnego, a więc są pomocne w procesie dochodzenia do ustalenia właściwego znaczenia przepisów prawnych(heurystyczny-prowadzący do poznania nowych prawd).

uzasadniającą-racjonalizują już podjętą decyzję interpretacyjną, tzn. stanowią argument uzasadniający dokonane rozstrzygnięcie interetacyjne

Rodzaje wykładni ze względu na kontekst, w którym ustalane jest znaczenie normy albo inaczej ze względu na racje wykładni i sposób jej dokonania( a więc rodzaj zastosowanych dyrketyw interpretacyjnych):

1.wykładnia językowa

2.wykładnia systemowa

3.wykładnia funcjonalna

Wykładnia językowa-polega na posługiwaniu się dyrketywami które wskazują w jaki sposb należy ustalać znaczenie normy ze względu na jej kontekst językowy, tj. występowani eokreślonych terminów , wzrotów czy wyrażeń w języku prawnym.

WYKŁADnia językowa bywa także nazywana gramatyczną.

Można mówić o dwóch rodzajach kontekstu językowego:

1.Pierwszy rodzaj kontekstu językowego tworzą reguły składni(reguły synaktyczne-jak wiązać aby miały sens) oraz reguły sensu(czyli reguły semantyczne) języka prawnego.

2.Drugi wiąże się z faktem, że poszczególne zwroty językowe w procesie ich rozumienia nie mogą być traktowane jako autonomczne i izolowane elementy tekstu prawnego.Określone wyrażenia językowe w trakcie ich rozumienia muszą być postrzegane jako elementy tworzące ciągi wyrażen w ramach przepisu prawnego.

tekst prawny w dużej mierze ma charakter idiomantyczy-tryb oznajmujący czasie teraźniejszym, gdyby to rozumieć doslowanie to jakaś relacja z wydarzeń by się stworzyła, my nadajemu tekstowi inne znaczenie niż w tekście literackim.

Nie wszyskie dyrektywy związane z kontekstem językowym są przedmiotem teorii wykładni

Dryketywy niezbędne dla rozumienia i posługiwania się jezykiem potocznym nie są uwzględniane w żadnej teorii wykładni. Tego rodzaju dyrketywy języka są przedmiotem badań lingwistycznych.

Natomiast dyrektywy wykładni językowej to takie dyrektywy które określają jak nalezy ustalić znaczenie normt prawnej ze względu na język prawny, w którym jest ona formułowana.

Bliżej niesprecyzowane pojęcie języka potocznego. Niewątpliwie jednak język potoczny jest odmianą języka etnicznego.

Język powszechny-język którego słownnictwo jest zbiorem elementów danego języka etnicznego powszechnie dostępnych dla przeciętnego członka danej grupy etnicznej i w związku z tym nadających się do powszechnego użytku.

Język potoczny-mówiony odpowiednik języka literackiego.

Język potoczny-języka, za pomocą którego porozumiewamy się z otoczeniem w życiu codziennym.

Język ogólny-jedyny dialekt kulturalny języka etnicznego, odmiana języka naturalnego pozostająca w związku z językiem literackim, stosowana w szkolnictwie, administracji, mediach , literaturze i innych dziedzinach życia narodu.

ZASADY WYKŁADNI

Dyrektywy interpretacyjne językowe

1.Domniemanie języka potocznego-interpretowanym zwrotom nie można bez dostatecznych powodów przypisywać swoistego znaczenia prawnego, ale gdy ustali się że takie znaczenie mają wówczas nalezy posługiwać się nim bez względu na to jakie znaczene mają równokształtne zwroty w języku potocznym.

2.Jeżeli na gruncie języka potocznego można przypisać wyrażeniom użytym w tekście prawnym kilka różnych znaczeń to należy wybrać to znaczenie, które jest najbardziej oczywiste.

oczywiste-nie ma definicji, to jest kwestia intuicji językowej

Zasady wykładni i stosowania prawa 16.05.2011

Dyrektywy interpretacyjne językowe:

1. Domniemanie języka potocznego: Interpretowanym zwrotom nie mozna bez dostatecznych powodow przypisac swoistego znaczenia prawnego, ale gdy ustali się, ze takie znaczenie maja wowczas nalezy poslugiwac sie nim bez wzgledu na to jakie znaczenie maja rownoksztaltne zwroty w jezyku potocznym.

2. Jeżeli na gruncie jezyka potocznego można przypisac wyrazeniom uzytym w tekscie prawnym kilka roznych znaczen to nalezy wybrac to znaczenie, ktore jest bardziej oczywiste.

3. Domniemanie jezyka prawnego: interpretowanym zwrotom, ktorych znaczenie okreslone jest przez jezyk prawny, nie mozna bez dostatecznych powodow przypisywac znaczenia nalezacego do terminorogii czesci systemu prawa, galezi prawa, ale gdy ustali sie je, nalezy poslugiwac sie nim bez wzgledu na to jakie znaczenie prawne maja rownoksztaltne zwroty w jezyku prawnym.

4. Domniemanie znaczenia specjalistycznego: Jeżeli okreslony termin nalezy do terminow specyficznych w okreslonej dziedzinie wiedzy lub praktyki spolecznej to nalezy przyjac znaczenie jakie termin ten ma w tej wlasnie dziedzinie.

5. Zakaz wykladni homonimicznej: Nie mozna nadawac identycznym sformułowaniom w ramach tego samego aktu prawnego roznego znaczenia, o ile z tego aktu nie wynikaja wskazowki pozwalajace na takie rozne rozumienie tych samych sformulowan poszczegolnych norm.

6. Zakaz wykladni synonimicznej: Różnym zwrotom w ramach jednego aktu prawnego nie nalezy nadawac tego samego znaczenia.

7. Nakaz przestrzegania definicji legalnej: Jeżeli istniejre w systemie prawnym wiazace ustalenie znaczenia zwrotow zawartych w normach prawnych tego systemu, to nalezy uzywac odpowiednich zwrotow w tym wlasnie znaczeniu, chyba ze z interpretowanej normy z oczywistoscia wynika , ze trzeba uzyc zwrotu w zanczeniu odmiennym od ustalonego.

8. lege non distinguente nec nostrum est distinguere - tam gdzie rozroznienia nie wprowadza prawodawca, tam nie wolno wprowadzac ich interpretatorowi.

9. Zakaz wykladni per non est: Niedopuszczalne jest takie ustalenie znaczenia normy, przy ktorym pewne zwroty, albo pewne fragmenty tekstu prawnego, sa traktowane jako niezbedne.

10. Znaczenia zwrotow powstalych przez polaczenie zwrotow prostych nalezy ustalac zgodnie z regolami syntaktycznymi jezyka, do ktorego interpretowana norma nalezy.

WYKLADNIA SYSTEMOWA:

- ustalenie znaczenia normy ze wzgledu na system, do ktorego ta norma nalezy, ze wzgledu na cechyb tego systemu i mijsce normy w systemie. Ze wzgledu na kontekst systemowy, a wiec ze wzgledu na innenormy tworzace system, do ktorego interpretowana norma nalezy.

A więc kontekst systemowy tworza nastepujace przeslanki, do ktorych odwoluje sie interpretator: zasady prawa; cechy systemu prawa takie jak niesprzecznosc i zupelnosc, systematyka zewnetrzna i wewnetrzna aktu normatywnego.

Dyrektywy interpretacyjne systemowe:

1. Interpretator powinien tak ustalic znaczenie interpretowanej normy by nie pociagalo to za soba istnienia sprzecznosci miedzy norma interpretowana a jakakolwiek z norm nalezacych do tego samego systemu prawa, w szczegolnosci pomiedzy norma a zasada systemu prawa. Konkretyzacja tej reguly jest nakaz brania pod uwage w procesie interpretacji zasad konstytucyjnych czy dokonywania wykladni zgodnie z normami prawa miedzynarodowego publicznego czy prawa europejskiego

2. W razie sprzecznosci normy z zasada systemu prawa nalezy ustalic takie znaczenie interpretowanej normy by nie byla ona z ta zasada sprzeczna.

3. Jezeli na gruncie wykladni jezykowej istnieja watpliwosci co do znaczenia normy prawa. Nalezy wybrac takie ustalenie, ktore jest zgodne z zasadami czesci systemu prawa i systemu prawa, do ktorego interpretowana norma nalezy.

4. Nie wolno prowadzic interpretacji w sposob, ktory prowadzilby do luk w prawie, przy czym chodzi tu o luki opisowe (luka techniczna- brak istotnego elementu instytucji prawnej) a nie o luki aksjologiczne ( wymagajace pewnej oceny, wartosciowania).

5. Argumentum a rubrica: Ustalajac znaczenie normy interpretator pownien brac pod uwage systematyke wewnetrzna aktu, w ktorym dana norma sie miesci ale mozna od niej odstapic w tych przypadkach, gdy ustalenia uzyskane na podstawie innych dyrektyw interpretacyjnych zgodnie prowadza do takiego ustalenia znaczenia normy, przy ktorym polozenie w systematyce wewnetrznej aktu jest wadliwe.

6. Ustalajac znaczenie npormy, powino się brac pod uwage miejsce w systematyce zewnetrznej, tj. do jakiej galezi prawa interpretowany przepis nalezy.

7. Znaczenie interpretowaniej normy nalezy ustalic w taki sposob by bylo ono najbardziej harmonijne w stosunku do innych norm czesci systemu prawa, do ktorego interpretowana norma nalezy.

Większosc dyrektyw wykladni systemowej mozna przeprowadzie w formie dyrektyw preferencji, tj. syrektyw II stopnia.

W doktrynie prawniczej akceptowana jest bowiem nastepujaca dyrektywa preferencji: "Od jednoznacznego i nie bydzacego watpliwosci rezultatu wykladni jezykowej wolno odstapic i przyjac znaczenie tekstu prawnego.... [tu bylo coś podobno malo waznego i przerzucila slajd :P

Wykladnia funkcjonalna: ustalenie znaczenia normy ze wzgledu na jej kotekst funkcjonalny.

Kontekst ten tworza fakty o charakterze ustrojowym ( podstawowe zasady ustroju spolecznego, politycznego i ekonomicznego panstwa) oraz fakty o charaktersze aksjologicznym (pozaprawne oceny i reguly spoleczne, glownie o charakterze moralnym, a takze spolecznye akceptowane zasady slusznosci i sprawiedliwosci).

Odwolywanie sie przez interpratora do przeslanek o charakterze ustrojowym przybiera najczesciej postac powolywanie sie na ceke przwa, funkcje prawa, spoleczno- gospodarcze przeznczenie prawa.

Powolywanie sie zas na racje o charakterze aksjologicznym staje sie niezbedne w przypadku sotsowania klauzul generalnych.

Dyrektywy interpretacyjne funkcjonalne:

1. Interpretujac przepisy prawne nalezy brac pod uwage cele regulacji prawnej (ratio legis). Powolywanie sie na ratio legis to dokonywanie wykladni celowosciowej lub teleologicznej.

2. Jezeli w procesie wykladnmi uwzglednia sie cele prawa, to poslugujac sie celem normy nalezy ustalic go w taki sposob, by byl on zgodny z celem instytucji prawnej do ktorej rekonstruowana norma nalezy.

3. W razie watpliwosci dotyczacej znaczenia normy bedacej elementem instytucji prawnej nalezy znaczenie to ustalic w ten sposob by odpowiadalo ono funkcji jako calosci.

4. Przy interpretacji nalezy brac pod uwage powszechnie akceptowane normy moralne, zasady slysznosci i sprawiedliwosci.

5. Jezeli mnozliwe sa rozne znaczenia normy to nalezy wybrac to znaczenie, przy ktorym norma jest najbardziej zgodna z przyjetymi ocenami i regulami spolecznymi.

6. Jeżeli mozliwe sa rozsne znaczenia normy to nie mozna wybrac tego znaczenia, przy ktorym norma bylaby niezgodna z przyjetymi ocenami i regulami spolecznymi.

7. Jezeli w procesie wykladnie uwzglednia sie oceny i reguly spoleczne to nalezy sie nimi poslugiwac jednolicie co najmniej w stosunku do wszystkich norm instytucji, do ktorych interpretowana norma nalezy.

8. Argument z konsekwencji - interpretujac norme nalezy brac pod uwage konsekwencje spoleczne i ekonomiczne do jakich bedzie prowadzic okreslona interpretacja i wybrac taka, przy ktorej konsekwencje te beda najbardziej korzystne.

9. Argumentum ad absurdum - nalezy odrzucic taka interpretacje przepisow, ktora prowadzilaby do absurdalnych lub niemozliwych do zaakceptowania konsekwencji.

Dyrektywy wykladni funkcjonalnej sa najczesciej dyrektywami II stopnia preferencji.

Wykladnia funkcjonalna ma czesto charakter wykladni adaptacyjnej, tj. wykladni, ktora sluzy rozwiazaniu problemow prawnych powiazanych z okreslona rzeczywistoscia spoleczna i ktora w zwiazku z tym ma zawsze w mniejsztm lub wiekszym vstopniu charakter kreatywny.

Budzi to szereg obaw. Trzeba wiec zachowac ostroznosc w stosowaniu wykladni funkcjonalnej w tych galeziach prawa, w ktorych regulacja ma charakter zamkniety, naklada na obywateli obowiazki lub inne obciazenia lub w ktorych przewidywalnosc decyzji organow stosujacych prawo jest szczegolnie chroniona wartoscia. Np. prawo karne, prawo podatkowe.

Rodzaje wykladni ze wzgledu na wyniki, ze wzgledu na zakres dokonywanych ustalen interpretacyjnych:

1. wykladnia literalna,

2. wykladnia rozszerzajaca,

3. wykladnia zwezajaca.

W ten sposob kwalifikujemy ostateczny zarys wykladni.

WYKLADNIA LITERALNA:

-stwierdzajaca, scisla itd. - wykladnia, ktora ma miejsce wtedy, gdy sposrod roznych znaczen uzyskanych za pomoca odmiennych dyrektyw interpretacyjnych zostanie wybrane rozumienie tekstu prawnego ustalone za pomoca dyrektyw jezykowych

albo ewentualnie sytuacja, w ktorej interpretator akceptuje znaczenie tekstu prawnego okreslone za pomoca dyrektyw jezykowych, poniewaz to co prawodawca powiedzial pokrywa sue z trym, co chcial powiedziec. IDEM DIXIT QUAM VOLUIT.

Wykładnia rozszerzająca-

Wykładnia w ramach której interpretator wybiera rozumienie tekstu prawnego określone w wyniku zastosowania dyrektyw pozajęzykowych i jest ono szersze od rozumienia językowego

Albo wykładnia w której interpretator przyjmuje znaczenie przepisu szersze od znaczenia językowego, gdyż zakłada się , że normodawca powiedział mniej niż zamierzał.

MINUS DIXIT QUAM VOLUIT

Wykładnia zwężająca

-przeciwieństwo wykładni rozszerzającej,

Jest to wykładnia w ramach której interoretator wybiera rozumienie tekstu prawnego określone w wyniku zastosowania dyrektyw pozajęzykowych i jest ono węższe od rozumienia jęż.

-albo wykładnia w której interpretator przyjmuje znaczenie przepisu węższe od znaczenia jęz. , gdyż normodawca powiedział więcej niż zamierzał.

PLUS DIXIT QUAM VOLUIT

Zasady dot. wykł. Literalnej, rozszerzającej i zwężającej:

1, Wszystkie przepisy pr. Powinny być interpretowane literalnie , chyba, że istnieją ważne racje, by nadać im interpretację rozszerzającą lub zwężającą.

2. W sposób ścisły powinny być interpretowane przepisy kompetencyjne oraz przepisy ograniczające prawa i wolności obywatelskie;

3. Dopuszczalna jest interpretacja rozszerzająca praw i wolności obywatelskich, a zasadniczo niedopuszczalna jest wykładnia rozsz. Ich obowiązków i ograniczeń praw i wolności.

4.Przepisy odnoszące się do działań władczych organów państwowych nie powinny być interpretowane rozszerzająco, natomiast jest zasadniczo dopuszczana taka interpretacja w przypadku działań nie władczych;

5. Zakaz wykładni rozszerzającej wyjątków (exceptiones non sunt extendendae);

6.Zakaz wykładni rozszerzającej przepisów prawnych , które stanowią lex specialis.

7. Zakaz wykładni rozsz. Tych przepisów , których redakcja sugeruje, że powinny być rozumianeściśle, a więc na przykład przepisów, w których kontekście użyto takich słów jak `'tylko'', `'wyłącznie”, „jedynie”.

8. Nakaz wykładni literalnej przepisów prawa karnego.

9.Nakaz wykładni przepisów prawa podatkowego;

10. Zakaz wykładni rozsz. Prawa karnego, jeżeli taka wykładnia miałaby doprowadzić do rozszerzenia odpowiedzialności karnej oskarżonego, a to ze względu na zasadę nulle poena sine lege; dopuszczalna jest natomiast wykłądnia na korzyść oskarżonego (in dubio pro reo- wątpliwości rozstrzyga się na korzyść oskarżonego);

11. Zakaz stosowania wykładni rozsz. Przepisów prawa podatkowego, jeżeli wykładnia taka miałaby prowadzić do rozszerzenia zakresu opodatkowania, a to ze względu na zasadę nullum tributum sine lege; dopuszczalna jest natomiast wykładnia na korzyść podatnika (in dubio pro trubutario).

WYKŁĄDNIA SECUNDUM, CONTRA I PRAETER LEGEM.

Wykłądnia secundum legem- wykładnia zgodna z akceptowanymi w danym systemie zasadami interpretacji przepisów prawnych , co do zasady (z małymi wyjątkami) zgodna z sensem językowym przepisu.

Wykładnia contra legem- wykładnia niezgodna z przyjętym ius interpretandi.

Wykładnia praeter legem- pojęcie nieco mgliste, pokrywa się z wykładnią rozszerzającą.

TEORETYCZNY MODEL WYKŁADNI OPERATYWNEJ

1. Sytuacja izomorfii (brak wątpliwości co do znaczenia normy- bezpośrednie rozumienia), albo sytuacja wykładni (wątpliwości co do znaczenia);

2. 2. Posłużenie się dyrektywami interpretacyjnymi pierwszego stopnia to jest regułami, które wskazują jak interpretator powinien ustalać znaczenie tekstu prawnego ze względu na podstawowe konteksty w jakich on występuje: kontekst językowy, systemowy i funkcjonalny.

Rezultatem tego etapu może być ustalenie już poszukiwanego znaczenia normy z dostatecznym stopniem precyzji, tj. wystarczącym później do wydania rozstrzygnięcia w procesie stosowania prawa- wówczas przechodzi się do 4 ostatniego etapu modelu. Jeżeli zaś prównanie znaczeń ustalonych na podtsawie dyrektyw interpretacyjnych pierwszego stopnia wykazuje ich niezgodność (znaczeń) należy pzejść do 3go etapu.

3. Jeżeli istenieje rozbieżność znaczeń przepisu , który ma być zasotowoany, ustalonych na gruncie dyrektyw językowych , systemowych i funkcjonalnych należy zasatowować dyrektywy preferencji (dyrektywy drugiego stopnia, ustalające wybór miedzy znaczeniami pzrypisywanymi interpretowanemu przepisowi na podstawie dyrektyw pierwszego stopnia gdy znaczenia te są ważne), tak by ustalić które z tych znaczeń jest prawdziwe.

4. UZUpełnic (nie widziałam xD) Sformułowaniu decyzji stwierdzającej jakie zn..

W procesie wykładni prawa występuje wiele ocen:

1. Oceny stanowiące punkt wyjścia wykładni operatywnej , a więc momentu wątpliwoścu co do znaczenia normy prawnej;

2. Oceny występujące w sformułowanych dyrektyw interpretacyjnych;

3. Ocenny charakter samego wyboru dyrektyw intepretacjnych;

Dlatego podaną powyżej formułę decyzji intepretacyjnej należy uzupełnić przez uwzględnienie relatywizacji do ząłożonych wartości. Powinna więc ona brzieć: „norma N ma znaczenie Z języku prawnym JP ze względu na dyrektywy interpretacyjne Dl 2… Din i oceny W1, W2..W3.”

Wartości , jakie zakłada się przy dokonywaniu wykładni mogą być podstawą do klasyfikacji pewnych zespołów dyrektyw interpretacyjnych zgrupowanych w normatywne teorie wykładni.

A więc te normatywne teorie wykładni to nic innego jak zbiory dyrektyw interpretacyjnych , wystarczające aby dać odpowiedź na dowolny problem interpretacyjny, wyróżnione ze względu na określone, zakładane wartości i związane z nimi poglądy na właściwości znaczenia norm.

W praktyce są to raczej ideologie wykładni prawa.

Ideologia wykładni prawa to zespół poglądów:

1. Dotyczących podstawowych wartości jakie powinien uwzględnić interpretator , dokonując wykładni tekstów prawnych.

2. 2.pozwalających na udzielenie odpowiedzi na pytanie jakie znaczenie normy prawnej jest znaczeniem właściwym , jeżeli uznać określone wartości za podstawowe w procesie wykładni.

3. Stanowiących uzasadnienie dla przyjętych dyrektyw interpretacyjnych, w szczególności II stopnia.

Podstawą do rekonstrukcji ideologii wykładni są wypowiedzi formułowane przez przedstawicieli praktyki i doktryny prawniczej, w szczególności praktyki stosowania prawa.

Statyczne ideologie wykładni postulujące by znaczenia norm prawnych było stałe.

Preferowane wartości : stałość prawa, pewność prawa i bezpieczeństwo prawne.

Postuluje stosowanie dyrektyw jęzowych, ewentualnie systemowych, zaleca ograniczenie stosowania dyrktyw funkcjonalnych. W przypadku konfliktu- rozbieżnych ustaleń interpretacyjnych preferuje wykładnię językową przed pozostałymi i wykładnię systemową przed funkcjonalną.

Dominują w okresach stabilizacji ustrojowej. Wykładnia historyczna , genetyczna.

Należy w tym miejscu wspomnieć o tzw. subiektywnych koncepcjach wykładni ujmujących wolę prawodwcy historycznego jako fakt historyczny- możliwą do ustalenia poprzez badanie takich dokumentów jak stenogramy obrad parlamentu, materiały przygotowawcze komisji legislacyjnych.

Dynamiczne ideologie wykładni zwykle towarzyszą procesom przemian ustrojowych.

Postulują zmienność znaczenia norm prawa obowiązującego w zależności od zmian kontekstu, w którym prawo funkcjonuje.

Należy bowiem znaczenie ustalać tak, by było ono optymalnie dostosowanie do zmiennych potrzeb „życia”.

Teorie te mogą więc upatrywać znaczenia normy w woli prawodawcy aktualnego lub warunkować je innymi czynnikami, stąd można wyróżnić np. obiektywnie teorie wykładni, teorie teleologiczno-socjologiczne, teorie „ocen” i teorie „woli aktualnego prawodawcy”.

Nadrzędną wartością jest adekwatność prawa i życie, efektywność (skuteczność) prawa elastyczność pojmowania jako zdolność do regulowania zmieniającej się rzeczywistości społecznej.

Wykładnia ma mieć charakter adaptacyjny i preferuje się tu w przypadku kolizji interpretacyjnej wynik wykładni funkcjonalnej przed wynikiem językowej i systemowej.

JEDNO ZADNIE UZUPEłnić< NIE BYŁO WIDAĆ;d

---