Zasady wykładni i stosowania prawa 16.05.2011

Dyrektywy interpretacyjne językowe:

1. Domniemanie języka potocznego: Interpretowanym zwrotom nie mozna bez dostatecznych powodow przypisac swoistego znaczenia prawnego, ale gdy ustali się, ze takie znaczenie maja wowczas nalezy poslugiwac sie nim bez wzgledu na to jakie znaczenie maja rownoksztaltne zwroty w jezyku potocznym.

2. Jeżeli na gruncie jezyka potocznego można przypisac wyrazeniom uzytym w tekscie prawnym kilka roznych znaczen to nalezy wybrac to znaczenie, ktore jest bardziej oczywiste.

3. Domniemanie jezyka prawnego: interpretowanym zwrotom, ktorych znaczenie okreslone jest przez jezyk prawny, nie mozna bez dostatecznych powodow przypisywac znaczenia nalezacego do terminorogii czesci systemu prawa, galezi prawa, ale gdy ustali sie je, nalezy poslugiwac sie nim bez wzgledu na to jakie znaczenie prawne maja rownoksztaltne zwroty w jezyku prawnym.

4. Domniemanie znaczenia specjalistycznego: Jeżeli okreslony termin nalezy do terminow specyficznych w okreslonej dziedzinie wiedzy lub praktyki spolecznej to nalezy przyjac znaczenie jakie termin ten ma w tej wlasnie dziedzinie.

5. Zakaz wykladni homonimicznej: Nie mozna nadawac identycznym sformułowaniom w ramach tego samego aktu prawnego roznego znaczenia, o ile z tego aktu nie wynikaja wskazowki pozwalajace na takie rozne rozumienie tych samych sformulowan poszczegolnych norm.

6. Zakaz wykladni synonimicznej: Różnym zwrotom w ramach jednego aktu prawnego nie nalezy nadawac tego samego znaczenia.

7. Nakaz przestrzegania definicji legalnej: Jeżeli istniejre w systemie prawnym wiazace ustalenie znaczenia zwrotow zawartych w normach prawnych tego systemu, to nalezy uzywac odpowiednich zwrotow w tym wlasnie znaczeniu, chyba ze z interpretowanej normy z oczywistoscia wynika , ze trzeba uzyc zwrotu w zanczeniu odmiennym od ustalonego.

8. lege non distinguente nec nostrum est distinguere - tam gdzie rozroznienia nie wprowadza prawodawca, tam nie wolno wprowadzac ich interpretatorowi.

9. Zakaz wykladni per non est: Niedopuszczalne jest takie ustalenie znaczenia normy, przy ktorym pewne zwroty, albo pewne fragmenty tekstu prawnego, sa traktowane jako niezbedne.

10. Znaczenia zwrotow powstalych przez polaczenie zwrotow prostych nalezy ustalac zgodnie z regolami syntaktycznymi jezyka, do ktorego interpretowana norma nalezy.

WYKLADNIA SYSTEMOWA:

- ustalenie znaczenia normy ze wzgledu na system, do ktorego ta norma nalezy, ze wzgledu na cechyb tego systemu i mijsce normy w systemie. Ze wzgledu na kontekst systemowy, a wiec ze wzgledu na innenormy tworzace system, do ktorego interpretowana norma nalezy.

A więc kontekst systemowy tworza nastepujace przeslanki, do ktorych odwoluje sie interpretator: zasady prawa; cechy systemu prawa takie jak niesprzecznosc i zupelnosc, systematyka zewnetrzna i wewnetrzna aktu normatywnego.

Dyrektywy interpretacyjne systemowe:

1. Interpretator powinien tak ustalic znaczenie interpretowanej normy by nie pociagalo to za soba istnienia sprzecznosci miedzy norma interpretowana a jakakolwiek z norm nalezacych do tego samego systemu prawa, w szczegolnosci pomiedzy norma a zasada systemu prawa. Konkretyzacja tej reguly jest nakaz brania pod uwage w procesie interpretacji zasad konstytucyjnych czy dokonywania wykladni zgodnie z normami prawa miedzynarodowego publicznego czy prawa europejskiego

2. W razie sprzecznosci normy z zasada systemu prawa nalezy ustalic takie znaczenie interpretowanej normy by nie byla ona z ta zasada sprzeczna.

3. Jezeli na gruncie wykladni jezykowej istnieja watpliwosci co do znaczenia normy prawa. Nalezy wybrac takie ustalenie, ktore jest zgodne z zasadami czesci systemu prawa i systemu prawa, do ktorego interpretowana norma nalezy.

4. Nie wolno prowadzic interpretacji w sposob, ktory prowadzilby do luk w prawie, przy czym chodzi tu o luki opisowe (luka techniczna- brak istotnego elementu instytucji prawnej) a nie o luki aksjologiczne ( wymagajace pewnej oceny, wartosciowania).

5. Argumentum a rubrica: Ustalajac znaczenie normy interpretator pownien brac pod uwage systematyke wewnetrzna aktu, w ktorym dana norma sie miesci ale mozna od niej odstapic w tych przypadkach, gdy ustalenia uzyskane na podstawie innych dyrektyw interpretacyjnych zgodnie prowadza do takiego ustalenia znaczenia normy, przy ktorym polozenie w systematyce wewnetrznej aktu jest wadliwe.

6. Ustalajac znaczenie npormy, powino się brac pod uwage miejsce w systematyce zewnetrznej, tj. do jakiej galezi prawa interpretowany przepis nalezy.

7. Znaczenie interpretowaniej normy nalezy ustalic w taki sposob by bylo ono najbardziej harmonijne w stosunku do innych norm czesci systemu prawa, do ktorego interpretowana norma nalezy.

Większosc dyrektyw wykladni systemowej mozna przeprowadzie w formie dyrektyw preferencji, tj. syrektyw II stopnia.

W doktrynie prawniczej akceptowana jest bowiem nastepujaca dyrektywa preferencji: "Od jednoznacznego i nie bydzacego watpliwosci rezultatu wykladni jezykowej wolno odstapic i przyjac znaczenie tekstu prawnego.... [tu bylo coś podobno malo waznego i przerzucila slajd :P

Wykladnia funkcjonalna: ustalenie znaczenia normy ze wzgledu na jej kotekst funkcjonalny.

Kontekst ten tworza fakty o charakterze ustrojowym ( podstawowe zasady ustroju spolecznego, politycznego i ekonomicznego panstwa) oraz fakty o charaktersze aksjologicznym (pozaprawne oceny i reguly spoleczne, glownie o charakterze moralnym, a takze spolecznye akceptowane zasady slusznosci i sprawiedliwosci).

Odwolywanie sie przez interpratora do przeslanek o charakterze ustrojowym przybiera najczesciej postac powolywanie sie na ceke przwa, funkcje prawa, spoleczno- gospodarcze przeznczenie prawa.

Powolywanie sie zas na racje o charakterze aksjologicznym staje sie niezbedne w przypadku sotsowania klauzul generalnych.

Dyrektywy interpretacyjne funkcjonalne:

1. Interpretujac przepisy prawne nalezy brac pod uwage cele regulacji prawnej (ratio legis). Powolywanie sie na ratio legis to dokonywanie wykladni celowosciowej lub teleologicznej.

2. Jezeli w procesie wykladnmi uwzglednia sie cele prawa, to poslugujac sie celem normy nalezy ustalic go w taki sposob, by byl on zgodny z celem instytucji prawnej do ktorej rekonstruowana norma nalezy.

3. W razie watpliwosci dotyczacej znaczenia normy bedacej elementem instytucji prawnej nalezy znaczenie to ustalic w ten sposob by odpowiadalo ono funkcji jako calosci.

4. Przy interpretacji nalezy brac pod uwage powszechnie akceptowane normy moralne, zasady slysznosci i sprawiedliwosci.

5. Jezeli mnozliwe sa rozne znaczenia normy to nalezy wybrac to znaczenie, przy ktorym norma jest najbardziej zgodna z przyjetymi ocenami i regulami spolecznymi.

6. Jeżeli mozliwe sa rozsne znaczenia normy to nie mozna wybrac tego znaczenia, przy ktorym norma bylaby niezgodna z przyjetymi ocenami i regulami spolecznymi.

7. Jezeli w procesie wykladnie uwzglednia sie oceny i reguly spoleczne to nalezy sie nimi poslugiwac jednolicie co najmniej w stosunku do wszystkich norm instytucji, do ktorych interpretowana norma nalezy.

8. Argument z konsekwencji - interpretujac norme nalezy brac pod uwage konsekwencje spoleczne i ekonomiczne do jakich bedzie prowadzic okreslona interpretacja i wybrac taka, przy ktorej konsekwencje te beda najbardziej korzystne.

9. Argumentum ad absurdum - nalezy odrzucic taka interpretacje przepisow, ktora prowadzilaby do absurdalnych lub niemozliwych do zaakceptowania konsekwencji.

Dyrektywy wykladni funkcjonalnej sa najczesciej dyrektywami II stopnia preferencji.

Wykladnia funkcjonalna ma czesto charakter wykladni adaptacyjnej, tj. wykladni, ktora sluzy rozwiazaniu problemow prawnych powiazanych z okreslona rzeczywistoscia spoleczna i ktora w zwiazku z tym ma zawsze w mniejsztm lub wiekszym vstopniu charakter kreatywny.

Budzi to szereg obaw. Trzeba wiec zachowac ostroznosc w stosowaniu wykladni funkcjonalnej w tych galeziach prawa, w ktorych regulacja ma charakter zamkniety, naklada na obywateli obowiazki lub inne obciazenia lub w ktorych przewidywalnosc decyzji organow stosujacych prawo jest szczegolnie chroniona wartoscia. Np. prawo karne, prawo podatkowe.

Rodzaje wykladni ze wzgledu na wyniki, ze wzgledu na zakres dokonywanych ustalen interpretacyjnych:

1. wykladnia literalna,

2. wykladnia rozszerzajaca,

3. wykladnia zwezajaca.

W ten sposob kwalifikujemy ostateczny zarys wykladni.

WYKLADNIA LITERALNA:

-stwierdzajaca, scisla itd. - wykladnia, ktora ma miejsce wtedy, gdy sposrod roznych znaczen uzyskanych za pomoca odmiennych dyrektyw interpretacyjnych zostanie wybrane rozumienie tekstu prawnego ustalone za pomoca dyrektyw jezykowych

albo ewentualnie sytuacja, w ktorej interpretator akceptuje znaczenie tekstu prawnego okreslone za pomoca dyrektyw jezykowych, poniewaz to co prawodawca powiedzial pokrywa sue z trym, co chcial powiedziec. IDEM DIXIT QUAM VOLUIT.