Stosowanie i wykładnia prawa 11.04

Na zasadzie pierwszeństwa wykładni sensu stricto opiera się na tzw. technice wykładni w zgodzie z Konstytucją. W myśl tej techniki każdy organ powinien w pierwszym rzędzie poszukiwać takiej interpretacji przepisu, która pozostaje w zgodzie z Konstytucją i dopiero wtedy, kiedy podanie takiej interpretacji okaże się niemożliwe ,dopuszczalne jest uznanie danego przepisu za sprzeczny z Konstytucją.

Celem wykładnie sensu stricto jest ustalenie znaczenia określonego przepisu prawnego lub jego fragmentu.

Ustalenie znaczenie polega na określeniu do jakich sytuacji, jakich podmiotów lub ewentualnie do jakich obiektów dana norma lub jej fragment się odnosi.

Koncepcja semantyczna wykładni – klaryfikacyjna koncepcja wykładni J. Wróblewskiego.

Wykładnie polega na przypisaniu tekstowi prawnemu znaczenia pojętego jako wzór powinnego zachowania się.

Znaczeniem zdania jest sąd w sensie logicznym, natomiast znaczeniem normy jest wzór zachowania się.

Przyjmuje się , że część przepisów prawnych można rozumieć „ bez interpretacji’’ rozumie się „bezpośrednio” , to znaczy wskazują one określony wzór postępowania.

Wykładnia zaś potrzebna jest dopiero wtedy, zgodnie z zasadą clara non sunt interpretanda, gdy jakiś przepis jest niejasny.

Ujęcie derywacyjne wykładni M. Zielińskiego i Z. Ziembińskiego.

Wykładnia jest pojmowana jako operacja przekładzie tekstu prawnego na zespół norm prawnych.

Norma pojęta jest jako wypowiedź jednoznacznie wysławiająca nakaz czy zakaz skierowany do określonego podmiotu, by w określonej sytuacji zrealizował określone zachowanie.

A więc wykładnia w ujęciu derywacyjnym polega na zastąpieniu tekstu prawnego równoznacznym z nim zbiorem norm postępowania , pojętych jako wypowiedzi jednoznaczne. Jeśli tak pojmuje się wykładnie to w gruncie rzeczy trzeba powiedzieć ,że skłąda się ona z 2 etapow:

- w pierwszym rekonstruuje się z przepisów prawnych formułuje się wypowiedz normokształtną, która jeszcze nie jest normą.

-w drugim etapie tę wypowiedź normokształtną się ujednoznacznia , nadaje się jej jedno określone znaczenie.

Porównanie ujęcia klaryfikacyjnego i derywacyjnego.

Klaryfikacyjne ujęcie wykładnie nie dostarcza rekonstrukcji czynności interpretacyjnych polegający na konstruowaniu normy oraz przyjętych w praktyce prawniczej reguł dokonywanie tych czynności. Funkcję takiej reguły pełni jedynie przyjęta struktura normy. Wszystkie reguły pierwszego i drugiego stopnia zrekonstruowane na gruncie ujęcia klaryfikacyjnego dotyczą ustalania znaczenia normy , a więc drugiego etapu.

W ujęciu derywacyjnym kładzie się nacisk na reguły konstruowania norm z tekstu prawnego tj. reguły operacji takich jak np. rodzdzielenie elementów różnych norm wysłowionych w jednym przepisie, scalanie elementów jednej normy wysłowionych w różnych przepisach , uadekwatnienie zakresu stosowania lub zakresu normowania normy wysłowionej w jednym przepisie przez elementy zawarte w innych przepisach.

Ujęcie klaryfikacyjne nie stawia normom wymogu jednoznaczności, zadaniem interpretatora jest jedynie ustalenie wzoru zachowania się , będącego znaczeniem normy. Nie chodzi tu bowiem o osiągnięcie całkowitej jednoznaczności ale zmienjesznie stopnia wieloznaczności.

Ujęcie derywacyjne zakłada, że proces wykładni kończy się na skonstruowaniu normy, która pojmowana jest jako wypowiedź jednoznaczna, Ma więc charakter idealizacyjny. (to ujęcie) – gdyż nie da się tego w praktyce zrobić.

Dlatego ujęcie klaryfikacyjne wydaje się bardziej przydatne dla wykładni operatywnej pojmowanej jako wykładnia dokonywana przez organ stosujący prawo w celu rozstrzygnięcia konkretnego stanu faktycznego. Zaś ujęcie derywacyjne jest bardziej adekwatne w stosunku do wykładni abstrakcyjnej, dogmatycznoprawnej , dokonywanej w oderwaniu od konkretnych stanów faktycznych.

Podziały wykładni:

Wykładnia w ujęciu pragmatycznym to świadoma aktywność intelektualna, czynność interpretatora.

A więc jeżeli mówimy o podziale wykładni na językową, systemową i funkcjonalną, a więc podziale wykładni ze względu na sposób jej przeprowadzenia , mamy na myśli właśnie wykładnię w ujęciu pragmatycznym, bo chodzi nam o pewien proces, o pewne czynności.

Wykładnia w ujęciu apragmatycznym – to rezultat tych czynności.

A więc jeżeli dokonujemy podziłu wykładni na wykładnię literalną, zwężającą i rozszerzającą, a więc podziału ze względu na zakres ustaleń interpretacyjnych (zakres ..) to mamy na myśli wykładnię w ujęciu apragmatycznym.

Wykładnia może być wykładnią o charakterze:

-abstrakcyjnym ( dokonywana in abstracto), kiedy nie jest związana z rozstrzyganiem konkretnej sprawy;

- konkretnym ( dokonywana in concreto), kiedy jest dokonywana na użytek rozstrzygnięcia konkretnej sprawy.

RODZAJE WYKŁADNI- ze względu na podmiot dokonujący wykładni i jej moc wiążącą:

Autentyczna – dokonywana przez prawodawcę „ kto jest upoważniony do tworzenia prawa ten może je również interpretować”.

Tak naprawdę trzeba jednak odróżnić:

- wykładnie zawartą w oficjalnym i mającym moc wiążącą akcie- ta wykładnia ma taką moc wiążącą jak akt, którego jest częścią;

- wykładnia , w której intencje prawodawcy poznajemy na podstawie różnego rodzaju materiałów przygotowawczych, deklaracji lub oświadczeń prawodawcy, które nie mają formalnie mocy wiążącej.

Ta pierwsza sytuacja jest dosyć rzadka, a przykład jej jest poniżej. Druga jednak jest znacznie częstsza.

PRZYKŁAD: rozporządzenie ministra finansów z dnia 26. Sierpnia 2003r. w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów.

Legalna- dokonywana przez organ, któremu prawodawca przyznał kompetencje do interpretowania prawa i nadał tej interpretacji moc powszechnie wiążącą albo ograniczoną moc wiążącą.

Kompetencje do dokonywania powszechnie wiążącej wykładni ustaw miał TK w latach 1989-1997.

Za przykład wykładni legalnej można również uznać wykładnię Sądu Najwyższego dokonywaną na mocy ustawy o SN w formie uchwał o statusie zasad prawnych , mających na celu wyjaśnienhie znaczenia przepisów budzących wątpliwości , lub których stosowanie wywołało rozbieżności w orzecznictwie. Ma ograniczoną moc wiążącą.

Innym przykładem obecnie występującej wykładni legalnej może być wykładnie dokonywania przez Ministra Finansów na mocy ustawy- ordynacja podatkowa. Ma ograniczoną moc wiążącą.

Operatywna- dokonywana przez organ stos. Prawo w procesie stosowania prawa, na użytek konkretnej sprawy karnej, cywilnej czy administracyjnej.

Wiąże ona organ, który orzeka w tej konkretnej sprawie i podmioty wobec których owe prawo jest stosowane. Sę pewne szczególne przypadki w których wykładnia jednego sądy jest wiążąca dla innego sądu w danej konkretnej sprawie.

Kodeks postępowania cywilnego

ART. 386. Paragraf 6. Ocena prawna i wskazania co do dalszego postępowania wyrażone w uzasadnieniu wyroku sądu drugiej instancji ….

Doktrynalna- dokonywana przez naukę prawa ( doktryna prawnicza to całość poglądów w kwestii stosowania, interpretacji i porządkowania systemu prawa ogłoszonych przez przedstawicieli nauki prawa i orzecznictwo.) np. glosy, komentarze itp. Nikogo nie wiąże.

Nieoficjalna- dokonywana przez osoby prywatne lub prawników dla potrzeb podejmowania przez siebie decyzji przez różne podmioty. Nikogo nie wiąże.

DYREKTYWY INTERPRETACYJNE

– reguły, które wskazują jak ustalać znaczenie tekstu prawnego , w sytuacji, kiedy jego znaczenie nie jest jasne.

Dzielą się na dyrektywy pierwszego i drugiego stopnia.

Dyrektywy pierwszego stopnia- to reguły określające, jak ustalić znaczenie (treść i zakres) wyrażeń występujących w tekście prawnym ze względu na kontekst językowy, systemowy i funkcjonalny, w jakim wyrażenia te są używane przez prawodawcę.

Dyrektywy drugiego stopnia wyznaczają sposób posługiwania się dyrektywami pierwszego stopnia.

Dzielą się na dyrektywy procedury i preferencji.

Dyrektywy procedury wskazują w jakiej kolejności stosuje się dyrektywy pierwszego stopnia.

Dyrektury preferencji wskazują, jakie znaczenie tekstu prawnego należy zaakceptować w sytuacji, gdy zastosowanie dyrektyw interpretacyjnych pierwszego stopnia nie prowadzi do jednoznacznych ustaleń. Wskazują więc jak rozstrzygać kolizje interpret.

Kolizje interpretacyjne mogą być dwojakiego rodzaju:

- gdy zastosowanie dyrektyw 1go stopnia jednego typu np. dyrektyw językowych , prowadzi do rozbieżnych ustaleń.

- Rozbieżne rezultaty są wynikiem zastosowania dyrektyw różnego typu (językowych, systemowych , funkcjonalnych).