Zasady stosowania i wykadni prawa 28.02.2011

Wykład 1

SPrawdzian w formie pisemnej, test jednokrotnego wyboru, bez punktów ujemnych. Wykład kończy się tylko zaliczeniem.

1 termin sprawdzianu na ostatnim wykładzie, później w sesji kilka innych terminów. Wymagania:tylko to co na wykładzie.

Lech Morawski ,,Zasady wykładni prawa"

Maciej Zieliński ,,Wykładnia"

Leszek Leszczyński ,,Zagadnienia teorii stosowania prawa"

Lang, Wróblewski , Zawadzki ,,Teoria państwa i prawa"( 2 rozdziały jeden dotyczy stosowania prawa a drugi wykładni prawa).

Stosowanie prawa-przez stosowanie prawa należdy rozumieć proces decyzyjny podejmowany przez kompetentny organ państwowy lub inny upowazniny podmiot) prowadzący do wydania wiążącej decyzji o charakterze jednostkowym(indywidualnym i konkretnym).

Wiążąca decyzja-będzie egzekwowana siłami państwa.

Trescią tej decyzji jest kwalifikacja stanu faktycznego z punktu widzenia kryteriów sformułowanych na podstawie normy prawanej oraz ustalenie prawnych konsekwencji tej kwalifikacji.

Niekiedy stosowanie prawa rozumie się szeroko-jako korzystanie z przyznanych przez prawo kompetencji lub uprawnień. Wtedy krąg podmiotów, które stosują prawo jest szerszy, bo należą do niego także podmioty prywatne.

Nam będzie chodziło o wąskie stosowanie prawa, które tyczy się stosowania przez organy władzy publicznej.

Co to znaczy kompetentny?

Organ jest kompetentny jeżeli w danym systemie prawa istnieje norma która upoważnia organ do działania w określonych okolicznościach. Kompetencja może być połączona z wolnością czynienia z niej użytku(organ może z niej korzystać ale nie musi), jeśli z obowiązkiem to musi.
Co to znaczy że decyzja ma charakter jednostkowy i konkretny?

Jeżli podzielimy normy ze względu na sposób określenia adresata-jednostkowe i ogólne(adresat może być określony nazwą żołnierz,i tyczy się każdego żołnierza).

Normy abstrakcyjne jako powinne wskazują takie zachowanie które ma charakter powtarzalny, które też jest opisane nazwa rodzajową np.płacenie długów. Jeżeli ktoś spełni taką normę to nie wyklucza to że jeżeli inny podmiot znajdzie się w dyspozycji to powinien po raz kolejny ta norę spłenić.

Normy generalne-ogólne i abstrakcyjne

Normy indywidualne-normy jednostkowo-konkretne. Wskazuje jedno niepowtarzalne zachowanie.

Podział ten wyznacza w systemie prawa stanowionego granicę pomiędzy tworzeniem i stosowaniem prawa. W procesie stosowania prawa powstają normy indywidualne. Decyzja ma charakter jednostkowy, indywidualny i konkretny.

Od sklasyfikowania czy norma jest generalna czy indywidualna zależy czy TK ma prawo kontrolować tę normę.

Realizowanie prawa-zachowanie zgodne z dyspozycją normy prawnej, realizujące zgodny z prawem cel działającego podmiotu, a więc realizacja uprawnień i wolności przyznanych przez prawo.

Kto może realizować prawo?Ci którym prawo przypisuje pewne uprawnienia i wolności. Uprawnienia mogą przysługiwać osobie fizycznej, prawnej. Sąd stosując prawo realizuje je jednocześnie, ponieważ stosując prawo są d realizuje sowje kompetencje.

realizować prawo może osoba fizyczna a także prawna, organ administracji, sąd wtedy gdy podejmuje decyzję stosowania prawa na podstawie normy kompetencyjnej.

Pojecie realizowania prawa jest szersze niż stosowanie prawa:realizowanie prawa może obejmować proces stosowania prawa.

Przestrzeganie prawa-jest rodzajem realizowania prawa, ale odniosi się do norm zobowiązujących czyli norm nakazujących lub zakazujących.

Kto może przestrzegać prawa?Wszytskie podmioty prawa mogą prawa przestrzegać. Zwyczajowo utrało się że ten termin przestrzeganie prawa najczęściej jest wiązany z działaniem zwykłych adrestatów.

Pojęcie przestrzegania prawa wiązane jest głównie z działaniami tzw. zwykłych adrestatów norm prawnych, choć stosowanie prawa rpzumiane jako spełnienie wymogów norm prawnych też może być uznane za przestrzeganie prawa.

Czy można mówić o przestrzeganiu prawa wtedy kiedy człowiek zachowuje się zgodnie z prawem ale nie ma świadomości że zachowuje się zgodnie z prawem?

Najczęściej przyjmuje się że to nie jest przestrzeganiem prawa.

Przestrzeganie prawa-

Chodzi o takie zachowanie zgodne z normą, które jest spowodowane motywacyjnym oddziaływaniem normy. A skoro tak, to dotarcie do adresata informacji o tresci oowiązującej normy jest warunkiem koniecznym choć niewysaczającym przestrzegania prawa.

Wykonywanie prawa-obejmuje w szerokim sensie realizowanir, przestrzeganie jak i stosowanie prawa, bo polega na wypełnianiu dyspozycji norm prawnych, a więc zarówno obowiązków jak i uprawnień z nich wynikających.

Zwyczajowo, prawniczo potocznie termin odnosi się do organów państwowych.

Wykonywanie prawa-obejmuje w szerokim sensie realizowanie, przestrzeganie jak i stosowanie prawa, bo polega na wypełnieniu duspozycji norm prawnych, a więc zarówno obowiązków jak i uprawnień z nich wynikających. W węższym sensie termin ten stosuje się do organów państowowych.

Tworzenie prawa-formułowanie wiążących norm generalnych(ogólnych i abstrakcyjnych).

W systemie common low tworzy się prawo w procesie jego stosowania.

Stosowanie prawa nie odbywa się zawsze tak samo.W zależności jaki to organ, okoliczności itd...

Typy stosowania prawa:

1.Sądowy-paradygamtem jest stosowanie prawa przez sąd. Wzorcem jest stosowanie prawa przez sąd.

a)podmiot stosujący prawo nie pozostaje w żadnym stosunku służbowym czy organizacyjnym wobec adresata decyzji. Nie jest osobiście zainteresowany w decyzji, która zapada na podstawie niezależnych od niego reguł. Nemo iudex in causa sua.

b)podmiot stosujący prawo jest kompetentny w swoim działaniu i sposób stosowania prawa określają przepisy proceduralne. Kompetencja nie wynika z pozycji jaką organ zajmuje w systemie org.(kometencja ogólna) lecz jest określona ze względu na charakterystykę spraw rozstrzyganych lub stosowanych przespisów(kompetencja szczegółowa).

c)Stosowanie prawa typu sądowego polega na ustaleniu konsekwencji prawnych jakiś faktów uznanych za udowodnione na podstawie obowiązujących norm pr. Ustalenie to jest wiążące erga omnes(wobec wszystkich). Stopnie luzu decyzyjnego sa zróżnicowane, jednak w zasadzenie nie ma decyzji opartych na swobodnym uznaniu.

Czy organ wydający decyzję może mieć swobodę?

Może. Ale co charakterystyczne, właściwie nie występują decyzje które byłyby oparte na swobodnym uznaniu. W typie sądwoym nie zarza się aby przepisy sądowe całkowicie oddawały decyzję w ręce organu stosującego prawo.

d)Decyzje stosowania prawa jest podejmowana w sytuacji sporu(spór występuje pomiędzy stronami zgłaszającymi odrębne roszczenia) lub nieustalenia(gdy ustalenie stanu prawnego wymaga decyzji stanu prawnego).

Np.stwierdzenie spadku, spatkobiercy nie muszą się ze sobą dogadywać.

e).Decyzja stosowania prawa jest normą jednostkową i konkretną chyba że przepisy prawa stanowią inaczej. Nie przesądza to możliwości funkcjonowania decyzji w sposó analogiczny do tego jaki posiadają normy ogólne i abstrakcyjne.

W praktyce decyzje jednostkowe i konkretne funkcjonują do tego jak normy abstrakcyjne.

precedens de iure

precedens de facto

f).Funkcjonowanie decyzji stosowania prawa służą stwierdzeniu zgodności określonych faktów z regułami, które stanowią podstawę decyzji praz ustaleniu konsekwencji które z tego stwierdzenia wynikają na podstawie obowiązujących reguł decyzji, czyli obowiązyjąych reguł prawa.

2.Administracyjny-paradygmatem jest podejmowanie decyzji administracyjnych w trybie pozasądowym.

a)podmiot stosujący prawo pozostaje do adresata w stosunku urzędnik-podmiot ubiegający się o decyzję administracyjną(PETENT).Podmiotem tym jest obywatel lub jakakolwiek jednosta organizacyjna. Decyzja zapada na podstawie obowiązujących reguł.

b)podmiot stosujący prawo musi być kompetentny w s podmiotu stosująwym działaniu i sposób stosowania prawa określają ustawowe reguły proceduralne. Dyrektywy i polecenia słułzbowe i organizacyjne wiążą podmiot stosujący prawo w ramach ustawy, nie regulują natomiast pozycji adresata.)

c)stosowanie prawa polega na ustaleniu konsekwencji prawnych jakiegoś stanu faktycznego albo stwierdzeniu lub stworzeniu pozycji prawnej adresata decyzji. Stopień luzu decyzyjnego jest zróżnicowany:teoretycznie od swobodnego uznania aż do ścisłego wyznaczenia decyzji przez normę.

Swobodne uznanie nie jest według własnego widzi mi się, nie jest to decyzja arbitralna.

d)decyzja stosowania prawa podejmowana jest w sytuacji sporu lub nieustalenia sytuacji reakcji na opinię publiczną (skargi wnioski) względnie gdsy isteneja potrzeba stwierdzenia faktów i sytuacji prawnych

e)decyzja stosowania prawa jest normą jednostkowa i konkretną.

f)funkcjonowanie decyzji służą spełnianiu funkcji adminstracji publicznej wobec obywateli i jednostek organizacyjnych

3.Kierowniczy. paradygmatem jest działanie podmiotu kierującego jakąś organizacją np.działanie Prezesa Sądu Rejonowego, który jest zwierzchnikiem służbowym sędziów tego sądu.

a)Podmiot stosujący orawo pozostaje w stosunku organizacyjnym wobec adresata decyzji.Jest zainteresowany osobiście w decyzji, która zapada częściowo na podstawie reguł obowiazujących adresata, a częściowo na podstawie standardów przejętych przez podmiot stosowania prawa.

b)podmiot stosujący prawo jest kompetentny i sposób stsooswania prawa określają reguły proceduralne ;ub przyjęte zwyczaje. Kompetencja podmiotu wynika częściowo z charakterystyki )rozstrzyganych spraw lub stosowanych przepisów (kompetencja szczególna), częściowo zaś płynie z pozycji jaką podmiotzajumuje w organizacji(kompetencja ogólna).

Na czym polega stosowanie prawa typu kierowniczego?

c)Stosowanie prawa polega na ustaleniu gratyfikacji lub ich braku na podstawie oceny pracy adresta decyzji lub następstw prawnych okreslonych faktów. Ustalenia te wiążą adresata i odpowiednie ogniwa organizacyjne. Stopień luzu decyzyjnego jest zróżnicowany-od swobodnego uznania aż do ścisłego wyznaczenia decyzji.

W typie sądowym w ogóle swobodnego uznania nie ma.

d)Decyzja stosowania prawa podejmowana jest w warunkach operacyjnego kierowania działalnością prganizaacji lub w sytuacji sporu albo nieustalenia.

e)decyzja stosowania prawa jest normą jednostkowa i konkretną ale istanieją tez decyzje dotyczące całych grup pracowników lub wszytskich pracowników organizacji(polecenia generalne), które są wydawane w warunkach operacyjnego kierowania działalnością organizacji.

f)funkcjonalnie decyzje stosowania prawa służą zapewnieniu właściwego funkcjonowania oraganizacji z punktu widzenia założonych celów jej działalności o w ramach obowiązujących przepisów prawa.

Luz decyzyjny-sytuacja w której tekst prawny nie wyznacza jednoznacznie deyczji podmiotu stosującego prawo, lecz pozostawia mu wybór co do tego, jaką decyzję podjąć. Luz decyzyjny to swoboda wyboru, luz decyzyjny może być większy lub mniejszy.

a)luz wyboru przepisu prawnego-kiedy podmiot stosujący prawo ma do dyspozycji dwa lub więcej przepisów które pasują do danej sytuacji

b)Luzy interpretacyjne-tekst prawny może być sformułowany w taki sposób że pozostawia podmiotowi stosującemu prawo dużą swobodę w zakresie interpretacji

3.luzy dowodowe-chodzi o pewną swobodę organu, dotyczącą tego czy uznać dany fakt za udowodniony czy nie uznać za udowodniony; sam proces dowodzenia może być związany ze swoboda decyzji stosującego prawo oragnu

4.luz wybou konsekwencji prawnych-norma nie wyznacza ściśle jaka konsekwencja zachodz gdy jakiś fakt zostaje uznany za udowodniony

Nam, mówiąc o typach stosowania prawa, będzie chodziło o luz wyboru konsekwencji prawnych.

Zasady stosowania i wykładni prawa, wykład 7.03.2011

MODEL DECYZYJNY STOSOWANIA PRAWA przedstawia proces stosowania prawa jako proces podejmowania decyzji.

Model ten został skonstruowany w zasadzie dla sądowego typu stosowania prawa.

ETAP I

Ustalenie norm obowiązujących w stopniu wystarczającym dla potrzeb rozstrzygnięcia.

Chodzi o to, aby znaleźć takie normy, które są adekwatne w danym konkretnym przypadku.

Podejmuje się tu dwie decyzje:

1. Decyzja walidacyjna - decyzja ta zależy od przyjęcia określonej koncepcji obowiązywania normy;

2. Decyzja interpretacyjna - sytuacja izomorfii (odpowiedniość między normą w jej bezpośrednim rozumieniu a sytuacją wymagającą rozstrzygnięcia) lub sytuacja wykładni, gdy powstają wątpliwości co do rozumienia stosowanej normy; stopień precyzji znaczenia normy zależy tu od potrzeb konkretnego przypadku. Jeśli mamy sytuację izomorfii to organ nic już nie musi robić i zna znaczenie normy, a w sytuacji wykładni należy dokonać wykładni.

ETAP II

Ustalenie faktów uznanych za udowodnione na podstawie określonych materiałów dowodowych i przyjętej teorii dowodowej i ujęcie tego faktu w języku stosowanej normy.

Podejmuje się tu decyzję dowodową.

Trzeba przełożyć fakt uznany za udowodniony na język stosowanej normy.

Rezultatem tego etapu jest przyjęcie przez podmiot stosujący prawo twierdzenia “Fakt sprawy F istnieje w czasie t i przestrzeni p.”

UWAGA!

Tak naprawdę przedmiotem dowodzenia są twierdzenia o istnieniu faktów, a nie same fakty. Ale w języku prawniczym często mówi się o dowodzeniu faktów.

Dowodzenie odbywa się za pomocą twierdzeń dowodowych i przy użyciu określonych dyrektyw dowodowych.

Fakty sprawy - takie fakty, które są wyróżnione przez stosowane normy prawne (a więc w języku prawnym) i są przedmiotem dowodzenia w konkretnym procesie stosowania prawa.

Fakty:

1. Wyróżnione w sposób opisowy, np. zleceniodawca, pojazd.

2. Wyróżnione w sposób oceniający, np. ważne powody, słuszny interes, krzywda moralna.

3. Sporne a) czy b), np. “silne wzruszenie”

Fakty:

1. Określone bez pomocy negacji (pozytywne).

2. Określone przy pomocy negacji (negatywne), np. kto nie udziela pomocy, nieuprawniony - trzeba stwierdzić, że nie zachodzi to, co ze względu na reguły prawne powinno zajść.

Fakty:

1. Fakty proste - których wyodrębnienie nie wymaga stwierdzenia ich zgodności lub niezgodności z normą, np. zabija człowieka.

2. Fakty stosunkowe - których wyodrębnienie wymaga stwierdzenia ich zgodności lub niezgodności z normą, np. czynność ważna, przestrzeganie przepisów, organ przekraczający swoje kompetencje, czynność która sprzeciwia się ustawie.

Dowód (słowo wieloznaczne):

1. Rodzaj rozumowania, w którym demonstrandum (czyli to, co dowodzone) jest uzasadnione ze względu na zbiór twierdzeń dowodowych, z którego, korzystając z dyrektyw dowodowych, wyprowadza się je w skończonej liczbie kroków ciągu dowodowego. (nie musimy tej definicji umieć).

2. Twierdzenie dowodowe stanowiące element ciągu dowodowego (czyli zdanie “fakt x w czasie t i przestrzeni p”).

3. Czynność prawna jakiegoś podmiotu, której wytworem jest twierdzenie dowodowe, np. dowód z wyjaśnień oskarżonego.

4. Przedmiot (rzecz), na podstawie którego formułuje się twierdzenie dowodowe, np. pistolet.

Dowód bezpośredni - taki, w którym podmiot stosujący prawo wnioskuje o prawdziwości twierdzeń o faktach sprawy opierając się bezpośrednio na tym, że informator sądu, który był obserwatorem danego zdarzenia lub rzeczy, okazał się wiarygodny.

np. świadek zeznał, że widział zdarzenie i sędzia uznał jego relację za wiarygodną.

Dowód pośredni - zachodzi wtedy, gdy do uzasadnienia tezy dowodu konieczne są jakieś inne twierdzenia dowodowe, z których dopiero w oparciu o określone reguły dowodowe można tę tezę wywnioskować.

np. nie ma świadków wypadku komunikacyjnego, są ślady lakieru samochodowego na ciele ofiary, na samochodzie oskarżonego są ślady krwi i tkanek ofiary.

Dowód poszlakowy - rodzaj dowodu pośredniego; taki, w którym poszczególne fakty dowodowe wzięte w izolacji nie stanowią dostatecznej podstawy do ustalenia faktu sprawy.

np. oskarżony był widziany na miejscu zdarzenia, oskarżony kupił narzędzie identyczne z tym, którego użyto, itp.

Taki dowód poszlakowy uważa się za przeprowadzony, gdy istnieje zespół zgodnych potwierdzających się poszlak, a zarazem wykluczono, iż przebieg zdarzenia mógł być inny niżto sugerują poszlaki.

W procesie dowodzenia używa się dyrektyw dowodowych.

DYREKTYWY DOWODOWE - reguły rozumowania, które łączą twierdzenia dowodowe w ciągu dowodowym, albo inaczej reguły uzasadniające twierdzenia dowodowe.

Logiczno-językowe - reguły będące odpowiednikiem tez logiki formalnej lub nie będące takimi odpowiednikami, ale są przyjęte jako reguły, według których prowadzi się rozumowania prawnicze.

Empiryczne - prawidłowości w zjawiskach przyrodniczych i społecznych - wskazania wiedzy i doświadczenia życiowego.

Legalne - reguły rozumowania zawarte w normach prawnych - ustalają, jaki fakt należy uznać za udowodniony w razie stwierdzenia innego faktu - składowa legalnej teorii dowodów.

Obowiązuje wówczas norma o postaci: “Jeżeli stwierdzi się istnienie faktu A, to należy stwierdzić istnienie faktu B”.

W przypadku logiczno-językowych związek ten jest oparty na języku, empirycznym na języku życiowym, a w legalnym na związku między faktami a i b.

“Jeżeli stwierdzi się istnienie faktu A, to należy stwierdzić istnienie faktu B”

Dyrektywy dowodowe legalne dzielimy na:

• Contra -empiryczne - jeżeli ustalony przez normę związek pomiędzy faktem A i faktem B nie pokrywa się ze związkiem, na jaki wskazywałaby empiria, np. sądy boże. (“jeśli wrzucona do wody kobieta pływa, to znaczy, że uprawia czary!”)

• para empiryczne - jeżeli ustalony przez normę związek pomiędzy faktem A i faktem B pokrywa się ze związkiem, jaki można byłoby ustalić na podstawie doświadczenia życiowego, prawdopodobieństwa, prawidłowości statystycznych itp. np. domniemanie pochodzenia dziecka od męża matki.

• Ideologiczne - jeżeli ustalony przez normę związek pomiędzy faktem A i faktem B jest uzasadniony założeniami ideologicznymi, przyjętym systemem aksjologicznym, np. domniemanie niewinności.

• Fikcji prawnej - jeżeli ustalony przez normę związek pomiędzy faktem A i faktem B jest uzasadniony potrzebami praktycznymi (wygodą), np. domniemanie, że zaginiony zmarł w chwili oznaczonej w orzeczeniu o uznaniu go za zmarłego.

Normy prawne ingerują w zakres stosowanych dyrektyw dowodowych i mogą tworzyć tzw. prawo dowodowe.

Obok ustanawiania legalnych dyrektyw dowodowych normy prawne mogą na przykład za pomocą “reguł dowodów” wpływać na zakres twierdzeń dowodowych.

Reguły dowodów, nie są dyrektywami dowodowymi, ale regulują dopuszczalność korzystania z określonych dowodów, przyjmowania pewnych twierdzeń dowodowych bez potrzeby ich uzasadniania itp.

TEORIE DOWODOWE (dwa modelowe rozwiązania):

• Teoria swobodnej oceny dowodów.

• Legalna teoria dowodowa.

Nie występują w czystej postaci w żadnym systemie prawa.

Swobodna ocena dowodów: ocena dowodów ma charakter swobodny, jeżeli organ nie jest prawnie związany zasadami tej oceny. Ocena ta przebiega zgodnie z przyjętymi w nauce regułami poznawczymi.

Ocena oznacza czy sąd przyjmuje czy odrzuca określone twierdzenie dowodowe, tzn. stwierdza, czy jest ono prawdziwe, czy fałszywe.

Swoboda to nie arbitralność czy dowolność - chodzi tu o stosowanie dyrektyw logiczno-językowych i empirycznych.

Trzeba tu odróżnić system zupełnej (niekontrolowanej) swobody w ocenie dowodów, tj. oceny opartej wyłącznie na przekonaniach uznającego twierdzenia o faktach podmiotu od systemu kontrolowanej swobody w ocenie dowodów, tj. oceny, która powinna spełniać kryteria logiczne i empiryczne.

Legalna teoria dowodów - gdy normy prawne formułują legalne reguły dowodowe, tj. takie reguły, których z mocy prawa sąd powinien przestrzegać w poszczególnych krokach ciągu dowodowego.

Możemy mówić o niej wtedy, gdy jest tych dowodów dużo.

Klasyczny proces rzymski - swobodna ocena dowodów.

Proces kognicyjny (pojawiający się od początku naszej ery, a formalnie od 342 roku naszej ery) - ogranicza swobodną ocenę dowodów.

Dochodzi do głosu zasada różnicowania wartości poszczególnych środków dowodowych.

1. W procesie cywilnym utrwala się dominująca pozycja dowodu z dokumentów, któremu przypisuje się wyższą wartość niż dowodowi ze świadków.

2. Tendencja do dyferencjacji daje się również zaobserwować w ramach samego dowodu z dokumentów i świadków. W przyjętej na początku IV w. n. e. zasadzie, że zeznania jednego świadka nie stanowią dowodu (testis unus testis nullus), odnaleźć można zalążki konstrukcji dowodu arytmetycznego.

3. W zakresie tzw. dowodów sztucznych, którą to nazwą obejmowano w procesie rzymskim wszelkie formy dowodu pośredniego, wzrasta znaczenie domniemań prawnych.

Proces rzymsko - kanoniczny - rozwój XIII w.

Wprowadzono instytucję dowodów legalnych.

Staje się ona wzorcem postępowania dowodowego, na którym opierają się systemy procesowe państw Europy kontynentalnej od XVI do XVIII w. w tym czasie systemy legalnej oceny dowodów przeżywają swój najbujniejszy rozkwit.

Stosowanie i wykładnia, 14.03

Cechy charakterystyczne systemów legalnej oceny dowodów:

1. Prawna reglamentacja zasad oceny dowodów – systemy legalnej oceny dowodów dążą do tego aby za pomocą norm prawnych, w sposób niezależny od kontekstu, a więc na przykład od zebranych w sprawie materiałów, określić moc uzasadniającą każdego dowodu.

Chodzi o to, żeby poddać ustalenie stanu faktycznego kontroli i ograniczyć wpływ przekonań sędziowskich na ocenę dowodów.

Przyczyny:

- polityczne;

- proces inkwizycyjny.

Współcześnie najbardziej rozbudowany system prawa dowodowego tworzy anglo-amerykańskie law of evidence. Tak naprawdę law of evidence w przeciwieństwie do systemów procesowych Europy kontynentalnej nigdy nie było zbiorem reguł określających zasady oceny dowodów, a wyłącznie systemem reguł ekskluzyjnych, tj. reguł wykluczających dowody uznawane za niewiarygodne.

Przyczyna: specyficzna struktura anglo-amerykańskiego procesu, w którym – przynajmniej pierwotnie – werdykt w kwestiach faktu zastrzeżony był dla ławy przysięgłych, której członkowie byli laikami i nie znali w ogóle prawa.

Prawo anglosaskie – system oparty na zasadzie swobodnej oceny dowodów – nigdy nie znało porównywalnego z prawem kontynentalnym systemu legalnej oceny dowodów.

Nie znaczy to, ze law of evidence w ogóle nie zna instytucji dowodów legalnych ani też, że reguły ekskluzywne nie wywierają żadnego wpływu na ocenę dowodów. Wykluczając z procesu szereg informacji i materiałów, wpływają one na jego wynik.

2. Konstrukcja prawdy sądowej

Pod koniec XVIII w. rozróżnienia na „prawdę rzeczywistą” i „prawdę sądową”.

Ustalenia dokonane za pomocą legalnych dyrektyw dowodowych mogą nie odpowiadać rzeczywistości.

Prawda sądowa wydawała się zabezpieczać przed arbitralnością sędziego.

3. Instytucja dowodu arytmetycznego

Dowód arytmetyczny – w sposób arytmetyczny, zwykle ułamkowy, określona jest wartość każdego środka dowodowego.

Na przykład, dzielono świadków na szereg kategorii, biorąc pod uwagę pozycję i status społeczny, więzy rodzinne i sąsiedzkie, pewne cechy psychofizyczne, a nawet kontekst sytuacyjny, w którym świadek przkazuje informacje.

- Pewnym kategoriom w ogóle odmawia się zdolności do zeznawania, np. dzieciom poniżej określonego wieku, głuchym, ślepym, osobom skazanym za pewne przestępstwa itd.

- Wartość dowodowa zeznań świadków pozostałych kategorii jest oznaczona ułamkiem, np. zeznania jakiegoś świadka stanowią ½, ¼, czy 1/16 dowodu.

Gdy suma wartości wszystkich zeznań jest równa przynajmniej 1, uważa się, że strona przeprowadziła pełen dowód. Jeśli zeznania są sprzeczne o dowodzie pełnym przesądza rachunek arytmetyczny.

Podobne zasady stosuje się odpowiednio do innych środków dowodowych – biegłych, dokumentów i poszlak.

W przypadku trudności z ilościowym oznaczeniem wartości dowodu, np. poszlak, określa się go jakościowo, dzieląc np. poszlaki na oczywiste, bliskie, odległe itp.

4. Reguła najmocniejszego dowodu

Jeżeli dla każdego środka dowodowego można oznaczyć jego wartość, to dla każdej sytuacji (z góry) można wskazać jaki dowód jet mocniejszy lub równorzędny innemu dowodowi.

Inaczej niż w systemach swobodnej oceny dowodów opierających się na zasadzie równorzędności wszystkich środków dowodowych, o których wartości rozstrzyga swobodnie sąd na podstawie zebranych materiałów dowodowych, a nie na podstawie sztywnych i z góry ustalonych reguł, np. przywilej uzupełnienia dowodu za pomocą przysięgi uzupełniającej (juramentum suppletorium), gdy przeprowadziło się co najmniej połowę dowodu.

Gdy przeciwnik procesowy nie przeprowadził nawet połowy dowodu – możliwość oczyszczenia się z zarzutów poprzez przysięgę oczyszczającą (juramentum purgationis).

W procesie karnym pozycję dowodu najsilniejszego zdobywa sobie przyznanie się oskarżonego (confessio est regina probationum).

W procesie cywilnym stopniowe wysuwanie się dowodu dokumentów przed dowód ze świadków.

Reguły najmocniejszego dowodu nie można mylić z regułami ekskluzywnymi, chociaż często są do niej podobne, ponieważ w wielu przypadkach służą do wykluczania dowodów uznawanych za mniej pewne na rzecz dowodów, którym przypisuje się większą wiarygodność.

Przykład: reguła najlepszego dowodu (the best evidence rule) – niedopuszczalny jest dowód gorszy w sytuacji, gdy dostępny jest dowód lepszy.

Reguła ta, w przeciwieństwie do reguły najmocniejszego dowodu, nie wyklucza swobodnej oceny dowodów już dopuszczonych ani też nie przypisuje im żadnej z góry określonej mocy, a jedynie zabrania, by dowody gorsze zostały przedstawione przysięgłym czy sądowi w sytuacji, gdy możliwe jest przeprowadzenie dowodów lepszych, np.

- niedopuszczalny jest dowód z kopii dokumentu, gdy strony dysponują oryginałem;

- niedopuszczalny jest dowód ze świadków na okoliczność, jakie własności posiada dana rzecz, gdy rzecz ta może być bezpośrednio przedstawiona sądowi.

5. Stratyfikacyjna koncepcja dowodów sądowych

Konstrukcja dowodów sądowych nie jest niezależna od określonej koncepcji porządku społecznego.

We wcześniejszych stadiach systemów legalnej oceny dowodów dominował tzw. dowód boży, oparty na tzw. ordaliach czyli sądach bożych. Orzekanie jest tu ujęte jako fragment porządku społecznego opartego na podstawach religijnych.

Od czasu soboru laterańskiego z 1215r. trwa stopniowe eliminowanie dowodów bożych.

W późniejszych stadiach rozwoju systemów legalnej oceny dowodów dominują już dowody, tzw. rolowe.

Dowód rolowy – opiera się na ścisłym powiązaniu wiarygodności i mocy uzasadniającej dowodu z pojęciem pozycji i statusu społecznego informatora sądu. W ten sposób wynikająca z reguły najmocniejszego dowodu stratyfikacja wartości i mocy uzasadniającej dowodów wiąże się ze stratyfikacją pozycji i ról społecznych w feudalnym społeczeństwie stanowym.

Wielka Rewolucja Francuska - idea równości ludzi:

- upadek koncepcji dowodu rolowego;

- wprowadzenie pojęcia dowodu swobodnego.

Francuska ustawa z 1791r. wprowadza zasadę swobodnej oceny dowodów do procesu karnego, zasadę tę przejmą następnie dwie wielkie kodyfikacje procesu cywilnej i karnego z 1806 i 1808r.

Upowszechnienie swobodnej oceny dowodów w Europie kontynentalnej.

Wiek XIX – wiekiem wprowadzania zasady swobodnej oceny dowodów do ustawodawstw państw europejskich.

Reorganizacja ram instytucjonalnych wymiaru sprawiedliwości. Ograniczenie inkwizycyjnych form postępowania. Jawne ustne i prowadzone bezpośrednio na rozprawie postępowanie dowodowe.

Ostateczne zwycięstwo zasady swobodnej oceny dowodów w II poł. XIX w.

Upadek legalnych teorii dowodowych nie oznacza całkowitej eliminacji instytucji dowodów legalnych ze współczesnego prawa.

Etap III

Subsumpcja:

• Przyporządkowanie ustaleń cd. faktów ustaleniom co do norm.

• Podciągnięcie ustalonego stanu faktycznego pod normatywny wzorzec ujęty w normie prawnej wyinterpretowanej z obowiązujących przepisów.

• Stwierdzenie, że dany przypadek jest jednym z przypadków, do którego odnosi się norma prawna.

• Ustalenie, ze udowodniony fakt jest jednym z desygnatów nazwy użytej w normie.

Tradycyjnie uważa się, że jest to operacja formalna i pewna i że nie wymaga podjęcia żadnej decyzji. Współcześnie ten pogląd bywa poddawany w wątpliwość.

Etap IV

Ustalenie konsekwencji prawnych – decyzja wyboru konsekwencji prawnych.

Możliwe sytuacje:

• Norma wyznacza jedną, ściśle określoną konsekwencję prawną – brak luzu decyzyjnego w tym zakresie.

• Norma wyznacza szereg możliwych konsekwencji prawnych dając określony luz decyzyjny (np. określa minimum i maksimum), przy czym wyborem kierują dyrektywy wyboru konsekwencji.

• Norma prawna uzależnia ustalenie konsekwencji prawnych od swobodnego uznania organu (nie występuje w zasadzie w typie sądowym).

Dyrektywy wyboru konsekwencji prawnych:

1. determinujące – nakazują wybór określonych konsekwencji przy wystąpieniu określonych cech faktu sprawy, np. obligatoryjne orzekanie jakiejś kary dodatkowej przy pewnych typach przestępstw;

2. kierunkowe – wskazują jakie czynniki powinien brać pod uwagę sędzia dokonując wyboru:

   • faktyczne – określają jakie fakty mają wpłynąć na wybór konsekwencji;

   • odsyłające – dają ogólne wskazówki cd. sposobu dokonania tego wyboru.

Etap V

Decyzja finalna

Decyzja finalna stosowania prawa – decyzja wyboru konsekwencji uzasadniona przez wszystkie decyzje cząstkowe.

Ponadto:

Uzasadnienie decyzji stosowania prawa – przepisy obowiązujące określają w jakich sytuacjach decyzja powinna być uzasadniona i co takie uzasadnienie powinno zawierać.

Dwie podstawy:

• podstawa prawna – powołanie przepisów prawa materialnego, proceduralnych i kompetencyjnych;

• podstawa faktyczna – obejmuje ustalenie faktów uznanych za udowodnione w relatywizacji do materiału dowodowego i przyjętej teorii dowodowej.

Zasady stosowania i wykadni prawa 21.03.2011

Model decyzyjny nawiązuje do znanej w nauce prawa pozytywistycznej konstrukcji sylogizmu prawniczego.

Model decyzyjny to wzija procesu stosowania prawa która rozkwit przeżywała w latach 80 ubiegłego wieku. Widzino proces stosowania prawa jako proces sylogistyczny.

Jego ewentualne przyjęcie jest wyrazem przekonania, że struktura prawniczgo poznania ma logiczny charakter.

Wyobrażano sobie że prawnicy myślą logicznie. Nie dowierza się już to w to że poznanie prawnicze i roumowanie prawmicze mają ze sobą coś wspólnego.

Czy pranicy myśla w sposób logiczny, czy poznanie prawnicze to co robi sąd jest oparte na logice?

Co to jest sylogizm?To schemat wnioskowania lbo reguł inferencyjna o dwóch przesłankach które zawierają wspólny składnik nie występujący we wniosku.

To jest takier rozumowanie gdzie mamy wspólny wniosek ale we wniosku on się nie pojawia.

Przesłanki.

Przesłanka większa:Każdy ssak jest skręgowcem.

Przesłanka mniejsza:Każdy pies jest ssakiem.

Wniosek:Każdy pies jest kręgowcem.

Wspólny element już w samym wniosku się nie pojawia.Czym różni się od sylogizmu takiego sylogizm prawniczy?

Czy to jest sylogizm prawniczy?

To rozumowanie składające się z :

1.Przesłanki większej, która jest stosowana NORMA PRAwna w spostaci: Jeżeli F, to powinny nastąpić konsekwencje K1, K2, Kn:

2.Przesłanka mniejsza, tj. zdania, ze istnieje fakt x mieszczący się w zakresie F.

konluzja(norma indywidualna) głosząca że fakt x powinienie pociągnąć za sobą konsekwencje K1,K2,Kn. Jest to różnica pomiędzy sologizmem jaki jest w logice i sylogizmem prawniczym.

Na przykład:

P>W:Kto bez podstawu prawnej uzuskał korzyść majątkową innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby nie było to możliwe, do zwrotu jej wartości.

P:mniejsza: Jaz uzusyał bez podstawy prawnej korzyść majątkową kosztem Piotra.

Wniosek:Jan jest obowiązany do wydania Piotrowi bezpodstawnie uzyskanej korzyści(ewentualnie jej wartości).

Ale w przeciwieńtwoe do sylogizmu, w którym przesłankami są zdania w sensie logicznym, sylogizm prawniczy nie może gwarantować prawdziwości wniosku.

Nie mamy gwarancji że wniosek będzie poprawny, bo logika o której najczęściej myślimy to logika która działa na zdaniach w sensie logicznym na zdaniach ktrórych można przypisać wartości w sensie prawdy lub fałszu.

Sylogizm prawniczy nie jest rozumowaniem pewnym, które daje gwarancje prawdziwości wniosku.

Model decyzyjny nawiązuje do struktury sylogizmu:

Etap I (ustalenie jako norma obowiązuje) może być rozumiany jako przesłanka większa, czy też raczej jego wynikiem jest sfromułowanie przesłanki większej;

Etap II(uznanie faktu za udowodniony)jako przesłanka mniejsza

Etap III i IV jako konkluzja.

Etpa III to subsumpcja, etap IV to dobór konsekwencji prawnych, to nic innego jak konkluzja w strukturze sylogistycznej. Model decyzyjny jest przykładem, egzemplifikacją potraktowania prawa w sposób sylogistyczny.

A więc model decyzyjny stosowania prawa jest pewną egzemlifikacją potraktowania stosowania prawa w sposóbg sylogistyczny-sylogistycznego modelu stosowania prawa.

Ale ten sylogistyczny model stosowania prawa jest współcześnie krytykowany.

Na czym ta krytyka polega?

Normy prawne nie są jednakowe , mogą mieć różną strukturę.

Art.415 Kc Kto z winy6 swojej wyrządził drugiemu szkodę, zobowiązany jest do jej naprawienia-reguła-prima facie przynajmniej działa na zasadzie wszytsko albo nic. Reguła działa na zasadzie wszytsko albo nic, albo ktoś wyrządził szkodę i jest obowiązany do jej naprawnienia albo nie popełnił szkody i nic nie musi robić. Albo zachodzą okoliczności wskazane w hipotezie i norma ma zastosowanie albo nie zachodzą okoliczności, i nie ma obowiązku. Reguła działa w sposób 0-1.

Konst. Art.32 ust.1 wszysycy sa wobec prawa równi. Wszysycy mają prawo dor ównego traktowania przez władze publiczne-zasada (odwołuje się do pewnych wartości, które system prawa chroni i realizuje).

Do kogo skierowana jest norma prawna?

Do wszytskich, wszysycy są równi wobec prawa. Taką normę jak w art32 można tylko spełnić w jakimś stopniu. To nie jest reguła, tylko to jest zasada. Odwołuje sie do pewnych wartości które prawo ma realizować i chronić. Obowiązek przewdziany w takiej zasadzie sprowadza się do tego że obowiązek do których jest skierowana muszą ją spełnić w jak największym stopniu ale to niemusi być 100%.

Konst.art.65 ust.5 Władze publiczne prowadzą politykę zmierzającą do pełnegoproduktywanego zatrudnienia poprzez zwalczanie bezrobocia pprzez realizowanie programów zwalczania bezrobocia, w tym organiozwoanie i wpsierranie poradnictwa i szkolenia zawdoowego oraz roboót publicznych i prac inferecyjnych-norma programowa(prawodawca wskazuje cel, nie wskazując wiążąco środków do osiągnięcia tego celu).

Jeśli norma ma taką strukturę , że nie wstazuje wartości tylko cel to jest to norma programowa.

Czy w każdym z tych przypadkow sylogizm zda egzamin?

Reguła i sylogizm

Jak reguły funcjonują w sylogiźmie prawniczym.

P.W: kto z winy sowjej wyrządził szkodę zobowiązany jest do jej naprawnienia.

P.M:Jan wyzrądził z winy sowjej szkodę piotrowi(podpalił samochód).

Wniosek:Jan zobowiązany jest naprawić szkodę, którą wyrządził Piotrowi(powinien mu zapłacic odszkodowanie).

Jak te normy ,które są zasadami funkcjonują w rozumowaniu sylogistycznym, czy sylogizm działa gdy przesłanką jest zasada?

P.W: Wszyscy są wobec prawa równi. wszyscy mają prawo to równego traktowania przez władze publiczne.

Przesłanka mniejsza:jan jest człowiekiem. Piotr jest człowiekiem. Piotr ma emeryturę w wysokości 3 tys złotych.

Gdyby zastosować regułę sylogistyczną, to trzeba by wysnuć wniosek że skoro Jan jest człowiekeiem to też powinien dostać 3 tys złotych.

Wniosek:Jak powinien mieć emeryturę 3 tys złotych???

Emerytura jest zależna od wielu czynników. Ważne jest to że prosty sylogizm prawniczy nie działa w przypadku zasad. Jeśli norma jest zasada to nie można jej traktować jako przesłanki większej w sylogiźmie bo wniosek będzie absurdalny.

Jak normy programowe dają się wpisać w rozumowanie sylogistyczne?

Norma programowa i sylogizm

Przesłanka większa:Władze publiczne prowadzą politykę zmierzającą do produktywnego zatrudnienia...

Przesłanka mniejsza:jan jest bezrobotny.

Wniosek:Władze publiczne mają obowiązek zapewnić Janowi pracę???

Norma programowa wskazuje tylko cel do którego władze publiczne mają dążyć ale nie muszą go w 100% osiągnąć. Dtalego to rozumowanie sylogistyczne po prostu nie działa. Nie można rozumować w prosty sylogistyczny sposób.

Współczesny prawnik nie może się posługiwać się instrumentami albo wszystko albo nic. Muszą być stsosowane instrumenty elastyczne.

Wniosek jest taki że tylko w przypadku reguł działa sylogizm prawniczy, pozostałych norm nie.

Reguła-czy dają pewną konkluzję w sylogiźmie prawniczym?

Współcześnie się to kwestionuje.

Przesłanka większa:Obowiązuje zakaz wjazdu pojazdów silnikowych do parku.

Wydaje się że to jet reguła bo działa na zasadzie wszystko albo nic.

Przesłanka mniejsza:Ambulans pogotowani ratunkowego jest pojazdem silnikowym.

Wniosek:ambulansowi pogotowia ratunkowego zakazne jest wjechanie do parku(nawet gdy wymagają tego okoliczności i ratowane życia pacjentów)???

Nie jesteśmy w stanie przewidzieć wszytstkich sytuacji jakie wystąpiom. Są sytuacje , których prawodawca nie przewidział a są takie że pozwolą nam na złamanie reguły.

Wszelkie reguły ustanawia się po to żeby realizować jakieś wartości. Mozna szukać różnych wartości które prawodawca chciałby chronić.

Reguła obowiązuje dlatego, iż realizuje zasadę (w tym przypadku ochrony przyrody, ochrony porządku, ładu miejskiego). każda reguła jest środkiem do realizacji wartości. To jest są zasady absolutne.

Takie zasady konkurują z innymi zasadami. W tym przykładzie te zasady konkurują z zasadą poszanowania i ochrony życia ludzkiego. ten ambulans ma ratować życie ludzkie. Mamy sytuację konfliktu między dwiema zasadami.

Która z nich przeważa?

Trzeba się zastanowić która z konkurujących zasad ma przeważać? Ambulans powinien przeważać, jednak w zwykłych czasach nikt analizy reguł nie przyprowadza. W zwykłych czasach prawo musi działać metodą 0-1. Istnieją jednak sytuacje kiedy trzeba zastosować się do reguł.

Nawet reguły nie mają charakteru konkluzywengo!!!

Regułę ,,Jeżeli W to powinno nastąpić k" nawiemy niekonkuzywną jeśli nie pozwala nam w definitywny sposób wnioskować z tego, że zaszło W, o tym że zaszło K.

W naszym przykładznie mieliśmy refułę:jeśli coś jest pojazdem silnikowym to temu czwmuś nie wolno wjeżdżać do parku. Ta reguła nie pozwala nam w sposób pewny i za każdym razem wnioskowac z faktu, że mamy do czynienia z pojazdem silnikowym zonowiązuje dlań zakaz wjazdu do parku.

Nie jest to więc reguła konluzywna.

Można powiedzieć, że to czy model jest adekwatny do rzeczywistości to trochę zależy od rzeczywistości. Kiedyś prawo było inne, bardziej sztywne, mniej bogate mniej skomplikowane. Kiedyś rzeczywistość byłamniej skomplikowana.

Sylogistyczny model stosowania prawa wydawał się odpowiedni dla zamkniętych i definitywnych systemów prawa, takich gdzie występowały:

-tekstowa koncepcja prawa-prawo jest teksetm w kodeksach, ustawach, wpsółcześnie prawo się widzi jako fakt społęczny

-dążenie do maksymalnej ścisłości i precyzji norm

-przewaga reguł, rzadkie zasady i normy programowe

-dążenie do tego aby normy, uprawnienia i obowiązki miały charakter definitywny

-bezwzględne związanie prawem organów państwa i obywateli.

Współczesne systemy prawa sa otwarte i niedefinitywne. Sytemay takie:

-wykorzystują reguły pozatekstowe(zasady słuszności, przepisy odsyłające i klauzule generalne

-wykorzystują pojęcia niedookreślone i typologiczne

- posługuja sieszerokim zakresie zasadami i normami programowymi

- normy takich systemow oraz wynikajace z nich uprawnienia i obowiazki maja czasto charakter niedefinitywny bo prawo przewiduje mozliwosc usprawiedliwoinego odstepstwa od obowiazujacych norm

-prawo przekonuje ze prawo nie moze rwegulowac procesow spolecznych za pomoca raz na zawsze ustalonych i niekorygowanych regul ze musi ono pozostawiac dycydentom wiecej otwartej prtzestrzeni by mogli oni dostosowac swe decyzje do dynamicznie zmieniajacych sie kontekstow spolecznych

- odwoluja sie do spolecznego narmatywnego konsensusu, ktory jest traktowany jako wartosc wymagajaca ochrony i realizowania.

nauka prawa zakwestionowala i klasyczna i pozytywistyczna koncepcje prawa oraz wynikajacy z tej koncepcji obraz procedur stosowania prawa, wlasnie oparty na sylogizmie.

Zauwazono ze stosowanie prawa polega raczej na dokonywaniau argumentacyjnie uzasadnionych wyborow miedzy roznymi alternatywnymi decyzjami.

Argumentacyjnie uzasadniony wybor moze opierac sie na racjach o roznym charakterze. Stąd mozna wyroznic pewne modele uzasadnienia:

1. w modelu retoryczno-topicznym chodzi o znalezienie takiej decyzji, która mogłaby liczyć na jak najszerszą ackeptacj w świetle społecznie akceptowanych wartości.

2.Model technologiczny chodzi o znalezienie decyzji optymalnej ze względu na prognozowane skutki empiryczne poszczególnych alternatywów decyzyjnych.

Sceptycyzm wobec reguł-wobec tego czy reguły rzeczywiście dają nam pewne wyniki. jest podstawą wątpilowści czy proces stosowania prawa ma charakter sylogistyczny czy arugmentacyjny.

Współczśnie bowiem wobec reguł są także powody, aby przejawiać sceptycyzm wobec faktów.

Według Jerome'a Franka, nawet gdyby nomy prane byłyby absolutnie pewne i ich zastosowanie do jednostkowych przypadków nie budziło żadnych wątpilowścu, decyzje sądowe są i tak nieprzyewidywalne ponieważ głównym źródłemj niepewności nie są normy, ale problem ustalenia faktów.

Dlaczego mamy problem z ustaleniem faktów?

Przyczyny dla których ustalenia faktyczne w postępowaniu sądownym są niepewne:

-niemożność sformułowania dla wielu twierdzeń o faktach sprawy wsztskich warunków koniecznych i wystarczających do ich weryfikacji lub falsyfikacji

-niepewny i nieprecyzyjny charakter większości twierdzeń ogólnych z których wyprowadza się jednostkowe twierdzenia o faktach sprawy.

-brak jednoznacznych i precyzyjnych dyrketyw preferencji określających zasady wyboru między konkurencyjnymi hipotezami.

Sąd kiedy ustala stan faktyczny pracuje nad wieloma konkurecyjnymi hipotezami i musi którąś wybrać. Zeznania świadów są sprzeczne. jak sędzia ma dokonać wyboru pomiędzy konkurencyjnymi hipotezami, sędzia posługuje się intuicją. Nie ma precyzyjnych reguł przewidzianych przez prawo.

-strategiczny charakter większości argumentacji w postępowaniu sądowym.

Czy strony to mają intseres w tym aby dążyć do ustalenia prawdy?Nie strony dążą do pokonania przeciwnika procesowego. Strony przedstawiają takie argumenty, które przemawiają na ich korzyść. Wobec tego mówi się , że myślenie prawnicze jest oparte na dominacji konluzji, dominacji wniosku. Storny stawiają jakąś tezę, dobierają przesłanki które prezentują sądowi.

Zasady stosowania i wykładni prawa 28.03.2011

II Przczyny dla których ustalenia faktyczne w postępowaniu sądowym są niepewne:

-dyspozytywny charkater wielu norm procesowych odnoszących się do ustalania faktów w postępowaniu dowodowym

Normy dyspozytywne-dają adresatowi pewien wybór.

Normy procesowe dają stronom postępowania pewien wybór. Od tego jaki dokonają wybór należą faty sprawy.

Nikt nie ma prawa odmówić zeznać w charakterze świadka z wyjątkiem krewnych...(małżonków, rodzeństwa, wstępnych, zstępnych). Ci krewni mają prawo odmówić zeznań, ale nie muszą ich odmówić mają wybór mają dyspozytywność tej normy.

Wybór jaki dokonają strony, ma wpływ na wynik postępowania dowodowego.

Niepewność faktów stawia organy stosujące prawo przed koniecznością dokonywania wyborów między konkurencyjnymi hipotezami co do przebiegu zdarzeń.

Jedynym sposobem dokonania wyborów jest odwołanie się do argumentów pro i contra.

Wybory te powinny być argumentacyjnie uzasadnione, jeżeli decyzje sądowe mają być traktowane jako racjonalne.

Co to znaczy że wybory muszą być argumentacyjnie uzasadnione?Za hipotezą mają stać argumenty, za hipotezą ma być więcej argumentów niż przeciwko hipotezie.

III Wykładnia prawa.

Okazało się także, że proces interpretacji(będący częścią procesu stosowania prawa) także nie ma charakteru sylogistycznego, a raczej argumentacyjny.

Kiedy proces wykładni miałby charakter sylogistyczny?

Gdyby dyrektywy interpretacyjne były pewnymi wskazówkami jak należy przeprowadzić interpretacje.

Dlaczego proces wykładni ma charakter argumentacyjny?

Ponieważ większość dyrketyw interpretacyjnych dostarcza jedynie mocniejszych lub słabszych argumentów za tym, ze norma ma określone znaczenie-większość nie daje pewnej i bezwyjątkowej odpowiedzi na problem interpretacyjny.

Rzadko jest tak, by wzięta w izolacji dyrektywa wykładni mogła być traktowana jako niepodważalny i ostateczny (konkluzywny) argument na rzecz lub przciwko określonej decyzji interpretacyjnej.

Dlaczego dyrektywy nie dają konluzywnej odpowiedzi?

1.Mnóstwo z dyrektyw interpretacyjnych ma szlalenie dużo wyjątków. Ich się nie da z góry śicślie wyliczyć, i skatalogować. Zawsze może pojawić się nowa sytuacja interpretacyjna, kiedy dojdziemy do wniosku że nowa dyrektywa interpretacyjna nie ma zalecienia.

2.Wiele z nich prowadzi do sprzecznych rezultatów.

3. W wielu przypadkach same dyrketywy są sformułowane w tak nieostry i niejednoznaczny sposób że same wymagają wykładni.

Przykład:

DOmniemanie języka potocznego wielokrotnie musi ustąpić konieczności respektopwania definicji legalnej czy domniemaniu języka specjalistycznego .wszytskich dyrektyw naraz, choć wszytskie są dyrektywami wykładni językowej, zastosować się nie da.

Wyjątki nie powinny być interpretowane rozszerzająco.

Przesłanka większa:Wyjątki nie powinny być interpretowane rozsrzejąco(exceptiones non sunt extendente).

Wszyscy mają obowiązek płacić podatki-zasada sprawiedliwości podatkowej.

Przesłanka mniejsza:Przepisy o ulgach i zwolnieniach podtakowych to wyjątek od zasady sprawiedliwości podatkowej.

Wniosek:Przepisy o ulgach i zwolnieniach podatkowych nie powinny byc interpretowane rozszerzająco.

Przesłanka większa: Wszelkie prawa i wolności mogą być interpretowane rozszerzająco.(in dubio pro libertate).

Przesłanka mniejsza:Przepisy o ulgach i zwolnieniach podatkowych ustanawiają prawa dla ich podmiotów

Wniosek:Przepisy o ulgach i zwolnieniach podatkowych mogą być interpretowane rozszerzająco.

Argumenty wazymy w procesie interpretacji. Subsumpcja się nie bardzo sprawdza, bo inna dyrektywa interpretacyjna może dać nam inny rezultat.

W następstwie takiego charakteru dyrketyw wykładni decyzja interpretacyjna bardzo rzadko będzie mogła być ujęta jako rezultat subsumpcji konkretnego przypadku pod określoną dyrektywę interpretacyjną(sylogizm interpretacyjny) zwykle musi być rozważana jako rezultat kumulatywnej oceny wszystkich wchodzących w grę argumentów i to zarówno argumentów pro i agrumntów contra.

Jak się uzasadnia decyzję interpretacyjną?

Musimy ujawnić argumety w uzasadnieniu,uzasadnienie decyzji interpretacyjnej polega więc na wskazaniu argumentów które przemawijają za tym lub przeciwko temu, że norma lub jej fragment ma takie a nie inne znaczenie.

Dyrektywy interpretacyjne są więc raczej wskazaniami, czy też dobrymi racjami na rzecz takiej lub innej wykładni niż bezwzględnie wiążącymi nakazami przyjęcia określonej interpretacji w sytuacji opisanej prze zregułę.

W teorii argumentacji, nawiązując di tradycji starożytnej retoryki i topiki, przyjęło się nazywać reguły o tego rodzaju cechach toposami a więc racjami na rzecz określonego punktu widzenia.

Praprzyczyna dla przejścia od modelu sylogistycznego do argumetacyjnego ma charakter w gruncie rzeczy prawno-polityczny.

Dodatkową przyczyną rozwoju modelu argumetacyjnego stosownia prawa jest sposób funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości w nowoczesnych, demokratyczno-liberalnych państwach.

Zmiana polega na tym, że przyjmuje się że wymiar sprawiedliwości ma być transparentny dla obywateli. W państwach demokratyczno liberalnych, eksponuje się obowiązek sądów do takiego sposobu uzasadniania swoich decyzji, w którym eksponują one nie tylko argument przyjęte przez sąd, ale również te argumenty, które sąd odrzucił.

Dlaczego obciążono sąd takim obowiązkiem?

Jest ku temy istotny powód polityczny. We współczesnych państwch w społęczeństwac demokratycznych decyzje organów państwa nie mogą być jednostronne u autorytatywne akty władzy zwierzchniej wobec której obywatel jest zobowiązany jedynie do posłuszeństwa ale musz a być orzedstawiane haji ibraz rezulatynego i otwartego procesu wymiany argumentów, w którym decydent ma obowiązek zająć stanowisko wobec racji przedstawionych przez wszytskie strony postępowania, a strony mają prawo do bycia poinformowanymi dlaczego ich racje nie zostały uznane.

W ten sposób uzasadnienia sądowe z konieczności nabierają argumentacyjnego charakteru.

Decyzje interpretacyjne są podejmowane w prosty sposób.

Ale!

W prostych , rutynowych przypadkach (albo na poziomie decyzji cząstkowych) decyzje interpretacyjne oraz decyzje stosowania prawa mogą być tak oczywiste, że ich uzasadnienie da się zredukować do prostego sylogizmu. W sprawach złożonych, bogatych aksologicznie, jest to jednak niemożliwe.

Do sądów wyższych instrancji trafiają sprawy trudniejsze. Sądy niższe rozpatrują sprawy proste.

Stąd:

Model argumentacyjny właściwszy da działalnoścu sądów wyższych instancji, zaś model sylogistyczny(subsumpcyjny) dla działalności orzecznicznej sądów niższej instacji.

I jest jeszcze jedna przyczyna, dla której pole zyskuje sobie model argumentacyjny.

Dyskursywny i argumentacyjny charakter procedur stosowania prawa był zawsze uznawany za cechę charakterystyczną systemów common law.

Na pewno zjawisko przyjmowania modelu argumentacyjnego ma związek ze zbliżaniem się common law i systemów prawa stanowionego.

Ideologia stosowania prawa

Całokształt postulatów i ocen które wskazują w jaki sposób organ stosujący prawo powinien podejmować swoje decyzj, Niejednokrotnie zawiera także tezy teoretyczne, które w jakiś posób mają uzasadnić głoszone poglądy.

Od tego jakie te postulaty się formuuje zależy wszytskow precesie stosowania prawa:jakie się przyjmuje reguły walidacyjne, jaka jest ideologia stosowania prawa.

Skąd my wiemy jaka w danym systemie jest ideologia stosowania prawa?

Żadne książki nie narzucają z góry ideologii stosowania prawa. Ideologia stosowania prawa jest zawarta w bardzo różnych źródłach.

Fragmenty jej znjdujemy w tekstach prawa obowiązującegom w sformułowaniach doktryny prawniczej(w szczególnoścu w głosach, w komentarzach krytycznych w traktatach teoretycznych), czasamu w uzasadnieniach decyzji stosowania prawa.

W każym systemie prawa inna jest ideologia stosowania prawa. każdy system ma swoją własność ideologii stosowania prawa.

Typowe stanowiska ideologii stosowania prawa do których mniej konkretne dostosowują sie mniej lub bardziej:

1.Ideologia związanej decyzji sądowej (SĘDZIA USTAMI USTAWY).

a)założenia polityczne-taka ideologia jest oparta na zasadzie trój podziału władzy,trzy funkcje są oddzielone i nie mogą być łączone.

>trójpodział władzy

>prawo wyborcze gwarantuje adekwatność reprezentacji parlamentarnej

>parlament jest wyłącznym źródłem ustaw

>ustawa jest nawyższym źródłem prawa

>ustawa odzwierciedla prawa i obowiązki obywateli

>lud przez swoich przedtswicieli parlamentarnych określa granice wolności i je ustanawia w ustawie

>wszyscy powinni więc ustawy respektować

b)Założenia prawne:

>tworzenie prawa i stosowanie prawa powinny być ściśle rozdzielone

>zadaniem sądów wyłącznie jest sprawowanie wymiaru sprawiedliwości

>decyzja sądowa musi być całkowicie wyznaczona poprzez stosowanie ustawy-nic poza ustawą dla decyzji sądu nie może mieć znaczenia

>decyzje sądowe mają być logiczną, mechaniczną czy też automatyczną konsekwencją ustaw-władza sędziego jest żadna. Sędzia jest jakby maszyną do produkowania orzeczeń.

>ustawy tworzą system, który jest zamknięty, zupełny i niesprzeczny. Każda z ustaw jest częścią systemu.

>wykładnia prawa jest procesem algorytmicznym, rządzonym przez logikę formalną;

Ideologia związanej decyzji sądowej przypisuje charakter logiczny.

>wartości prawne to pewność prawa, bezpieczeństwo prawne, stałość decyzji stosowania prawa, sprawiedliwość legalistycznie ujmowana.

Zgonie z legalistyczną koncepcją sprawiedliwości sprawiedliwe jest to co przyznaje prawo, co jest zgodne z prawem. Jest to pewna tautologia-błędne koło.

Żaden system prawa nie jest doskonały, całkowicie zamknięty, całkowicie niesprzeczny.Ustawy bywają niedoskonałe, zawierają sprzeczności, język dziedziczy niedoskonałości języka naturalnego. Język bywa nieprecyzyjny i rodzi określone trudnosci. Wykładnia prawa nie może być procesem całkowicie logicznym. Sylogizm to pewien sposób rozumowania oparty o logikę.

Krytykowano to że najważniejsze wartości to stałość sprawa..., są stanowiska które mówią że sprawiedliwość jest najważniejsza.

Z krytyki ideologii decyzji związanej zrodziła się przeciwstawna ideologia:ideologia swobodnej decyzji stosowania prawa.

2.Ideologia swobodnej decyzji stosowania prawa.

a)antyformalizm i antypozytywizm

b)rozstrzygnięcia prawne nigdy nie są dedukowane wyłącznie z ustawy.

>wersja skrajna-ustawa nie ma żadnego znaczenia dla rozstrzygnięć, ważny jest hunch sedziego, możliwe decyzje contra legem-niezgodna z ustawą

hanch-przeczucie, intuicja

>wersja umiarkowana-ustawa nadaje kierunek decyzji, ale jej całkowicie nie detreminuje, niedopuszczalne decyzje contra legem

Zasady stosowania i wykładni prawa 04.04.2011

Ideologia swobodnej decyzji stosowania prawa.

3.rzeczywistym prawem każdego społeczeństwa nie są wobec tego regułu ustanownione lecz spontanicznie tworzące się i funkcjonujące w świadomości społecznej ,,żywe prawo"

4.Prawo ustawowe jest tylko jednym z komponentów znaczeniowych pojęcia prawa.

5.Prawo bez ingerencji ustawodawcy podlega stałym przemianom, ma historyczną i dynamiczną naturę.

6.teksty prawne nie są jednoznaczne, a czasem zupełnie nonsensowne, przepisy są sprzeczne,a system nie jest zupełny, posiada wiele luk.

Przyczyną dla której tak się dzieje, niedoskonałości prawa, są właściwości jezyka, w jakim tekst prawny został sformułowany.

7.Język prawny przepełniają wyrażenia oceniające nieostre i jednoznaczne, odsyłają do ocen i reguł pozaprawnych.

Kluzula generalna-wyrażenia w tekście prawnym które w ten czy inny sposób odsyłają do jakiś tekstów pozaprawnych, pozstawiają organowi stosującemu prawo swobodę, odnoszenie się do konkretnego indywidualnego przypadku np,,dobro dziecka"; odsyła się organ do ocen prawnych, ,,zasada współżycia społecznego". Jeśli takie wyrażenia zostają użyte to organ stosujący prawo musi skorzystać z tych wyrażeń pozaprawnych.

8.Sędzia winien posiadać wolność i autonomię podobną do tej której dusponuje ustawodawca.

Język prawny nie jest doskonały, sędzia nie może być tubą ustawy.

Dlaczego musi mieć tą autonomię?

9.Decyzja sędziego ma bowiem z konieczności charakter twórczy, Tworzenie prawa przez sędziego w trakcie stosowania prawa jest nie tylko koniecznością techniczną lecz także oceniane dodatnio jako środek dostosowania prawa do potrzeb życia.

Skoro się zakłada że sędziowie też coś tworzą, to zakłada że wobec formalnie ustanowionego prawa rozwija się tzw. prawo sędziowskie.

10. Obok prawa ustawowego istnieje więc i rozwija się również tak zwane ,,prawo sędziowskie".

Jeśli się przyjmuje skrajną wersję, a sędzia podejmuje decyzję na podstawie intuicji, to zakłada się że prawo sędziowskie jest ważniejsze od prawa ustawowego. W wersji umiarkowanej prao ustawowe traktowane jest jako uzpełnienie prawa ustawowego.

czy twórcza działalność sędziego nie zagraża pewności prawa?

11.isnieją granice wolności sędziego i granice dopuszczalnej interpretacji prawa. Rozstrzygnięcia prawne muszą opierać się na obowiązujących zaakceptowanych w danym społeczeństwie normamch, chociaż nie koniecznie muszą być to normy formalnie ustanowione.

12.Wartości jakimi posługuje się sędzia, to sprawiedliwość , dobro morlane, słuszność , których wymaga rozstrzygnięcie ze względu na okoliczności konkretnej sprawy.

Ideologia decyzji racjonalnej i praworządnej

-kompromis

Na czym polega kompromisowość?

1.Oceny grają podstawową rolę w określeniu decyzji, niezależnie od tego na ile są uwidocznione w uzasadnieniu.

Odróżnia się proces podejmowania decyzji-który dzieje się w mózgu i samo uzasadnienie, które może przybrać formę pisemną. uzasadnienie nie odzwierciedla wszystkich ocen. Mimo tego że oceny grają podtswową rolę nie oznacza że może być dowolna.

2.Decyzja powinna być praworządna(legalna) . jest powiązana ze stosowanym normami prawa i ustaleniami dowodowymi za pomocą przyjętych dyrektyw stosowania prawa(interpretacyjne, dowodowe, wyboru konsekwencji prawnych).

3.Decyzja powinna być racjonalna. W tym sensie, że to powiązanie pomiędzy normami i decyzją za pmocą dyrektyw stosowania prawa musi być poprawne. Dyrektywy stosowania prawa muszą uzasadniac decyzję stosowania prawa. Mamy dodatkowy element, element zaakceptowany.

4. Ścisłe przestrzeganie prawa obowiązującego przez Sądy-decyzje zgodne z prawem traktuje się jako jedyne decyzje podejmowac się powinno.

5.Sędzia wydający decyzje ma sam aprobować ich zgodność z prawem z ounktu widzenia wartości wewnętrznych tego prawa, ma aktywnie akceptować te wartości.

To że sędzia ma wydawać decyzje zgodne z prawem, to nie zonacza że nie da się w ogóle prawa ocenić.

6.Nie wyłącza się możliwości oceny zewnętrznej prawa obowiązującego lecz wyłącza możliwość orzekania wbrew prawu, kierując się ocenami zewnętrznymi.

Niektórzy uznają że ta typologia nie jest do końca prawidłowa, zarówno co do użytych okresleń jsk i i co do wyróznionych typów, gdyż:

termin swobodna decyzja sądowa jest terminem , który w sposób mylący oddaje intencje nie-pozytywistycznych i neopozytywistycznych kierunków filozofii prawa.

a termin związana decyzja sądowa ma o wiele szerszy zakres niż ten zaproponowany powyżej-zakres pokrywający zdecydowaną większość filozoficzno-prawnych określeń podstaw decyzji sądowych.

Wartości stosowania prawa

1. Wartości znajdujące się wewnątrz porządku prawnego, a więc wartości, które tkwią w prawie obowiązującym w tym sensie, że dają się zrekonstruować na podstawie analizy tekstów tego prawa.Np. legalność, pewność, jedolitość, skuteczność czy elastyczność stosowania prawa.

2.Wartości zewnętrzne-mają charakter pozaprawny, związane ze spełnieniem przez prawo pewnych standardów ocennych z punktu widzenia jakiś pozaprawnych kryteriów. Np. sprawiedliwość, słuszność stosowania prawa.

Wykładnia-rodzaj intrpretacji

Interpretacja polega na przypisaniu znaczenia.

Interpretacja largissimo sensu-w najszerszym znaczniu, sposób poznania wszelkich przedmiotów kulturowych. Tak rozumiana interpretacja więc jest dokonywana w naukach humanistycznych(w odróżnieniu od nauk, w uporoszczeniu rzecz ujmując, przyrodnicznych).

Interpretacja sensu largo-rozumienie wyrażeń języka mówionego lub pisanego, a w szeczgólności tekstów prawnych. Interpretacja ta polega na przypisaniu znaczenia określonym zespołom znaków. Każde posłużenie isę jakimkolwiek tekstem pisanym lub mówionym , w tym tekstem prawnym, wymaga dokonania jego urzędniczej interpretacji.

Interpretacja sensu stricto- występuje w sytuacjach, w jakich powstają wątpilowści co do właściwego znaczenia tekstu rozumianego w ,,bezpośrednim znaczeniu".

Występuje w znaczeniu potocznym.

Interpretacja prawnicza, aczkolwiek należy do interpretacji humanistycznej, to jednak jest na swój sposób specyficzna.

Podlega pewnym rygorom, z którymi nie mamy do czynienia przy dokonywaniu interpretacji innego rodzaju.

Zakres zastosowania normy-klasa sytuacji(okoliczności, zdarzeń) od zaistnienia których norma uzależnia powstanie odpowiednich obowiązków po stronie jej adresata.

Zakres normowania normy-klasa zachowań nakazanych(zakazanych przez normę postępowania,. Inaczej :terść wyznaczonego przez normę obowiązku.

Powody, dla których wykładnia powinna być podejmowana(racje wykładni).

1.O charakterze lingwistycznym, dy interpretator ma trudnoścu ze zrozumieniem języka tekstu prawnego.

2. O charakterze pozalingwistycznym, gdy interpretator ma wątpilwości o charakterze pozajęzykowym dotyczące zakresy zastosowania czy zakresu normowania normy o określonej na postawie przepisów prawnych.

Interpretator czyta przepisy prawne ale musi reekonstruować z nich normy prawne. Może mieć wątpliwości o charaktrze pozajęzykowym

Dlaczego interpretator może mieć trudności ze zrozumieniem języka i musi dokonywac wykładi

Racje lingwistyczne:

1.Otwara tekstowość tego języka prawnego.

Otwarta tekstowość to ponetcjalna nieostrość.

Znaczenie potencjalnie zależy od kontekstu.

My z góry nie jesteśmy w stanie przewidzeieć wsszytskich kontesktów w jakim dane wyrażenie może wystąpić i nie jesteśmy w stanie przewidzieć wszystkich znaczen.

Interpretaor może miec problem ze zrozumieniem tekstu prawnego dlatego, że pojawił się nowy kontekst i nie jest pewien czy w nowym kontekście dane wyrażenie znaczy to i to.

2.Celowe posługiwanie się przez prawodawcę zwrotami niedookreślonymi znaczeiowo.

Racje pozalingwistyczne-gdy interpretator rozumie sens językowy przepisu prawnego okreslony albi poprzez zastosowanie reguł sensu języka prawnego(rozumienie bezpośrednie)albo poprzez zastosowanie dyrektyw interoretacyjncyh językowych (rozumienie pośrednie),a mimo to uznaje, że określona na tej podstawie norma może być stosowana, np:

Tekst prawny zawiera normy niezyciowe, sprzeczne z aktualnymi zasadami ustroju politycznego, ekonomicznego, i społecznego, niesłuszne lub niesorawiedliwe, sprzeczne z aktualnie akceptowanym systemem wartości niezgodne z intencjami prawodawcy historycznego lub aktualnego, takie, których stosowane byłoby niecelowe ze względu na ich konsekwencje albo

-tekst prawny zawiera normy sprzeczne z innymi normami albo stanow regulację niezupełną prowadzącą do powstania luk w prawie i uniemożliwiającą podjęcie decyzji w rozstrzyganje sprawie.

Ze względu na to że wykładnie dokunuje sie jak sa jkieś wątpilwości to mamy dwa rodzaje wykładni:

Wykładnia sensu stricto-wszelkie procesy zmierzające do ustalenia znaczenia przepisów prawnych, których sens z takich lub innych powodów budzi wątpliwości.

Do wykładi zawężającej (sensu stricto)zaliczamy w szególności wszelkie prcedury związane ze stosowaniem dyrektyw wykładni jęztkowej systemoej i funkcjonalnej, a także dyrektyw preferencyjncyh oraz domniemań interoretacyjnych. Wchodzą tu także kwestie związane z okresleniem mocy wiążącej wykładni oraz zasad zastsosowania wykładni literalnej, rozszerzającej i zawężającej.

Wykladnia sensu largo-to przede wszystkim rozwiązywamie problemów związanych ze stosowaniem dyrektyw wnioskowań prawniczych(np.anaelogii czy argumentum a contrario), a także różneg rodzaju dyrektyw kolizyjnych.

Wykładnię sensu largo można inaczej określić egzegezą.

Zasada pierwszeństwa wyładni sensu stricto-podmiot stosujący prawo winien dążyć do usunięcia wątpliwośc interpretacyjnej odwołując się w pierwszym rzędzie do wykładni sensu strictom a zatem do wykładni językowej , systemowej , funkcjonalnej, dopiero wtedy kiedy ta wykładnia nue da rezultatu wolno jest odwołać do wykładni sensu largo, a więc na przykład do analogii, innych wnioskowań lub reguł kolizyjnych.

Jeśli zachodzą wątpliwości intepretaycjn to dowolnie nie żemy sobie zajrzeć do narzedzia. Mamy obowiązek stosowani tego po kolei jak to zapisane jest w przyepisach prawa.

Stosowanie i wykładnia prawa 11.04.2011

Na zasadzie pierwszeństwa wykładni sensu stricto opiera się tzw. technika wykładni w zgodzie z Konstytucją. W myśl tej techniki kazdu organ powienien poszukać w pierwszym rzędzie takiej interpretacji przepisu, która pozostaje w zgodzie z konstytucją i dopierow tedy, gdy podanie takiej interpretacji okaże się niemożliwe, dopuszczalne jest uznanie danego przepisu za sprzeczny z konstytucją.

Celem wykładni sensu stricto jest ustalenie znaczenia określonego przepisu prawnego lub jego fragmentu.

Ustalenie znaczenia polega na określeniu do jakich sytuacji, podmiotów czy obiektów dana norma lub jej fragment się odnosi.

Tk stwierdził że istotą wyładni jest ustalenie znaczenia określonego przepisu prawmego, nasuwającego z różnych względów wątpliwości w sferze stosowania prawa.

Koncepcja semantyczna wykładni-klaryfikacyjna koncepcja wykładni J.Wróblewskiego.

Wykładnia polega na przypisaniu tekstowi prawnemu znaczenia pojętego jako wzór powinnego zachowania się. Treścią tego tekst prawanego są nomry prawa.

Znaczeniem zdania jest sąd w sensie logicznym, natomiast znaczenem normy jest wzór powinnego zachowania się.

Proces wykładni nie jest w każdym przypadku konieczny. Przyjmuje się że część przepisów prawnych można ,,bez interpretacji" rozumieć ,,bezpośrednio", to znaczy wskazują one określony wzór postępowania.

Wykładnia potrzebna jest dopiero wtedy kiedy zgodnie z zasada clara non sunt interpretanda, gdy jakiś przepis jest niejasny.

Ujęcie derywacyjne wykładni M.Zielińskiego i Z.Ziembińskiego.

Wykładnia jest pojmowana jako operacja przekładu tekstu prawnego na zespół norm prawnych.

Norma pojęta jest jako wypowiedź jednoznacznie wysławiająca nakaz(zakaz) skierowany do określonego podmiotu, by w określonej sytuacji zrealizował określone zachowanie. Można powiedzieć, że wykładnia w ujęciu derywacyjnym polega na zastąpieniu tekstu prawnego równoznacznym z tym tekstem zbiorem postępowania, pojętych jako wypowiedzi jednoznaczne.

Jeśli tak się pojmuje wykładnię do w gruncie rzeczy trzeba powiedzieć że wykładnia się skada z dwóch etapów:

1.Rekonstruuje się z przepisów prawnych wypowiedź normokształtną. Na pierwszym etapie elementy które są zawarte w przepisach prawnych składa się w jedną całość.

2.Wypowiedź normokształtną się ujednoznacznia.

Pznacza to że zgodnie z derewacyjną koncepcą wykładni wykładni dokonuje się zawsze nawet gdy przepisy prawne wydają się nam całkowicie zrozumiałe.

Klaryfikacyjne ujęcie wykładnie nie dostarcza rekonstrukcji czynności interpretacyjnych polegający na konstruowaniu normy oraz orzyjętych w praktyce prawniczej reguł dokonywania tych czynności. Funkcje takiej reguły pełni jedynie przyjęta struktura normy. Wszytskie reguły pierwszego i drugiego stopnia zrekonstruowane na gruncie ujęcia klaryfikacyjnego dotyczą ustalania znaczenia normy, a więc drugiego etapu.

W ujęciu derywacyjnym kładzie się nacisk przede wszytskim na reguły konstruowania norm z tekstu prawnego, tj. reguł operacji takich np,rozdzielanie elementów różnych norm wysłowionych w różnych przepisach, uadektwatnienie zakresu stosowania lub zakresu normowania normy wysłowonej w jednym przepisie przez elementy zwarte w innych przepisach itp.

Ujęcie klaryfikacyjnie nie stawia normom wymogu jednoznacznoścu, zadaniem interpretatora jest jedynie ustalenie wzoru zachowania sę będącego znaczeniem normy. Nie chodzi tu bowiem o osiągnięcie całkowitej jednoznaczności ale zmniejszenie stopnia wieloznaczności.

Ujęcie derywacyjne zakłada, że proces wykładni kończy się na skonstruowaniu normy, która podejmowana jest jako wypowiedź jednoznaczna. Ma więc charakter idealizacyjny.

W praktyce założenie jednoznaczności normy jest nieżyciowe, nie odzwierciedla praktyki sądu. Wykorzstywany wtedy kiedy pisze się komentarze, wtedy autor stara się wyjaśnić całość okoliczności.

Dlatego ujęcie klaryfikacyjne wydaje się bardziej przydatne dla wykładni operatywnej, pojmowanej jak wykładnia dokonywana przez organ stosujący prawo w celu rozstrzygnięcia konkretnego stanu faktycznego.

Zaś ujęcie derwyacyjne, jest bardziej adekwatne w stosunku do wykładni abstrakcyjnej, dogamtycznej, dokonywanej w oderwaniu od konkretnych stanów faktycznych.

Wykładnia w ujęciu pragmatycznym to świadoma aktywność intelektualna, czynność interpretatora.

A więc jeżeli mówmy o podziale wykładni na językową, systemową i funkcjonalną, a więc podziale wykładni ze względu na sposób jej przeprowadzenia, mamy na myśli włąśnie wykładnię w ujęciu pragmatycznym, bo chodzi nam o pewien proces, o pewne czynności.

Wykładnia w ujęciu apragmatycznym-to rezultat tych czynności.

A więc jeżeli dokonujemy podziały wykładni na wykładnię literalną, zwężającą i rozszerzającą, a więc podziału ze względu na zakres ustaleń interpretacyjnych(zakres wyników), to mamy na myślu wykładnię w ujęciu apragmatycznym.

Wykładnia miże być wykładnią o charakterze:

-abstrakcyjnym(dokonywana in abstracto), kiedy nie jest związana z rozstrzyganiem konkretnej sprawy

-konkretnym(dokonywana in concreto), kiedy jest dokonywana na uzytek rozstrzygnięcia konkretnej sprawy.

Rodzaje wykładni-ze względu na podmiot dokonujący wykładni i jej moc wiążącą:

Autentyczna-dokonywana przez prawodawcę.,,kto jest upoważniony do tworzenia prawa ten może je również interpretować".

Tak naprawdę trzeba jednak odróżnić:

-wykładnię zawartą w oficjalnym akcie i mającym moc wiążącą akcie-ta wykładnia ma taką moc wiżącą jak akt, którego jest cześćią

-wykładnia, w której intencje prawodawcy poznajemy na podstawoe różnego rodzaju materiałów przygotowawczych, deklaracji lub oświadczeń prawodawcy, które nie mają formalnie mocy wiążącej.

Ta pierwsza sytuacja jest dosyć rzadka a przykład jej jest poniżej.

Ta druga jest znacznie częstsza.

Legalna-dokonywana przez organm któremu prawodawca przyznał kompetencje do interpretowania orawa i nadał tej interpretacji moc powszechnie wiążącą albo ograniczoną moc wiążącą.

Kompetencje do dokonywania powszechnie wiążącej wykładni ustaw miał TK w latach 1989-1997.

Za przykłąd wykłądni legalnej ni zna również uznać wykładnię Sądu Najwyższego dokonywaną na mocu ustawy o SN w formie uchwał o statusie zasad prawnych, mających na celu wujaśnienie znaczenia przepisów budzących wątpliwości lub których stosowanie wywołało rozbieżnosc w orzecznictwie. Ma ona ograniczoną moc wiążącą.

Innym przykładem obecnie występującej wykładni legalnej może być wykładnia dokonywana przez Ministra Finansów na mocy ustawy-ordynacja podatkowa. Ma ona ograniczoną moc wiążącą.

Operatywna-dokonywana przez organ stosujący prawo w procesie stosowana prawa, na użytek konkretnej sprawy karnej, cywilnej czy administracyjnej.

Wiąże organ orzekający w tej konkretnej sprawie, oraz podmioty wobec których prawo jest stosowane. Są pewne szczególne przypadki w których wykładnia jednego sądy jest wiążąca dla innego sądu w danej konkretnej sprawie.

Kodeks postępowania cywilnego:

Art.386$6 Ocena prawna i wskazania co do dalszego postępowania wyrażone w uzasadnieniu wyroku sądy frugiej instancji wiążą zarówno sad, któremy sprawa została przekazana, jak i sąd drugiej instancji, przy ponownym rozpozaniu sprawy. Nie dotyczy to jednak wypadku, gdy nastąpiła zmiana stanu prawnego.

Wykładnia doktrynalna-dokonywana przez naukę prawa(doktryna prawnicza to coałość poglądów w kwestii stosowania interpretacji i porządkowania systemu prawa głoszonych przez przedstawicie;i nauki prawa i orzecznictwo, np. głosy, komentarze itp. Nikogo nie wiąże.

Nieoficjalna wykładnia-dokonywana przez osoby prywatne lub prawników dla potrzeb podejmowania decyzji przez różne podmioty, nikogo nie wiąże.

DYREKTYWY INTERPRETACYJNE

-reguły wskazujące, jak ustalać znaczenie tekstu prawnego w sytuacji, gdy znaczenie to nie jest jasne.

Dzielą się na dyrektywy pierwszego i drugiego stopnia.

Dyrketywy pierwszego stopnia to reguły określające jak ustalać znaczenie(treść i zakres) wyrażeń występujących w tekście prawnym ze względu na kontekst językowy, systemowy i funkcjonalny, w jakim wyrażenia te są użwane przez prawodawcę.

CO to jest treść i zakres wyrażenia?

Cechy które musi spełnić dany przedmiot aby był desygnatem danego przedmotu treść.

Zakres to ilość przedmiotów które należą do tej nazwy.

Dyrektywy II stopnia wyznaczają sposób posłygiwania się dyrektywami pierwszego stopnia.

Dykretywy II stopnia dzielimy na dwie grupy:

1.Procedury.Wskazują w jakiej kolejności wskazuje sie dyrketywy interpretacyjne I stopnia.

2.Preferencji.Pomagają nam w sytuacji kolizji intepretacyjncyh, wskazują jakie znaczenie tekstu prawnego należy zaakceptować w sytuacji, gdy zastosowanie dyrektyw interpretacyjnych pierwszegos stopnia nie prowadzi do jednoznacznych ustaleń. Wskazują więc jak rozstrzygać kolizje interpretacyjne.

Kolizje interpretayjne mogą myć dowjakiego rodzaju.

-gdy zastosowanie dyrektyw I stopnia jednego typu.np. językowych prowadzi do jednoznacznych ustaleń

-gdy rozbieżne rezulaty są wynikiem zastosowania dyrektyw różnego typu(językowych, systemowych, funkcjonalnych).

Zasady wykładni i stosowania prawa 16.05.2011

Dyrektywy interpretacyjne językowe:

1. Domniemanie języka potocznego: Interpretowanym zwrotom nie mozna bez dostatecznych powodow przypisac swoistego znaczenia prawnego, ale gdy ustali się, ze takie znaczenie maja wowczas nalezy poslugiwac sie nim bez wzgledu na to jakie znaczenie maja rownoksztaltne zwroty w jezyku potocznym.

2. Jeżeli na gruncie jezyka potocznego można przypisac wyrazeniom uzytym w tekscie prawnym kilka roznych znaczen to nalezy wybrac to znaczenie, ktore jest bardziej oczywiste.

3. Domniemanie jezyka prawnego: interpretowanym zwrotom, ktorych znaczenie okreslone jest przez jezyk prawny, nie mozna bez dostatecznych powodow przypisywac znaczenia nalezacego do terminorogii czesci systemu prawa, galezi prawa, ale gdy ustali sie je, nalezy poslugiwac sie nim bez wzgledu na to jakie znaczenie prawne maja rownoksztaltne zwroty w jezyku prawnym.

4. Domniemanie znaczenia specjalistycznego: Jeżeli okreslony termin nalezy do terminow specyficznych w okreslonej dziedzinie wiedzy lub praktyki spolecznej to nalezy przyjac znaczenie jakie termin ten ma w tej wlasnie dziedzinie.

5. Zakaz wykladni homonimicznej: Nie mozna nadawac identycznym sformułowaniom w ramach tego samego aktu prawnego roznego znaczenia, o ile z tego aktu nie wynikaja wskazowki pozwalajace na takie rozne rozumienie tych samych sformulowan poszczegolnych norm.

6. Zakaz wykladni synonimicznej: Różnym zwrotom w ramach jednego aktu prawnego nie nalezy nadawac tego samego znaczenia.

7. Nakaz przestrzegania definicji legalnej: Jeżeli istniejre w systemie prawnym wiazace ustalenie znaczenia zwrotow zawartych w normach prawnych tego systemu, to nalezy uzywac odpowiednich zwrotow w tym wlasnie znaczeniu, chyba ze z interpretowanej normy z oczywistoscia wynika , ze trzeba uzyc zwrotu w zanczeniu odmiennym od ustalonego.

8. lege non distinguente nec nostrum est distinguere - tam gdzie rozroznienia nie wprowadza prawodawca, tam nie wolno wprowadzac ich interpretatorowi.

9. Zakaz wykladni per non est: Niedopuszczalne jest takie ustalenie znaczenia normy, przy ktorym pewne zwroty, albo pewne fragmenty tekstu prawnego, sa traktowane jako niezbedne.

10. Znaczenia zwrotow powstalych przez polaczenie zwrotow prostych nalezy ustalac zgodnie z regolami syntaktycznymi jezyka, do ktorego interpretowana norma nalezy.

WYKLADNIA SYSTEMOWA:

- ustalenie znaczenia normy ze wzgledu na system, do ktorego ta norma nalezy, ze wzgledu na cechyb tego systemu i mijsce normy w systemie. Ze wzgledu na kontekst systemowy, a wiec ze wzgledu na innenormy tworzace system, do ktorego interpretowana norma nalezy.

A więc kontekst systemowy tworza nastepujace przeslanki, do ktorych odwoluje sie interpretator: zasady prawa; cechy systemu prawa takie jak niesprzecznosc i zupelnosc, systematyka zewnetrzna i wewnetrzna aktu normatywnego.

Dyrektywy interpretacyjne systemowe:

1. Interpretator powinien tak ustalic znaczenie interpretowanej normy by nie pociagalo to za soba istnienia sprzecznosci miedzy norma interpretowana a jakakolwiek z norm nalezacych do tego samego systemu prawa, w szczegolnosci pomiedzy norma a zasada systemu prawa. Konkretyzacja tej reguly jest nakaz brania pod uwage w procesie interpretacji zasad konstytucyjnych czy dokonywania wykladni zgodnie z normami prawa miedzynarodowego publicznego czy prawa europejskiego

2. W razie sprzecznosci normy z zasada systemu prawa nalezy ustalic takie znaczenie interpretowanej normy by nie byla ona z ta zasada sprzeczna.

3. Jezeli na gruncie wykladni jezykowej istnieja watpliwosci co do znaczenia normy prawa. Nalezy wybrac takie ustalenie, ktore jest zgodne z zasadami czesci systemu prawa i systemu prawa, do ktorego interpretowana norma nalezy.

4. Nie wolno prowadzic interpretacji w sposob, ktory prowadzilby do luk w prawie, przy czym chodzi tu o luki opisowe (luka techniczna- brak istotnego elementu instytucji prawnej) a nie o luki aksjologiczne ( wymagajace pewnej oceny, wartosciowania).

5. Argumentum a rubrica: Ustalajac znaczenie normy interpretator pownien brac pod uwage systematyke wewnetrzna aktu, w ktorym dana norma sie miesci ale mozna od niej odstapic w tych przypadkach, gdy ustalenia uzyskane na podstawie innych dyrektyw interpretacyjnych zgodnie prowadza do takiego ustalenia znaczenia normy, przy ktorym polozenie w systematyce wewnetrznej aktu jest wadliwe.

6. Ustalajac znaczenie npormy, powino się brac pod uwage miejsce w systematyce zewnetrznej, tj. do jakiej galezi prawa interpretowany przepis nalezy.

7. Znaczenie interpretowaniej normy nalezy ustalic w taki sposob by bylo ono najbardziej harmonijne w stosunku do innych norm czesci systemu prawa, do ktorego interpretowana norma nalezy.

Większosc dyrektyw wykladni systemowej mozna przeprowadzie w formie dyrektyw preferencji, tj. syrektyw II stopnia.

W doktrynie prawniczej akceptowana jest bowiem nastepujaca dyrektywa preferencji: "Od jednoznacznego i nie bydzacego watpliwosci rezultatu wykladni jezykowej wolno odstapic i przyjac znaczenie tekstu prawnego.... [tu bylo coś podobno malo waznego i przerzucila slajd :P

Wykladnia funkcjonalna: ustalenie znaczenia normy ze wzgledu na jej kotekst funkcjonalny.

Kontekst ten tworza fakty o charakterze ustrojowym ( podstawowe zasady ustroju spolecznego, politycznego i ekonomicznego panstwa) oraz fakty o charaktersze aksjologicznym (pozaprawne oceny i reguly spoleczne, glownie o charakterze moralnym, a takze spolecznye akceptowane zasady slusznosci i sprawiedliwosci).

Odwolywanie sie przez interpratora do przeslanek o charakterze ustrojowym przybiera najczesciej postac powolywanie sie na ceke przwa, funkcje prawa, spoleczno- gospodarcze przeznczenie prawa.

Powolywanie sie zas na racje o charakterze aksjologicznym staje sie niezbedne w przypadku sotsowania klauzul generalnych.

Dyrektywy interpretacyjne funkcjonalne:

1. Interpretujac przepisy prawne nalezy brac pod uwage cele regulacji prawnej (ratio legis). Powolywanie sie na ratio legis to dokonywanie wykladni celowosciowej lub teleologicznej.

2. Jezeli w procesie wykladnmi uwzglednia sie cele prawa, to poslugujac sie celem normy nalezy ustalic go w taki sposob, by byl on zgodny z celem instytucji prawnej do ktorej rekonstruowana norma nalezy.

3. W razie watpliwosci dotyczacej znaczenia normy bedacej elementem instytucji prawnej nalezy znaczenie to ustalic w ten sposob by odpowiadalo ono funkcji jako calosci.

4. Przy interpretacji nalezy brac pod uwage powszechnie akceptowane normy moralne, zasady slysznosci i sprawiedliwosci.

5. Jezeli mnozliwe sa rozne znaczenia normy to nalezy wybrac to znaczenie, przy ktorym norma jest najbardziej zgodna z przyjetymi ocenami i regulami spolecznymi.

6. Jeżeli mozliwe sa rozsne znaczenia normy to nie mozna wybrac tego znaczenia, przy ktorym norma bylaby niezgodna z przyjetymi ocenami i regulami spolecznymi.

7. Jezeli w procesie wykladnie uwzglednia sie oceny i reguly spoleczne to nalezy sie nimi poslugiwac jednolicie co najmniej w stosunku do wszystkich norm instytucji, do ktorych interpretowana norma nalezy.

8. Argument z konsekwencji - interpretujac norme nalezy brac pod uwage konsekwencje spoleczne i ekonomiczne do jakich bedzie prowadzic okreslona interpretacja i wybrac taka, przy ktorej konsekwencje te beda najbardziej korzystne.

9. Argumentum ad absurdum - nalezy odrzucic taka interpretacje przepisow, ktora prowadzilaby do absurdalnych lub niemozliwych do zaakceptowania konsekwencji.

Dyrektywy wykladni funkcjonalnej sa najczesciej dyrektywami II stopnia preferencji.

Wykladnia funkcjonalna ma czesto charakter wykladni adaptacyjnej, tj. wykladni, ktora sluzy rozwiazaniu problemow prawnych powiazanych z okreslona rzeczywistoscia spoleczna i ktora w zwiazku z tym ma zawsze w mniejsztm lub wiekszym vstopniu charakter kreatywny.

Budzi to szereg obaw. Trzeba wiec zachowac ostroznosc w stosowaniu wykladni funkcjonalnej w tych galeziach prawa, w ktorych regulacja ma charakter zamkniety, naklada na obywateli obowiazki lub inne obciazenia lub w ktorych przewidywalnosc decyzji organow stosujacych prawo jest szczegolnie chroniona wartoscia. Np. prawo karne, prawo podatkowe.

Rodzaje wykladni ze wzgledu na wyniki, ze wzgledu na zakres dokonywanych ustalen interpretacyjnych:

1. wykladnia literalna,

2. wykladnia rozszerzajaca,

3. wykladnia zwezajaca.

W ten sposob kwalifikujemy ostateczny zarys wykladni.

WYKLADNIA LITERALNA:

-stwierdzajaca, scisla itd. - wykladnia, ktora ma miejsce wtedy, gdy sposrod roznych znaczen uzyskanych za pomoca odmiennych dyrektyw interpretacyjnych zostanie wybrane rozumienie tekstu prawnego ustalone za pomoca dyrektyw jezykowych

albo ewentualnie sytuacja, w ktorej interpretator akceptuje znaczenie tekstu prawnego okreslone za pomoca dyrektyw jezykowych, poniewaz to co prawodawca powiedzial pokrywa sue z trym, co chcial powiedziec. IDEM DIXIT QUAM VOLUIT.

Wykładnia rozszerzająca-

Wykładnia w ramach której interpretator wybiera rozumienie tekstu prawnego określone w wyniku zastosowania dyrektyw pozajęzykowych i jest ono szersze od rozumienia językowego

Albo wykładnia w której interpretator przyjmuje znaczenie przepisu szersze od znaczenia językowego, gdyż zakłada się , że normodawca powiedział mniej niż zamierzał.

MINUS DIXIT QUAM VOLUIT

Wykładnia zwężająca

-przeciwieństwo wykładni rozszerzającej,

Jest to wykładnia w ramach której interoretator wybiera rozumienie tekstu prawnego określone w wyniku zastosowania dyrektyw pozajęzykowych i jest ono węższe od rozumienia jęż.

-albo wykładnia w której interpretator przyjmuje znaczenie przepisu węższe od znaczenia jęz. , gdyż normodawca powiedział więcej niż zamierzał.

PLUS DIXIT QUAM VOLUIT

Zasady dot. wykł. Literalnej, rozszerzającej i zwężającej:

1, Wszystkie przepisy pr. Powinny być interpretowane literalnie , chyba, że istnieją ważne racje, by nadać im interpretację rozszerzającą lub zwężającą.

2. W sposób ścisły powinny być interpretowane przepisy kompetencyjne oraz przepisy ograniczające prawa i wolności obywatelskie;

3. Dopuszczalna jest interpretacja rozszerzająca praw i wolności obywatelskich, a zasadniczo niedopuszczalna jest wykładnia rozsz. Ich obowiązków i ograniczeń praw i wolności.

4.Przepisy odnoszące się do działań władczych organów państwowych nie powinny być interpretowane rozszerzająco, natomiast jest zasadniczo dopuszczana taka interpretacja w przypadku działań nie władczych;

5. Zakaz wykładni rozszerzającej wyjątków (exceptiones non sunt extendendae);

6.Zakaz wykładni rozszerzającej przepisów prawnych , które stanowią lex specialis.

7. Zakaz wykładni rozsz. Tych przepisów , których redakcja sugeruje, że powinny być rozumianeściśle, a więc na przykład przepisów, w których kontekście użyto takich słów jak ‘’tylko’’, ‘’wyłącznie”, „jedynie”.

8. Nakaz wykładni literalnej przepisów prawa karnego.

9.Nakaz wykładni przepisów prawa podatkowego;

10. Zakaz wykładni rozsz. Prawa karnego, jeżeli taka wykładnia miałaby doprowadzić do rozszerzenia odpowiedzialności karnej oskarżonego, a to ze względu na zasadę nulle poena sine lege; dopuszczalna jest natomiast wykłądnia na korzyść oskarżonego (in dubio pro reo- wątpliwości rozstrzyga się na korzyść oskarżonego);

11. Zakaz stosowania wykładni rozsz. Przepisów prawa podatkowego, jeżeli wykładnia taka miałaby prowadzić do rozszerzenia zakresu opodatkowania, a to ze względu na zasadę nullum tributum sine lege; dopuszczalna jest natomiast wykładnia na korzyść podatnika (in dubio pro trubutario).

WYKŁĄDNIA SECUNDUM, CONTRA I PRAETER LEGEM.

Wykłądnia secundum legem- wykładnia zgodna z akceptowanymi w danym systemie zasadami interpretacji przepisów prawnych , co do zasady (z małymi wyjątkami) zgodna z sensem językowym przepisu.

Wykładnia contra legem- wykładnia niezgodna z przyjętym ius interpretandi.

Wykładnia praeter legem- pojęcie nieco mgliste, pokrywa się z wykładnią rozszerzającą.

TEORETYCZNY MODEL WYKŁADNI OPERATYWNEJ

1. Sytuacja izomorfii (brak wątpliwości co do znaczenia normy- bezpośrednie rozumienia), albo sytuacja wykładni (wątpliwości co do znaczenia);

2. 2. Posłużenie się dyrektywami interpretacyjnymi pierwszego stopnia to jest regułami, które wskazują jak interpretator powinien ustalać znaczenie tekstu prawnego ze względu na podstawowe konteksty w jakich on występuje: kontekst językowy, systemowy i funkcjonalny.

Rezultatem tego etapu może być ustalenie już poszukiwanego znaczenia normy z dostatecznym stopniem precyzji, tj. wystarczącym później do wydania rozstrzygnięcia w procesie stosowania prawa- wówczas przechodzi się do 4 ostatniego etapu modelu. Jeżeli zaś prównanie znaczeń ustalonych na podtsawie dyrektyw interpretacyjnych pierwszego stopnia wykazuje ich niezgodność (znaczeń) należy pzejść do 3go etapu.

3. Jeżeli istenieje rozbieżność znaczeń przepisu , który ma być zasotowoany, ustalonych na gruncie dyrektyw językowych , systemowych i funkcjonalnych należy zasatowować dyrektywy preferencji (dyrektywy drugiego stopnia, ustalające wybór miedzy znaczeniami pzrypisywanymi interpretowanemu przepisowi na podstawie dyrektyw pierwszego stopnia gdy znaczenia te są ważne), tak by ustalić które z tych znaczeń jest prawdziwe.

4. UZUpełnic (nie widziałam xD) Sformułowaniu decyzji stwierdzającej jakie zn..

W procesie wykładni prawa występuje wiele ocen:

1. Oceny stanowiące punkt wyjścia wykładni operatywnej , a więc momentu wątpliwoścu co do znaczenia normy prawnej;

2. Oceny występujące w sformułowanych dyrektyw interpretacyjnych;

3. Ocenny charakter samego wyboru dyrektyw intepretacjnych;

Dlatego podaną powyżej formułę decyzji intepretacyjnej należy uzupełnić przez uwzględnienie relatywizacji do ząłożonych wartości. Powinna więc ona brzieć: „norma N ma znaczenie Z języku prawnym JP ze względu na dyrektywy interpretacyjne Dl 2… Din i oceny W1, W2..W3.”

Wartości , jakie zakłada się przy dokonywaniu wykładni mogą być podstawą do klasyfikacji pewnych zespołów dyrektyw interpretacyjnych zgrupowanych w normatywne teorie wykładni.

A więc te normatywne teorie wykładni to nic innego jak zbiory dyrektyw interpretacyjnych , wystarczające aby dać odpowiedź na dowolny problem interpretacyjny, wyróżnione ze względu na określone, zakładane wartości i związane z nimi poglądy na właściwości znaczenia norm.

W praktyce są to raczej ideologie wykładni prawa.

Ideologia wykładni prawa to zespół poglądów:

1. Dotyczących podstawowych wartości jakie powinien uwzględnić interpretator , dokonując wykładni tekstów prawnych.

2. 2.pozwalających na udzielenie odpowiedzi na pytanie jakie znaczenie normy prawnej jest znaczeniem właściwym , jeżeli uznać określone wartości za podstawowe w procesie wykładni.

3. Stanowiących uzasadnienie dla przyjętych dyrektyw interpretacyjnych, w szczególności II stopnia.

Podstawą do rekonstrukcji ideologii wykładni są wypowiedzi formułowane przez przedstawicieli praktyki i doktryny prawniczej, w szczególności praktyki stosowania prawa.

Statyczne ideologie wykładni postulujące by znaczenia norm prawnych było stałe.

Preferowane wartości : stałość prawa, pewność prawa i bezpieczeństwo prawne.

Postuluje stosowanie dyrektyw jęzowych, ewentualnie systemowych, zaleca ograniczenie stosowania dyrktyw funkcjonalnych. W przypadku konfliktu- rozbieżnych ustaleń interpretacyjnych preferuje wykładnię językową przed pozostałymi i wykładnię systemową przed funkcjonalną.

Dominują w okresach stabilizacji ustrojowej. Wykładnia historyczna , genetyczna.

Należy w tym miejscu wspomnieć o tzw. subiektywnych koncepcjach wykładni ujmujących wolę prawodwcy historycznego jako fakt historyczny- możliwą do ustalenia poprzez badanie takich dokumentów jak stenogramy obrad parlamentu, materiały przygotowawcze komisji legislacyjnych.

Dynamiczne ideologie wykładni zwykle towarzyszą procesom przemian ustrojowych.

Postulują zmienność znaczenia norm prawa obowiązującego w zależności od zmian kontekstu, w którym prawo funkcjonuje.

Należy bowiem znaczenie ustalać tak, by było ono optymalnie dostosowanie do zmiennych potrzeb „życia”.

Teorie te mogą więc upatrywać znaczenia normy w woli prawodawcy aktualnego lub warunkować je innymi czynnikami, stąd można wyróżnić np. obiektywnie teorie wykładni, teorie teleologiczno-socjologiczne, teorie „ocen” i teorie „woli aktualnego prawodawcy”.

Nadrzędną wartością jest adekwatność prawa i życie, efektywność (skuteczność) prawa elastyczność pojmowania jako zdolność do regulowania zmieniającej się rzeczywistości społecznej.

Wykładnia ma mieć charakter adaptacyjny i preferuje się tu w przypadku kolizji interpretacyjnej wynik wykładni funkcjonalnej przed wynikiem językowej i systemowej.

JEDNO ZADNIE UZUPEłnić< NIE BYŁO WIDAĆ;d