Choroby afektywne i

Choroby afektywne i

zaburzenia nastroju

zaburzenia nastroju

Dla WSF i Z

Dr Stanisław Oziemski

Etiologia:

Etiologia:



- Czynniki psychologiczne

- Czynniki psychologiczne

(etiologia

(etiologia

reaktywna),

reaktywna),



- Czynniki somatyczne

- Czynniki somatyczne

(choroby somatyczne, leki

(choroby somatyczne, leki

zmiany naczyniowe oraz

zmiany naczyniowe oraz

organiczne

organiczne

o

o

ś

ś

rodkowego uk

rodkowego uk

ł

ł

adu

adu

nerwowego),

nerwowego),



- przyczyny endogenne

- przyczyny endogenne

(nawracaj

(nawracają

ce

ce

zaburzenia afektywne)

zaburzenia afektywne)



- Czynniki psychologiczne

- Czynniki psychologiczne

(etiologia

(etiologia

reaktywna),

reaktywna),



- Czynniki somatyczne

- Czynniki somatyczne

(choroby somatyczne, leki

(choroby somatyczne, leki

zmiany naczyniowe oraz

zmiany naczyniowe oraz

organiczne

organiczne

o

o

ś

ś

rodkowego uk

rodkowego uk

ł

ł

adu

adu

nerwowego),

nerwowego),



- przyczyny endogenne

- przyczyny endogenne

(nawracaj

(nawracają

ce

ce

zaburzenia afektywne)

zaburzenia afektywne)

(

(

Pużyński,

Pużyński,

2005

2005

)

)

Wydarzenia życiowe jako czynniki
wyzwalające depresję

•

Strata osoby z którą pacjent jest związany

emocjonalnie (zgon, odejście, wyjazd)

•

Utrata zdrowia, części ciała, atrakcyjności

fizycznej, zdolności do pracy umysłowej…

•

Utrata prestiżu społecznego

•

Utrata poczucia własnej wartości

•

Utrata poczucia bezpieczeństwa w pracy

zawodowej, bezpieczeństwa materialnego

Somatyczne przyczyny zespołów
depresyjnych

•

Niedoczynność/nadczynność kory nadnerczy

•

Niedoczynność /nadczynność tarczycy

•

Zaburzenia hormonalne związane z

miesiączkowaniem, okres poporodowy, menopauza

•

Choroba wieńcowa, zawał serca, niewydolność

krążenia

•

Wirusowe zap. wątroby, gruźlica, półpasiec, grypa

•

Toczeń układowy, Reumatoidalne zapalenie stawów

•

Nowotwory zwłaszcza trzustki

•

Niedobory witamin B12, kwasu foliowego

Somatyczne przyczyny zespołów

Somatyczne przyczyny zespołów

maniakalnych:

maniakalnych:

•

Nadczynność tarczycy,

Nadczynność tarczycy,

•

Nadczynność nadnerczy, mocznica,

Nadczynność nadnerczy, mocznica,

hemodializa,

hemodializa,

•

Niedobory witamin: PP,B12, B1

Niedobory witamin: PP,B12, B1

•

Zatrucia –np. rtęcią

Zatrucia –np. rtęcią

•

Grypa, mononukleoza zakaźna,

Grypa, mononukleoza zakaźna,

•

Choroby zwyrodnieniowe oun: pląsawica,

Choroby zwyrodnieniowe oun: pląsawica,

stwardnienie rozsiane, ch. Picka, kiła oun,

stwardnienie rozsiane, ch. Picka, kiła oun,

•

Guzy mózgu, stany pourazowe i zapalne oun.

Guzy mózgu, stany pourazowe i zapalne oun.



(Pużyński, 2005)

(Pużyński, 2005)

(

(

Pużyński

Pużyński

)

)

Rozpowszechnienie depresji

Rozpowszechnienie depresji

w populacji osób chorych

w populacji osób chorych

somatycznie

somatycznie

Choroby nerek

Choroby nerek

Choroba Parkinsona

Choroba Parkinsona

Niedoczynność

Niedoczynność

tarczycy

tarczycy

Nadczynność tarczycy

Nadczynność tarczycy

Choroby wątroby

Choroby wątroby

Cukrzyca

Cukrzyca

Nowotwory

Nowotwory

Padaczka

Padaczka

Udar mózgu

Udar mózgu

Zawał mięśnia

Zawał mięśnia

sercowego

sercowego

Zespoły bólowe

Zespoły bólowe

Choroby nerek

Choroby nerek

Choroba Parkinsona

Choroba Parkinsona

Niedoczynność

Niedoczynność

tarczycy

tarczycy

Nadczynność tarczycy

Nadczynność tarczycy

Choroby wątroby

Choroby wątroby

Cukrzyca

Cukrzyca

Nowotwory

Nowotwory

Padaczka

Padaczka

Udar mózgu

Udar mózgu

Zawał mięśnia

Zawał mięśnia

sercowego

sercowego

Zespoły bólowe

Zespoły bólowe

do

do

20%

20%

do

do

50%

50%

ok.

ok.

50%

50%

20-

20-

30%

30%

do

do

15%

15%

do

do

10%

10%

20-

20-

40%

40%

20-

20-

30%

30%

25-

25-

35%

35%

15-

15-

25%

25%

60-

60-

80%

80%

do

do

20%

20%

do

do

50%

50%

ok.

ok.

50%

50%

20-

20-

30%

30%

do

do

15%

15%

do

do

10%

10%

20-

20-

40%

40%

20-

20-

30%

30%

25-

25-

35%

35%

15-

15-

25%

25%

60-

60-

80%

80%

Rodzaj

Rodzaj

choroby

choroby

Rozpowszechnienie

Rozpowszechnienie

depresji

depresji

Koncepcje przyczyn
endogennych

•

Zaburzenia neuroprzekaźnictwa w oun
dysfunkcja układu NA (noradrenergicznego)
i 5-HT(serotoninergicznego)

•

Czynniki genetyczne

•

Zmiany strukturalne mózgu - zmniejszenie
objętości płatów skroniowych, zwłaszcza
zakrętu hipokampa, płatów czołowych,
poszerzenie komór bocznych, komory
trzeciej.

Zespół depresyjny / Zespół

Zespół depresyjny / Zespół

maniakalny

maniakalny

–

Zespół depresyjny:

Zespół depresyjny:

•

- obniżony nastrój

- obniżony nastrój

•

- spowolniony tok myślenia

- spowolniony tok myślenia

•

- spowolnienie ruchowe

- spowolnienie ruchowe

–

Zespół maniakalny:

Zespół maniakalny:

•

- podwyższony nastrój,

- podwyższony nastrój,

•

- przyspieszony tok myślenia

- przyspieszony tok myślenia

•

- pobudzenie ruchowe

- pobudzenie ruchowe

Zespół depresyjny

Zespół depresyjny

Zespół depresyjny

Zespół depresyjny



-  obni

-  obni

ż

ż

enie nastroju,

enie nastroju,



-  obni

-  obni

ż

ż

enie nap

enie nap

ę

ę

du

du

psychoruchowego,

psychoruchowego,



-

-

zaburze

zaburze

nia

nia

rytmów

rytmów

oko

oko

ł

ł

odobowych,

odobowych,



-

-

l

l

ę

ę

k

k



-

-

objaw

objaw

y

y

somatyczn

somatyczn

e

e



-  obni

-  obni

ż

ż

enie nastroju,

enie nastroju,



-  obni

-  obni

ż

ż

enie nap

enie nap

ę

ę

du

du

psychoruchowego,

psychoruchowego,



-

-

zaburze

zaburze

nia

nia

rytmów

rytmów

oko

oko

ł

ł

odobowych,

odobowych,



-

-

l

l

ę

ę

k

k



-

-

objaw

objaw

y

y

somatyczn

somatyczn

e

e

(

(

Pużyński,

Pużyński,

2002

2002

)

)

•

Dość długo już dziwnie się czuję. Trwa to chyba już ok 2-3 m-ce.

Ale teraz jest coraz gorzej. Nie potrafię się cieszyć.

Wszystko wykonuję niemal mechanicznie i dlatego bo muszę.

Nic mi się nie chce. Dosłownie nie chce mi się ruszyć palcem,

nie chce mi się wstać z łóżka, ubrać, umyć, przygotować

posiłku, nie mam apetytu, schudłam ostatnio 8 kg.

Mam problem z zasypianiem. za każdym razem jak się położę to

boję się że znów nie zasnę, jestem ciągle zmęczona i ciągle mi

się chce spać, ale nie potrafię usnąć, trudno mi się skupić, mam

problemy z pamięcią, coraz gorzej radzę sobie w pracy.

Boję się ludzi. Ostatnio dzwonił do mnie znajomy i jak

usłyszałam, że to on bałam się, że będzie chciał się spotkać.

A ja nie mam ochoty na żadne spotkania. Poszłam ostatnio do

sklepu i bałam się, że jak przyjdzie moja kolej to zająknę się,

przekręcę słowo.

Czuję się bardzo nieatrakcyjna. Nie lubię na siebie patrzeć. Nie

lubię jak mąż robi mi zdjęcia. Zupełnie straciłam ochotę na

seks.

Epizod depresyjny – (F.32)

Epizod depresyjny – (F.32)

•

Do ustalenia rozpoznania epizodu

Do ustalenia rozpoznania epizodu

depresyjnego (wszystkich jego trzech

depresyjnego (wszystkich jego trzech

stopni nasilenia – łagodny,

stopni nasilenia – łagodny,

umiarkowany, ciężki) niezbędne jest

umiarkowany, ciężki) niezbędne jest

utrzymywanie się zaburzeń przez

utrzymywanie się zaburzeń przez

okres co najmniej 2 tygodni).

okres co najmniej 2 tygodni).



(ICD-10)

(ICD-10)

•

Epizod depresyjny łagodny

Epizod depresyjny łagodny

•

Epizod depresyjny umiarkowany

Epizod depresyjny umiarkowany

•

Epizod depresyjny ciężki z/lub bez

Epizod depresyjny ciężki z/lub bez

objawów psychotycznych.

objawów psychotycznych.

Obrazy kliniczne depresji typu
endogennego

•

Depresja prosta, typowa

•

Depresja z zachamowaniem

•

Depresja urojeniowa

•

Depresja lękowa

•

Depresja hipochondryczna

•

Depresja anankastyczna

•

Depresja depersonalizacyjna,
anestetyczna

Depresja poronna -

Depresja poronna -

maskowana

maskowana

(

(

Pużyński,

Pużyński,

2002

2002

)

)

Maski

Maski

psychopatologiczne

psychopatologiczne

Zaburzenia rytmów biologicznych

Zaburzenia rytmów biologicznych



bezsenność

bezsenność



nadmierna senność

nadmierna senność

(hipersomnia)

(hipersomnia)



zaburzenia lękowe (lęk

zaburzenia lękowe (lęk

przewlekły)

przewlekły)



natręctwa

natręctwa



zespół agorafobii

zespół agorafobii



jadłowstręt (anorexia)

jadłowstręt (anorexia)

Maski „wegetatywne” i

Maski „wegetatywne” i

psychosomatyczne

psychosomatyczne



zespół dławicy piersiowej

zespół dławicy piersiowej



zaburzenia motoryki przewodu

zaburzenia motoryki przewodu

pokarmowego,

pokarmowego,



stany spastyczne dróg żółciowych

stany spastyczne dróg żółciowych



świąd skóry

świąd skóry

Maski bólowe

Maski bólowe



bóle głowy

bóle głowy



neuralgia (np. nerwu trójdzielnego)

neuralgia (np. nerwu trójdzielnego)

Maski behawioralne

Maski behawioralne



okresowe nadużywanie alkoholu

okresowe nadużywanie alkoholu



okresowe nadużywanie leków

okresowe nadużywanie leków

Zespół maniakalny

Zespół maniakalny

•

Podwyższenie nastroju

Podwyższenie nastroju

•

Podwyższenie napędu

Podwyższenie napędu

psychoruchowego (podniecenie

psychoruchowego (podniecenie

maniakalne),

maniakalne),

•

Zaburzenia niektórych procesów

Zaburzenia niektórych procesów

fizjologicznych i metabolicznych oraz

fizjologicznych i metabolicznych oraz

rytmów biologicznych,

rytmów biologicznych,

•

Zaburzenia emocji (dysforia).

Zaburzenia emocji (dysforia).



(Pużyński, 2004)

(Pużyński, 2004)

Epizod maniakalny (F30)

Epizod maniakalny (F30)

•

Hipomania

Hipomania

(zaburzenia nastroju i zachowania są zbyt

(zaburzenia nastroju i zachowania są zbyt

przewlekłe i uporczywe i wyraźne, żeby zaliczyć je do

przewlekłe i uporczywe i wyraźne, żeby zaliczyć je do

cyklotymii, nie towarzyszą im urojenia ani omamy),

cyklotymii, nie towarzyszą im urojenia ani omamy),

•

Mania bez objawów psychotycznych

Mania bez objawów psychotycznych

(epizod

(epizod

powinien utrzymywać się

powinien utrzymywać się

co najmniej 1 tydzień

co najmniej 1 tydzień

, jego

, jego

nasilenie powinno uniemożliwiać wykonywanie codziennej

nasilenie powinno uniemożliwiać wykonywanie codziennej

pracy i zaburzać aktywność w środowisku)

pracy i zaburzać aktywność w środowisku)

,

,

•

Mania z objawami psychotycznymi

Mania z objawami psychotycznymi

(drażliwość, podejrzliwość, urojenia wielkościowe,

(drażliwość, podejrzliwość, urojenia wielkościowe,

posłannictwa religijnego, prześladowcze)

posłannictwa religijnego, prześladowcze)

.

.



(ICD-10)

(ICD-10)

Kryteria rozpoznania
hipomaniii

•

Nastrój podwyższony utrzymujący się co najmniej

przez 4 kolejne dni

•

Co najmniej trzy z następujących objawów

-

Wzmożona aktywność lub niepokój fizyczny

-

Wzmożona rozmowność

-

Odwracalność uwagi, trudności z koncentracją

-

Zmniejszona potrzeba snu

-

Zwiększona energia seksualna

-

Lekkomyślne wydatki

-

Wzmożona łatwość kontaktów z innymi, brak

dystansu

Zaburzenia afektywne

Zaburzenia afektywne

(ICD-10)

(ICD-10)

Epizod maniakalny (F 30)

Epizod maniakalny (F 30)

Zaburzenia afektywne dwubiegunowe (F 31)

Zaburzenia afektywne dwubiegunowe (F 31)

Epizod depresyjny (F 32)

Epizod depresyjny (F 32)

Zaburzenia depresyjne nawracające (F 33)

Zaburzenia depresyjne nawracające (F 33)

Uporczywe (utrwalone) zaburzenia nastroju (F

Uporczywe (utrwalone) zaburzenia nastroju (F

34)

34)

w tym:

w tym:

cyklotymia

cyklotymia

dystymia

dystymia

Inne zaburzenia nastroju (F 38)

Inne zaburzenia nastroju (F 38)

w tym:

w tym:

mieszany epizod afektywny

mieszany epizod afektywny

nawracające krótkotrwałe zaburzenia

nawracające krótkotrwałe zaburzenia

depresyjne

depresyjne

Zaburzenia depresyjne

Zaburzenia depresyjne

nawracające –

nawracające –

CHAJ

CHAJ

•

Zaburzenia te cechują powtarzające się epizody

Zaburzenia te cechują powtarzające się epizody

depresji, bez jakichkolwiek w przeszłości

depresji, bez jakichkolwiek w przeszłości

epizodów spełniających kryteria manii,

epizodów spełniających kryteria manii,

•

Wiek, w którym występuje pierwszy epizod,

Wiek, w którym występuje pierwszy epizod,

ciężkość epizodów, ich długość oraz częstość

ciężkość epizodów, ich długość oraz częstość

wykazuje zmienność osobniczą,

wykazuje zmienność osobniczą,

•

Pierwszy epizod pojawia się zwykle później niż

Pierwszy epizod pojawia się zwykle później niż

w CHAD, średnio w piątej dekadzie życia.

w CHAD, średnio w piątej dekadzie życia.

•

Czas trwania epizodów mieści się w

Czas trwania epizodów mieści się w

przedziale 3-12 miesięcy (średnio około 6

przedziale 3-12 miesięcy (średnio około 6

miesięcy),

miesięcy),

•

Poszczególne epizody są często wyzwalane

Poszczególne epizody są często wyzwalane

przez wydarzenia życiowe,

przez wydarzenia życiowe,

•

Częstość występowania przewlekłej depresji

Częstość występowania przewlekłej depresji

oraz epizodu depresyjnego jest dwukrotnie

oraz epizodu depresyjnego jest dwukrotnie

większa u kobiet niż u mężczyzn,

większa u kobiet niż u mężczyzn,

•

Zgon, związany z zamachem „s” 15 – 25%.

Zgon, związany z zamachem „s” 15 – 25%.



(Pużyński, 2004, ICD-10).

(Pużyński, 2004, ICD-10).

Zaburzenia depresyjne nawracające (F.33)

Zaburzenia depresyjne nawracające (F.33)

•

Obecnie epizod depresyjny łagodny,

Obecnie epizod depresyjny łagodny,

•

Obecnie epizod depresyjny umiarkowany,

Obecnie epizod depresyjny umiarkowany,

•

Obecnie epizod depresyjny ciężki bez/z

Obecnie epizod depresyjny ciężki bez/z

objawami psychotycznymi,

objawami psychotycznymi,

•

Obecnie remisja,

Obecnie remisja,

- aktualny epizod spełnia w/w kryteria, w

- aktualny epizod spełnia w/w kryteria, w

przeszłości co najmniej 2 epizody o czasie

przeszłości co najmniej 2 epizody o czasie

trwania nie krótszym niż 2 tygodnie, oddzielone

trwania nie krótszym niż 2 tygodnie, oddzielone

kilkumiesięcznym okresem wolnym od

kilkumiesięcznym okresem wolnym od

wyraźniejszych zaburzeń nastroju.

wyraźniejszych zaburzeń nastroju.



(ICD-10)

(ICD-10)

Zaburzenia afektywne dwubiegunowe

Zaburzenia afektywne dwubiegunowe

–

–

CHAD

CHAD

•

Zaburzenia charakteryzują się nawrotami

Zaburzenia charakteryzują się nawrotami

(co najmniej dwoma) epizodów chorobowych

(co najmniej dwoma) epizodów chorobowych

z wyraźnie zaburzonym nastrojem i

z wyraźnie zaburzonym nastrojem i

aktywnością w postaci manii lub hipomanii

aktywnością w postaci manii lub hipomanii

oraz depresji,

oraz depresji,

•

Zwykle zaczyna się przed 40 r.ż, (28 – 35

Zwykle zaczyna się przed 40 r.ż, (28 – 35

lat),

lat),

•

Równie często u kobiet i u mężczyzn,

Równie często u kobiet i u mężczyzn,

•

Fazy krótsze niż w CHAJ, faz więcej w roku.

Fazy krótsze niż w CHAJ, faz więcej w roku.

CECHA

CHAD

CHAJ

Rodzaj faz

Zesp. Depr.,

maniakalne,

hipomaniakalne

Wyłącznie zespoły

depresyjne

Rodzaj zab.

Afektywnych u

krewnych I stopnia

Zab. Dwubiegunowe i

jednobiegunowe

Zab. jednobiegunowe

Cechy osobowości

przedchorobowej

Cyklotymiczna,

eksteawertywna

Anankastyczna,

neurotyczna,

introwertywna

Płeć

Równie często u

kobiet i u męzczyzn

Częściej u kobiet

Początek choroby

20-30 r. życia

po 40 r. życia

Średnia liczba faz

6-10

3-4

Średnia dług. Fazy

depresyjnej

ok. 3 m-cy (często

fazy krótkie)

6-9 m-cy(czsto fazy

długie)

Niektóre cechy

kliniczne depresji

Często depresja

typowa z

zachamowaniem,

mało lęku,

hipersomnia

Depresja z lękiem,

niepokojem,

pobudzeniem,

urojeniami

depresyjnymi,

bezsennoscią

Rapid cycling bipolar

Rapid cycling bipolar

disorder

disorder

•

Liczba faz przekracza 4 w roku.

Liczba faz przekracza 4 w roku.

•

Występuje u ok. 15-20% osób z

Występuje u ok. 15-20% osób z

CHAD częściej u kobiet

CHAD częściej u kobiet

Uporczywe zaburzenia nastroju – F.34

Uporczywe zaburzenia nastroju – F.34

•

CYKLOTYMIA –

CYKLOTYMIA –

utrzymujące się stale wahania

utrzymujące się stale wahania

nastroju (co najmniej 2 lata) w postaci licznych

nastroju (co najmniej 2 lata) w postaci licznych

epizodów łagodnej depresji oraz stanów łagodnie

epizodów łagodnej depresji oraz stanów łagodnie

wzmożonego samopoczucia, nie spełniajace kryteriów

wzmożonego samopoczucia, nie spełniajace kryteriów

F.30 i F.32.

F.30 i F.32.

Niestabilność samopoczucia pojawia się już we

Niestabilność samopoczucia pojawia się już we

wczesnej młodości, wykazuje przewlekły przebieg,

wczesnej młodości, wykazuje przewlekły przebieg,

nastrój w okresie kilku miesięcy może być prawidłowy.

nastrój w okresie kilku miesięcy może być prawidłowy.

Zmiany nastroju nie wykazują zwykle związku z

Zmiany nastroju nie wykazują zwykle związku z

wydarzeniami życiowymi. Można wyodrębnić wczesny

wydarzeniami życiowymi. Można wyodrębnić wczesny

(młodzieńczy) i późny początek zaburzeń.

(młodzieńczy) i późny początek zaburzeń.

(ICD-10)

(ICD-10)

Uporczywe zaburzenia nastroju (F.34) – c.d.

Uporczywe zaburzenia nastroju (F.34) – c.d.

•

DYSTYMIA –

DYSTYMIA –

przewlekłe obniżenie nastroju,

przewlekłe obniżenie nastroju,

trwające przynajmniej przez kilka lat (2 lata)

trwające przynajmniej przez kilka lat (2 lata)

nie spełniające kryteriów nawracających

nie spełniające kryteriów nawracających

zaburzeń depresyjnych o łagodnym lub

zaburzeń depresyjnych o łagodnym lub

umiarkowanym nasileniu.

umiarkowanym nasileniu.

•

Osoby dotknięte dystymią

Osoby dotknięte dystymią

miewają okresy (dni,

miewają okresy (dni,

tygodnie) zupełnie dobrego samopoczucia, jednak

tygodnie) zupełnie dobrego samopoczucia, jednak

większość czasu (miesiące) czują się zmęczeni i

większość czasu (miesiące) czują się zmęczeni i

przygnębieni, wszystko łączy się z dużym wysiłkiem i

przygnębieni, wszystko łączy się z dużym wysiłkiem i

brakiem zadowolenia. Są zniechęceni, cierpiący,

brakiem zadowolenia. Są zniechęceni, cierpiący,

narzekają na zaburzenia snu, są jednak w stanie

narzekają na zaburzenia snu, są jednak w stanie

podołać codziennym obowiązkom.

podołać codziennym obowiązkom.



(ICD-10)

(ICD-10)

Inne zaburzenia nastroju

Inne zaburzenia nastroju

(F.38)

(F.38)

•

Epizod mieszanych zaburzeń

Epizod mieszanych zaburzeń

afektywnych

afektywnych

Epizod afektywny utrzymujący się co

Epizod afektywny utrzymujący się co

najmniej 2 tygodnie, który cechuje

najmniej 2 tygodnie, który cechuje

współwystępowanie lub szybka zmiana

współwystępowanie lub szybka zmiana

(zazwyczaj w ciągu kilku godzin) objawów

(zazwyczaj w ciągu kilku godzin) objawów

hipomanii, manii lub depresji.

hipomanii, manii lub depresji.

(ICD-10)

(ICD-10)

Inne zaburzenia nastroju (F.38) –

Inne zaburzenia nastroju (F.38) –

c.d.

c.d.

•

F.38.10 Nawracające krótkotrwałe

F.38.10 Nawracające krótkotrwałe

zaburzenia depresyjne (ang.: reccurent brief

zaburzenia depresyjne (ang.: reccurent brief

depression).

depression).

•

Częstość występowania ok. 4%

Częstość występowania ok. 4%

Nawracające, trwające krótko epizody depresji,

Nawracające, trwające krótko epizody depresji,

pojawiające się prawie co miesiąc, w okresie

pojawiające się prawie co miesiąc, w okresie

minionego roku. Czas trwania poszczególnych

minionego roku. Czas trwania poszczególnych

epizodów nie przekracza 2 tygodni (typowo 2-3

epizodów nie przekracza 2 tygodni (typowo 2-3

dni, z powrotem do pełnego zdrowia), spełniają

dni, z powrotem do pełnego zdrowia), spełniają

kryteria F.32.

kryteria F.32.

(ICD-10)

(ICD-10)

Zaburzenia afektywne sezonowe :

Zaburzenia afektywne sezonowe :

•

Występowanie epizodów depresji głównie zimą, u

Występowanie epizodów depresji głównie zimą, u

licznych chorych występują stany hipomanii wiosną,

licznych chorych występują stany hipomanii wiosną,

u części pojawiają się epizody afektywne również w

u części pojawiają się epizody afektywne również w

innych porach roku.

innych porach roku.

•

Jest to szczególny wariant zaburzeń afektywnych

Jest to szczególny wariant zaburzeń afektywnych

dwubiegunowych (DSM-IV).

dwubiegunowych (DSM-IV).

•

60-90% u kobiet, głównie w rejonach, w których

60-90% u kobiet, głównie w rejonach, w których

występuje w okresie zimy duży niedobór światła

występuje w okresie zimy duży niedobór światła

słonecznego.

słonecznego.

•

Charakterystyczne -hipersomnia, spadek

Charakterystyczne -hipersomnia, spadek

aktywności, ociężałość, wzmożony apetyt (głód

aktywności, ociężałość, wzmożony apetyt (głód

węglowodanów)

węglowodanów)

Zaburzenia afektywne a
zagrożenie samobójstwem

•

Przyczyną zgonu ok. 15%-25% osób z

rozpoznaniem zaburzeń depresyjnych

nawracających jest próba samobójcza

•

Ryzyko samobójstwa wzrasta gdy w obrazie

depresji obserwuje się

-

Wysoki poziom lęku

-

Poczucie winy

-

Nastrój dysforyczny

-

Dolegliwości typu bólowego

-

Uporczywe zaburzenia snu

-

Poczucie beznadziejności

Depresja wieku

Depresja wieku

podeszłego

podeszłego

Depresja jest najcz

Depresja jest najcz

ęś

ęś

ciej

ciej

spotykanym zaburzeniem

spotykanym zaburzeniem

psychicznym u pacjentów powy

psychicznym u pacjentów powy

ż

ż

ej

ej

65 roku

65 roku

ż

ż

ycia.

ycia.

Rozpowszechnienie od 5 do 44 %.

Rozpowszechnienie od 5 do 44 %.

Depresja wieku

Depresja wieku

podeszłego:

podeszłego:



- depresja z urojeniami

- depresja z urojeniami



- z podnieceniem ruchowym

- z podnieceniem ruchowym



- zespó

- zespó

ł

ł

depresyjno-asteniczny

depresyjno-asteniczny



- depresja z urojeniami

- depresja z urojeniami



- z podnieceniem ruchowym

- z podnieceniem ruchowym



- zespó

- zespó

ł

ł

depresyjno-asteniczny

depresyjno-asteniczny

(

(

Pużyński,

Pużyński,

2005

2005

);

);

U pacjentów geriatrycznych obraz

U pacjentów geriatrycznych obraz

kliniczny depresji niekiedy

kliniczny depresji niekiedy

przypomina zespó

przypomina zespó

ł

ł

ot

ot

ę

ę

pienny

pienny

(rzekome ot

(rzekome ot

ę

ę

pienie depresyjne). Do

pienie depresyjne). Do

ść

ść

cz

cz

ę

ę

sto oba stany (depresja i

sto oba stany (depresja i

ot

ot

ę

ę

pienie) wspó

pienie) wspó

ł

ł

istniej

istniej

ą

ą

, depresja

, depresja

pog

pog

łę

łę

bia wówczas (niekiedy znacznie)

bia wówczas (niekiedy znacznie)

zaburzenia pami

zaburzenia pami

ę

ę

ci

ci

i deficyt procesów poznawczych.

i deficyt procesów poznawczych.

Czynniki ryzyka zespo

Czynniki ryzyka zespo

ł

ł

ów

ów

depresyjnych u pacjentów

depresyjnych u pacjentów

w wieku podesz

w wieku podesz

łym

łym



- utraty: ma

- utraty: ma

łż

łż

onka, przyjació

onka, przyjació

ł

ł

, zdrowia

, zdrowia

fizycznego,

fizycznego,

pracy, pozycji spo

pracy, pozycji spo

ł

ł

ecznej itd.,

ecznej itd.,



-  pogorszenie sytuacji materialnej,

-  pogorszenie sytuacji materialnej,



-  izolacja spo

-  izolacja spo

ł

ł

eczna,

eczna,



-  upo

-  upo

ś

ś

ledzenie funkcjonowania narz

ledzenie funkcjonowania narz

ą

ą

dów

dów

zmys

zmys

ł

ł

ów – os

ów – os

ł

ł

abienie wzroku i s

abienie wzroku i s

ł

ł

uchu,

uchu,



-  wspó

-  wspó

ł

ł

wyst

wyst

ę

ę

powanie chorób

powanie chorób

somatycznych.

somatycznych.



- utraty: ma

- utraty: ma

łż

łż

onka, przyjació

onka, przyjació

ł

ł

, zdrowia

, zdrowia

fizycznego,

fizycznego,

pracy, pozycji spo

pracy, pozycji spo

ł

ł

ecznej itd.,

ecznej itd.,



-  pogorszenie sytuacji materialnej,

-  pogorszenie sytuacji materialnej,



-  izolacja spo

-  izolacja spo

ł

ł

eczna,

eczna,



-  upo

-  upo

ś

ś

ledzenie funkcjonowania narz

ledzenie funkcjonowania narz

ą

ą

dów

dów

zmys

zmys

ł

ł

ów – os

ów – os

ł

ł

abienie wzroku i s

abienie wzroku i s

ł

ł

uchu,

uchu,



-  wspó

-  wspó

ł

ł

wyst

wyst

ę

ę

powanie chorób

powanie chorób

somatycznych.

somatycznych.



obniżony nastrój – myśli, zamiary i

obniżony nastrój – myśli, zamiary i

próby „s”

próby „s”



poczucie winy

poczucie winy



myśli natrętne

myśli natrętne



myśli dotyczące przemocy wobec

myśli dotyczące przemocy wobec

noworodka

noworodka



zaburzenia koncentracji uwagi

zaburzenia koncentracji uwagi



niepokój psychoruchowy

niepokój psychoruchowy



napady paniki

napady paniki



płaczliwość

płaczliwość



brak zainteresowania noworodkiem

brak zainteresowania noworodkiem



bezsenność

bezsenność

(trudności w zasypianiu)

(trudności w zasypianiu)

(DSM-IV)

(DSM-IV)



obniżony nastrój – myśli, zamiary i

obniżony nastrój – myśli, zamiary i

próby „s”

próby „s”



poczucie winy

poczucie winy



myśli natrętne

myśli natrętne



myśli dotyczące przemocy wobec

myśli dotyczące przemocy wobec

noworodka

noworodka



zaburzenia koncentracji uwagi

zaburzenia koncentracji uwagi



niepokój psychoruchowy

niepokój psychoruchowy



napady paniki

napady paniki



płaczliwość

płaczliwość



brak zainteresowania noworodkiem

brak zainteresowania noworodkiem



bezsenność

bezsenność

(trudności w zasypianiu)

(trudności w zasypianiu)

(DSM-IV)

(DSM-IV)

Obraz kliniczny

Obraz kliniczny

epizodu depresyjnego po porodzie

epizodu depresyjnego po porodzie

Obraz kliniczny

Obraz kliniczny

epizodu depresyjnego po porodzie

epizodu depresyjnego po porodzie



raz na 500 – 1000 porodów

raz na 500 – 1000 porodów



częściej u pierworódek

częściej u pierworódek



częściej u osób u których stwierdzono

częściej u osób u których stwierdzono

w przeszłości zaburzenia

w przeszłości zaburzenia

dwubiegunowe

dwubiegunowe



urojenia

urojenia

(noworodek jest opętany

(noworodek jest opętany

przez diabła, ma nadzwyczajną siłę,

przez diabła, ma nadzwyczajną siłę,

ciążą nad nim złe moce)

ciążą nad nim złe moce)



halucynacje

halucynacje

(?)

(?)



dzieciobójstwo

dzieciobójstwo



ryzyko nawrotu przy następnym

ryzyko nawrotu przy następnym

porodzie wynosi 30 – 50%

porodzie wynosi 30 – 50%

(DSM-IV)

(DSM-IV)



raz na 500 – 1000 porodów

raz na 500 – 1000 porodów



częściej u pierworódek

częściej u pierworódek



częściej u osób u których stwierdzono

częściej u osób u których stwierdzono

w przeszłości zaburzenia

w przeszłości zaburzenia

dwubiegunowe

dwubiegunowe



urojenia

urojenia

(noworodek jest opętany

(noworodek jest opętany

przez diabła, ma nadzwyczajną siłę,

przez diabła, ma nadzwyczajną siłę,

ciążą nad nim złe moce)

ciążą nad nim złe moce)



halucynacje

halucynacje

(?)

(?)



dzieciobójstwo

dzieciobójstwo



ryzyko nawrotu przy następnym

ryzyko nawrotu przy następnym

porodzie wynosi 30 – 50%

porodzie wynosi 30 – 50%

(DSM-IV)

(DSM-IV)

Epizod depresji z objawami

Epizod depresji z objawami

psychotycznymi

psychotycznymi

Epizod depresji z objawami

Epizod depresji z objawami

psychotycznymi

psychotycznymi

Depresje w przebiegu

Depresje w przebiegu

uzależnienia od alkoholu

uzależnienia od alkoholu

Depresje w przebiegu

Depresje w przebiegu

uzależnienia od alkoholu

uzależnienia od alkoholu

(

(

Pużyński,

Pużyński,

2005

2005

)

)



stany depresyjne pojawiające się w przebiegu

stany depresyjne pojawiające się w przebiegu

długotrwałego nadużywania alkoholu – o

długotrwałego nadużywania alkoholu – o

przyczynach sytuacyjnych

przyczynach sytuacyjnych



depresje będące przejawem zespołu

depresje będące przejawem zespołu

abstynencyjnego, występującego

abstynencyjnego, występującego

bezpośrednio po przerwaniu ciągu picia bądź

bezpośrednio po przerwaniu ciągu picia bądź

po dłuższym okresie abstynencji

po dłuższym okresie abstynencji



nadużywanie alkoholu w przebiegu depresji

nadużywanie alkoholu w przebiegu depresji

typu endogennego (nierzadko jako jej maska)

typu endogennego (nierzadko jako jej maska)



uzależnienie od alkoholu jako powikłanie

uzależnienie od alkoholu jako powikłanie

nawracających zaburzeń afektywnych,

nawracających zaburzeń afektywnych,

niekiedy ich zejście

niekiedy ich zejście



stany depresyjne pojawiające się w przebiegu

stany depresyjne pojawiające się w przebiegu

długotrwałego nadużywania alkoholu – o

długotrwałego nadużywania alkoholu – o

przyczynach sytuacyjnych

przyczynach sytuacyjnych



depresje będące przejawem zespołu

depresje będące przejawem zespołu

abstynencyjnego, występującego

abstynencyjnego, występującego

bezpośrednio po przerwaniu ciągu picia bądź

bezpośrednio po przerwaniu ciągu picia bądź

po dłuższym okresie abstynencji

po dłuższym okresie abstynencji



nadużywanie alkoholu w przebiegu depresji

nadużywanie alkoholu w przebiegu depresji

typu endogennego (nierzadko jako jej maska)

typu endogennego (nierzadko jako jej maska)



uzależnienie od alkoholu jako powikłanie

uzależnienie od alkoholu jako powikłanie

nawracających zaburzeń afektywnych,

nawracających zaburzeń afektywnych,

niekiedy ich zejście

niekiedy ich zejście

Ocena psychometryczna

Ocena psychometryczna

chorób

chorób

afektywnych:

afektywnych:

•

Skala Depresji Hamiltona (HDRS),

Skala Depresji Hamiltona (HDRS),

•

Skala Montgomery – Asberg,

Skala Montgomery – Asberg,

•

Inwentarz – Skala Depresji Becka,

Inwentarz – Skala Depresji Becka,

•

Skala Manii Younga.

Skala Manii Younga.

Metody leczenia depresji:

Metody leczenia depresji:

Metody leczenia depresji:

Metody leczenia depresji:

(

(

Pużyński,

Pużyński,

2005

2005

)

)



podawanie leków przeciwdepresyjnych (w

podawanie leków przeciwdepresyjnych (w

Polsce jest zarejestrowanych ok. 21 leków o

Polsce jest zarejestrowanych ok. 21 leków o

różnej budowie chemicznej i różnych

różnej budowie chemicznej i różnych

mechanizmach działania)

mechanizmach działania)



podawanie leków normotymicznych (węglan

podawanie leków normotymicznych (węglan

litu, niektóre leki przeciwpadaczkowe)

litu, niektóre leki przeciwpadaczkowe)



podawanie leków neuroleptycznych

podawanie leków neuroleptycznych

wykazujących działanie przeciwdepresyjne

wykazujących działanie przeciwdepresyjne



psychoterapię, głównie poznawczą oraz

psychoterapię, głównie poznawczą oraz

interpersonalną

interpersonalną



fototerapię

fototerapię



wymuszoną bezsenność (pozbawienie snu

wymuszoną bezsenność (pozbawienie snu

nocnego)

nocnego)



elektrowstrząsy

elektrowstrząsy



podawanie leków przeciwdepresyjnych (w

podawanie leków przeciwdepresyjnych (w

Polsce jest zarejestrowanych ok. 21 leków o

Polsce jest zarejestrowanych ok. 21 leków o

różnej budowie chemicznej i różnych

różnej budowie chemicznej i różnych

mechanizmach działania)

mechanizmach działania)



podawanie leków normotymicznych (węglan

podawanie leków normotymicznych (węglan

litu, niektóre leki przeciwpadaczkowe)

litu, niektóre leki przeciwpadaczkowe)



podawanie leków neuroleptycznych

podawanie leków neuroleptycznych

wykazujących działanie przeciwdepresyjne

wykazujących działanie przeciwdepresyjne



psychoterapię, głównie poznawczą oraz

psychoterapię, głównie poznawczą oraz

interpersonalną

interpersonalną



fototerapię

fototerapię



wymuszoną bezsenność (pozbawienie snu

wymuszoną bezsenność (pozbawienie snu

nocnego)

nocnego)



elektrowstrząsy

elektrowstrząsy