Wykład do wyboru:

Giełdy papierów

wartościowych

Prof. UG, dr hab. Leszek Pawłowicz

Uniwersytet Gdański, Katedra Bankowości

1. Warunek zaliczenia przedmiotu:

- zaliczenie pisemne w formie pytań otwartych

i ewentualnych zadań wskazujących na

zrozumienie

wykładanych zagadnień oraz ewentualne

zaliczenie ustne

w terminie poprawkowym

-

praca seminaryjna, prezentacja

2.

Literatura obowiązkowa:

-

materiały edukacyjne nt. funkcjonowania rynku
giełdowego
i notowanych papierów wartościowych, www.gpw.pl

-

Giełdy kapitałowe w Europie, pr. zb. pod red. U.
Ziarko-Siwek, CeDeWu Wydawnictwo fachowe,
Warszawa 2008/2009

Leszek Pawłowicz, 2008/2009

Program:

• Architektura rynku giełdowego

• Podstawy prawne funkcjonowania giełdy

papierów wartościowych

• Instrumenty finansowe

• Wycena wartości spółki

• Jak pozyskać kapitał z giełdy?

• Systemy notowań i rodzaje zleceń

• Krótka sprzedaż

• Indeksy giełdowe

• Psychologia giełdy, bąble spekulacyjne

• Ryzyko, dywersyfikacja portfela

• Kryzysy finansowe, krach giełdowy

• Corporate governance

Leszek Pawłowicz, 2008/2009

Wykład 1, 2

Giełda papierów

wartościowych

1. Trochę historii
2. Co to jest i jakie pełni funkcje?
3. Architektura rynku kapitałowego
4. Giełdowe instrumenty finansowe
5. Dlaczego na giełdę?
6. Jak wejść na giełdę?
7. Jak pozyskać kapitał z giełdy?

Leszek Pawłowicz, 2008/2009

Trochę historii

XVII w. - transakcje zawierane były w londyńskich kawiarniach (coffee

house)

John Castaing w 1698 roku rozpoczął publikowanie listy cen

wymiany

akcji i innych towarów (Jonathan’s Coffee House)

1720 – pierwszy krach giełdowy wywołany gorączka spekulacyjną
1768 – 150 brokerów założyło Johnathans Coffee House Club, którego

celem był

obrót akcjami
1773 – na parterze utworzono pokój rozliczeń (dealing room) i

zmieniono nazwę

na Stock Exchange
1801 – oficjalne otwarcie LSE – subskrypcja formalnych członków,

którzy mieli

prawo zawierać transakcje na LSE

II wojna światowa – LSE zamknięta na 6 dni (1 - 6 września 1939 ) i 1

dzień w 1945

1973 – pierwsza kobieta została dopuszczona do uczestnictwa w

obrocie na LSE

1973 – 11 regionalnych giełd połączyło się z LSE
1986 – zmiana formy własności na sp. z o.o. (private limited company)
- wprowadzenie obrotu elektronicznego (telefon + komputer)
2000 - zmiana w spółkę akcyjną i notowanie własnych akcji
2003 – LSE otworzyła EDXLondon zajmującą się instrumentami

pochodnymi

Leszek Pawłowicz, 2008/2009

Co to jest giełda?

GIEŁDA: instytucjonalna forma rynku
kapitałowego

mająca na celu

zapewnienie

jej uczestnikom sprawne zawarcie

transakcji

OBRÓT PUBLICZNY: oferta skierowana do >
300

inwestorów

FUNKCJE GIEŁDY:

1. alokacyjna
2. wartościująca
3. kontrolna

Leszek Pawłowicz, 2008/2009

Najważniejsze giełdy kapitałowe na
świecie

•

New York Stock Exchange (NYSE),

notowane spółki „starej

ekonomii”

•

National Association of Securities Dealers Automated

Quotation
System (NASDAQ),

notowane głównie spółki internetowe

•

London Stock Exchange

• Frankfurter Wertpapierbörse (FWB

®

)

• Tokyo Stock Exchange

• NYSE Euronext (Amsterdam+Bruksela+Lizbona+Paryż)

• Hong Kong Stock Exchange (HKEx)

• OMX Group
(Kopenhaga+Sztokholm+Ryga+Tallinn+Wilno+Helsinki)

Leszek Pawłowicz, 2008/2009

Architektura rynku kapitałowego

KOMISJA NADZORU FINANSOWEGO (KNF)

Krajowy

Depozyt

Papierów

Wartościowych

Inwestorzy

Instytucjonalni

Inwestorzy

Indywidualni

Członkowie

Giełdy

MTS-Ceto

Bank

Rozliczeniowy

(NBP)

Emitenci

Giełda

Papierów

Wartościowych

Źródło: www.gpw.pl

Leszek Pawłowicz, 2008/2009

Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych
(KDPW)

Udział GPW w KDPW: 33,33%
Zadania KDPW:

•

rozliczenia transakcji zawartych na publicznym rynku

papierów
wartościowych tzn. transfer papierów wartościowych miedzy
kontami
depozytowymi, transfer pieniędzy miedzy rachunkami
uczestników
w banku rozliczeniowym

• przechowywanie papierów wartościowych dopuszczonych do
publicznego
obrotu – papiery występują pod kodami na kontach
depozytowych

• realizacja zobowiązań emitentów wobec nabywców
- w imieniu emitentów dokonuje: wypłat dywidend i odsetek,
realizacji
praw poboru, zamiany akcji gdy spółki się łączą, splitów,
zamiany
obligacji zamiennych na akcje

• zarządzanie funduszem rozliczeniowym
(fundusz gwarancyjny z wpłat uczestników gdy brak środków
pieniężnych na rachunku uczestnika)

• nadzór nad zgodnością sumarycznej liczby papierów
wartościowych
z wielkością emisji

Leszek Pawłowicz, 2008/2009

MTS* - CeTO

Zadania MTS-CeTO:

prowadzenie zcentralizowanego obrotu papierami
skarbowymi:

• nieregulowanego zorganizowanego MTS-Poland –
hurtowy rynek
obligacji i bonów skarbowych (następca
Elektronicznego Rynku
Skarbowych Papierów Wartościowych)

• regulowanego pozagiełdowego CeTO – obligacje
emitowane
przez banki, obligacje komunalne, obligacje
korporacyjne

* MTS - Europejska Giełda Obligacji Skarbowych

Leszek Pawłowicz, 2008/2009

Członkowie Giełdy –

podmioty dopuszczone przez Radę

Giełdy
do działania na giełdzie

• firmy inwestycyjne (pośrednicy) czyli domy maklerskie, banki
prowadzące działalność maklerską, zagraniczne firmy
inwestycyjne
prowadzące działalność w Polsce.
Prowadzą działalność brokerską i dealerską, organizują
emisje,
prowadzą rachunki inwestycyjne, doradztwo, zarządzanie
aktywami.
Muszą zatrudniać maklerów i doradców inwestycyjnych.
Generalnie zawierają transakcje na rachunek własny i
rachunek klienta;

• inne podmioty, będące uczestnikami KDPW zawierające
transakcje
na rachunek własny;

• inne podmioty, nie będące uczestnikami KDPW zawierające
transakcje
na rachunek własny, pod warunkiem że inny podmiot będący
uczestnikiem KDPW zobowiązał się do wypełniania
obowiązków
w związku z rozliczeniem transakcji.

Aktualny wykaz Członków Giełdy: www.gpw.pl

Uwaga: pośrednictwo firmy inwestycyjnej wymagane jest wyłącznie
przy obrocie papierami na rynku regulowanym

Leszek Pawłowicz, 2008/2009

Na giełdach papierów wartościowych sprzedaje się i
kupuje INSTRUMENTY FINANSOWE, tzn. głównie
papiery wartościowe,
w szczególności:

• akcje

• PDA (mogą być na giełdzie wkrótce po ich przydziale)

• prawa pierwszeństwa

• warranty

• kontrakty terminowe

• opcje

• listy zastawne

• certyfikaty inwestycyjne

• instrumenty strukturyzowane

• obligacje

• obligacje zamienne na akcje

ale również instrumenty finansowe nie będące papierami
wartościowymi np. instrumenty rynku pieniężnego
(FRA, opcje i in.)

Leszek Pawłowicz, 2008/2009

Np. WARRANTY

–

zobowiązania

emitenta do

wypłacenia

różnicy między ceną

instrumentu

bazowego a ceną określoną przez

emitenta

• warranty subskrypcyjne – wyemitowane przez spółkę
prawo
pierwszeństwa nabycia akcji po określonej cenie
(wyłącznie na akcje własne)

• warranty opcyjne – wyemitowane przez dowolna
instytucję
na akcje innych spółek znajdujących się w obrocie

• europejskie – data

• amerykańskie – okres

• call warrant – kupna

• put warrant - sprzedaży

Leszek Pawłowicz, 2008/2009

Np. KONTRAKTY TERMINOWE i OPCJE

•

kontrakt terminowy

to

zobowiązanie

do kupienie

(sprzedania)
w przyszłości określonego instrumentu bazowego

•

opcja

to

prawo

do kupienia (sprzedania) w przyszłości;

Wystawca opcji:
- oczekuje że prognozy kupującego się nie sprawdzą,
- utrzymuje depozyt zabezpieczający.

Zarówno kontrakt terminowy jak i opcja zawierają:

- tzw. cenę wykonania

- określenie ilości instrumentu bazowego.

Główny cel opcji dla kupującego to zabezpieczenie przez
ryzykiem.

Leszek Pawłowicz, 2008/2009

Dlaczego na giełdę?



korzystne warunki pozyskiwania kapitału na rozwój

(niższy koszt kapitału 10 - 15%)



wzrost prestiżu i wiarygodności



promocja przedsiębiorstwa i produktów



obiektywna wycena spółki

(10 – 15% wyższa od nie notowanej)



zapewnienie płynności akcji



nowe możliwości motywacji



możliwość sfinansowania takeover



uporządkowanie działalności przedsiębiorstwa

Leszek Pawłowicz, 2008/2009

Obawy

1.

Koszt wejścia na giełdę

- koszt opłat sądowych
- wynagrodzenie doradcy
- koszt promocji

(5 – 7% wartości emisji)

2.

Konieczność ujawniania informacji

3.

Ryzyko przejęcia kontroli

Leszek Pawłowicz, 2008/2009

WARTOŚĆ NOMINALNA AKCJI
Wszystkie akcje spółki mogą mieć tę samą
wartość nominalną

Cena nominalna akcji x liczba akcji = kapitał
zakładowy
CENA EMISYJNA AKCJI
Cena sprzedaży na rynku pierwotnym  ceny

nominalnej

CENA RYNKOWA AKCJI
Zmienia się w zależności od popytu i podaży na
rynku wtórnym

Leszek Pawłowicz, 2008/2009

(CE – CN) • S =  Z

CE – cena emisyjna
CN – cena nominalna
S – liczba sprzedanych akcji
 Z – przyrost kapitału zapasowego

Leszek Pawłowicz, 2008/2009

w postaci materialnej (papier z nazwą

emitenta,

wartością nominalną, serią,

numerem i siedzibą

spółki

AKCJE

zdematerializowane – zapis w pamięci

komputera

Leszek Pawłowicz, 2008/2009

imienne

AKCJE

na okaziciela

Tylko akcje zdematerializowane i na okaziciela mogą być
przedmiotem obrotu

Blue chips – akcje pierwszorzędne, stale w obrocie,
wysoka płynność

Jak wejść na giełdę?

Decyzja właścicieli o wejściu na GPW

Przekształcenie w spółkę akcyjną

(jeśli funkcjonuje w innej formie)

Uchwała WZ o zamiarze wprowadzenia akcji do obrotu

giełdowego

(i ewentualnie nowej emisji akcji)

Ewentualna restrukturyzacja

Wybór domu maklerskiego i doradców

Sporządzenie odpowiedniego dokumentu informacyjnego

Zatwierdzenie prospektu przez jeden z europejskich organów

nadzoru

(w Polsce - Komisja Nadzoru Finansowego)

Rejestracja akcji w KDPW

Dopuszczenie akcji na Giełdę

Pierwsze notowanie

Źródło: www.gpw.pl

Leszek Pawłowicz, 2008/2009

Procedura emisji akcji

I. PRZEKSZTAŁCENIE W SPÓŁKĘ AKCYJNĄ:

- jeśli spółka z o.o. lub osobowa -> S.A., to
ksh

- jeśli spółka cywilna lub spółdzielnia ->
S.A.,

to majątek przedsiębiorstwa wnosimy jako
aport

Wymaga dostosowania dokumentów do zasad
obowiązujących na rynku publicznym:

-statut

-uprzywilejowanie akcji

-wybór rady nadzorczej

Leszek Pawłowicz, 2008/2009

Procedura emisji akcji

II. WYBÓR DORADCY

- dom maklerski

- obligatoryjne

pośrednictwo,

autor

rozdziału o

dystrybucji w

prospekcie

- doradca inwestycyjny

- może być dom

maklerski

jeśli dysponuje

działem

analiz rynkowych

- doradca prawny

- przygotowanie

uchwał

- przegląd statutu
- część prawna

prospektu

- audytor

- agencja public relations

- investors

relations

Leszek Pawłowicz, 2008/2009

Procedura emisji akcji

III. JASNY OPIS FUNKCJONOWANIA
I KONCEPCJA ROZWOJU

- PLAN STATEGICZNY

- PLAN FINANSOWY

- CELE EMISJI

Leszek Pawłowicz, 2008/2009

Procedura emisji akcji

IV. UCHWAŁA WZA W KWESTII
PODWYŻSZENIA KAPITAŁU

powinna określać:

- WARTOŚĆ EMISJI

- CENĘ EMISYJNĄ

- DATĘ OD KTÓREJ POBIERANA JEST
DYWIDENDA

- EWENTUALNE WYŁĄCZENIE
DOTYCHCZASOWYCH
AKCJONARIUSZY Z PRAWA POBORU

Leszek Pawłowicz, 2008/2009

Procedura emisji akcji

V. EMITENT SKŁADA DO KNF (za
pośrednictwem domu
maklerskiego) WNIOSEK O
WPROWADZENIE PAPIERÓW
WARTOŚCIOWYCH DO OBROTU
PUBLICZNEGO

Do wniosku załącza:

- prospekt emisyjny

- statut

- uchwałę WZA

- potwierdzenie zawarcia umowy z KDPW
dot. rejestracji

Leszek Pawłowicz, 2008/2009

Procedura emisji akcji

VI. PROSPEKT EMISYJNY

•

powinien umożliwić ocenę sytuacji finansowej

spółki
oraz perspektyw jej rozwoju

•

najistotniejsza część:

sprawozdanie

finansowe
+ strategia + ryzyka

•

wymogi: rozporządzenie MF z 18

października 2005

•

należy upublicznić:

gazeta

ogólnopolska,

strona www GPW

S.A.

Leszek Pawłowicz, 2008/2009

Procedura emisji akcji

VII. SPRZEDAŻ AKCJI

1)

subskrypcja, czyli składanie zapisów w sieci
sprzedaży zorganizowanej przez dom
maklerski

2)

publiczna sprzedaż za pośrednictwem GPW,

tzn. w biurach maklerskich przyjmowane są
zlecenia na akcje, które zaoferowane
zostaną na wybranej sesji giełdowej po cenie
emisyjnej

Leszek Pawłowicz, 2008/2009

Sesje giełdowe na GPW

Kiedy?

poniedziałek – piątek
godz. 09.00 – 16.35

w systemie notowań ciągłych
(dla instrumentów płynnych)

Jak?

w systemie kursu jednolitego
z jednokrotnym lub dwukrotnym

określeniem kursu (z 1 lub 2

fixingami)

Leszek Pawłowicz, 2008/2009

Gdzie znajdziesz szczegóły?

•

Regulamin Giełdy

•

Szczegółowe Zasady Obrotu Giełdowego

•

Regulamin Alternatywnego Systemu Obroty – rynek
NewConnect

Co to jest system notowań? Z czego się
składa?

Cel:

- przyjmowanie i realizacja zleceń

- prowadzenie notowań instrumentów finansowych
- dystrybucja informacji

Jak?

w pełni zautomatyzowane przekazywanie zleceń i

zawieranie

transakcji zintegrowane z systemami komputerowymi

domów

maklerskich

Składa się z czterech podsystemów (modułów, aplikacji):

①

interface umożliwiający przekazywanie zleceń z domów
maklerskich do systemu notującego

②

System notujący (na GPW WARSET, a w szczególności
tandem)

-

program umożliwiający przyjmowanie zleceń, kojarzenie
transakcji, przekazywanie informacji o zleceniach i
transakcjach

③

Kalkulator indeksów – oblicza na bieżąco wartości
indeksów



System dystrybucji informacji droga satelitarną do KDPW,

KNF, agencji informacyjnych i in.

Leszek Pawłowicz, 2008/2009

Architektura systemu WARSET

Leszek Pawłowicz, 2008/2009

Źródło: J. Ziębiec, Zasady obrotu giełdowego. Poradnik dla inwestorów,
http://www.gpw.pl/zrodla/gpw/pdf/system_obrotu.pdf, s. 10

System notowań ciągłych



W ciągu kilkugodzinnej sesji cena
instrumentu zmienia się wielokrotnie



Do transakcji dochodzi gdy zlecenie
sprzedaży trafi na odpowiadające jego
warunkom zlecenie kupna



Transakcja po kursie zlecenia, które
oczekuje na realizację na giełdzie

Leszek Pawłowicz, 2008/2009

System notowań jednolitych



Transakcje zawierane są w dwóch z góry
ustalonych momentach sesji (fixingach)



Kurs fixingowy (jednolity) odbywa się na
podstawie złożonych wcześniej zleceń w
oparciu o zasady

- maksymalizacji wolumenu obrotu
- zrównoważenie popytu i podaży

- dążeniu do minimalizacji wahań kursów

Zlecenia są realizowane wg priorytetu ceny i

czasu

Leszek Pawłowicz, 2008/2009

Na czym polega priorytet ceny i czasu
w realizacji zleceń giełdowych?

Priorytet ceny:

- zlecenia kupna o wyższej cenie (kursie) realizowane
są

w pierwszej kolejności

- zlecenia sprzedaży o niższej cenie (kursie)
realizowane są
w pierwszej kolejności

Priorytet czasu:

- gdy dwa zlecenia mają taki sam kurs jako pierwsze

realizowane jest zlecenie wcześniejsze

O kolejności, w której realizowane są zlecenia decyduje

cena

i czas.
Ci którzy chcą kupić drożej mają pierwszeństwo przed

tymi,

którzy chcą kupić taniej.
Ci którzy chcą sprzedać taniej maja pierwszeństwo przed

tymi,

którzy chcą sprzedać drożej.

Leszek Pawłowicz, 2008/2009

Co to są Transakcje Pakietowe?

-

Zawierane poza systemem notowań

-

Zawierane między inwestorami, którzy
wcześniej uzgodnili wszystkie szczegóły
(cena, wielkość, termin realizacji)

-

Duża wartość transakcji

Leszek Pawłowicz, 2008/2009

Harmonogram notowań ciągłych na
GPW

08.30 – 09.00- składanie zleceń na otwarcie
09.00

- fixing na otwarcie (kurs

otwarcia)
09.30 – 16.10- notowania ciągłe
16.10 – 16.20- składanie zleceń na
zamknięcie
16.20

- fixing na zamknięcie

16.20 – 16.30- dogrywka
16.30 – 16.35- składanie zleceń na następny
dzień

Kurs zamknięcia – określony na podstawie zleceń,
które do tej pory nie zostały zrealizowane oraz zleceń
między 16.10
a 16.20.

Jeśli na fixingu nie dojdzie do zawarcia transakcji, to
kursem
zamknięcia jest kurs ostatniej transakcji z danej
sesji.

W ciągu 10 minut po fixingu inwestorzy mogą
składać zlecenia
i zawierać transakcje po kursie zamknięcia

Leszek Pawłowicz, 2008/2009

Zlecenie = informacja o tym co i na
jakich warunkach inwestor chce kupić
lub sprzedać



Jak składać zlecenia?

- przez internet
- przez telefon
- osobiście w domu maklerskim
- faxem

②

Są przekazywane do central domów
maklerskich, które sprawdzają czy inwestor
ma pieniądze lub walory

③

Zlecenie maklerskie złożone na giełdę trafia
do ARKUSZA ZLECEŃ, w którym wszystkie
zlecenia na dany instrument są
automatycznie porządkowane

i czekają na realizację (wg priorytetu ceny i

czasu)
ARKUSZ ZLECEŃ jest widoczny dla
inwestorów

Leszek Pawłowicz, 2008/2009

Rodzaje zleceń



Z LIMITEM CENY

②

BEZ LIMITU CENY

Z limitem

- inwestor określa maksymalny kurs

po którym jest

skłonny kupić

- sprzedawca określa minimalny kurs po

którym jest

skłonny sprzedać

Dotyczy tych, dla których cena jest ważniejsza niż czas

Bez limitu

, czyli „za wszelką cenę”. Są trzy

możliwości:

1.

PKC – po każdej cenie – chce zrealizować całość
zlecenia

2.

PCR – po cenie rynkowej, czyli po cenie najlepszego,

oczekującego z ARKUSZA zlecenia

przeciwnego – dotyczy

wyłącznie notowań ciągłych

3.

PCRO – po cenie na fixingu

- zlecenia te wpływają na kurs!

Leszek Pawłowicz, 2008/2009

Rodzaje zleceń – cd.

Dodatkowe warunki poza ceną i terminem

ważności to:

W

min

- z warunkiem minimalnej wielkości

wykonania,

tzn. aby zlecenie zostało wykonane w wielkości
nie mniejszej niż w zleceniu

LimAkt

- gdy cena osiagnie limit, zlecenie staje się

widoczne

na rynku jako PKC (Stop Loss)

- określa dwa limity, tzn. kiedy zlecenie staje się

widoczne

oraz limit po którym ma być zrealizowane

Leszek Pawłowicz, 2008/2009

Przykładowy ARKUSZ ZLECEŃ

Leszek Pawłowicz, 2008/2009

Źródło: J. Ziębiec, Zasady obrotu giełdowego. Poradnik dla inwestorów,
http://www.gpw.pl/zrodla/gpw/pdf/system_obrotu.pdf, s. 33

Przykłady znajdziesz na:
http://www.gpw.pl/zrodla/gpw/pdf/system_obrotu.p
df

Kupno

Sprzedaż

Liczba akcji

Cena

Cena

Liczba akcji

40

122

123

10

10

121

124

30

30

120

125

30

10

119

126

20

20

118

127

60

Zlecenia – krótka ściągawka
(1)

Leszek Pawłowicz, 2008/2009

Rodzaj

Użyteczność

Realizacja

Uwagi

Z limitem

Pozwala
kontrolować cenę
realizacji.

Możliwa jest częściowa realizacja,
lub zlecenie nie zostanie
zrealizowane, jeżeli po drugiej
stronie arkusza nie ma
dostatecznej ilości akcji lub zleceń
przeciwnych.

Najpowszechniejs
zy rodzaj zlecenia.

Rynkowe na
otwarcie/zamknię
cie
(PCRO)

Pozwala nabyć
akcje na
otwarciu/zamknięci
u sesji giełdowej.

Realizacja po kursie jednolitym
ustalonym na otwarcie/zamknięcie
notowań.

Rynkowe (PCR)

Pozwala
nabyć/sprzedać
akcje w trakcie
notowań ciągłych
po najlepszej cenie
na rynku.

Realizowane natychmiast po
wprowadzeniu po cenie pierwszego
najlepszego oczekującego w
arkuszu zlecenia przeciwnego.
Możliwa jest częściowa realizacja.

PKC

Pozwala
nabyć/sprzedać
wszystkie akcje po
rynkowej cenie.

Realizowane natychmiast w całości
po cenie rynkowej.

Może być
składane w każdej
fazie sesji z
wyjątkiem
dogrywki. Może
spowodować
zamrożenie
notowań.

Ważne do
pierwszego
wykonania WiN

Umożliwia kontrolę
momentu realizacji.

Musi być zrealizowane
natychmiast po wprowadzeniu.
Może być zrealizowane częściowo.

Zlecenia – krótka ściągawka
(2)

Leszek Pawłowicz, 2008/2009

Rodzaj

Użyteczność

Realizacja

Uwagi

Wykonaj lub
anuluj (WuA)

Umożliwia kontrolę
momentu realizacji.

Musi być realizowane natychmiast
po wprowadzeniu. Musi być
wykonane w całości lub jest
anulowane.

Z warunkiem
wielkości
minimalnej
(Wmin)

Umożliwia kontrolę
ilości kupionych/
sprzedanych
instrumentów
finansowych.

Zlecenie jest realizowane w całości
lub częściowo co najmniej w
określonej przez inwestora
minimalnej ilości.

Może być
odrzucone przez
system, jeżeli w
chwili przyjęcia
zlecenia układ
zleceń nie
pozwala na
realizację w
minimalnej ilości.

Z warunkiem
limitu aktywacji
– typ STOP LOSS

Umożliwia kupno/
sprzedaż całej ilości
instrumentów, jeżeli
cena osiągnęła
poziom ustalony
przez inwestora.

Po uaktywnieniu realizowane jak
zlecenie PKC.

Pozwala na
kontrolę poziomu
i ilości realizacji.

Źródło: J. Ziębiec, Zasady obrotu giełdowego. Poradnik dla inwestorów,
http://www.gpw.pl/zrodla/gpw/pdf/system_obrotu.pdf, s. 37

Inwestowanie wymaga znajomości
analizy fundamentalnej i technicznej

o

Analiza fundamentalna - w jakie akcje
inwestować?

o

Analiza techniczna – kiedy?

Leszek Pawłowicz, 2008/2009

Leszek Pawłowicz, 2008/2009

Ad.2. Analiza techniczna

(analiza wykresów), której

celem

jest prognoza przyszłych kursów (akcji walut,

surowców)

na podstawie cen historycznych.
Opiera się na założeniu, że ceny podlegają

trendom

i powtarzalnym schematom.
Ma pewne uzasadnienie psychologiczne związane
z zachowaniami „stadnymi” inwestorów

Ad.1. Analiza fundamentalna,

której celem jest

przewidywanie zmian kursu akcji spółki na

podstawie:

- uwarunkowań endogenicznych (sytuacji

finansowej,

perspektyw rozwoju, wyceny jej wartości, w

szczególności

CDF)
- uwarunkowań egzogenicznych (koniunktury

gospodarczej,

polityki fiskalnej i monetarnej, zdarzeń

politycznych,

uwarunkowań sektorowych)
Źródła informacji: prospekt emisyjny, okresowe

raporty,

analizy rynkowe, spotkania z

zarządami)

Codziennie publikowane są niektóre wskaźniki

analizy

fundamentalnej C/Z, C/WK, C/EBIT

SŁOWNIK

Depozyt zabezpieczający -

część wartości kontraktu

pobierana przez izbę rozliczeniową od uczestników rynku w
chwili zawarcia transakcji, w celu zagwarantowania
wypełnienia warunków kontraktu

w przyszłości

Pozycja długa -

kupno kontraktu terminowego

Pozycja krótka –

sprzedaż kontraktu terminowego

Rynek pierwotny –

proponowanie przez emitenta lub

pierwotnego właściciela nabycia akcji nowej emisji, nie
będących dotąd przedmiotem obrotu na giełdzie

Rynek podstawowy –

segment rynku giełdowego

przeznaczony dla instrumentów finansowych o najwyższej
płynności, których emitenci charakteryzują się m.in.
większym kapitałem i dłuższym okresem działalności

Rynek równoległy –

segment rynku giełdowego przeznaczony

dla instrumentów o niższej płynności, których emitenci
charakteryzują się mniejszym kapitałem i krótszym
okresem działalności

Leszek Pawłowicz, 2008/2009

Dlaczego warto inwestować przez
internet?



dostęp do rachunku w dowolnym momencie i miejscu



oszczędności czasu



niższe prowizje



możliwości obserwacji kursów on-line



szybki dostęp do analiz, raportów, rekomendacji



dostęp do tradycyjnych giełd (np. www.gpw.pl) za
pośrednictwem biur maklerskich



dostęp do transgranicznych platform MTF
(Multilateral Trading Facility) (np. www.chi-x.com)

•

możliwość inwestowania na wielu rynkach

•

do 10x taniej na europejskich giełdach

•

redukcje możliwości wpływu na rynek z powodu
dużej płynności

Leszek Pawłowicz, 2008/2009

Dlaczego warto inwestować przez
internet? – cd.



dostęp do transgranicznych i transsektorowych
platform MTF (np. www.stockbrokers.barclays.co.uk,
www.gftforex.com)

•

możliwość inwestowania na wielu rynkach

•

możliwość inwestowania w wielu sektorach

-

akcje, obligacje, inne produkty rynku
kapitałowego

-

rynek walutowy (Global Forex Trading)

-

rynek surowcowy (Online Commodity Trading)

Leszek Pawłowicz, 2008/2009

Dlaczego warto inwestować przez
internet? – cd.

Funkcje dostępne dla inwestujących przez internet:

o

Historia rachunku

o

Notowania giełdowe

o

Papiery wartościowe

o

Analizy i rekomendacje

o

Rekomendacje

o

Agencyjne serwisy informacyjne

o

Kontakt z maklerem

Leszek Pawłowicz, 2008/2009

Źródło: http://www.gpw.pl/zrodla/gpw/www_swf/gpw.html

Dlaczego warto inwestować przez
internet? – cd.

Jak to się robi w internecie?

o

Jak otworzyć rachunek inwestycyjny?

o

Jak wybrać zlecenie?

o

Jak dokonać transakcji?

o

Jak sprawdzić stan rachunku?

Leszek Pawłowicz, 2008/2009

Źródło: http://www.gpw.pl/zrodla/gpw/www_swf/gpw.html

Dlaczego warto inwestować w
instrumenty pochodne (derewaty)



możliwość zarabiania na spadku cen akcji i innych
instrumentów bazowych



inwestowanie z dźwignią finansową



niższe koszty transakcyjne niż na rynku akcji



możliwość wykorzystania derewatów w zarządzaniu
ryzykiem



obecność animatora, który przez stałe składanie
zleceń kupna

i sprzedaży ułatwia innym inwestorom zawieranie

transakcji

Leszek Pawłowicz, 2008/2009

Kontrakty terminowe

KUPUJĄCY

kontrakt terminowy

(OTWIERA DŁUGĄ

POZYCJĘ)

zobowiązuje się, że w dniu jego

wygaśnięcia (rozliczenia)

NABĘDZIE OKREŚLONĄ

ILOŚĆ

instrumentu bazowego

PO CENIE USTALONEJ

w chwili zawierania transakcji.

SPRZEDAJĄCY

kontrakt terminowy

(OTWIERA KRÓTKĄ

POZYCJĘ)

zobowiązuje się, że w dniu jego

wygaśnięcia

DOSTARCZY OKREŚLONĄ ILOŚĆ

instrumentu bazowego

PO CENIE USTALONEJ

w

chwili zawierania transakcji

Leszek Pawłowicz, 2008/2009

Kontrakty terminowe – WAŻNE

1.

Posiadając pozycję długą zarabiamy na wzroście,
natomiast zajmując pozycję krótką zarabiamy na
spadku instrumentu bazowego

2.

Kontrakty terminowe mogą być

rozliczane

pieniężnie

, oznacza to że zamiast dostarczenia

instrumentu bazowego następuje transfer określonej
kwoty pieniężnej

3.

Po zawarciu transakcji kontrakty terminowe nie
muszą być utrzymywane do dnia wygaśnięcia. Jeśli
chcesz zamknąć pozycję wcześniej, zawierasz
kontrakt na transakcję odwrotną, czyli:

•

zamykasz pozycję długą sprzedając kontrakt

•

zamykasz pozycję krótką kupując kontrakt

Leszek Pawłowicz, 2008/2009

Kontrakty terminowe - cd.

Depozyt zabezpieczający na rynku kontraktów

terminowych stanowi od kilku do kilkunastu procent.

Rozliczenia kontraktów są codzienne -> jeśli notowania

wzrosły to część depozytu zabezpieczającego
sprzedającego (inwestora posiadającego krótką
pozycję) transferowana jest na rachunek kupującego
(posiadającego długą pozycję) i vice versa.

Jeśli wskutek takich codziennych transferów wartość

depozytu inwestora, który błędnie przewidział
przyszłość, spadnie poniżej poziomu x, to biuro
maklerskie wezwie go do uzupełnienia depozytu.

Poziom dźwigni finansowej

zależy od poziomu depozytu

zabezpieczającego. Jeśli wynosi on np. 10% to
dźwignia 10:1.

Leszek Pawłowicz, 2008/2009

Kontrakty terminowe na akcje i indeksy

•

Każdy kontrakt na GPW opiewa na 100 akcji, a jego
wartość to 100 x aktualny kurs

•

Należy wpłacić depozyt zabezpieczający (od kilku do
kilkunastu procent wartości kontraktu)

•

Kontrakt na WIG-20 notowany jest w punktach, a
jego wartość to 10 zł x liczba punktów; np. 10 zł x
2000 punktów =

20.000 zł

Depozyt zabezpieczający ok. 10%, tzn. trzeba mieć
2000 zł aby obstawić kierunek zmian najważniejszego
indeksu GPW

Leszek Pawłowicz, 2008/2009

Kontrakty terminowe na waluty

•

GPW umożliwia zarabianie na spadku lub wzroście
EUR i USD

•

Dźwignia finansowa 1:20, ponieważ depozyt = 5%

•

Ceny są podawane w zł za 100 EUR lub USD

Leszek Pawłowicz, 2008/2009

Opcje

Leszek Pawłowicz, 2008/2009

OPCJA

Kupna

Sprzedaży

Nabywca

Nabywca

Sprzedawca

(wystawca)

Sprzedawca

(wystawca)

Posiadacz
długiej
pozycji

Prawo
kupna
instrumentu
bazowego

Posiadacz
krótkiej
pozycji

Obowiązek
sprzedaży
instrumentu
bazowego

Posiadacz
krótkiej
pozycji

Obowiązek
kupna
instrumentu
bazowego

Posiadacz
długiej
pozycji

Prawo
sprzedaży
instrumentu
bazowego

W

dniu jej wygaśnięcia

po

cenie wykonania

Rozliczanie opcji

Opcje na GPW są rozliczane w

sposób pieniężny

, co

oznacza, że nabywca opcji jest uprawniony do
otrzymania

kwoty rozliczenia

z opcji a wystawca jest

zobowiązany do jej zapłacenia.

Kwota rozliczenia to w przypadku opcji na WIG 20:

•

dla opcji kupna:
(WIG 20 w dniu wykonania – kurs wykonania) x 10 zł

•

dla opcji sprzedaży:
(kurs wykonania – WIG 20 w dniu wykonania) x 10 zł

Leszek Pawłowicz, 2008/2009

Rozliczanie opcji – cd.

Nabywca opcji

skorzysta z prawa gdy kwota rozliczenia

będzie dodatnia.

Musi za to zapłacić tzw.

premię opcji

, która jest

maksymalna kwota jaka nabywca może stracić.
Premia opcji na WIG 20 – kurs giełdowy x 10 zł

Wystawca opcji

musi wpłacić depozyt zabezpieczający.

Zarówno nabywca jak i wystawca opcji mogą w

dowolnym momencie zawrzeć odwrotną transakcję,
tzn. mogą zamknąć pozycję.

Leszek Pawłowicz, 2008/2009

Przykład opcji kupna

Wartość WIG 20 wynosi 3000 pkt. Nabywca opcji kupna

oczekuje, że będzie on rósł, kupuje opcję kupna z
kursem wykonania 3300 pkt. Kurs giełdowy wynosi
30 pkt, co oznacza,że inwestor płci premię 300 zł.

W dniu wykonania kurs okazał się 3600 pkt, a więc

nabywca (posiadacz długiej pozycji) otrzyma (3600 –
3300) x 10zł, czyli 3000 zł. Jego zysk wyniesie 3000 zł
– 300 zł (premia) = 2700 zł czyli stopa zwrotu wynosi
900%.

Leszek Pawłowicz, 2008/2009

Przykład opcji sprzedaży

Wartość WIG 20 wynosi 3000 pkt. Nabywca opcji

sprzedaży oczekuje spadku i kupuje opcję sprzedaży z
kursem wykonania 2800 pkt. Jej kurs giełdowy
wynosi 45 pkt, co oznacza że inwestor płci premię
450 zł.

W dniu wykonania kurs okazał się 2700 pkt, a więc

posiadacz pozycji długiej otrzyma od wystawcy (2800
– 2700) x 10zł, czyli 1000 zł. Jego zysk wyniesie 1000
zł – 450 zł (premia) = 550 zł, a stopa zwrotu wynosi
122%.

Leszek Pawłowicz, 2008/2009

Główne zalety sekurytyzacji aktywów:



łatwy sposób na pozyskanie kapitału bez utraty

kontroli
właścicielskiej



wyeliminowanie pośrednika w pozyskiwaniu funduszy



ograniczenie ryzyka dla inwestorów i jego

dokładniejsza
identyfikacja



zmniejszenie ryzyka rynkowego w spółce, która

dokonuje
sekurytyzacji



możliwość sterowania adekwatnością kapitałową przez

instytucje
finansowe

Pochodne kredytowe - sekurytyzacja

Leszek Pawłowicz, 2008/2009

Sekurytyzacja - podstawowe pojęcia:

• aranżer

- podmiot gospodarczy zamierzający
pozyskać kapitały

• SPV (specjal purpose vehicle)

- specjalnie utworzone

przedsiębiorstwo

lub fundusz, spółka celowa, emitent

•

ABS (asset backed securities)

- papiery wartościowe zabezpieczone
aktywami

•

agent usługowy (servicer)

- obsługuje wpływy od dłużników,
z reguły jest nim aranżer

Leszek Pawłowicz, 2008/2009

Pochodne kredytowe – sekurytyzacja
cd.

Agencja

ratingowa

Aranżer

(sprzedawca

aktywów)

Inwestorzy

Spółka celowa

(emitent)

Opłata za

rating

Ratin

g

Sprzeda

ż

aktywó

w

Emisja

ABS

Cena

nabycia

Wpływ

y
z

emisji

Typowa struktura przy emisji papierów wartościowych

opartych o aktywa

Leszek Pawłowicz, 2008/2009

Pochodne kredytowe – sekurytyzacja
cd.

Agent

usługowy

Aranżer

(sprzedawca

aktywów)

Inwestorzy

Spółka celowa

(emitent)

Opłata za

obsługę

Przekazan

ie

zobowiąza

ń

Spłata

odsetek

i rat

kapitałowych

Przepływ środków po emisji papierów wartościowych

opartych o aktywa

Spłata

zobowiąz

ań

Ubezpieczyciel

Opłata

za

ubezpieczenie

Ewentualna

wypłata

ubezpieczenia

Leszek Pawłowicz, 2008/2009

Pochodne kredytowe – sekurytyzacja
cd.

Spółka celowa

Dłużnicy

Inwestorzy

Spłata kapitału

i odsetek

Eksport

Przepływy środków w sekurytyzacji przyszłych należności

Aranżer

Środki

ponad

roszczenia

inwestorów

Kraj rozwinięty

Kraj rozwijający się

Spłata

należnoś

ci

Leszek Pawłowicz, 2008/2009

Pochodne kredytowe – sekurytyzacja
cd.

Transza 1

Pula kredytów

hipotecznych

Transza 2

SPV

(emitent CMO)

Spłata

kredytó

w

Typowa struktura CMO

Transza 3

Leszek Pawłowicz, 2008/2009

Pochodne kredytowe – sekurytyzacja
cd.

ZMIANA

OCZEKIWAŃ

WOBEC

SPRZEDAWCÓW

I POŚREDNIKÓW

SPADAJĄCE

CENY

NIERUCHOMOŚCI

(ZABEZPIECZEŃ)

ZAOSTRZENIE

POLITYKI

KREDYTOWEJ

ROSNĄCA

CENA

KREDYTU

WZROST

ZŁYCH

KREDYTÓW,

SPADEK POPYTU

NA KREDYT

SYTUACJA

EKONOMICZNA

GOSPODARSTW

DOMOWYCH

UTRATA

PŁYNNOŚCI

BANKI CENTRALNE,

ZARZĄDZANIE KRYZYSOWE

SPADEK
POPYTU

NA

NIERUCHOMOŚCI

KŁOPOTY

FINANSOWE

NABYWCÓW

OBLIGACJI

SPADEK

WARTOŚCI
OBLIGACJI

ZAGROŻENIE

DLA

DEPOZYTÓW

POLITYKA PIENIĘŻNA

BANKU CENTRALNEGO

OGRANICZENIE

BARIER

PO STRONIE

PODAŻY

NIERUCHOMOŚCI

NADZÓR

BANKOWY

Jakie są konsekwencje deflacji na rynku nieruchomości?

Mechanizm kryzysu kredytowego

Leszek Pawłowicz, 2008/2009

NADZÓR

BANKOWY

DYWERSYFIKACJA

POLITYKI

KREDYTOWEJ

STABILNA CENA

KREDYTU WSKUTEK

SUBSTYTUCJI KREDYTÓW

ZŁOTOWYCH PRZEZ CHF

POLITYKA PIENIĘŻNA

BANKU CENTRALNEGO

PRESJA

INWESTORÓW

STRATEGICZNYCH

SUBSTYTUCJA

KREDYTÓW

„PIERWOTNYCH”

PRZEZ „WTÓRNE”,

WZROST ŚREDNIEJ

WARTOŚCI KREDYTÓW

SYTUACJA

EKONOMICZNA

GOSPODARSTW

DOMOWYCH

PROBLEMY

Z ZASILANIEM

FINANSOWYM

EKSPANSJI

KREDYTOWEJ

SPADAJĄCE

CENY

NIERUCHOMOŚCI

(ZABEZPIECZEŃ)

SPADEK

DYNAMIKI

POPYTU

NA

NIERUCHOMOŚCI

WZMOŻONA

PODAŻ

NIERUCHOMOŚCI,

REAKCJA

NA SYTUACJĘ

W T-1

Sytuacja w Polsce w 2008 roku

Leszek Pawłowicz, 2008/2009

Integracja rynku finansowego
spowodowała,
że współczesny kryzys jest inny.

Co jest innego?



wydłużona faza ekspansji, większa głębokość załamania,

większe
rozmiary strat;



inne jest rozumienie ryzyka systemowego, większy zakres

protekcjonizmu i uzależnienia sektora finansowego od
banków
centralnych;



konflikt między kreowaniem wartości dla akcjonariuszy

a zarządzaniem ryzykiem w długim okresie czasu;



nowy mechanizm rozprzestrzeniania się kryzysu i

unikania ryzyka
przez uczestników rynku.

Leszek Pawłowicz, 2008/2009

BROKER

KREDYTOWY,
SPRZEDAWCA

KREDYTO-

BIORCY

BANK,

KREDYTO-

DAWCA

SPV

(SPÓŁKI

CELOWE)

DEPONENCI

AGENCJE

RATINGOWE

NABYWCY

POCHODNYCH

KREDYTOWYCH

zaciągają
kredyty
bez
wkładu
własnego

sprzedają
kredyty,
pobierają
opłaty,
nie
podejmują
ryzyka

sprzedają
kredyty,
pobierają
opłaty,
oceniają
ryzyko
kredytowe,
transferują
ryzyko
wykorzystuj
ąc
sekurytyzacj
ę

emitenci
pochodnych
kredytowych
, pobierają
opłaty,
transferują
ryzyko

oceniają
wiarygodnoś
ć papierów,
pobierają
opłaty od
emitenta,
nie
podejmują
ryzyka

płacą rachunki
(koszty ryzyka)
przy wsparciu
ze środków
publicznych

Unikanie ryzyka kredytowego przez uczestników
rynku finansowego

Leszek Pawłowicz, 2008/2009

Kluczowe kwestie polityki stabilności
na jednolitym rynku finansowym UE:



jaki model nadzoru nad transgranicznymi grupami

kapitałowymi?



kto pokryje koszty transgranicznego kryzysu?



czy normy adekwatności kapitałowej odpowiadają

przyrostowi
ryzyka rynkowego i systemowego w ostatnich 20 latach?



jaki będzie udział kapitału prywatnego w pokryciu

kosztów
ryzyka systemowego?



jakie konsekwencje poniosą podatnicy krajów

goszczących
i macierzystych?



jakie będą konsekwencje dla akcjonariuszy

mniejszościowych
spółek zależnych?

Leszek Pawłowicz, 2008/2009

INFORMACJA:

Kolokwium zaliczające wdw odbędzie się w dniu 19 stycznia
2009
o godzinie 15.15 w sali 311.

Do egzaminu w trybie normalnym mogą przystąpić
wyłącznie osoby, które uczestniczyły w kolokwium.

Ocena „dobry” lub wyższa z kolokwium może być na wniosek
studenta ocena zaliczającą wdw.

Do kolokwium obowiązują:

- wiadomości z wykładu

- wiadomości z publikacji na stronie www.gpw.pl:

- B. Duszek, Jak pozyskać kapitał z giełdy
- J. Ziebiec, Zasady obrotu giełdowego

- Inwestuj przez internet

Leszek Pawłowicz, 2008/2009