Etyka

Etyka

w

w

komunikowaniu

komunikowaniu

Zajęcia opracowała i prowadzi:

Zajęcia opracowała i prowadzi:

dr Krystyna Najder-Stefaniak

dr Krystyna Najder-Stefaniak

Zakład Filozofii

Zakład Filozofii

Katedra Edukacji i Kultury

Katedra Edukacji i Kultury

pokój 212 bud. 35

pokój 212 bud. 35

e-mail:

e-mail:

[e-mail]

[e-mail]

Celem zajęć jest

Celem zajęć jest

- zwrócenie uwagi na to, że

- zwrócenie uwagi na to, że

komunikowanie jest swego rodzaju działaniem

komunikowanie jest swego rodzaju działaniem

i jako takie

i jako takie

może i powinno być przedmiotem refleksji

może i powinno być przedmiotem refleksji

etycznej

etycznej

- zainspirowanie i przygotowanie do bardzo

- zainspirowanie i przygotowanie do bardzo

potrzebnej w kontekście zarówno

potrzebnej w kontekście zarówno

globalnych problemów cywilizacyjnych i

globalnych problemów cywilizacyjnych i

nowych możliwości, jakie stwarza technika,

nowych możliwości, jakie stwarza technika,

jak i

jak i

problemów interpersonalnych

problemów interpersonalnych

refleksji na temat:

refleksji na temat:

jakim wartościom służy, jakim może służyć

jakim wartościom służy, jakim może służyć

(perspektywa opisowa)

(perspektywa opisowa)

i

i

jakim powinno służyć (perspektywa

jakim powinno służyć (perspektywa

normatywna)

normatywna)

komunikowanie?

komunikowanie?

Literatura:

Literatura:

K. Wojtyła:

K. Wojtyła:

Elementarz etyczny,

Elementarz etyczny,

Wydawnictwo ANTYK, Lublin

Wydawnictwo ANTYK, Lublin

1983

1983

T. Ślipko:

T. Ślipko:

Zarys etyki ogólnej

Zarys etyki ogólnej

, Wydawnictwo WAM, Kraków

, Wydawnictwo WAM, Kraków

2004

2004

K. Najder-Stefaniak:

K. Najder-Stefaniak:

Specyfika etyki

Specyfika etyki

i

i

Kategorie etyki

Kategorie etyki

[w:]

[w:]

Wstęp do etyki biznesu

Wstęp do etyki biznesu

, Wydawnictwo SGGW, Warszawa 2007

, Wydawnictwo SGGW, Warszawa 2007

W. L. Rivers, C. Mathews,

W. L. Rivers, C. Mathews,

Etyka środków przekazu

Etyka środków przekazu

; Wyd.

; Wyd.

Artystyczne i filmowe, Warszawa 1995

Artystyczne i filmowe, Warszawa 1995

E. Fromm:

E. Fromm:

Niech się stanie człowiek. Z psychologii etyki,

Niech się stanie człowiek. Z psychologii etyki,

PWN,

PWN,

Warszawa-Wrocław 1996

Warszawa-Wrocław 1996

J.Condry, K.Popper :

J.Condry, K.Popper :

Telewizja - zagrożenie dla demokracji

Telewizja - zagrożenie dla demokracji

,

,

"Sic" Warszawa 1996

"Sic" Warszawa 1996

R. Legutko,

R. Legutko,

Etyka absolutna i społeczeństwo otwarte

Etyka absolutna i społeczeństwo otwarte

; Kraków

; Kraków

1998

1998

Treści kształcenia:

Treści kształcenia:

Wykłady:

Wykłady:

Ważne w refleksji etycznej pojęcia i kategorie:

Ważne w refleksji etycznej pojęcia i kategorie:

wolność, odpowiedzialność, dobro, cnota, wartość,

wolność, odpowiedzialność, dobro, cnota, wartość,

sprawiediwość;

sprawiediwość;

komunikowanie jako działanie i jako narzędzie

komunikowanie jako działanie i jako narzędzie

działania;

działania;

prakseologiczny a etyczny wymiar komunikowania;

prakseologiczny a etyczny wymiar komunikowania;

wartościowanie a ocenianie;

wartościowanie a ocenianie;

emet i aleteia, kłamstwo a fałsz,

emet i aleteia, kłamstwo a fałsz,

dobre i złe słowa z perspektywy prawdy, dobra i

dobre i złe słowa z perspektywy prawdy, dobra i

piękna; rodzaje języka według Waltera Beniamina;

piękna; rodzaje języka według Waltera Beniamina;

odpowiedzialność za słowa;

odpowiedzialność za słowa;

simulacrum; hipokryzja; mowa nienawiści;

simulacrum; hipokryzja; mowa nienawiści;

rodzaje spotkań według Martina Bubera;

rodzaje spotkań według Martina Bubera;

problem rozumienia; wartość dialogu (dialog,

problem rozumienia; wartość dialogu (dialog,

którego efektem jest mądrość - Sokrates, dialog,

którego efektem jest mądrość - Sokrates, dialog,

którego efektem jest emet – Martin Buber , dialog ,

którego efektem jest emet – Martin Buber , dialog ,

którego efektem jest synergia sensów, dialog ,

którego efektem jest synergia sensów, dialog ,

którego efektem jest konsensus);

którego efektem jest konsensus);

etyka w komunikowaniu

etyka w komunikowaniu

- komunikowanie dzieje się między nadawcą i

- komunikowanie dzieje się między nadawcą i

odbiorcą komunikatu,

odbiorcą komunikatu,

jego rezultat zależy od aktywności obu stron

jego rezultat zależy od aktywności obu stron

relacji komunikowania

relacji komunikowania

→ odpowiedzialność za ten rezultat dotyczy

→ odpowiedzialność za ten rezultat dotyczy

więc

więc

zarówno tego, kto wysyła komunikat, jak i

zarówno tego, kto wysyła komunikat, jak i

tego kto go odbiera

tego kto go odbiera

-

-

etyka jest nauką o dobrym działaniu,

etyka jest nauką o dobrym działaniu,

czyli takim, którego efektem jest dobro

czyli takim, którego efektem jest dobro

→ komunikowanie ma związek z działaniem

→ komunikowanie ma związek z działaniem

Czy komunikowanie jest działaniem?

Czy komunikowanie jest działaniem?

Żeby znaleźć odpowiedź na to pytanie musimy

Żeby znaleźć odpowiedź na to pytanie musimy

wiedzieć:

wiedzieć:

1) czym jest działanie?

1) czym jest działanie?

i

i

2) czym jest komunikowanie?

2) czym jest komunikowanie?

Działanie jest to aktywność celowa i

Działanie jest to aktywność celowa i

planowana

planowana

Działanie jest możliwe dzięki temu,

Działanie jest możliwe dzięki temu,

że człowiek umie myśleć pojęciami

że człowiek umie myśleć pojęciami

i może reagować

i może reagować

nie bezpośrednio na bodziec z otoczenia

nie bezpośrednio na bodziec z otoczenia

/czyli odreagować/

/czyli odreagować/

ale reagować na pojęcie, w którym zgromadził

ale reagować na pojęcie, w którym zgromadził

wiedzę na temat tego z czym się spotyka

wiedzę na temat tego z czym się spotyka

lub tego, co chce osiągnąć.

lub tego, co chce osiągnąć.

Komunikowanie jest aktywnością

Komunikowanie jest aktywnością

celową i planowaną.

celową i planowaną.

Jest więc działaniem.

Jest więc działaniem.

Jego specyfika polega na tym, że dzieje

Jego specyfika polega na tym, że dzieje

się bezpośrednio w wymiarze myślenia

się bezpośrednio w wymiarze myślenia

symbolicznego.

symbolicznego.

komunikowanie

komunikowanie



KOMUNIKACJA

KOMUNIKACJA

INTERPERSONALNA,

INTERPERSONALNA,

psychol.

psychol.

proces, dzięki

proces, dzięki

któremu jednostka

któremu jednostka

w bezpośrednim kontakcie

w bezpośrednim kontakcie

z inną osobą przekazuje

z inną osobą przekazuje

i otrzymuje informacje

i otrzymuje informacje



KOMUNIKOWANIE

KOMUNIKOWANIE

MASOWE,

MASOWE,

jedna z form

jedna z form

komunikowania,

komunikowania,

przekazywanie za

przekazywanie za

pośrednictwem urządzeń

pośrednictwem urządzeń

technicznych, tych samych

technicznych, tych samych

treści, skierowanych do

treści, skierowanych do

liczebnie wielkich,

liczebnie wielkich,

zróżnicowanych społecznie

zróżnicowanych społecznie

i anonimowych grup

i anonimowych grup

odbiorców. Przekazy docierają

odbiorców. Przekazy docierają

do nich szybko, mniej więcej

do nich szybko, mniej więcej

w tym samym czasie i na ogół

w tym samym czasie i na ogół

prędko dezaktualizują się;

prędko dezaktualizują się;

głównym składnikiem

głównym składnikiem

komunikowania masowego są

komunikowania masowego są

środki masowego przekazu.

środki masowego przekazu.

w procesie komunikacji interpersonalnej można wyodrębnić

w procesie komunikacji interpersonalnej można wyodrębnić

kilka etapów:

kilka etapów:

1) inicjująca, bardziej lub mniej świadoma intencja nadawcy

1) inicjująca, bardziej lub mniej świadoma intencja nadawcy

(osoby, która wytwarza przekaz) przekazania pewnej treści,

(osoby, która wytwarza przekaz) przekazania pewnej treści,

2) kodowanie, tj. przełożenie tych treści na określone

2) kodowanie, tj. przełożenie tych treści na określone

zachowania,

zachowania,

3) nadawanie, tj. przekazanie wiadomości za pośrednictwem

3) nadawanie, tj. przekazanie wiadomości za pośrednictwem

określonych zachowań,

określonych zachowań,

4) odbiór, tj. percepcja przez narządy zmysłów odbiorcy

4) odbiór, tj. percepcja przez narządy zmysłów odbiorcy

zachowań nadawcy,

zachowań nadawcy,

5) odkodowywanie, tj. przełożenie odebranych sygnałów na

5) odkodowywanie, tj. przełożenie odebranych sygnałów na

wiadomość,

wiadomość,

6) interpretacja wiadomości, tj. przypisanie jej przez odbiorcę

6) interpretacja wiadomości, tj. przypisanie jej przez odbiorcę

znaczenia w kontekście jego ogólnej wiedzy o świecie.

znaczenia w kontekście jego ogólnej wiedzy o świecie.

Przekazami (komunikatami) w komunikacji interpesonalnej są:

Przekazami (komunikatami) w komunikacji interpesonalnej są:

zachowania werbalne (wypowiedzi)

zachowania werbalne (wypowiedzi)

i

i

 niewerbalne

 niewerbalne

(mimika twarzy, kinezjetyka — pozycja ciała, postawa, gesty i in.

(mimika twarzy, kinezjetyka — pozycja ciała, postawa, gesty i in.

ruchy ciała, proksemika — przestrzenna odległość między

ruchy ciała, proksemika — przestrzenna odległość między

komunikującymi się osobami, parajęzyk — wysokość i natężenie

komunikującymi się osobami, parajęzyk — wysokość i natężenie

głosu, tempo mówienia, śmiech itp.).

głosu, tempo mówienia, śmiech itp.).

Jeśli treści przekazywane różnymi kanałami są sprzeczne, odbiorca

Jeśli treści przekazywane różnymi kanałami są sprzeczne, odbiorca

zwykle kieruje się przekazem niewerbalnym („mową ciała”).

zwykle kieruje się przekazem niewerbalnym („mową ciała”).

Komunikacja interpersonalna wymaga

Komunikacja interpersonalna wymaga

wspólnego dla nadawcy i odbiorcy kodu

wspólnego dla nadawcy i odbiorcy kodu

określającego relacje między

określającego relacje między

zachowaniami

zachowaniami

a

a

 treściami, które mają one oznaczać.

 treściami, które mają one oznaczać.

W komunikacji interspersonalnej

W komunikacji interspersonalnej

każdy komunikat jest zarazem bodźcem-przekazem

każdy komunikat jest zarazem bodźcem-przekazem

nadawcy dla odbiorcy

nadawcy dla odbiorcy

i

i

 reakcją nadawcy na wcześniejszy przekaz odbiorcy.

 reakcją nadawcy na wcześniejszy przekaz odbiorcy.

Człowiek w procesie komunikowania interpersonalnego pełni

Człowiek w procesie komunikowania interpersonalnego pełni

jednocześnie funkcję nadawcy przekazującego wiadomość

jednocześnie funkcję nadawcy przekazującego wiadomość

i odbiorcy — obserwuje, jakie wrażenie na rozmówcy wywołuje

i odbiorcy — obserwuje, jakie wrażenie na rozmówcy wywołuje

przekazywana wiadomość; także odbiorca przyjmujący

przekazywana wiadomość; także odbiorca przyjmujący

wiadomość przekazuje jednocześnie nadawcy swój stosunek

wiadomość przekazuje jednocześnie nadawcy swój stosunek

do odbieranych treści; działa tu więc pętla sprzężenia

do odbieranych treści; działa tu więc pętla sprzężenia

zwrotnego.

zwrotnego.

Etyka

Etyka

jest jednym z głównych i

jest jednym z głównych i

najbardziej ważkich działów

najbardziej ważkich działów

filozofii.

filozofii.

Należy odróżniać ją od

Należy odróżniać ją od

moralności

moralności

,

,

która jest

która jest

praktyką realizowania norm działania

praktyką realizowania norm działania

uznanych w danym środowisku lub w danej epoce

uznanych w danym środowisku lub w danej epoce

historycznej

historycznej

za ukierunkowujące to działanie ku dobru.

za ukierunkowujące to działanie ku dobru.

Etyka

Etyka

"

"

jest nauką

jest nauką

, jest zbiorem twierdzeń, sądów, które

, jest zbiorem twierdzeń, sądów, które

jakkolwiek niewątpliwie są nastawione na to, aby

jakkolwiek niewątpliwie są nastawione na to, aby

kierować czynami, niemniej znajdują się do tych

kierować czynami, niemniej znajdują się do tych

czynów w takim stosunku jak swoista

czynów w takim stosunku jak swoista

teoria

teoria

do

do

samej

samej

praktyki

praktyki

"

"

Problemem powiązania ogólnych zasad,

Problemem powiązania ogólnych zasad,

jakie znajdujemy w etyce, z konkretnymi

jakie znajdujemy w etyce, z konkretnymi

zachowaniami, które mają być przez te

zachowaniami, które mają być przez te

zasady kształtowane lub z ich perspektywy

zasady kształtowane lub z ich perspektywy

oceniane, zajmuje się

oceniane, zajmuje się

kazuistyka

kazuistyka

.

.

Jej przedmiotem są poszczególne fakty

Jej przedmiotem są poszczególne fakty

moralne postrzegane w kontekście

moralne postrzegane w kontekście

szczegółowych okoliczności wypływających z

szczegółowych okoliczności wypływających z

sytuacji, w jakiej działający człowiek się

sytuacji, w jakiej działający człowiek się

znalazł.

znalazł.

Będąc nauką etyka gwarantuje

Będąc nauką etyka gwarantuje

dążenie do tego,

dążenie do tego,

by normy postępowania człowieka

by normy postępowania człowieka

opierały się na

opierały się na

możliwie jak najgruntowniejszym poznaniu tego,

możliwie jak najgruntowniejszym poznaniu tego,

co dotyczy bytu ludzkiego oraz bytu w ogóle.

co dotyczy bytu ludzkiego oraz bytu w ogóle.

Ponadto jak każda nauka

Ponadto jak każda nauka

etyka odwołuje się do rozumu

etyka odwołuje się do rozumu

a swoje podstawy znajduje w refleksji filozoficznej.

a swoje podstawy znajduje w refleksji filozoficznej.

W aspekcie normatywnym jest etyka definiowana jako nauka

W aspekcie normatywnym jest etyka definiowana jako nauka

ustalająca

ustalająca

(na podstawie przyjętych ocen i norm

(na podstawie przyjętych ocen i norm

albo na podstawie odkrytych prawd i wartości)

albo na podstawie odkrytych prawd i wartości)

dyrektywy moralnego

dyrektywy moralnego

postępowania,

postępowania,

w aspekcie opisowym zaś

w aspekcie opisowym zaś

jako nauka podejmująca opis, analizę i wyjaśnianie

jako nauka podejmująca opis, analizę i wyjaśnianie

rzeczywiście istniejącej moralności.

rzeczywiście istniejącej moralności.

Różne sposoby uprawiania tej dyscypliny doprowadziły do

Różne sposoby uprawiania tej dyscypliny doprowadziły do

powstania

powstania

działów etyki:

działów etyki:

etyka normatywna

etyka normatywna

-

-

w ramach tego działu etycy ferują

w ramach tego działu etycy ferują

sądy etyczne i ich racjonalne uzasadnienie

sądy etyczne i ich racjonalne uzasadnienie

etologia moralności

etologia moralności

-

-

zajmuje się problematyką nie

zajmuje się problematyką nie

filozoficzną, lecz empiryczną, znajdujemy tu zagadnienia o

filozoficzną, lecz empiryczną, znajdujemy tu zagadnienia o

charakterze historycznym, socjologicznym i psychologicznym

charakterze historycznym, socjologicznym i psychologicznym

metaetyka

metaetyka

-

-

jest wyrazem charakterystycznej dla XX wieku

jest wyrazem charakterystycznej dla XX wieku

tendencji do analizy logicznej aparatu pojęciowego i sposobu

tendencji do analizy logicznej aparatu pojęciowego i sposobu

rozumowania,

rozumowania,

jej przedmiotem są gnoseologiczne, logiczne i metodologiczne

jej przedmiotem są gnoseologiczne, logiczne i metodologiczne

zagadnienia etyki normatywnej

zagadnienia etyki normatywnej

Metaetycy pomijają etologię moralności, ponieważ

Metaetycy pomijają etologię moralności, ponieważ

zagadnienia dotyczące gnoseologii i metodologii tej dyscypliny

zagadnienia dotyczące gnoseologii i metodologii tej dyscypliny

wiedzy zajmują się teoretycy w ramach metarefleksji

wiedzy zajmują się teoretycy w ramach metarefleksji

poświęconej naukom społecznym.

poświęconej naukom społecznym.

Metaetyka korzysta jednak z badań etologicznych w kwestii

Metaetyka korzysta jednak z badań etologicznych w kwestii

znaczenia terminów etycznych.

znaczenia terminów etycznych.