Teoria roli

społecznej

Definicja



Rola społeczna to zbiór społecznych oczekiwań
wobec jednostki i przysługujących jej
uprawnień, związanych z pozycją zajmowaną
przez nią w grupie lub w społeczeństwie.



Rola społeczna to inaczej funkcja, jaką
powinna pełnić dana osoba. Wszystkie role,
które występują w społeczeństwie, są zależne
od innych. Jeżeli ktoś sprawuje rolę ucznia, to
konieczne jest pełnienie przez inną osobę rolę
nauczyciela.



Rola społeczna może być przypisana, a także
osiągana. Istotną kwestią jest, że osoby które
pozostają w kontakcie z osobą pełniącą
określoną rolę społeczną, oczekują, że będzie
ona się zachowywać według ustalonego
wzoru.

Jeżeli rola społeczna jest pełniona przez
jednostkę przez stosunkowo długi okres
czasu, wpływa na jej cechy osobowościowe
.Istnieje również zjawisko negacji roli, które
polega na jej świadomym odrzuceniu tj.
postępowaniu przeciwnym do jej wymagań.

Cechy roli społecznej



Każda jednostka odgrywa w

społeczeństwie wiele ról,



role zakładają ideę wzajemności,



role różnią się w zależności od

społeczeństwa,



mogą być wykonywane przez wielu ludzi,



zmieniają się z upływem lat,



posiadają różny stopień przymusu,



standaryzują zachowania jednostek.

Rola społeczna a pozycja
społeczna



Pojęcie roli społecznej związane jest z

pojęciem pozycji społecznej. Pozycja

społeczna to sposób usytuowania

człowieka w zbiorowości. W

społeczeństwie każdy człowiek należy

do zbiorowości, a w każdej z nich

zajmuje jakąś pozycję. Każdy z nas

zajmuje jednocześnie lub kolejno w

swoim życiu wiele pozycji- tyle do ilu

zbiorowości należy.

Elementy konstrukcji roli
społecznej



Zachowania nakazane- schemat

obowiązujących zasad postępowania (np. w

przypadku matki zaliczylibyśmy zapewnienie

dziecku opieki i warunków rozwoju).



Zachowania zakazane- schemat

zakazanych zasad postępowania (np.

katowanie i głodzenie dziecka).



Margines swobody- poszczególne role

różnią się szerokością marginesu (np. zakres i

stopień okazywanych uczuć, opowiadanie

bajek, całowanie na dobranoc itp.).

Konflikt ról



Konflikt ról następuje wtedy, gdy różne
jego role wymagają w tym samym
czasie sprzecznych ze sobą zachowań.
Konfliktów nie można w pełni uniknąć,
ale można je minimalizować poprzez
odpowiedni dobór ról społecznych.

Dobór ról



Pozycje osiągane, a więc te, na których
zajęcie człowiek ma wpływ, mogą być
tak dobierane, aby związane z nimi role
nie kolidowały z pozostałymi.

Dwa kierunki
zainteresowań rolą
społeczną



Podejście funkcjonalno-
strukturalne:



role jako czynniki porządkujące
rzeczywistość społeczną i składniki
struktury społecznej,



role jako czynnik stabilizacji społecznej,



zbiorowość rozumiana jako układ ról,



normy obyczajowe- zachowanie się w
różnych sytuacjach.



Podejście interakcyjne:



role społeczne pojmowane są tutaj nie
jako coś gotowego i z zewnątrz
narzucanego człowiekowi, ale jako coś,
co wciąż powstaje w procesach
międzyosobniczych interakcji,



zwraca się uwagę nie na to jakie role
są, a na to jak są odgrywane.