Kultura a komunikacja
Kultura a komunikacja
„culture is communication
„culture is communication
and communication is culture” – E.T. Hall
and communication is culture” – E.T. Hall
Dr Magdalena Sacha
Dr Magdalena Sacha
–
–
I rok WOK
I rok WOK
Kultura a komunikacja
Kultura a komunikacja
„culture is communication
„culture is communication
and communication is culture” – E.T. Hall
and communication is culture” – E.T. Hall
Dr Magdalena Sacha
Dr Magdalena Sacha
–
–
I rok WOK
I rok WOK
Repetitio est mater
Repetitio est mater
studiorum
studiorum
Najważniejsze cechy języka ludzkiego:
Najważniejsze cechy języka ludzkiego:
Dwustopniowość struktury
Dwustopniowość struktury
Produktywność
Produktywność
Arbitralność
Arbitralność
Autonomiczność
Autonomiczność
Transmisja kulturowa
Transmisja kulturowa
Semantyczność
Semantyczność
Repetitio est mater
Repetitio est mater
studiorum
studiorum
Język jako forma symboliczna
Język jako forma symboliczna
w koncepcji Ernsta Cassirera
w koncepcji Ernsta Cassirera
Język jako system znaków
Język jako system znaków
w koncepcji strukturalistycznej
w koncepcji strukturalistycznej
Znak: jaka jest relacja pomiędzy warstwą
Znak: jaka jest relacja pomiędzy warstwą
znaczoną, warstwą znaczącą a światem
znaczoną, warstwą znaczącą a światem
rzeczywistym?
rzeczywistym?
Repetitio est mater
Repetitio est mater
studiorum
studiorum
KONCEPCJA ETNOLINGWISTYCZNA
KONCEPCJA ETNOLINGWISTYCZNA
Hipoteza „światów myślowych”
Hipoteza „światów myślowych”
Sapira-Whorfa
Sapira-Whorfa
Język jako interpretant kultury
Język jako interpretant kultury
KONCEPCJA STRUKTURALISTYCZNA
KONCEPCJA STRUKTURALISTYCZNA
Język i kultura jako system:
Język i kultura jako system:
od de Saussure’a do Levi-Straussa
od de Saussure’a do Levi-Straussa
Język jako warunek kultury
Język jako warunek kultury
Etnolingwistyka -
Etnolingwistyka -
socjolingwistyka
socjolingwistyka
Dzielimy świat na części, porządkujemy go
Dzielimy świat na części, porządkujemy go
za pomocą pojęć, przypisujemy mu sens
za pomocą pojęć, przypisujemy mu sens
w określony sposób, ponieważ jesteśmy
w określony sposób, ponieważ jesteśmy
sygnatariuszami umowy, by czynić to tak
sygnatariuszami umowy, by czynić to tak
właśnie, a nie inaczej: umowy, która obowiązuje
właśnie, a nie inaczej: umowy, która obowiązuje
w naszej społeczności językowej i którą
w naszej społeczności językowej i którą
skodyfikowano we wzorcach naszego języka.
skodyfikowano we wzorcach naszego języka.
Umowę tę zawarliśmy implicite i nigdy nie
Umowę tę zawarliśmy implicite i nigdy nie
została ona spisana, ale jej warunki obowiązują
została ona spisana, ale jej warunki obowiązują
bezwzględnie.
bezwzględnie.
Benjamin Lee Whorf, „Język, myśl i rzeczywistość” (1981)
Benjamin Lee Whorf, „Język, myśl i rzeczywistość” (1981)
Strukturalizm – podstawowe
Strukturalizm – podstawowe
tezy
tezy
1.
1.
Każdy system należy traktować jako
Każdy system należy traktować jako
zespół współoddziałujących elementów,
zespół współoddziałujących elementów,
z których żadnego nie można rozważać
z których żadnego nie można rozważać
w izolacji.
w izolacji.
2.
2.
Należy wyśledzić strukturę, która kryje
Należy wyśledzić strukturę, która kryje
się poza tym, co jest bezpośrednio
się poza tym, co jest bezpośrednio
dostępne dla obserwacji.
dostępne dla obserwacji.
3.
3.
Zarówno struktura znajdująca się pod
Zarówno struktura znajdująca się pod
tym, co bezpośrednio widzialne, jak i ono
tym, co bezpośrednio widzialne, jak i ono
samo, są produktami strukturalnych
samo, są produktami strukturalnych
właściwości ludzkiego umysłu.
właściwości ludzkiego umysłu.
Strukturalizm – podstawowe
Strukturalizm – podstawowe
tezy
tezy
4. We wszystkich naukach społecznych i
4. We wszystkich naukach społecznych i
humanistycznych można i należy stosować
humanistycznych można i należy stosować
metody lingwistyki.
metody lingwistyki.
5. Kulturę należy analizować w kategoriach
5. Kulturę należy analizować w kategoriach
binarnych opozycji, na przykład „dobry-
binarnych opozycji, na przykład „dobry-
zły”.
zły”.
6. Badania synchroniczne (statyczne) należy
6. Badania synchroniczne (statyczne) należy
odróżniać od diachronicznych
odróżniać od diachronicznych
(uchwytujących zmianę).
(uchwytujących zmianę).
7. W różnych aspektach i sferach życia
7. W różnych aspektach i sferach życia
społecznego należy szukać podobnych
społecznego należy szukać podobnych
struktur.
struktur.
Czesław Miłosz –
Czesław Miłosz –
Strukturalizm
Strukturalizm
(1965)
(1965)
Byłem na odczycie strukturalisty, mówił nadzwyczaj
Byłem na odczycie strukturalisty, mówił nadzwyczaj
inteligentnie i jego francuskie łapki nadzwyczaj
inteligentnie i jego francuskie łapki nadzwyczaj
inteligentnie trzymały papierosa.
inteligentnie trzymały papierosa.
Chciałem wstać i powiedzieć: ty, na tej ziemi wycia i
Chciałem wstać i powiedzieć: ty, na tej ziemi wycia i
rzygowin, na tej ziemi dręczonego wszelkiego
rzygowin, na tej ziemi dręczonego wszelkiego
żywego stworzenia i mojej ludzkiej rozpaczy, ty,
żywego stworzenia i mojej ludzkiej rozpaczy, ty,
naukowcu, świnio.
naukowcu, świnio.
Niech zaświadczy wielkie plemię umarłych, patrz,
Niech zaświadczy wielkie plemię umarłych, patrz,
napierają ich twarze, jak słono i gorzko ustom,
napierają ich twarze, jak słono i gorzko ustom,
kiedy językiem dotknięte już ma objawić się
kiedy językiem dotknięte już ma objawić się
słowo.
słowo.
Słowo jedno jedyne i jedno znaczące, które
Słowo jedno jedyne i jedno znaczące, które
rozlegając się od niebios do piekieł przywróci ład
rozlegając się od niebios do piekieł przywróci ład
utracony, słowo którego nie ma i ten szum jak
utracony, słowo którego nie ma i ten szum jak
lasu czy morza to tylko bełkot i płacz.
lasu czy morza to tylko bełkot i płacz.
Cóż ja z moją głupotą przeciw tobie, kolekcjonerowi
Cóż ja z moją głupotą przeciw tobie, kolekcjonerowi
zamrożonych łez albo przeciw komputerom w
zamrożonych łez albo przeciw komputerom w
Lawrence Laboratory?
Lawrence Laboratory?
Ja śmieszny, tak samo jak wtedy kiedy byłem mały i
Ja śmieszny, tak samo jak wtedy kiedy byłem mały i
próbowałem bronić świętych gajów czy góry Synaj
próbowałem bronić świętych gajów czy góry Synaj
czy Patmos, nie rozumiejąc czego bronię i czemu.
czy Patmos, nie rozumiejąc czego bronię i czemu.
Bo dzieci podskakiwały i rymowały wyrazy i jeden
Bo dzieci podskakiwały i rymowały wyrazy i jeden
chłopczyk śpiewał: „matka-szmatka”, „matka-
chłopczyk śpiewał: „matka-szmatka”, „matka-
szmatka”, a ja nagle rzuciłem się na niego kopiąc
szmatka”, a ja nagle rzuciłem się na niego kopiąc
i gryząc.
i gryząc.
KONTYNUACJE
KONTYNUACJE
Etnolingwistyka
Etnolingwistyka
– kontynuowana przez
– kontynuowana przez
antropologię kognitywną (np. Lakoff, Johnson)
antropologię kognitywną (np. Lakoff, Johnson)
Strukturalizm
Strukturalizm
– kontynuowany przez
– kontynuowany przez
antropologię strukturalną oraz semiotykę
antropologię strukturalną oraz semiotykę
Językoznawstwo: F. de Saussure
Językoznawstwo: F. de Saussure
Antropologia: C. Levi-Strauss
Antropologia: C. Levi-Strauss
Krytyka literacka: R. Jakobson, R. Barthes
Krytyka literacka: R. Jakobson, R. Barthes
Psychoanaliza: J. Lacan
Psychoanaliza: J. Lacan
Historia idei: M. Foucault
Historia idei: M. Foucault
Teoria marksistowska: L. Althusser
Teoria marksistowska: L. Althusser
KOMUNIKACJA
KOMUNIKACJA
Communicare – „dzielić, brać udział”
Communicare – „dzielić, brać udział”
Communis – „wspólny, powszechny;
Communis – „wspólny, powszechny;
ogólny, pospolity”
ogólny, pospolity”
Komunikacja – modele
Komunikacja – modele
Matematyczna teoria komunikacji
Matematyczna teoria komunikacji
Claude’a Shannona (1949)
Claude’a Shannona (1949)
Model komunikacji werbalnej Romana
Model komunikacji werbalnej Romana
Jakobsona (1960)
Jakobsona (1960)
-------------------------------------------
-------------------------------------------
Model „orkiestry”
Model „orkiestry”
Model „telegraficzny”
Model „telegraficzny”
Romana Jakobsona
Romana Jakobsona
AKT KOMUNIKACJI
AKT KOMUNIKACJI
NADAWCA
NADAWCA
Kontekst
Kontekst
Komunikat
Komunikat
Kontakt
Kontakt
Kod
Kod
ODBIORCA
ODBIORCA
FUNKCJE JĘZYKA
FUNKCJE JĘZYKA
Ekspresywna
Ekspresywna
Symboliczna
Symboliczna
Poetycka
Poetycka
Fatyczna
Fatyczna
Metajęzykowa
Metajęzykowa
Impresywna
Impresywna
Język a hierarchia władzy
Język a hierarchia władzy
Jak oceniają Państwo relację (dystans
Jak oceniają Państwo relację (dystans
społeczny) pomiędzy nadawcą a
społeczny) pomiędzy nadawcą a
odbiorcą przykładowych
odbiorcą przykładowych
komunikatów?
komunikatów?
Jak powszechnie wiadomo…
Jak powszechnie wiadomo…
My to wiemy dobrze.
My to wiemy dobrze.
No i co ty tam wiesz!
No i co ty tam wiesz!
Jak się dziś czujemy? (u lekarza)
Jak się dziś czujemy? (u lekarza)
Kod ograniczony i kod
Kod ograniczony i kod
rozbudowany wg Basila
rozbudowany wg Basila
Bernsteina
Bernsteina
1.
1.
Krótkie, proste
Krótkie, proste
gramatycznie zdania z
gramatycznie zdania z
przewagą trybu czynnego.
przewagą trybu czynnego.
2.
2.
Powtarzające się, te same
Powtarzające się, te same
spójniki.
spójniki.
3.
3.
Rzadkie używanie zdań
Rzadkie używanie zdań
podrzędnych.
podrzędnych.
4.
4.
Niezgodność podmiotów
Niezgodność podmiotów
w ciągu zdań.
w ciągu zdań.
5.
5.
Ograniczona liczba
Ograniczona liczba
przymiotników i
przymiotników i
przysłówków.
przysłówków.
6.
6.
Użycie partykuł
Użycie partykuł
wzmacniających.
wzmacniających.
7.
7.
Wbudowanie oceny
Wbudowanie oceny
mówiącego w strukturę
mówiącego w strukturę
zdania.
zdania.
1.
1.
Ścisły szyk gramatyczny
Ścisły szyk gramatyczny
i składnia.
i składnia.
2.
2.
Zróżnicowane użycie
Zróżnicowane użycie
spójników.
spójników.
3.
3.
Skomplikowane gramatycznie
Skomplikowane gramatycznie
konstrukcje zdań (użycie zdań
konstrukcje zdań (użycie zdań
podrzędnych).
podrzędnych).
4.
4.
Częste użycie zaimka 1 os. l.
Częste użycie zaimka 1 os. l.
poj.
poj.
5.
5.
Zróżnicowane użycie
Zróżnicowane użycie
przymiotników i przysłówków.
przymiotników i przysłówków.
6.
6.
Ocena mówiącego wyrażana
Ocena mówiącego wyrażana
przez strukturę i szyk zdań.
przez strukturę i szyk zdań.
Znów różne światy!
Znów różne światy!
Bernstein: bada język funkcjonujący w ramach
Bernstein: bada język funkcjonujący w ramach
pozornie homogenicznej wspólnoty, podzielonej
pozornie homogenicznej wspólnoty, podzielonej
jednak klasowo – sukces uzyska ten, kto
jednak klasowo – sukces uzyska ten, kto
opanuje język klasy dominującej.
opanuje język klasy dominującej.
Kod rozbudowany
Kod rozbudowany
: oparty na operacjach
: oparty na operacjach
logicznych i pojęciach abstrakcyjnych
logicznych i pojęciach abstrakcyjnych
Kod ograniczony
Kod ograniczony
: konkretny, uzależniony od
: konkretny, uzależniony od
kontekstu, nastawiony na wychwytywanie
kontekstu, nastawiony na wychwytywanie
podobieństw i jedności a nie różnic
podobieństw i jedności a nie różnic