Kultura a komunikacja

Kultura a komunikacja

„culture is communication

„culture is communication

and communication is culture” – E.T. Hall

and communication is culture” – E.T. Hall

Dr Magdalena Sacha

Dr Magdalena Sacha

–

–

I rok WOK

I rok WOK

Repetitio est mater

Repetitio est mater

studiorum

studiorum

Najważniejsze cechy języka ludzkiego:

Najważniejsze cechy języka ludzkiego:



Dwustopniowość struktury

Dwustopniowość struktury



Produktywność

Produktywność



Arbitralność

Arbitralność



Autonomiczność

Autonomiczność



Transmisja kulturowa

Transmisja kulturowa



Semantyczność

Semantyczność

Repetitio est mater

Repetitio est mater

studiorum

studiorum



Język jako forma symboliczna

Język jako forma symboliczna

w koncepcji Ernsta Cassirera

w koncepcji Ernsta Cassirera



Język jako system znaków

Język jako system znaków

w koncepcji strukturalistycznej

w koncepcji strukturalistycznej



Znak: jaka jest relacja pomiędzy warstwą

Znak: jaka jest relacja pomiędzy warstwą

znaczoną, warstwą znaczącą a światem

znaczoną, warstwą znaczącą a światem

rzeczywistym?

rzeczywistym?

Repetitio est mater

Repetitio est mater

studiorum

studiorum



KONCEPCJA ETNOLINGWISTYCZNA

KONCEPCJA ETNOLINGWISTYCZNA

Hipoteza „światów myślowych”

Hipoteza „światów myślowych”

Sapira-Whorfa

Sapira-Whorfa



Język jako interpretant kultury

Język jako interpretant kultury



KONCEPCJA STRUKTURALISTYCZNA

KONCEPCJA STRUKTURALISTYCZNA

Język i kultura jako system:

Język i kultura jako system:

od de Saussure’a do Levi-Straussa

od de Saussure’a do Levi-Straussa



Język jako warunek kultury

Język jako warunek kultury

Etnolingwistyka -

Etnolingwistyka -

socjolingwistyka

socjolingwistyka



Dzielimy świat na części, porządkujemy go

Dzielimy świat na części, porządkujemy go

za pomocą pojęć, przypisujemy mu sens

za pomocą pojęć, przypisujemy mu sens

w określony sposób, ponieważ jesteśmy

w określony sposób, ponieważ jesteśmy

sygnatariuszami umowy, by czynić to tak

sygnatariuszami umowy, by czynić to tak

właśnie, a nie inaczej: umowy, która obowiązuje

właśnie, a nie inaczej: umowy, która obowiązuje

w naszej społeczności językowej i którą

w naszej społeczności językowej i którą

skodyfikowano we wzorcach naszego języka.

skodyfikowano we wzorcach naszego języka.

Umowę tę zawarliśmy implicite i nigdy nie

Umowę tę zawarliśmy implicite i nigdy nie

została ona spisana, ale jej warunki obowiązują

została ona spisana, ale jej warunki obowiązują

bezwzględnie.

bezwzględnie.



Benjamin Lee Whorf, „Język, myśl i rzeczywistość” (1981)

Benjamin Lee Whorf, „Język, myśl i rzeczywistość” (1981)

Strukturalizm – podstawowe

Strukturalizm – podstawowe

tezy

tezy

1.

1.

Każdy system należy traktować jako

Każdy system należy traktować jako

zespół współoddziałujących elementów,

zespół współoddziałujących elementów,

z których żadnego nie można rozważać

z których żadnego nie można rozważać

w izolacji.

w izolacji.

2.

2.

Należy wyśledzić strukturę, która kryje

Należy wyśledzić strukturę, która kryje

się poza tym, co jest bezpośrednio

się poza tym, co jest bezpośrednio

dostępne dla obserwacji.

dostępne dla obserwacji.

3.

3.

Zarówno struktura znajdująca się pod

Zarówno struktura znajdująca się pod

tym, co bezpośrednio widzialne, jak i ono

tym, co bezpośrednio widzialne, jak i ono

samo, są produktami strukturalnych

samo, są produktami strukturalnych

właściwości ludzkiego umysłu.

właściwości ludzkiego umysłu.

Strukturalizm – podstawowe

Strukturalizm – podstawowe

tezy

tezy

4. We wszystkich naukach społecznych i

4. We wszystkich naukach społecznych i

humanistycznych można i należy stosować

humanistycznych można i należy stosować

metody lingwistyki.

metody lingwistyki.

5. Kulturę należy analizować w kategoriach

5. Kulturę należy analizować w kategoriach

binarnych opozycji, na przykład „dobry-

binarnych opozycji, na przykład „dobry-

zły”.

zły”.

6. Badania synchroniczne (statyczne) należy

6. Badania synchroniczne (statyczne) należy

odróżniać od diachronicznych

odróżniać od diachronicznych

(uchwytujących zmianę).

(uchwytujących zmianę).

7. W różnych aspektach i sferach życia

7. W różnych aspektach i sferach życia

społecznego należy szukać podobnych

społecznego należy szukać podobnych

struktur.

struktur.

Czesław Miłosz –

Czesław Miłosz –

Strukturalizm

Strukturalizm

(1965)

(1965)

Byłem na odczycie strukturalisty, mówił nadzwyczaj

Byłem na odczycie strukturalisty, mówił nadzwyczaj

inteligentnie i jego francuskie łapki nadzwyczaj

inteligentnie i jego francuskie łapki nadzwyczaj

inteligentnie trzymały papierosa.

inteligentnie trzymały papierosa.

Chciałem wstać i powiedzieć: ty, na tej ziemi wycia i

Chciałem wstać i powiedzieć: ty, na tej ziemi wycia i

rzygowin, na tej ziemi dręczonego wszelkiego

rzygowin, na tej ziemi dręczonego wszelkiego

żywego stworzenia i mojej ludzkiej rozpaczy, ty,

żywego stworzenia i mojej ludzkiej rozpaczy, ty,

naukowcu, świnio.

naukowcu, świnio.

Niech zaświadczy wielkie plemię umarłych, patrz,

Niech zaświadczy wielkie plemię umarłych, patrz,

napierają ich twarze, jak słono i gorzko ustom,

napierają ich twarze, jak słono i gorzko ustom,

kiedy językiem dotknięte już ma objawić się

kiedy językiem dotknięte już ma objawić się

słowo.

słowo.

Słowo jedno jedyne i jedno znaczące, które

Słowo jedno jedyne i jedno znaczące, które

rozlegając się od niebios do piekieł przywróci ład

rozlegając się od niebios do piekieł przywróci ład

utracony, słowo którego nie ma i ten szum jak

utracony, słowo którego nie ma i ten szum jak

lasu czy morza to tylko bełkot i płacz.

lasu czy morza to tylko bełkot i płacz.

Cóż ja z moją głupotą przeciw tobie, kolekcjonerowi

Cóż ja z moją głupotą przeciw tobie, kolekcjonerowi

zamrożonych łez albo przeciw komputerom w

zamrożonych łez albo przeciw komputerom w

Lawrence Laboratory?

Lawrence Laboratory?

Ja śmieszny, tak samo jak wtedy kiedy byłem mały i

Ja śmieszny, tak samo jak wtedy kiedy byłem mały i

próbowałem bronić świętych gajów czy góry Synaj

próbowałem bronić świętych gajów czy góry Synaj

czy Patmos, nie rozumiejąc czego bronię i czemu.

czy Patmos, nie rozumiejąc czego bronię i czemu.

Bo dzieci podskakiwały i rymowały wyrazy i jeden

Bo dzieci podskakiwały i rymowały wyrazy i jeden

chłopczyk śpiewał: „matka-szmatka”, „matka-

chłopczyk śpiewał: „matka-szmatka”, „matka-

szmatka”, a ja nagle rzuciłem się na niego kopiąc

szmatka”, a ja nagle rzuciłem się na niego kopiąc

i gryząc.

i gryząc.

KONTYNUACJE

KONTYNUACJE



Etnolingwistyka

Etnolingwistyka

– kontynuowana przez

– kontynuowana przez

antropologię kognitywną (np. Lakoff, Johnson)

antropologię kognitywną (np. Lakoff, Johnson)



Strukturalizm

Strukturalizm

– kontynuowany przez

– kontynuowany przez

antropologię strukturalną oraz semiotykę

antropologię strukturalną oraz semiotykę

Językoznawstwo: F. de Saussure

Językoznawstwo: F. de Saussure

Antropologia: C. Levi-Strauss

Antropologia: C. Levi-Strauss

Krytyka literacka: R. Jakobson, R. Barthes

Krytyka literacka: R. Jakobson, R. Barthes

Psychoanaliza: J. Lacan

Psychoanaliza: J. Lacan

Historia idei: M. Foucault

Historia idei: M. Foucault

Teoria marksistowska: L. Althusser

Teoria marksistowska: L. Althusser

KOMUNIKACJA

KOMUNIKACJA



Communicare – „dzielić, brać udział”

Communicare – „dzielić, brać udział”



Communis – „wspólny, powszechny;

Communis – „wspólny, powszechny;

ogólny, pospolity”

ogólny, pospolity”

Komunikacja – modele

Komunikacja – modele



Matematyczna teoria komunikacji

Matematyczna teoria komunikacji

Claude’a Shannona (1949)

Claude’a Shannona (1949)



Model komunikacji werbalnej Romana

Model komunikacji werbalnej Romana

Jakobsona (1960)

Jakobsona (1960)

-------------------------------------------

-------------------------------------------



Model „orkiestry”

Model „orkiestry”

Model „telegraficzny”

Model „telegraficzny”

Romana Jakobsona

Romana Jakobsona

AKT KOMUNIKACJI

AKT KOMUNIKACJI



NADAWCA

NADAWCA

Kontekst

Kontekst

Komunikat

Komunikat

Kontakt

Kontakt

Kod

Kod



ODBIORCA

ODBIORCA

FUNKCJE JĘZYKA

FUNKCJE JĘZYKA

Ekspresywna

Ekspresywna

Symboliczna

Symboliczna

Poetycka

Poetycka

Fatyczna

Fatyczna

Metajęzykowa

Metajęzykowa

Impresywna

Impresywna

Język a hierarchia władzy

Język a hierarchia władzy



Jak oceniają Państwo relację (dystans

Jak oceniają Państwo relację (dystans

społeczny) pomiędzy nadawcą a

społeczny) pomiędzy nadawcą a

odbiorcą przykładowych

odbiorcą przykładowych

komunikatów?

komunikatów?



Jak powszechnie wiadomo…

Jak powszechnie wiadomo…



My to wiemy dobrze.

My to wiemy dobrze.



No i co ty tam wiesz!

No i co ty tam wiesz!



Jak się dziś czujemy? (u lekarza)

Jak się dziś czujemy? (u lekarza)

Kod ograniczony i kod

Kod ograniczony i kod

rozbudowany wg Basila

rozbudowany wg Basila

Bernsteina

Bernsteina

1.

1.

Krótkie, proste

Krótkie, proste

gramatycznie zdania z

gramatycznie zdania z

przewagą trybu czynnego.

przewagą trybu czynnego.

2.

2.

Powtarzające się, te same

Powtarzające się, te same

spójniki.

spójniki.

3.

3.

Rzadkie używanie zdań

Rzadkie używanie zdań

podrzędnych.

podrzędnych.

4.

4.

Niezgodność podmiotów

Niezgodność podmiotów

w ciągu zdań.

w ciągu zdań.

5.

5.

Ograniczona liczba

Ograniczona liczba

przymiotników i

przymiotników i

przysłówków.

przysłówków.

6.

6.

Użycie partykuł

Użycie partykuł

wzmacniających.

wzmacniających.

7.

7.

Wbudowanie oceny

Wbudowanie oceny

mówiącego w strukturę

mówiącego w strukturę

zdania.

zdania.

1.

1.

Ścisły szyk gramatyczny

Ścisły szyk gramatyczny

i składnia.

i składnia.

2.

2.

Zróżnicowane użycie

Zróżnicowane użycie

spójników.

spójników.

3.

3.

Skomplikowane gramatycznie

Skomplikowane gramatycznie

konstrukcje zdań (użycie zdań

konstrukcje zdań (użycie zdań

podrzędnych).

podrzędnych).

4.

4.

Częste użycie zaimka 1 os. l.

Częste użycie zaimka 1 os. l.

poj.

poj.

5.

5.

Zróżnicowane użycie

Zróżnicowane użycie

przymiotników i przysłówków.

przymiotników i przysłówków.

6.

6.

Ocena mówiącego wyrażana

Ocena mówiącego wyrażana

przez strukturę i szyk zdań.

przez strukturę i szyk zdań.

Znów różne światy!

Znów różne światy!

Bernstein: bada język funkcjonujący w ramach

Bernstein: bada język funkcjonujący w ramach

pozornie homogenicznej wspólnoty, podzielonej

pozornie homogenicznej wspólnoty, podzielonej

jednak klasowo – sukces uzyska ten, kto

jednak klasowo – sukces uzyska ten, kto

opanuje język klasy dominującej.

opanuje język klasy dominującej.



Kod rozbudowany

Kod rozbudowany

: oparty na operacjach

: oparty na operacjach

logicznych i pojęciach abstrakcyjnych

logicznych i pojęciach abstrakcyjnych



Kod ograniczony

Kod ograniczony

: konkretny, uzależniony od

: konkretny, uzależniony od

kontekstu, nastawiony na wychwytywanie

kontekstu, nastawiony na wychwytywanie

podobieństw i jedności a nie różnic

podobieństw i jedności a nie różnic