Kultura w

komunikowaniu

Dr Beata Pająk

Pracownia Psychologii Polityki i

Psychologii Kulturowej

Wydział Nauk Politycznych i

Dziennikarstwa UAM

Z czego mogą wynikać
problemy w
komunikowaniu?

Specyficzna dla jednostki

Specyficzna dla grupy lub

kategorii

Uniwersalna

Dziedziczna i nabyta

Nabyta

Dziedziczona

Osobo-
wość

Kultura

Natura ludzka

Co to jest kultura?

Kultura to pewien wzorzec myślenia,

odczuwania i zachowania, który
przyswajamy w ciągu życia. Zmiana raz
zakodowanego sposobu myślenia,
odczuwania i zachowania wymaga
podwójnego wysiłku: rezygnacji z
czegoś co już przyswoiliśmy, i
powtórnej nauki. Jest to zawsze dużo
trudniejsze niż uczenie się po raz
pierwszy.

Geert Hofstede „Kultury i organizacje”

Z czego mogą wynikać
różnice kulturowe w
komunikowaniu?

1.

Dotyczące dystansu władzy

2.

Dotyczące wymiaru indywidualizm-
kolektywizm

3.

Dotyczące wymiaru męskość-
kobiecość

4.

Dotyczące unikania niepewności

5.

Dotyczące podejścia do czasu

6.

Dotyczące komunikacji pozawerbalnej

Co to jest dystans władzy

Wymiar ten opisuje stosunek do

nierówności społecznych.

W krajach o dużym dystansie dąży się do

maksymalizacji emocjonalnego
dystansu między jednostkami o
najniższej i najwyższej pozycji
społecznej. Nierówności społeczne
uważa się za uzasadnione, stosunki
społeczne są mocno zhierarchizowane.

Jak dystans władzy
wpływa na
komunikowanie?

W krajach o wysokim PDI



podejmuje się różne zachowania
komunikacyjne w zależności od miejsca w
strukturze społecznej rozmówcy,



dominuje komunikacja jednostronna
inicjowana przez osobę stojącą wyżej w
hierarchii,



nie kwestionuje się poleceń przełożonych,
akceptuje się je i wykonuje w niezmienionej
formie,



decyzji się nie konsultuje z pracownikami.

Dystans do władzy w
różnych krajach świata wg
badań Hofstede

Kraje o wysokim

wskaźniku PDI:

Kraje Ameryki Płd., kraje

arabskie, Słowacja,

Rumunia, Bułgaria,

Polska

Kraje o średnim

wskaźniku PDI:

Francja, Belgia,
Portugalia, Hiszpania
Włochy, Czechy

Kraje o niskim wskaźniku PDI:

Estonia, Węgry, Holandia,
RFN, Wielka Brytania, USA, Kanada, kraje

skandynawskie, Irlandia, Austria

Co to jest indywidualizm-
kolektywizm?

Wymiar ten opisuje wzajemne relacje

pomiędzy jednostką a grupą.

W kolektywizmie:



jest prymat grupy i jej interesów nad
jednostką i jej interesami,



Większy nacisk kładzie się na współpracę i
harmonię grupową niż na maksymalizację
jednostkowych zysków



Preferuje się równościowy, a nie
słusznościowy podział zasobów

Wpływ indywidualizmu-
kolektywizmu na
komunikowanie

W krajach kolektywistycznych

występuje tzw.

komunikacja wysokiego kontekstu, co oznacza,

że większość informacji potrzebnych dla

zrozumienia komunikatu znajduje się w fizycznym

kontekście, lub jest zinternalizowana w człowieku

W krajach indywidualistycznych

występuje

komunikacja niskiego kontekstu, większość

informacji mieści się kodzie bezpośrednim,

komunikaty buduje się w oparciu o regułę ilości,

jakości, sposobu i dopasowania

Reguła ilości

oznacza, że jednostka

dostarcza rozmówcy dokładnie tyle informacji,

ile potrzebnych jest do pełnego zrozumienia

przekazu (ani mniej, ani więcej)

Reguła jakości

– jednostka powinna mówić

tylko to, co z całą pewnością uznaje za

prawdę, ważne są więc przede wszystkim

uczucia i przekonania nadawcy (komunikacja

otwarta, zawierająca wiele osobistych

informacji). Prowadzi to do odmiennego

postrzegania konfliktu w krajach

przestrzegających tej reguły oraz do

ujawniania emocji w czasie rozmowy.

Reguła sposobu

– jednostka powinna unikać

niejasnych sformułowań, dwuznaczności i
nieładu wypowiedzi, odpowiedzialna za
ewentualne nieporozumienia w komunikacji
jest osoba nadająca komunikat, cisza w
rozmowie jest negatywnie rozumiana

Reguła dopasowania

– wypowiedź jednostki

powinna być stosowna do kontekstu
konwersacji, a więc dopasowana do
uprzedniej wypowiedzi partnera

Indywidualizm-
kolektywizm w wybranych
krajach

Kraje o wysokim wskaźniku indywidualizmu:

USA (91), Australia, Kanada, Nowa Zelandia,
Wielka Brytania, Holandia, Węgry, Włochy,
Belgia, Dania, Szwecja,
Francja, Irlandia, RFN (67)

Kraje o średnim poziomie wskaźnika

indywidualizmu:

Estonia (60), Polska, Czechy Hiszpania, Słowacja, Grecja,

Portugalia, Rumunia, Bułgaria (30)

Kraje o niskim poziomie IDV:

kraje Ameryki Płd. (np.

Gwatemala 6), większość krajów azjatyckich (ok. 20)

Co to jest męskość-
kobiecość

Wymiar ten dotyczy stosunku do

wartości męskich (zadaniowość,
skuteczność) i kobiecych
(opiekuńczość, tolerancja dla
odmienności) oraz koncepcji
męskości i kobiecości.

W krajach o wysokim wskaźniku MAS

preferuje się wartości męskie oraz
panuje w nich tzw. dymorfizm ról
płciowych.

Wpływ męskości-
kobiecości na proces
komunikowania

W kulturach męskich jednostka

podejmuje odmienne zachowania
komunikacyjne w zależności od płci
rozmówcy.

Przedstawiciele kultur męskich źle mogą

reagować na kobietę sprawującą
funkcję przywódcy w grupie czy na
kobietę występującą w roli negocjatora

Męskość-kobiecość w
wybranych krajach

Kraje o wysokim wskaźniku męskości:

Słowacja (110), Japonia (95), Węgry, Austria, Włochy,

Irlandia, Wielka Brytania, Polska, USA, Czechy, RFN,
Grecja, Belgia

Kraje o średnim wskaźniku męskości:

Francja, Hiszpania, Bułgaria, Rumunia, Turcja

Kraje o niskim wskaźniku męskości:

Szwecja (5), Holandia, Dania, Finlandia, Estonia,

Portugalia (31)

Co to jest unikanie
niepewności?

Wymiar ten opisuje sposób radzenia

sobie z niepewnością.

W krajach o wysokim wskaźniku UAI to,

co nowe, nieznane, niepewne budzi
głęboki lęk, inne znaczy niebezpieczne.

W krajach o niskim stopniu unikania

niepewności inne znaczy ciekawe,
niepewność jest w wysokim stopniu
tolerowana.

Wpływ unikania
niepewności na proces
komunikowania

Zdaniem G. Hofstede dla krajów o

wysokim stopniu unikania niepewności
(za wyjątkiem Japonii)
charakterystyczne jest silne i
bezpośrednie wyrażanie emocji (silna
gestykulacja, podnoszenie głosu,
otwarte wyrażanie emocji, uderzanie
pięścią w stół).

Wyniki innych badaczy nie do końca

potwierdzają te wskazania.

Unikanie niepewności w
wybranych krajach

Kraje o wysokim wskaźniku unikania

niepewności:

Grecja, Portugalia, Belgia, Japonia, kraje

Ameryki Płd., Francja, Hiszpania, Włochy,

Bułgaria, Rumunia, Węgry, Czechy, Austria

Kraje o średnim wskaźniku:

RFN, Finlandia, Holandia, Norwegia, Estonia,

Słowacja

Kraje o niskim unikaniu niepewności:

Wielka Brytania, Irlandia, Szwecja, Dania, USA,

Singapur, Jamajka

Wymiar podejście do
czasu (E. Hall)

Kultury monochroniczne:



Wydarzenia ułożone są w formie oddzielnych

jednostek, jedno po drugim



Dużą wagę przywiązuje się do punktualności

USA, Niemcy (punktualność i niezawodność są

określeniami ściśle powiązanymi), Skandynawia,

Japonia

Kultury polichroniczne:



Załatwia się kilka spraw naraz



Ważniejsze jest angażowanie się ludzi i dokonywanie

transakcji niż trzymanie się rozkładu zajęć

Kraje arabskie, kraje Europy Płd., Ameryka Płd., kraje Azji

Południowej i Południowo-Wschodniej (indonezyjskie

określenie „czas z gumy”)

Różnice między kulturami
w KNW:

1.

Znaczenie emblematu

2.

Siła głosu i gestów

3.

Szybkość mówienia i stosowane pauzy

4.

Przestrzeń personalna

5.

Dotyk

6.

Ujawniania emocji za pomocą mimiki

Różnice w KNW

Kraje o wysokim

stopniu ekspresji

emocji (wyraźna

mimika i

gestykulacja, bliski

dystans i dotyk w

rozmowie):

Włochy, Hiszpania, Grecja,

Francja Płd., Portugalia,

kraje

latynoamerykańskie,

kraje arabskie

Kraje o zróżnicowanej

ekspresji emocji:

USA, Australia, kraje

wschodnieuropejskie

Kraje o niskim stopniu ekspresji emocji (oszczędna

mimika i gestykulacja, dalszy dystans i unikanie

dotykania w czasie rozmowy):

Kraje skandynawskie, Niemcy, kraje Azji Wschodniej i

Południowo-Wschodniej

Jaka literatura może pomóc w
przezwyciężeniu barier
kulturowych?

R. Gesteland, Różnice kulturowe a zachowania

w biznesie

E. Hall: Ukryty wymiar, Taniec życia, Bezgłośny

język, Poza kulturą

R. Hill, My Europejczycy

G. Hofstede, Kultury i organizacje

J. Mole, W tyglu Europy. Wzorce i bariery

kulturowe w przedsiębiorstwach

E. Lewandowski, Pejzaż etniczny Europy

E. Pernal, Savior-vivre w podróży. Poradnik dla

turystów i biznesmenów