Prawo konstytucyjne

Współczesne teorie

kultury

Ćwiczenia III

Polityka kulturalna w

nowej sytuacji

historycznej

Transformacja systemowa

Radykalna zmiana społeczna i polityczna,

która nastąpiła w krajach Europy Środkowo-

Wschodniej po 1989 roku – zmiana

ustroju

politycznego

, zmiana

świadomości

społecznej i politycznej

, przyjęcie

odmiennego

systemu wartości

, nabycie

cech innej

kultury politycznej i prawnej.

Transformacja ustrojowa

–

pojęcie węższe,

prawno-organizacyjne, obejmującą tylko jeden

wymiar (poziom) procesu.

Tranzycja

–

okres przejściowy, który dzieli dwa

momenty: początek rozmontowywania określonego

reżimu politycznego oraz osiągnięcie stanu konsolidacji

nowego reżimu. Jego treścią jest intensywna zmiana

polityczna.

Huntington

–

jedna z faz transformacji systemowej:

Rozpad rządów autorytarnych

Tranzycja

Konsolidacja

Dojrzewanie demokracji

Początek tranzycji:

deklaracja przeprowadzenia

rywalizacyjnych wyborów

(J. Linz)

Transformacja systemowa

Ekonomiczne

– nieefektywność gospodarki

centralnie planowanej, trwała nadwyżka popytu nad

podażą, regulowane ceny, ukryta inflacja – brak

zdolności gospodarki do zaspokojenia aspiracji

konsumenckich społeczeństwa (gospodarka

niedoborów).

Polityczne

– system o cechach autorytarnych, brak

swobód politycznych, odrzucenie takich wartości jak

wolność i pluralizm, łamanie praw człowieka, brak

reform. Prawomocność władzy wynika z samego faktu

jej posiadania i zdolności wymuszania posłuchu.

Zawężenie możliwości partycypacji politycznej.

Zaprzeczenie liberalnej demokracji – odrzucenie jej

instytucji i procedur (rywalizacyjne wybory, opozycja,

autonomia polityczna)

Przyczyny transformacji systemowej:

Zewnętrzne

– kryzys wewnętrzny w Związku

Radzieckim i próby ratowania komunizmu poprzez

jego stopniowe samoograniczanie.



Marzec 1985

– Gorbaczow zostaje sekretarzem generalnym

Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego –

POKOJOWE

WSPÓŁISTNIENIE, PIERESTROJKA, GŁASNOSTI



Lipiec 1988

– konferencja KPZR – postulat wprowadzenia

systemu prezydenckiego i włączenia społeczeństwa w

system sprawowania władzy.



Kwiecień 1989

– pierwsze wybory do Zgromadzenia

Deputowanych Ludowych.

Przyczyny transformacji systemowej:

Transformacja systemowa

w Polsce:

6 II – 5 IV – obrady Okrągłego Stołu:



Legalizacja Solidarności



Wolne wybory do Senatu



Przywrócenie urzędu prezydenta



35% posłów wybieranych w wolnych wyborach



Wprowadzenie samorządu

Tranzycja poprzez transakcję

(D. Share),

Poddanie

władzy

(P.Schmitter),

Przemieszczenie władzy

(S.

Huntigton),

Wynegocjowana reforma

(J. Linz).

Demokratyzacja kultury - wymiar

medialny:

Diagnoza

– system komunikacji społecznej jest

przestarzały, zmonopolizowany i nieodpowiedni

wobec przemian; rozpaczliwy stan bazy materialnej.

Postulaty:

- Konieczność budowy nowego ładu informacyjnego;

- Media mają spełniać nowe funkcje;

- Wydawanie prasy niezależnej;

- Nowelizacja prawa prasowego;

- Rozszerzenie zakresu swobody wypowiedzi, likwidacja drugiego

obiegu.

-Reaktywowanie Związku Polskich Artystów Plastyków i

Stowarzyszenia Pisarzy Polskich.

Niezależne Forum Kultury

(1 kwietnia 1989)



Podkreśla zasługi twórców drugiego obiegu;



Diagnozuje stan kultury polskiej;



Omawia zagrożenia wynikające z pluralizacji kultury.



Przyjmuje KARTĘ KULTURY POLSKIEJ.

Karta Kultury Polskiej



Kultura jest jedna,



Konieczność stworzenia nowych struktur

organizacyjnych w dziedzinie kultury,



Zmiana modelu PK;



Wolność egzystencji wszystkiego, co służy

tworzeniu i rozpowszechnianiu kultury;



Przywrócenie pamięci zbiorowej postaci i

wydarzeń zapominanych lub wykreślonych z

historii;



Przemiana systemu oświaty i wychowania.

Kultura

w nowej sytuacji historycznej:

Zmniejszenie się sektora publicznego w

kulturze – ekonomizacja kultury;

Zmniejszenie znaczenia mediów publicznych

w zakresie ochrony i rozwoju kultury;

Zmiana modelu uczestnictwa w kulturze –

cud audiowizualny;

Rozwój ilościowy podmiotów PK;

Wymiana międzynarodowa dóbr kultury

Zniesienie cenzury

Cenzura

–

kontrola wypowiedzi (także

artystycznych) pod kątem ich zgodności z polityką

władz i promowanych przez nie wartości.

Styczeń 1945

– rozkaz o utworzeniu przy

Ministerstwie

Bezpieczeństwa

Publicznego

Ministerstwie

Bezpieczeństwa

Publicznego

Centralnego Biura Kontroli Prasy.

1946

– dekret o utworzeniu Głównego Urzędu

Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk.

1981

– ustawa o kontroli prasy, publikacji i

widowisk.

11 kwietnia 1990

– ustawa o zniesieniu cenzury.

Demonopolizacja mediów

(prasa):

1973

–

powstaje koncern RSW „Prasa – Książka –

Ruch”.

22 marca 1990

–

likwidacja RSW, powołanie Komisji

Likwidacyjnej (6 kwietnia), opublikowanie Planu

Zagospodarowania Majątku RSW (22 października).

Prywatyzacja dwukierunkowa

Konsekwencje:

powstanie rynku prasy,

- zmiana oferty,

- rewolucja techniczna,

- obcy kapitał.

Demonopolizacja mediów (radio

i TV)

Radiokomitet

– instytucja zajmująca się kontrolą i organizacją

pracy państwowych stacji radiowych i telewizyjnych. Pod jego

kontrolą były wszystkie ogólnopolskie i lokalne stacje

Polskiego Radia i Telewizji Polskiej.

2 sierpnia 1951

– powstaje Komitet do Spraw Radiofonii

"Polskie Radio" jako organ rządu w zakresie tworzenia i

przekazywania programów radiofonicznych i telewizyjnych.

Do jego zakresu działania należało m.in.

ustalenie

wytycznych rozwoju radiofonii i telewizji, tworzenie

programów budowa i eksploatacja rozgłośni radiofonicznych i

telewizyjnych oraz popieranie twórczości artystycznej,

literackiej i naukowej w dziedzinie radiofonii i telewizji

Przewodniczący Komitetu był mianowany i odwoływany przez

Prezydenta RP na wniosek premiera.

Demonopolizacja mediów (radio

i TV)

8 grudnia 1960

- Komitet do Spraw Radiofonii

przekształcono w

Komitet do Spraw Radia i Telewizji

"Polskie Radio i Telewizja"

(ustawa z 2 grudnia

1970). Przewodniczący Komitetu powoływany był

przez Prezesa Rady Ministrów. Przy Komitecie

działały: Rada Programowa i Rada Naukowo-

Techniczna, jako organy doradcze i opiniodawcze.

wrzesień 1989

– na czele radiokomitetu Andrzej

Drawicz.

29 grudnia 1992

- ustawa likwidująca radiokomitet.

Część jego zadań przeszła na publicznych

nadawców radia i telewizji.

Demonopolizacja mediów (radio

i TV)

Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji

organ

konstytucyjny, który stoi na straży wolności

słowa, prawa do informacji oraz interesu

publicznego w radiofonii i telewizji (ustawa

z grudnia 1992 roku).

W skład Rady wchodzi

(po nowelizacji

ustawy z 29 grudnia 2005 roku)

5 członków

wybieranych przez:

–

Sejm - 2 członków,

–

Senat - 1,

–

Prezydenta RP – 2.

Demonopolizacja mediów (radio

i TV)

Postulat trójsektorowego systemu RTV:

Media publiczne

Media komercyjne

Media społeczne

Rozbicie państwowej jednostki organizacyjnej

Polskie Radio i Telewizja

– powołanie spółki

akcyjnej Telewizja Polska, spółki akcyjnej

Polskie Radio oraz spółek radiofonii

regionalnej.

Rozwój sektora mediów prywatnych

Temat kolejnych zajęć:

Polityka kulturalna

w programach

Unii Europejskiej

Literatura:

Kultura w procesie integracji europejskiej; Program Kultura

2000 jako przykład ewolucji działań Unii Europejskiej w

dziedzinie kultury

, [w:]

Europeistyka w zarysie

, (red.) Alojzy Z.

Nowak, Dariusz Milczarek, Warszawa 2006.

Kazimerz Waluch,

Polityka kulturalna Unii Europejskiej

, Płock

2001

Document Outline