Transgresyjn

a

koncepcja

rozwoju

człowieka

„Aby coś przekroczyć musimy

sobie najpierw zdać sprawę z tego,

co nas ogranicza. Później musimy

zakwestionować zakaz. Transgresja

to

nie rewolucja, a

jedynie

rozszyfrowywanie i

programowanie

świata według

własnych zasad”

Józef Kozielecki

(cytat z wywiadu w TVP)

Transgresja – oznacza w

psychologii przekraczanie

granic osobowości, granic

społecznych oraz norm

społecznych. Twórcą

koncepcji transgresyjnej

jest Józef Kozielecki.

Józef Kozielecki

Jest on polskim psychologiem (specjalistą
od psychologii poznawczej) i profesorem 
Uniwersytetu Warszawskiego (od 1977 r.).
Uznawany za znawcę transgresji. Napisał
bardzo ważną pozycję – „Koncepcja
transgresyjna

człowieka”,

w

której

znajdziemy takie oto słowa:

„

Koncepcja transgresyjna potwierdza

pogląd, że człowiek jest układem
samodzielnym, którego działania w
dużej mierze są wyznaczane
przez przyczyny osobowe i który
ma

zawsze

–

poza

sytuacjami

granicznymi - pewną swobodę
wyboru.”

Maria Janion

Tematyką transgresji
zajmowała się również Maria
Janion – wielka nauczycielka
akademicka, która przez
wiele lat wydawała i
współtworzyła serie
wydawniczą „Transgresje” -
siedem tomów antologii
polskich i zagranicznych
prac naukowych, tekstów
literackich i zapisów dyskusji
prowadzonych na gdańskich
seminariach.

Człowiekiem transgresyjnym nazywamy

człowieka wielowymiarowego, takiego który
posiada możliwość przekraczania granic
społecznych, symbolicznych i materialnych.
Transgresja polega na przekraczaniu barier
zarówno wewnętrznych jak i zewnętrznych, w
wymiarze zbiorowym, a także indywidualnym.
Jest ona konstruktywna wówczas, gdy
działania jednostki zmierzają ku tworzeniu
nowych wartości, poszerzaniu światopoglądu,
osiąganiu celów niegdyś niedostępnych.
Transgresja może być także destruktywna
czyli hamująca. Działania transgresyjne nigdy
nie są przypadkowe czy też losowe.

Istnieją 4 rodzaje konstruktywnych

działań transgresyjnych:

• Transgresja skierowana „ku rzeczom”
• Transgresja skierowana „ku innym”
• Transgresja skierowana „ku symbolom”
• Transgresja skierowana „ku sobie”

Transgresja skierowana „ku rzeczom” czyli działania

praktyczne skierowane na świat fizyczny. Jej celem

jest poszerzenie stanu posiadania dóbr

materialnych (np. przedmiotów, nieruchomości,

finansów), czy też zajęcie nowego terytorium.

Naturalnym dążeniem dziecka jest chęć zdobywania

nowych rzeczy, zwłaszcza takich, które z różnych

względów są szczególnie atrakcyjne. Dążenie do

posiadania owych rzeczy zaspokaja pewne

podstawowe potrzeby dziecka, ale nie można

dopuszczać do sytuacji, w których chęć posiadania

dóbr materialnych stanie się jedynym kryterium

dokonywania wyboru.

Transgresja skierowana „ku innym”- czyli skierowana

na innych ludzi, której celem jest np. powiększenie

zakresu wolności indywidualnej, rozszerzenie

dominacji, zdobycie władzy. Dzieci często podejmują

działania, których celem jest wzrost dominacji nad

grupą, poszerzenie władzy osobistej, możliwość

uzyskania wpływu na innych. Takie dążenia

przybierają niekiedy niewłaściwą formę. Dziecko

zaczyna traktować innych jak środki do zdobycia

celu, nie cofa się przed agresją, hipokryzją, a nawet

manipulacją i przymusem. Motywacja do zdobycia

władzy może mieć także oblicze pozytywne. Dziecku,

które dąży do dominacji wychowawca może

powierzać funkcje, które zaspokoją takie pragnienia

np. stawiać przed nim zadania organizacyjne,

wymagające inicjatywy, powierzać mu funkcje w

samorządzie uczniowskim itp. 

 Działania skierowane „ku symbolom”, zwane

transgresjami indywidualnymi- są to akty

twórcze, dzięki którym człowiek wzbogaca

wiedzę o świecie, zdobywa nowe informacje,

powstaje nauka, sztuka. Dzięki takim

działaniom dziecko zdobywa nowe

wiadomości, wychodzi poza dotychczasowe

struktury umysłowe, podwyższa swój poziom

intelektualny. Nauczyciele, aby przekazać

dzieciom nowe informacje, stosują różnego

rodzaju metody nauczania. Trzeba jednak

pamiętać aby dobrać metodę, która będzie

odpowiednia do rozwoju dziecka, wtedy

będzie ona najskuteczniejsza.

 Działania skierowane „ku sobie” czyli są to

działania autokreacyjne zwane

samorozwojem lub tworzeniem siebie według

własnego projektu. Są one szczególnie

ważne w rozwoju dziecka. Zaliczymy do nich

wszelkie działania, w toku których dziecko

intencjonalnie rozwija swój charakter i umysł,

zwiększa siłę woli, wzbogaca osobiste

doświadczenie. Zadaniem nauczyciela jest

zachęcanie do samorozwoju, tworzenie

warunków swobodnego rozwoju, a także

wspieranie dziecka.

Transgresją rządzi potrzeba, którą
Kozielecki nazywa „metapotrzebą
hubrystyczną”. Jest to potrzeba
dążenia do wewnętrznej
doskonałości, do bycia w czymś
najlepszym.
Potrzeba ta jest motorem
osiągnięć zarówno w
wymiarze
indywidualnym, jak
również w
ponad-
indywidualnym.

Obok transgresji konstruktywnych

istnieją również transgresje

destruktywne. Działania takie

hamują rozwój, dezorganizują,

wywołują niekorzystne zmiany.

Przykładem transgresji

negatywnych jest niszczenie

środowiska naturalnego,

narkomania, alkoholizm, dążenie

do zdobycia władzy i kontroli nad

innymi, agresja.

Warunki konieczne aby transgresja

mogła się rozwijać:

• Trzeba się rozwijać w

jakiejś konkretnej

dziedzinie.

• Należy wypracować

poczucie wewnętrznej

kontroli.

• Nie należy zapomnieć o

własnych

ograniczeniach. Znając

je unikniemy wielu

niepowodzeń i

znajdziemy
odpowiednią drogę do

celu.

• Konieczna jest

samorealizacja, która

musi być

odpowiedzialna i

przemyślana,

nastawiona na rozwój

osobowościowy i

płynące z tego korzyści

niematerialne, a nie

instrumentalne. Ważne

jest również, aby

służyła ona ogółowi.

Warunki konieczne aby transgresja

mogła się rozwijać:

„

Najczęściej przekraczamy granice

wyznaczone nam przez płeć,

społeczeństwo, oraz granice etyczne

bądź moralne. Mam tu na myśli

homoseksualizm czy eutanazję, chociaż

myślę, że stworzenie sztucznego

człowieka przez Doktora Frankensteina

też jest dobrym

przykładem.”

Józef Kozielecki

(cytat z wywiadu w

Radiu Łódź)

Dziękuję za uwagę