Antagoniści i

Antagoniści i

agonisto-

agonisto-

antagoniści

antagoniści

receptorów

receptorów

opioidowych

opioidowych

Iga Zdaniuk

Iga Zdaniuk

Receptory opioidowe

Receptory opioidowe

Występują 3 typy receptorów opioidowych –

Występują 3 typy receptorów opioidowych –









Działanie przeciwbólowe

Działanie przeciwbólowe

ponadrdzeniowe

ponadrdzeniowe

+++

+++

-

-

-

-

rdzeniowe

rdzeniowe

++

++

++

++

+

+

obwodowe

obwodowe

++

++

-

-

++

++

Depresja oddechowa

Depresja oddechowa

+++

+++

++

++

-

-

Skurcz tętnic

Skurcz tętnic

++

++

-

-

+

+

Hamowanie perystaltyki jelit

Hamowanie perystaltyki jelit

++

++

++

++

+

+

Euforia

Euforia

+++

+++

-

-

-

-

Dystrofia

Dystrofia

-

-

-

-

+++

+++

Sedacja

Sedacja

++

++

-

-

++

++

Zależność fizyczna

Zależność fizyczna

+++

+++

-

-

+

+

Receptory opioidowe

Receptory opioidowe

Należą do rodziny receptorów sprzężonych z

Należą do rodziny receptorów sprzężonych z

białkiem G i hamują aktywność cyklazy

białkiem G i hamują aktywność cyklazy

adenylowej, zmniejszając ilość

adenylowej, zmniejszając ilość

wewnątrzkomórkowego cAMP. Tak działają

wewnątrzkomórkowego cAMP. Tak działają

wszystkie 3 podtypy receptora, a ponadto przez

wszystkie 3 podtypy receptora, a ponadto przez

białko G wpływają na czynność kanałów

białko G wpływają na czynność kanałów

jonowych. Ułatwiają otwarcie kanałów Ca2+

jonowych. Ułatwiają otwarcie kanałów Ca2+

zależnych od potencjału. Powoduje to

zależnych od potencjału. Powoduje to

zmniejszenie pobudliwości komórek nerwowych i

zmniejszenie pobudliwości komórek nerwowych i

zmniejszenie uwalniania przekaźników na skutek

zmniejszenie uwalniania przekaźników na skutek

hamowania napływu wapnia.

hamowania napływu wapnia.

Opioidy zwiększają też aktywność niektórych dróg

Opioidy zwiększają też aktywność niektórych dróg

nerwowych, prawdopodobnie na skutek

nerwowych, prawdopodobnie na skutek

hamowania neuronów wstawkowych hamujących.

hamowania neuronów wstawkowych hamujących.

Struktury mózgu

Struktury mózgu

zawierające receptory

zawierające receptory

opioidowe

opioidowe



Największa

Największa

koncentracja

koncentracja

receptorów – we

receptorów – we

wzgórzu (ból)

wzgórzu (ból)



Średnia

Średnia

koncentracja

koncentracja

receptorów – w

receptorów – w

korze mózgowej i w

korze mózgowej i w

zwojach podstawy

zwojach podstawy

(ruchy i emocje)

(ruchy i emocje)

Agoniści i antagoniści rec.

Agoniści i antagoniści rec.

opioidowych

opioidowych

Opioidy różnią się pod względem

Opioidy różnią się pod względem

specyficzności receptorowej (

specyficzności receptorowej (





) i

) i

pod względem sposobu dziłania na

pod względem sposobu dziłania na

poszczególne typy receptorów. Niektóre

poszczególne typy receptorów. Niektóre

z nich działają jako agoniści na jeden typ

z nich działają jako agoniści na jeden typ

receptora, a jako częściowi agoniści lub

receptora, a jako częściowi agoniści lub

antagoniści na inny typ receptora, co

antagoniści na inny typ receptora, co

może powodować bardzo skomplikowany

może powodować bardzo skomplikowany

obraz działania farmakologicznego.

obraz działania farmakologicznego.

Antagoniści rec.

Antagoniści rec.

opioidowych

opioidowych



Leki te same prawie nie wywołują działania, ale

Leki te same prawie nie wywołują działania, ale

blokują działanie innych opioidów:

blokują działanie innych opioidów:



Nalokson – działa najsilniej na rec.

Nalokson – działa najsilniej na rec.





, słabiej na

, słabiej na





i

i





.

.

Nie działa przeciwbólowo, nie powoduje depresji

Nie działa przeciwbólowo, nie powoduje depresji

ośrodka oddechowego. Znosi ośrodkowe i obwodowe

ośrodka oddechowego. Znosi ośrodkowe i obwodowe

działanie opioidów. Nawet długie, regularne

działanie opioidów. Nawet długie, regularne

podawanie naloksonu nie prowadzi do uzależnienia.

podawanie naloksonu nie prowadzi do uzależnienia.

Czas półtrwania: 1 godzina. Używany jest do leczenia

Czas półtrwania: 1 godzina. Używany jest do leczenia

ostrych zatruć narkotycznymi lekami

ostrych zatruć narkotycznymi lekami

przeciwbólowymi, w anestezjologii po

przeciwbólowymi, w anestezjologii po

przeprowadzeniu znieczulenia ogólnego z użyciem

przeprowadzeniu znieczulenia ogólnego z użyciem

narkotycznych leków przeciwbólowych, w odwracaniu

narkotycznych leków przeciwbólowych, w odwracaniu

depresji ośrodka oddechowego noworodków

depresji ośrodka oddechowego noworodków

spowodowanej podaniem rodzącej narkotycznych

spowodowanej podaniem rodzącej narkotycznych

leków przeciwbólowych podczas porodu, dla celów

leków przeciwbólowych podczas porodu, dla celów

diagnostycznych w celu wykrycia narkomanii lub

diagnostycznych w celu wykrycia narkomanii lub

wyjaśnienia przyczyn depresji ośrodka oddechowego.

wyjaśnienia przyczyn depresji ośrodka oddechowego.

Antagoniści rec.

Antagoniści rec.

opioidowych cd.

opioidowych cd.



Naltrekson – najsilniej działa na receptory

Naltrekson – najsilniej działa na receptory





i

i





, słabiej na

, słabiej na





. Jest stosowany do leczenia osób

. Jest stosowany do leczenia osób

uzależnionych od alkoholu i narkotycznych

uzależnionych od alkoholu i narkotycznych

leków przeciwbólowych. Blokuje receptory

leków przeciwbólowych. Blokuje receptory

opioidowe, endorfiny wydzielone w wyniku

opioidowe, endorfiny wydzielone w wyniku

picia alkoholu nie mogą już ich stymulować, a

picia alkoholu nie mogą już ich stymulować, a

co za tym idzie, powodować euforii. Osoby

co za tym idzie, powodować euforii. Osoby

dotychczas przyzwyczajone do reakcji

dotychczas przyzwyczajone do reakcji

euforycznych po spożyciu alkoholu zauważają

euforycznych po spożyciu alkoholu zauważają

bezcelowość picia i ograniczają ilość

bezcelowość picia i ograniczają ilość

spożywanych napojów alkoholowych.

spożywanych napojów alkoholowych.

Częściowi agoniści i

Częściowi agoniści i

mieszani agonisto-

mieszani agonisto-

antagoniści rec.

antagoniści rec.

opioidowych

opioidowych



Leki te cechuje łączne działanie agonistyczne i

Leki te cechuje łączne działanie agonistyczne i

równocześnie antagonistyczne na różne receptory.

równocześnie antagonistyczne na różne receptory.



Nalorfina – jest agonistą rec. opioidowego, ale też

Nalorfina – jest agonistą rec. opioidowego, ale też

kompetycyjnie antagonizuje działanie morfiny.

kompetycyjnie antagonizuje działanie morfiny.

In

In

vivo

vivo

wykazuje mieszane działanie agonistyczne i

wykazuje mieszane działanie agonistyczne i

antagonistyczne. Jest stosowana w ostrych

antagonistyczne. Jest stosowana w ostrych

zatruciach narkotycznymi lekami

zatruciach narkotycznymi lekami

przeciwbólowymi. Odpowiednio dawkowana znosi

przeciwbólowymi. Odpowiednio dawkowana znosi

depresję ośrodka oddechowego wywołaną

depresję ośrodka oddechowego wywołaną

podaniem dużych dawek narkotyków, a utrzymuje

podaniem dużych dawek narkotyków, a utrzymuje

działanie analgetyczne. Natomiast w dużych

działanie analgetyczne. Natomiast w dużych

dawkach sama może wywołać depresję

dawkach sama może wywołać depresję

oddechową.

oddechową.

Częściowi agoniści i

Częściowi agoniści i

mieszani agonisto-

mieszani agonisto-

antagoniści rec.

antagoniści rec.

opioidowych cd.

opioidowych cd.



Pentazocyna i cyklazocyna są antagonistami

Pentazocyna i cyklazocyna są antagonistami

receptora

receptora





, a jednocześnie częściowymi

, a jednocześnie częściowymi

częściowymi agonistami receptorów

częściowymi agonistami receptorów





i

i





.

.

Pentazocyna działa przeciwbólowo, ale jej

Pentazocyna działa przeciwbólowo, ale jej

działanie przeciwbólowe jest względnie

działanie przeciwbólowe jest względnie

krótkotrwałe. Pentazocyna słabiej od morfiny

krótkotrwałe. Pentazocyna słabiej od morfiny

wpływa na mięśnie gładkie, znacznie słabiej

wpływa na mięśnie gładkie, znacznie słabiej

przechodzi przez łożysko i rzadziej wywołuje

przechodzi przez łożysko i rzadziej wywołuje

depresję oddechową noworodków. Większe dawki

depresję oddechową noworodków. Większe dawki

wywierają wyraźny wpływ na układ krążenia:

wywierają wyraźny wpływ na układ krążenia:

powodują wzrost ciśnienia tętniczego i

powodują wzrost ciśnienia tętniczego i

przyspieszają czynność serca. Przy podaniu

przyspieszają czynność serca. Przy podaniu

pozajelitowym mogą wystąpić odczyny miejscowe.

pozajelitowym mogą wystąpić odczyny miejscowe.

Częściowi agoniści i

Częściowi agoniści i

mieszani agonisto-

mieszani agonisto-

antagoniści rec.

antagoniści rec.

opioidowych cd.

opioidowych cd.



Buprenorfina - charakteryzuje się bardzo

Buprenorfina - charakteryzuje się bardzo

silnym działaniem antagonistycznym. Lek

silnym działaniem antagonistycznym. Lek

dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego i

dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego i

z błony śluzowej jamy ustnej. Ma szybkie i

z błony śluzowej jamy ustnej. Ma szybkie i

względnie długotrwałe działanie

względnie długotrwałe działanie

przeciwbólowe. W zasadzie nie wywołuje

przeciwbólowe. W zasadzie nie wywołuje

objawów psychomimetycznych.

objawów psychomimetycznych.



Nalbufina – wykazuje działanie przeciwbólowe.

Nalbufina – wykazuje działanie przeciwbólowe.

Jako lek przeciwbólowy stosowana jest

Jako lek przeciwbólowy stosowana jest

wyłącznie pozajelitowo, bo po podaniu

wyłącznie pozajelitowo, bo po podaniu

doustnym wchłanianie jest zróżnicowane

doustnym wchłanianie jest zróżnicowane

osobniczo. Działanie przeciwbólowe występuje

osobniczo. Działanie przeciwbólowe występuje

po 15 minutach i utrzymuje się względnie

po 15 minutach i utrzymuje się względnie

długotrwale.

długotrwale.

Koniec

Koniec