Uzależnienia – obraz

Uzależnienia – obraz

kliniczny i leczenie

kliniczny i leczenie

Prof. Dr hab. Andrzej Zięba

Klinika Psychiatrii Dorosłych

CMUJ

Modele przyjmowania substancji

Modele przyjmowania substancji

psychoaktywnych

psychoaktywnych

Używanie:



Eksperymentalne (wielokrotnie, wiele różnych

substancji, często w grupie rówieśniczej)



Reakcyjne / towarzyskie (zwykle w kręgach

znajomych, z reguły nie częściej niż raz w

tygodniu)



Okolicznościowo-sytuacyjne (stresopochodne,

chęć poprawy samopoczucia i rozładowania

napięcia, kilka razy w tygodniu)



Intensywne ( używanie co najmniej raz dziennie

co umożliwia codzienne funkcjonowanie)



Kompulsywne (występują zespoły

abstynencyjne, zatrucia)

Następstwa przyjmowania

Następstwa przyjmowania

substancji psychoaktywnych

substancji psychoaktywnych



Zatrucie ostre



Używanie szkodliwe



Zespół uzależnienia



Zespoły abstynencyjne



Zaburzenia psychotyczne ostre



Zespoły amnestyczne



Zaburzenia psychotyczne
rezydualne i późno ujawniające się

Intoksykacja (ostre zatrucie)

Intoksykacja (ostre zatrucie)

Stan przemijający, powstały po przyjęciu

substancji psychoaktywnej, któremu
towarzyszą zaburzenia świadomości,
zaburzenia procesów poznawczych,
spostrzegania, afektu, zachowania albo
innych funkcji lub reakcji
psychofizjologicznych. Objawy zatrucia
nie zawsze przypominają działanie
podstawowe danej substancji – np. leki
działające tłumiąco na CSN mogą
powodować podniecenie, a leki
psychostymulujące – spowolnienie.

Używanie szkodliwe

Używanie szkodliwe

Jeżeli w jego trakcie dochodzi do

powstania szkód zdrowotnych ,

somatycznych lub psychicznych,

może prowadzić do uzależnienia

Używanie ryzykowne – jest to takie

używanie szkodliwe które staje się

powodem zaburzeń zachowania

mogących prowadzić do powstania

różnych szkód zdrowotnych, w tym

sytuacji groźnych dla otoczenia (np.

prowadzenie samochodu pod

wpływem alkoholu lub narkotyków)

Zespół uzależnienia

Zespół uzależnienia

Zespół zjawisk fizjologicznych,

behawioralnych i poznawczych, w

którym zachowania związane z

używaniem substancji psychoaktywnej

lub grupy substancji uzyskują wyraźną

przewagę nad innymi, które poprzednio

miały dla danej osoby większą wartość.

Głównym objawem jest pragnienie

substancji (głód) oraz jej przyjmowanie.

Wspólne cechy zespołów

Wspólne cechy zespołów

uzależnień

uzależnień



Silne pragnienie przyjmowania danej substancji lub

poczucie przymusu jej przyjmowania



Trudności w kontrolowaniu zachowań związanych z

przyjmowaniem substancji ( coraz więcej, coraz częściej,

używanie aż do wyczerpania zapasów)



Zespół abstynencyjny po przerwaniu lub zmniejszeniu

ilości przyjmowanej substancji



Tolerancja – potrzeba coraz większych dawek



Zaniedbywanie alternatywnych źródeł przyjemności, zanik

innych zainteresowań



Przyjmowanie substancji mimo wiedzy o jej szkodliwych

następstwach somatycznych , psychicznych i społecznych



Stopniowe ograniczanie różnorodności wzorców

zachowań związanych z przyjmowaniem danej substancji

(np. „kompot” 2x dziennie o stałych porach, samotnie)

Zespoły abstynencyjne

Zespoły abstynencyjne

Grupa objawów somatycznych i

psychopatologicznych
występujących po całkowitym bądź
częściowym odstawieniu substancji
przyjmowanej w sposób
powtarzany, zwykle długotrwały.

Często wikłają się drgawkami, bądź

majaczeniem.

Zaburzenia psychotyczne

Zaburzenia psychotyczne

Omamy, nastawienia urojeniowe,

urojenia, zaburzenia nastroju bądź
napędu, zaburzenia świadomości o
typie przymglenia

Zespoły amnestyczne

Zespoły amnestyczne



Przewlekłe, znaczne zaburzenia pamięci
świeżej (zaburzenie utrwalania śladów
pamięciowych dotyczących bieżących
wydarzeń)



Dezorientacja w czasie



Luki pamięciowe



Upośledzenie pamięci trwałej



Zaburzenie przypominania natychmiastowego



Konfabulacje

Zaburzenia psychotyczne

Zaburzenia psychotyczne

rezydualne i późno ujawniające

rezydualne i późno ujawniające

się

się

Zaburzenia procesów poznawczych,

nastroju, zachowania, utrzymujące
się dłużej niż trwa okres
bezpośredniego działania
substancji psychoaktywnej.

Zaburzenia psychiczne i zaburzenia

Zaburzenia psychiczne i zaburzenia

zachowania spowodowane paleniem

zachowania spowodowane paleniem

tytoniu (F17)

tytoniu (F17)



Tytoń był znany i uprawiany w starożytnych Chinach



Krzysztof Kolumb przywiózł suszone liście tytoniu do

Europy (uprawiali go Indianie Arawako)



Pierwsza fabryka papierosów – 1853 rok – Hawana



Tytoń pali ponad 1 mld ludzi



Z powodu chorób związanych z paleniem ginie co roku 4

mln ludzi



Codziennie do grona palaczy przyłącza się około 90 tys

młodych ludzi



Substancją psychoaktywną jest alkaloid – nikotyna ( do

20mg na papieros)



W dymie tytoniowym są też substancje smoliste i gazy (CO,

CO2)

F17 – c.d.

F17 – c.d.

Uzależnienie od nikotyny można rozpoznac

jeżeli:



> 15 papierosów dziennie



Pierwszy papieros w ciągu 15 min, po
przebudzeniu i trudniej zrezygnować z
niego niż z kolejnych



Częste i głębokie zaciąganie się dymem



Palenie podczas choroby oraz w
zakazanych miejscach publicznych



Używanie papierosów z dużą
zawartością nikotyny

Zaburzenia psychiczne i zaburzenia

Zaburzenia psychiczne i zaburzenia

zachowania spowodowane paleniem

zachowania spowodowane paleniem

tytoniu (F17)

tytoniu (F17)

Następstwa palenia:
ostre zatrucie:



tachypnoe, bóle i zawroty głowy, tachykardia i wzrost RR



wzmożona potliwość



ślinotok, nudności, wymioty, biegunka

używanie szkodliwe i uzależnienie:



choroby układu oddechowego (nowotwory, zapalenia,
POCHP)



choroby kładu sercowo-naczyniowego ( MIC, Choroby
naczyń CSN, kończyn)



choroby układu pokarmowego

zespół abstynencyjny:
około miesiąca po zaprzestaniu palenia, zaparcia wzmożone

łaknienie do roku

Zaburzenia psychiczne i zaburzenia

Zaburzenia psychiczne i zaburzenia

zachowania spowodowane paleniem

zachowania spowodowane paleniem

tytoniu (F17)

tytoniu (F17)

Leczenie



substytucja nikotyny w okresie przejściowym

(gumy do żucia, plastry, spraye donosowe,

„atrapy”papierosów)



działanie na ośrodkowy układ nerwowy (bupropion

- Zyban)



psychoterapia

80% palaczy samodzielnie rzucających palenie wraca do nałogu

w okresie 6 miesięcy

Zaburzenia psychiczne i zaburzenia

Zaburzenia psychiczne i zaburzenia

zachowania spowodowane

zachowania spowodowane

przyjmowaniem opiatów (F11)

przyjmowaniem opiatów (F11)



otrzymywane z maku ogrodowego lub
lekarskiego



działanie przeciwbólowe, przeciwlękowe,
uspokajające, euforyzujace



stosowane już przez Sumerów 4000 lat p.n.e.



najpopularniejsze to: heroina (proszek),
opium (bryłki, proszek), morfina



w Polsce: „kompot”, „makiwara” - „zupa”,
„zielone” - substancje otrzymywane w
warunkach domowych ze słomy bądź mleczka
maku lekarskiego.

Zaburzenia psychiczne i zaburzenia

Zaburzenia psychiczne i zaburzenia

zachowania spowodowane

zachowania spowodowane

przyjmowaniem opiatów (F11)

przyjmowaniem opiatów (F11)

Ostre zatrucie:



zwężenie źrenic, śpiączka, bradykardia, spadek

ciśnienia krwi, spadek temperatury, zwolnienie

oddychania, zgon - niewydolnośc krążeniowo-

oddechowa

Używanie szkodliwe



przedawkowanie, zatory, infekcje w tym HIV

Szkody somatyczne przy przewlekłym używaniu opiatów



uszkodzenia narządów miaższowych, wyniszczenie,

wczesna umieralność



zaburzenia hormonalne, seksualne



spadek odporności, zakażenia, zatrucia



próchnica zębów, zaparcia

Zespół abstynencyjny

Zaburzenia psychiczne i zaburzenia

Zaburzenia psychiczne i zaburzenia

zachowania spowodowane

zachowania spowodowane

przyjmowaniem kanabinoli (F12)

przyjmowaniem kanabinoli (F12)



Konopie indyjskie (siewne) - substancja aktywna -
tetrahydrokanabinole (THC)



pochodza z Azji Środkowej, znane od 5000 lat, ślady w Starym
Testamencie



narkotyk rekreacyjny - „intensyfikowanie przyjemności”



najpopularniejsze preparaty to: marihuana, haszysz, olej
haszyszowy, THC syntetyczne



przyjmowane w postaci dymu (skręty, fajki), doustnie - napary
i słodycze



powodują zmianę percepcji czasu i odległości, zmiany obrazu
ciała, uczucie lekkości, wyostrzenie doznań zmysłowych,
seksualnych



poprawiają samopoczucie, samoocenę, powodują
wielomówność, napadowy śmiech, czasem nadmierne
uspokojenie i senność, osłabienie sprawności psychofizycznej.

Zaburzenia psychiczne i zaburzenia

Zaburzenia psychiczne i zaburzenia

zachowania spowodowane

zachowania spowodowane

przyjmowaniem kanabinoli (F12)

przyjmowaniem kanabinoli (F12)

Ostre zatrucie:



psychoza intoksykacyjna ( omamy, gonitwa myśli,
depersonalizacja, derealizacja, niepokój, lęk, bezsenność). Mogą
utrzymywać się przez kilka dni



podrażnienie błon śluzowych dróg oddechowych, wysuszenie
błon śluzowych jamy ustnej, ból głowy, gorączka i inne.

Używanie szkodliwe:



podrażnienia śluzówek, zaburzenia miesiączkowania, wypadki,
urazy, porody dzieci z mniejszą masą ciała, zaburzenia
psychiczne, napady lęku.

Zespół uzależnienia:



zaburzenia snu, apatia, utrata kontaktów międzyludzkich,
zaburzenia pamieci i koncentracji, myślenie magiczne, spadek
masy ciała, zapalenie krtani i oskrzeli, kaszel, przekrwienie
spojówek

Zespół abstynencyjny

Zaburzenia psychiczne i zaburzenia

Zaburzenia psychiczne i zaburzenia

zachowania spowodowane

zachowania spowodowane

przyjmowaniem leków uspokajających i

przyjmowaniem leków uspokajających i

nasennych (F13)

nasennych (F13)

Benzodiazepiny - uspokajające, nasenne i przeciwlekowe

(Relanium - Dizaepam, Lorafen – Lorazepam,

Klonazepam Elenium - Chlordiazepoxyd, Xanax

-Alprazolam, Estazolam, Oxazepam, Signopam-

Temazepam, Nitrazepam)

Barbiturany - przeciwpadaczkowe, przeciwbólowe,

nasenne, rozkurczowe ( Luminal, Veramid,

Cyklobarbital, Vegantalgin)



powodują uzależnienie psychiczne i fizyczne



uzależnienie może rozwinąć się już po 2 miesiącach

stosowania dawek terapeutycznych



częste jako „narzędzie” prób samobójczych



przy próbie odstawienia - zespół abstynencyjny z

napadami drgawkowymi

Zaburzenia psychiczne i zaburzenia

Zaburzenia psychiczne i zaburzenia

zachowania spowodowane

zachowania spowodowane

przyjmowaniem leków uspokajających i

przyjmowaniem leków uspokajających i

nasennych (F13)

nasennych (F13)

Ostre zatrucie:



śpiączka, osłabienie odruchów ścięgnistych, nudności, wymioty,
bradykardia, zwolnienie oddechu, hipotensja, hipotermia, bladość
powłok

Używanie szkodliwe



zaburzenia nastroju, snu, zachowania agresywne, napady leku,
zaburzenia koordynacji ruchowej, urazy, zatrucia, uszkodzenia
narządowe

Uzależnienie (objawy psychiczne, somatyczne i zaburzenia

funkcjonowania społecznego)

Zespół abstynencyjny:
a. Mały - niepokój, lęk, zaburzenia snu, pobudzenie, drżenie

mięśniowe, wzrost ciśnienia i temperatury

b. Duży - dodatkowo omamy wzrokowe, słuchowe, wymioty, drgawki
c. Majaczenie - dodatkowo zaburzenia świadomości
Zespół amnestyczny i rezydualne zaburzenia psychotyczne

Inne substancje

Inne substancje

powodujące uzależnienie

powodujące uzależnienie



kokaina



kofeina i teina



halucynogeny



rozpuszczalniki lotne



Amfetamina



Sterydy anaboliczne

Zaburzenia nawyków i

Zaburzenia nawyków i

popędów

popędów



patologiczny hazard



uzależnienie od komputera i internetu
(siecioholizm)



żarłoczność psychiczna



erotomania (seksoholizm)



uzależnienie od pracy (pracoholizm)



uzależnienie od zakupów (kupnoholizm)

Leczenie uzależnień

Leczenie uzależnień

Zatrucia



leczenie przyczynowe i objawowe w szpitalu:

usuniecie, zobojętnienie szkodliwej substancji,

zabezpieczenie funkcji życiowych, zabezpieczenie

chorych agresywnych, współpraca z toksykologiem

Używanie szkodliwe i uzależnienie



informacja i edukacja pacjenta i rodziny, literatura

o uzależnieniach, zabezpieczenie szkód

zdrowotnych, pełna abstynencja, plan i strategia

pomocy



detoksykacja, rehabilitacja, oddziaływanie

porehabilitacyjne, profilaktyka nawrotów, ruchy

samopomocowe (AA, Al-Anon, kluby abstynenta i

inne)

Leczenie i rehabilitacja skutków odległych