Rodzaje świadczeń z ubezpieczeń

społecznych oraz warunki

nabywania do nich uprawnień.

Staż podyplomowy

z zakresu orzecznictwa

lekarskiego

1

© Marta Kotwicka

EMERYTURY

EMERYTURY

ustawa z dnia 17 grudnia

1998r. o emeryturach i

rentach z Funduszu

Ubezpieczeń społecznych

( Dz.U z 2009r. Nr 153,

poz.1227 z późn. zm.)

© Marta Kotwicka

2

Okresy uwzględniane przy

ustalaniu prawa do emerytury

i renty i obliczaniu wysokości

tych świadczeń

Przy ustalaniu prawa do emerytury i renty

oraz obliczaniu ich wysokości uwzględnia
się okresy składkowe i nieskładkowe.

Przy ustalaniu prawa do świadczenia w

podwójnym wymiarze uwzględniane są

okresy:

-działalności kombatanckiej oraz

działalności równorzędnej z tą

działalnością, a także zaliczane do

okresów tej działalności oraz okresy

podlegania represjom wojennym i

okresu powojennego,

-pracy przymusowej.

Przy ustalaniu prawa do emerytury lub renty

dla:

-płatników składek, zobowiązanych do

opłacania składek na własne

ubezpieczenia emerytalne i rentowe,

-osób współpracujących z osobami

prowadzącymi pozarolniczą działalność

nie uwzględnia się okresu, za który nie

zostały opłacone składki, mimo podlegania

obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu

i rentowym w tym okresie.

Okresy składkowe

Za okresy zatrudnienia i okresy pracy na

obszarze państwa polskiego, o których
mowa wyżej, uważa się:

-okresy zatrudnienia i okresy pracy wykonywanej

na terenach wchodzących w skład
Rzeczypospolitej Polskiej w obecnych granicach
oraz

-okresy zatrudnienia i okresy pracy wykonywanej

na terenach wchodzących w skład
Rzeczypospolitej Polskiej przed ustaleniem jej
obecnych gra

Okresy składkowe to:

-ubezpieczenia 
-opłacania składek na ubezpieczenie

społeczne w wysokości określonej w
przepisach o organizacji i finansowaniu
ubezpieczeń społecznych, w
przepisach wymienionych w art. 195
pkt. 1-4 i 8, przepisach o zatrudnieniu i
przeciwdziałaniu bezrobociu oraz w
przepisach o pomocy społecznej

zaliczone do okresów ubezpieczenia

społecznego duchownych:

-okresy pozostawania duchownymi przed 1

lipca 1989 r., pod warunkiem opłacania

składek na ubezpieczenie społeczne za cały

okres podlegania temu ubezpieczeniu

-okresy przebywania duchownych na misjach

oraz okresy prowadzenia przez duchownych

działalności duszpasterskiej wśród Polonii,

przypadające po 14 listopada 1991 r., do

dnia wejścia w życie ustawy

-czynnej służby wojskowej w Wojsku Polskim lub

okresy jej równorzędne albo okresy
zastępczych form tej służby

-działalności kombatanckiej, działalności

równorzędnej z tą działalnością, a także okresy
zaliczane do okresów tej działalności oraz
okresy podlegania represjom wojennym i
okresu powojennego, określone w przepisach o
kombatantach oraz niektórych osobach
będących ofiarami represji wojennych i okresu
powojennego

pełnionej w Polsce służby:
-w Policji (Milicji Obywatelskiej),
-w Urzędzie Ochrony Państwa (w organach

bezpieczeństwa publicznego)

-w Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Agencji

Wywiadu

-w Straży Granicznej
-w Służbie Więziennej
-w Państwowej Straży Pożarnej
-w Służbie Celnej
-w Biurze Ochrony Rządu

-pobierania zasiłku macierzyńskiego
-osadzenia w więzieniach lub w innych

miejscach odosobnienia na terytorium

Polski na mocy skazania albo bez wyroku

po 31 grudnia 1956 r. za działalność

polityczną

-zatrudnienia za granicą osób, które w tym

czasie nie były obywatelami polskimi, jeżeli

osoby te powróciły do kraju po 22 lipca

1944 r. i zostały uznane za repatriantów

-świadczenia pracy po 1956 r. na rzecz

organizacji politycznych i związków
zawodowych, nielegalnych w
rozumieniu przepisów
obowiązujących do 
kwietnia 1989

Okresy nieskładkowe

-pobierania wynagrodzenia za czas

niezdolności do pracy wypłaconego na
podstawie przepisów Kodeksu pracy

-pobierania zasiłków z ubezpieczenia

społecznego: chorobowego lub
opiekuńczego

-pobierania świadczenia rehabilitacyjnego

-pobierania zasiłku chorobowego i

opiekuńczego oraz świadczenia
rehabilitacyjnego po ustaniu
obowiązku ubezpieczenia

-niewykonywania pracy po ustaniu

zatrudnienia, jeżeli za te okresy, na
podstawie przepisów Kodeksu pracy,
zostało wypłacone odszkodowanie

-przypadające przed dniem nabycia prawa

do emerytury lub renty okresy urlopu
wychowawczego, urlopu bezpłatnego
udzielonego na podstawie przepisów w
sprawie bezpłatnych urlopów dla matek
pracujących opiekujących się małymi
dziećmi, innych udzielonych w tym celu
urlopów bezpłatnych oraz okresy
niewykonywania pracy - z powodu opieki
nad dzieckiem: 

*w wieku do lat 4 - w granicach do 3 lat

na każde dziecko oraz łącznie - bez
względu na liczbę dzieci - do 6 lat

*na które ze względu na jego stan

fizyczny, psychiczny lub psycho-
fizyczny przysługuje zasiłek pielęg-
nacyjny - dodatkowo w granicach do
3 lat na każde dziecko

-przypadające przed dniem nabycia

prawa do emerytury lub renty okresy
opieki pielęgnacyjnej nad inwalidą
wojennym zaliczonym do I grupy
inwalidów lub uznanym za całkowicie
niezdolnego do pracy oraz do
samodzielnej egzystencji,

-przypadające przed dniem nabycia prawa

do emerytury lub renty okresy
niewykonywania pracy, w granicach do 6
lat, spowodowane koniecznością opieki
nad innym niż dziecko członkiem rodziny
zaliczonym do I grupy inwalidów lub
uznanym za całkowicie niezdolnego do
pracy oraz do samodzielnej egzystencji
albo uznanym za osobę niepełnosprawną
w stopniu znacznym

-urlopu bezpłatnego oraz przerw w

zatrudnieniu w razie nieudzielenia urlopu
bezpłatnego małżonkom pracowników
skierowanych do pracy w
przedstawicielstwach dyplomatycznych,
urzędach konsularnych, w stałych
przedstawicielstwach przy Organizacji
Narodów Zjednoczonych i w innych
misjach specjalnych za granicą,

-nauki w szkole wyższej na jednym

kierunku, pod warunkiem ukończenia
tej nauki, w wymiarze określonym w
programie studiów

-dokształcania zawodowego lekarzy w

klinikach akademii medycznych i
oddziałach instytutów naukowych w
charakterze wolontariusza - w
granicach do 1 roku

-pobierania zasiłku przedemerytalnego

lub świadczenia przedemerytalnego

-studiów doktoranckich i aspirantury

naukowej w wymiarze określonym w
decyzji o ich utworzeniu

-asystenckich studiów

przygotowawczych

EMERYTURY

-Osoby urodzone przed dniem 1
stycznia 1949r.
-Osoby urodzone po dniu 31 grudnia
1948r.
-Osoby urodzone po dniu 31 grudnia
1948r.,
a przed dniem 1 stycznia 1969r.

Osoby urodzone przed dniem 1 stycznia

1949r. nabywają prawo do emerytury, a

także obliczenia jej wysokości na

dotychczasowych zasadach.

KOBIETY

MĘŻCZYŹNI

wiek

60

65

okres składkowy i
nieskładkowy

20

25

© Marta Kotwicka

24

Dotyczy to także osób urodzonych po dniu 31 grudnia 1948r,

a przed dniem 01 stycznia 1969r., które do dnia 31 grudnia

2008r. spełniły warunki wymagane do uzyskania

wcześniejszej emerytury.

WCZEŚNIEJSZE

EMERYTURY

Obowiązujące przepisy

przewidują szereg

możliwości nabycia

uprawnień do wcześniejszej

emerytury przez osoby

urodzone

przed dniem 1 stycznia

1949r.

© Marta Kotwicka

25

Osoby te mogą nabyć prawo do:

• emerytury pracowniczej,
• emerytury dla osób uprawnionych do renty wypadkowej,
• emerytury z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w

szczególnym charakterze,

• emerytury z tytułu wykonywania działalności twórczej lub

artystycznej,

• emerytury kolejowej,
• emerytury górniczej,
• emerytury w obniżonym wieku z tytułu pracy górniczej,
• emerytury nauczycielskiej bez względu na wiek,
• emerytury dla nauczycieli akademickich,
• emerytury dla pracowników urzędów państwowych,
• emerytury dla pracowników Państwowej Inspekcji Pracy,
• emerytury dla zawodowych kuratorów sądowych,
• emerytury dla inwalidów wojennych lub wojskowych,
• emerytury dla kombatantów.

© Marta Kotwicka

26

WCZEŚNIEJSZA EMERYTURA

PRACOWNICZA

• ukończyli wiek 60 lat,
• udowodnili co najmniej 35 – letni okres składkowy i

nieskładkowy lub
w przypadku, gdy zostali uznani za całkowicie niezdolnych
do pracy orzeczeniem lekarza orzecznika lub komisji
lekarskiej ZUS – co najmniej 25 lat okresów składkowych i
nieskładkowych,

• ostatnio przed zgłoszeniem wniosku o emeryturę byli

pracownikami,

• w okresie ostatnich 24 miesięcy podlegania ubezpieczeniu

społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnym i
rentowym pozostawali w stosunku pracy przynajmniej
przez 6 miesięcy.

© Marta Kotwicka

27

Mężczyźni urodzeni przed dniem 1 stycznia 1949 r. mogą
nabyć prawo do wcześniejszej emerytury jeśli spełnili łącznie
następujące warunki:

Możliwość uzyskania wcześniejszej emerytury

pracowniczej mają również kobiety urodzone w

latach 1949-1953.

Mogą one nabyć prawo do tego świadczenia, jeśli:

• ukończyły wiek emerytalny wynoszący 55 lat,
• do dnia 31 grudnia 2008r. udowodniły 30 – letni okres

składkowy i nieskładkowy lub – w przypadku, gdy są
całkowicie niezdolne do pracy - 20 lat okresów
składkowych i nieskładkowych,

• pozostawały w stosunku pracy ostatnio przed zgłoszeniem

wniosku o emeryturę,

• w okresie ostatnich 24 miesięcy podlegania ubezpieczeniu

społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym
pozostawały w stosunku pracy przynajmniej przez 6
miesięcy,

• nie przystąpiły do otwartego funduszu emerytalnego albo

złożą wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na
rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za
pośrednictwem ZUS, na dochodu budżetu państwa.

© Marta Kotwicka

28

WCZEŚNIEJSZA EMERYTURA DLA

OSÓB UPRAWNIONYCH DO RENTY

WYPADKOWEJ

© Marta Kotwicka

29

Prawo do wcześniejszej emerytury, na podstawie art. 31
ustawy emerytalnej, mogą nabyć mężczyźni urodzeni przed
dniem 1 stycznia 1949r., uprawnieni do renty z tytułu
niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem lub
chorobą zawodową, którzy osiągnęli wiek 60 lat oraz
posiadają co najmniej 25 – letni okres składkowy i
nieskładkowy.

Wcześniejszej emerytury na zasadach określonych w art.
31 ustawy emerytalnej nie mogą uzyskać osoby urodzone
po dniu 31 grudnia 1948r.

EMERYTURA Z TYTUŁU

ZATRUDNIENIA W SZCZEGÓLNYCH

WARUNKACH LUB SZCZEGÓLNYM

CHARAKTERZE

© Marta Kotwicka

30

Prawo do emerytury z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach
lub w szczególnym charakterze, na podstawie art. 32 ustawy
emerytalnej, mogą nabyć mężczyźni urodzeni przed dniem 1 stycznia
1949r., którzy:

• udowodnili okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej
25 lat,

• udowodnili wymagany okres pracy w szczególnych warunkach lub w
szczególnym charakterze,

• osiągnęli wymagany wiek emerytalny, zróżnicowany w zależności od
rodzaju pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym
charakterze.

W odniesieniu do niektórych grup pracowników obowiązuje również
wymóg osiągnięcia wieku emerytalnego w czasie zatrudnienia w
szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze albo w
odpowiednim czasie po ustaniu takiego zatrudnienia.

Emeryturę z tytułu zatrudnienia w szczególnych
warunkach lub w szczególnym charakterze mogą
uzyskać również osoby urodzone po dniu 31
grudnia 1948r. a przed dniem 1 stycznia 1969r. ,
które:

• wszystkie warunki wymagane do uzyskania tego

świadczenia od osób urodzonych przed 1949
rokiem spełniły do dnia 31 grudnia 2008r.,

• nie

przystąpiły

do

otwartego

funduszu

emerytalnego albo złożyły wniosek o przekazanie
środków

zgromadzonych

na

rachunku

w

otwartym

funduszu

emerytalnym,

za

pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu
państwa.

© Marta Kotwicka

31

Dokonanie oceny, czy praca wykonywana na danym

stanowisku jest pracą w szczególnych warunkach w

rozumieniu art. 32 ustawy emerytalnej oraz

rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego

1983r. w sprawie wieku emerytalnego

pracowników zatrudnionych w szczególnych

warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U.

Nr 8, poz.43 z późn.zm.), należy do pracodawcy

zatrudniającego pracownika, który powinien

dokonać stwierdzenia takiej okoliczności w

wystawionym pracownikowi świadectwie pracy lub

świadectwie pracy

w szczególnych warunkach.

© Marta Kotwicka

32

EMERYTURA Z TYTUŁU

WYKONYWANIA DZIAŁALNOŚCI

TWÓRCZEJ LUB ARTYSTYCZNEJ

© Marta Kotwicka

33

Wcześniejszą emeryturę
mogą uzyskać osoby
urodzone przed dniem 1
stycznia 1949r., które
wykonywały działalność
twórczą lub artystyczną w
ramach działalności
pozarolniczej.

Ubezpieczeni ci mogą nabyć prawo do świadczenia,

jeśli spełnili warunki wymagane od twórców i

artystów zatrudnionych w ramach stosunku pracy,

tj.

• osiągnęli wiek emerytalny wynoszący dla:

- tancerza, akrobaty, gimnastyka, ekwilibrysty, kaskadera -
40 lat dla kobiet i 45 lat dla mężczyzn,
- solisty wokalisty, muzyka grającego na instrumentach
dętych, tresera zwierząt drapieżnych - 45 lat dla kobiet i 50
lat dla mężczyzn,
- artysty chóru, żonglera, komika cyrkowego, aktora teatru
lalek - 50 lat dla kobiet i 55 lat dla mężczyzn,
- aktorki, dyrygentki – 55 lat,
- muzyka grającego na instrumentach smyczkowych,
perkusyjnych oraz klawiszowych, operatora obrazu
filmowego, fotografika - 55 lat dla kobiet i 60 lat dla
mężczyzn,

• udowodnili wymagany okres składkowy i nieskładkowy (20

lat dla kobiet lub 25 lat dla mężczyzn), w tym co najmniej
15 lat działalności twórczej lub artystycznej.

© Marta Kotwicka

34

Jak z powyższego wynika, nie każdy rodzaj

działalności twórczej lub artystycznej uprawnia do

uzyskania wcześniejszej emerytury. Możliwość

nabycia prawa do tego świadczenia mają jedynie

twórcy i artyści, dla których wcześniejszy wiek

emerytalny został przewidziany w przepisach

rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego

1983r. w sprawie wieku emerytalnego

pracowników zatrudnionych w szczególnych
warunkach lub w szczególnym charakterze.

© Marta Kotwicka

35

19.03.11

© Marta Kotwicka

Emerytura kolejowa, przewidziana w art. 40
ustawy

emerytalnej,

może

być

przyznana

mężczyznom urodzonym przed dniem 1 stycznia
1949r. , którzy:
- osiągnęli wiek emerytalny wynoszący 60 lat,
- udowodnili okres składkowy i nieskładkowy
wynoszący co najmniej 25 lat, w tym co najmniej
15

lat

zatrudnienia

na

kolei.Prawo

do

wcześniejszej emerytury kolejowej mogą również
nabyć kobiety urodzone w latach 1949-1953, o ile:
- warunki wymagane do przyznania tego
świadczenia od osób urodzonych przed dniem 1
stycznia 1949r. spełniły do dnia 31 grudnia 2008r.
oraz
-

nie

przystąpiły

do

otwartego

funduszu

emerytalnego lub złożyły wniosek o przekazanie
środków zgromadzonych na rachunku w otwartym
funduszu emerytalnym, za pośrednictwem ZUS, na
dochody budżetu państwa.

EMERYTURA KOLEJOWA

EMERYTURA W OBNIŻONYM WIEKU

Z TYT. PRACY GÓRNICZEJ

© Marta Kotwicka

37

Osoby urodzone przed dniem 1 stycznia 1949 r., które nie
spełniają warunków do emerytury górniczej na nowych
zasadach (określonej w art. 50a ust. emerytalnej) mogą przejść
na emeryturę w obniżonym wieku z tytułu wykonywania pracy
górniczej jeśli:
posiadają wymagany staż składkowy i nieskładkowy (20 lat dla
kobiet i 25 lat dla mężczyzn), udowodnili co najmniej pięć lat:
– pracy górniczej wykonywanej pod ziemią stale i w pełnym
wymiarze czasu pracy albo,
– pracy górniczej wykonywanej stale i w pełnym wymiarze
czasu pracy na odkrywce w kopalniach siarki i węgla
brunatnego oraz w kopalniach otworowych siarki.
Ubezpieczonemu, który spełnił wymienione warunki, wiek
emerytalny (60 lat dla kobiet lub 65 lat dla mężczyzn) jest
obniżany o 6 miesięcy za każdy rok wspomnianej pracy
górniczej wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy,
nie więcej jednak niż o 15 lat.

EMERYTURA GÓRNICZA

© Marta Kotwicka

38

Zodnie z art. 34 ustawy emerytalnej emerytura
górnicza przysługiwała pracownikowi urodzonemu
przed dniem 1 stycznia 1949 r., który spełnił łącznie
następujące warunki:
Ukończył 55 lat i udowodnił okres pracy górniczej
wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla
mężczyzn, w tym co najmniej 5 lat pracy górniczej
określonej w art. 36 ust. 1 ustawy emerytalnej lub
Ukończył 50 lat i udowodnił okres pracy górniczej
wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla
mężczyzn, w tym co najmniej 15 lat pracy górniczej
określonej w art. 36 ust. 1 ustawy emerytalnej.

Górnicy, którzy do dnia 31 grudnia 2008r. spełnili
wymienione warunki mogą nabyć prawo do emerytury
górniczej nawet, jeśli wniosek o to świadczenie
składają w 2009 roku lub później.

EMERYTURA NAUCZYCIELSKA

© Marta Kotwicka

39

Nauczyciele, wychowawcy i inni pracownicy pedagogiczni
zatrudnieni w placówkach określonych w ustawie z dnia 26
stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2006 r. nr 97,
poz. 674 z późn .zm.), urodzeni przed dniem 1 stycznia 1949r.,
mogą przejść na emeryturę niezależnie od osiągniętego wieku,
po udowodnieniu co najmniej:

• 30–letniego okresu składkowego i nieskładkowego, w tym
20 lat wykonywania pracy nauczycielskiej co najmniej w
połowie obowiązującego wymiaru zajęć lub

• 25–letniego okresu składkowego i nieskładkowego, w tym
20 lat wykonywania zatrudnienia w szkolnictwie specjalnym
co najmniej w połowie obowiązującego wymiaru zajęć (w
przypadku nauczycieli klas, szkół, placówek i zakładów
specjalnych).

Emerytura na podstawie Karty Nauczyciela przysługuje pod
warunkiem

wykonywania

przez

nauczyciela

pracy

nauczycielskiej ostatnio przed przejściem na emeryturę oraz
rozwiązania na swój wniosek stosunku takiej pracy.

Emeryturę nauczycielską na podstawie Karty Nauczyciela
mogą uzyskać również osoby urodzone po dniu 31 grudnia
1948r., a przed dniem 1 stycznia 1969r., jeśli do dnia 31
grudnia 2008r. udowodniły co najmniej:

• 30 – letni okres składkowy i nieskładkowy, w tym 20 lat

wykonywania pracy nauczycielskiej co najmniej w połowie
obowiązującego wymiaru zajęć lub

• 25 – letni okres składkowy i nieskładkowy, w tym 20 lat

wykonywania zatrudnienia w szkolnictwie specjalnym co
najmniej w połowie obowiązującego wymiaru zajęć (w
przypadku nauczycieli klas, szkół, placówek i zakładów
specjalnych).

© Marta Kotwicka

40

Osoby z tej grupy wiekowej, aby nabyć prawo do emerytury
na podstawie Karty Nauczyciela, muszą również:

• rozwiązać stosunek pracy nauczycielskiej (choć nie musiały

tego uczynić do dnia 31 grudnia 2008r.),

• złożyć wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na

rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za
pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa (jeśli
przystąpiły do otwartego funduszu emerytalnego.

© Marta Kotwicka

41

WCZEŚNIEJSZA EMERYTURA DLA

NAUCZYCIELI AKADEMICKICH

Na podstawie ustawy z dnia 27 lipca 2005r. Prawo
o szkolnictwie wyższym (Dz. U. Nr 164, poz.1365 z
późn.zm.) możliwość przejścia na wcześniejszą
emeryturę mają nauczyciele akademiccy, urodzeni
przed dniem 31 grudnia 1948r. Prawo do tego
świadczenia mogą nabyć po ukończeniu wieku 60
lat oraz przepracowaniu 30 lat, w tym 20 lat w
szkolnictwie

lub

instytucjach

naukowych.

Przyznanie tej emerytury nie jest uzależnione od
rozwiązania przez nauczyciela akademickiego
stosunku pracy.

Emerytura dla nauczycieli akademickich nie
przysługuje osobom urodzonym po dniu 31 grudnia
1948r.

© Marta Kotwicka

42

WCZEŚNIEJSZA EMERYTURA DLA

PRACOWNIKÓW SAMORZĄDOWYCH

Możliwość uzyskania wcześniejszej emerytury mają również
urodzeni przed dniem 1 stycznia 1949r. urzędnicy państwowi,
których stosunek pracy ustał wskutek wystąpienia przyczyn
ściśle określonych w przepisach, a którzy już wcześniej
ukończyli wiek 55 lat (kobieta) lub 60 lat (mężczyzna) i
posiadają wymagany okres składkowy i nieskładkowy
wynoszący co najmniej 20 lat (kobieta) lub 25 lat
(mężczyzna).

Okoliczności rozwiązania stosunku pracy w urzędzie
warunkujące

przyznanie

wcześniejszej

emerytury

są

zróżnicowane w zależności od tego, pod którą ustawę podlega
pracownik urzędu, tj. pod ustawę z dnia 16 września 1982 r. o
pracownikach urzędów państwowych (Dz. U. z 2001 r. nr 86,
poz. 953 z późn. zm.), czy też pod ustawę z dnia 21 listopada
2008r. o służbie cywilnej (Dz. U. Nr 227, poz.1505).

© Marta Kotwicka

43

Natomiast pracownicy służby cywilnej, podlegający pod

ustawę o służbie cywilnej (urodzeni przed dniem 1 stycznia

1949 r., mogą przejść na wcześniejszą emeryturę, jeśli ich

stosunek pracy został rozwiązany z powodu likwidacji urzędu.

Wcześniejsza emerytura nie przysługuje pracownikom

urzędów państwowych urodzonym po dniu 31 grudnia 1948r.,

niezależnie od tego pod którą ustawę podlegają.

• Pracownicy urzędów podlegający pod pierwszą z

wymienionych ustaw mogą nabyć prawo do wcześniejszej
emerytury, jeśli ich stosunek pracy został rozwiązany z
powodu likwidacji urzędu albo jego reorganizacji
uniemożliwiającej dalsze zatrudnienie,

• trwałej utraty zdolności fizycznej lub psychicznej do pracy

na zajmowanym stanowisku, stwierdzonej orzeczeniem
lekarza orzecznika ZUS.

© Marta Kotwicka

44

WCZEŚNIEJSZA EMERYTURA DLA

PRACOWNIKÓW PAŃSTWOWEJ

INSPEKCJI PRACY i KURATORÓW

SĄDOWYCH

Możliwość przejścia na wcześniejszą emeryturę mają
również urodzeni przed dniem 1 stycznia 1949r. pracownicy
Państwowej Inspekcji Pracy, oraz kuratorzy sądowi z którymi
rozwiązano stosunek pracy w szczególnych okolicznościach,
tj. z powodu likwidacji jednostki organizacyjnej albo jej
reorganizacji

uniemożliwiającej

dalsze

zatrudnienie

pracownika, albo z powodu trwałej utraty zdolności fizycznej
lub psychicznej do pracy na zajmowanym stanowisku (jeżeli
nie ma możliwości przeniesienia pracownika) PIP lub
kuratora do innej pracy, odpowiedniej do jego stanu zdrowia i
kwalifikacji zawodowych, z wyłączeniem wypadku, gdy
pracownik odmówił przejścia do takiej pracy.

© Marta Kotwicka

45

Obecnie

wcześniejsza

emerytura

może

być

przyznana mężczyznom, którzy ukończyli wiek 60
lat do dnia rozwiązania stosunku pracy w
charakterze zawodowego kuratora sądowego lub
Inspektora Państwowej Inspekcji Pracy oraz
posiadają staż składkowy i nieskładkowy wynoszący
co

najmniej

25

lat.

© Marta Kotwicka

46

WCZEŚNIEJSZA EMERYTURA DLA

INWALIDÓW WOJENNYCH I

WOJSKOWYCH

© Marta Kotwicka

47

Zasady nabywania prawa do wcześniejszej emerytury przez
inwalidów wojennych i wojskowych urodzonych przed dniem 1
stycznia 1949r. zostały uregulowane w ustawie z dnia 29 maja
1974r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz
ich rodzin (tekst. jedn. Dz. U. z 2002r. Nr 9, poz.87 z
późn.zm.).Warunkiem uzyskania wcześniejszej emerytury jest:
Ustalenie prawa do renty inwalidy wojennego z tytułu
częściowej lub całkowitej niezdolności do pracy pozostającej w
związku z działaniami wojennymi lub mającymi charakter
wojennych albo do renty inwalidy wojskowego z tytułu
częściowej lub całkowitej niezdolności do pracy pozostającej w
związku ze służbą wojskową lub niepozostającej w związku ze
służbą wojskową,
Osiągnięcie wieku emerytalnego wynoszącego 55 lat dla
kobiet i 60 lat dla mężczyzn (albo 50 lat dla kobiet i 55 lat dla
mężczyzn w przypadku posiadania całkowitej niezdolności do
pracy),
Udowodnienie okresu i nieskładkowego wynoszącego co
najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn.

WCZEŚNIEJSZE EMERYTURY DLA

KOMBATANTÓW

© Marta Kotwicka

48

Kombatanci

oraz

inne

osoby

podlegające

represjom wojennym i okresu powojennego mogą
nabyć prawo do wcześniejszej emerytury pod
warunkiem:
ukończenia wieku 55 lat (w przypadku kobiety) i
60 lat (w przypadku mężczyzny) oraz
udowodnienia

okresu

składkowego

i

nieskładkowego wynoszącego co najmniej 20 lat
dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn.

Kombatanci oraz inne osoby podlegające represjom
wojennym i okresu powojennego, którzy nie mają prawa do
emerytury lub renty na podstawie przepisów o
zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich
rodzin lub na podstawie innych przepisów, mogą uzyskać
emeryturę w drodze wyjątku pod warunkiem, że:siągnęli
wiek 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn oraz

-nie mają niezbędnych środków utrzymania.

WCZEŚNIEJSZE EMERYTURY DLA

OSÓB URODZONYCH PO DNIU 31

GRUDNIA 1948r.

© Marta Kotwicka

50

Możliwość uzyskania wcześniejszej emerytury mają również,
przy spełnieniu pewnych dodatkowych warunków, osoby
urodzone po dniu 31 grudnia 1948r. Osoby te mogą nabyć
prawo do:

• emerytury pracowniczej,

• emerytury z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach
lub w szczególnym charakterze,

• emerytury z tytułu wykonywania działalności twórczej lub
artystycznej,

• emerytury kolejowej,

• emerytury górniczej,

• emerytury w obniżonym wieku z tytułu pracy górniczej,

• emerytury nauczycielskiej bez względu na wiek,

• emerytury dla pracowników opiekujących się dziećmi
wymagającymi stałej opieki,

• emerytury na podstawie art. 184 ustawy emerytalnej.

Osoby urodzone po 31 grudnia 1948r. a przed
dniem 01 stycznia 1969r. mogą skorzystać z
wcześniejszych emerytur jeżeli:

• warunki wymagane do nabycia wcześniejszej emerytury

spełnili do dnia 31 grudnia 2008r. oraz

• nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego albo

złożyli wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na
rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za
pośrednictwem ZUS, na dochodu budżetu państwa.

© Marta Kotwicka

51

Wyjątek stanowią emerytury dla osób opiekujących
się dziećmi wymagającymi stałej opieki.

© Marta Kotwicka

52

Osoby opiekujące się dziećmi wymagającymi stałej opieki mogą
skorzystać z wcześniejszej emerytury, jeżeli do dnia 31 grudnia
1998 r. spełniły wszystkie warunki wymagane do nabycia prawa
do tego świadczenia, tj. do tej daty:
Udowodniły okres składkowy i nieskładkowy wynoszący dla
kobiet co najmniej 20 lat, a dla mężczyzn co najmniej 25 lat oraz
Opiekują się dzieckiem, które zostało zaliczone do osób
całkowicie niezdolnych do pracy i do samodzielnej egzystencji
bez względu na przyczynę chorobową,
Ostatnio przed dniem 1 stycznia 1999 r. były ubezpieczone z
tytułu pozostawania w stosunku pracy,
Udowodniły niemożność podjęcia pracy albo konieczność jej
zaprzestania ze względu na stan zdrowia dziecka i konieczność
sprawowania nad nim stałej (ciągłej) opieki.
Po uzyskania omawianej emerytury nie jest konieczne
ukończenie określonego wieku emerytalnego. Prawo do tego
świadczenia na warunkach przewidzianych dla osób urodzonych
przed 1949 r., mają również osoby urodzone po dniu 31 grudnia
1948r.,

które nie przystąpiły do

otwartego

funduszu

emerytalnego.

EMERYTURA W POWSZECHNYM

WIEKU EMERYTALNYM DLA OSÓB

URODZONYCH PO 31 GRUDNIA 1948R.

Osoby urodzone po dniu 31 grudnia 1948r. mogą
nabyć prawo do emerytury w powszechnym wieku
emerytalnym (60 lat dla kobiet i 65 lat dla
mężczyzn), bez względu na liczbę udowodnionych
okresów składkowych i nieskładkowych.

© Marta Kotwicka

53

EMERYTURY POMOSTOWE

Warunki

nabywania

prawa

do

emerytury

pomostowej określa ustawa z dnia 19 grudnia 2008
r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. nr 237, poz.
1656), która (z wyjątkiem niektórych artykułów)
weszła w życie z dniem 1 stycznia 2009 r.

© Marta Kotwicka

54

Prawo do emerytury pomostowej, przysługuje
pracownikowi, który spełnia łącznie następujące
warunki:

• urodził się po dniu 31 grudnia 1948 r.;
• ma okres pracy w szczególnych warunkach lub o

szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat;

• osiągnął wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet i co

najmniej 60 lat dla mężczyzn;

• ma okres składkowy i nieskładkowy, wynoszący co najmniej

20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn;

• przed dniem 1 stycznia 1999 r. wykonywał prace w

szczególnych warunkach lub prace w szczególnym
charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o
emeryturach pomostowych lub art. 32 i art. 33 ustawy o
emeryturach i rentach z FUS;

• po dniu 31 grudnia 2008 r. wykonywał pracę w

szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w
rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach
pomostowych;

• nastąpiło z nim rozwiązanie stosunku pracy.

© Marta Kotwicka

55

OKRESOWA EMERYTURA KAPITAŁOWA

Z OTWARTEGO FUNDUSZU

EMERYTALNEGO

(II FILAR) DLA UBEZPIECZONYCH

URODZONYCH PO DNIU 31 GRUDNIA

1948R.

Warunki nabywania prawa do okresowej emerytury

kapitałowej określa ustawa z dnia 21 listopada

2008 r. o emeryturach kapitałowych ( Dz. U. nr 228,

poz. 1507).

© Marta Kotwicka

56

Okresowa emerytura kapitałowa przysługuje do
ukończenia 65 lat osobie urodzonej po dniu 31
grudnia 1948 r., która:

• jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego,
• ma ustalone prawo do emerytury na nowych zasadach z

Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (I filar).

Ponadto okresowa emerytura kapitałowa przysługuje jeżeli

kwota środków zgromadzonych na rachunku członka
otwartego funduszu emerytalnego, ustalona na ostatni
dzień miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego
zostanie przyznana emerytura, jest równa lub wyższa od
dwudziestokrotności kwoty dodatku pielęgnacyjnego. Od 1
marca 2012 r. kwota wynosi 3913 zł (195,67 zł x 20).

Okresowa emerytura kapitałowa nie może być przyznana od

innej daty niż emerytura na nowych zasadach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych.

© Marta Kotwicka

57

Wykorzystane w prezentacji obiekty CLIPART:

-http://sieniorzy.blog.onet.pl/
-http://pl.123rf.com/photo_8496048_ludzie-ta---ca----piewa-i-odtwarzanie-instrumenty-muzyczne-tr---bka-odtwarzanych-
muzyk-m-----czyzna-.html

© Marta Kotwicka

58

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ