LEKI USPOKAJAJĄCE,

NASENNE I

ANKSJOLITYKI

PRACOWNIA WSTĘPNYCH BADAŃ

FARMAKOLOGICZNYCH KATEDRY

FARMAKODYNAMIKI CM UJ

Cechy charakterystyczne:
• pojawiający się bez dostrzegalnego

zagrożenia

• utrzymujący się dłużej niż to

uzasadnia realne zagrożenie

• nieproporcjonalnie intensywny do

realnego zagrożenia

Jest objawem chorobowym,

najczęściej jednym z symptomów

zaburzenia nerwicowego

Lęk

Efekt przeciwlękowy (anksjolityczny)

możemy osiągnąć poprzez:

•

ukierunkowane oddziaływanie na neuroprzekaźnictwo

w strukturach OUN związanych z regulacją

emocji i nastroju

(układ GABA-ergiczny i serotoninergiczny)

•

niespecyficzny wpływ hamujący funkcję OUN

–

sedacja

(leki p/psychotyczne i p/histaminowe)

•

BENZODIAZEPINY

KLONAZEPAM

DIAZEPAM

TEMAZEPAM

KLORAZEPAT

BROMAZEPAM

FLURAZEPAM

PRAZEPAM

CHLORDIAZEPOKSYD

LORAZEPAM

LORMETAZEPAM

OKSAZEPAM

FLUNITRAZEPAM

KLOBAZAM

ALPRAZOLAM

POCHODNE BENZODIAZEPINY

DZIAŁANIE:

•

PRZECIWLĘKOWE (ANKSJOLITYCZNE)

•

SEDATYWNE I NASENNE

•

OBNIŻAJĄCE NAPIĘCIE MIĘŚNI

SZKIELETOWYCH (MIORELAKSUJĄCE)

•

PRZECIWDRGAWKOWE

GABA

BENZODIAZEPINY

BARBITURANY

HIPERPOLARYZACJA

HAMOWANIE CZYNNOŚCI NEURONU

KOMPLEKS RECEPTOROWY GABA-A

Cl

-

UWRAŻLIWIENIE RECEPTORÓW GABA

benzodiazepiny

aktywacja receptora GABA

A

napływ jonów Cl

-

do neuronu

hyperpolaryzacja neuronu

mniej wrażliwy na pobudzenie

zahamowanie funkcji neuronu

np. uwalniania neuroprzekaźnika

aktywacja receptora BZ

RECEPTORY BENZODIAZEPINOWE

BDZ

1

OUN

BDZ

2

OUN

BDZ

3

receptor obwodowy

BENZODIAZEPINY

RECEPTOR BENZODIAZEPINOWY

AGONIŚCI

(diazepam)

CZĘŚCIOWI

AGONIŚCI

(bretazenil)

ANTAGONIŚCI

(flumazenil)

BENZODIAZEPINY

BENZODIAZEPINY

•

Wprowadzone do lecznictwa ponad

Wprowadzone do lecznictwa ponad

30 lat temu

30 lat temu

•

Najbardziej bezpieczne leki

Najbardziej bezpieczne leki

psychotropowe

psychotropowe

•

Różnią się profilem

Różnią się profilem

farmakologicznym

farmakologicznym

BENZODIAZEPINY

PROFIL DZIAŁANIA

EFEKT

NASENNY

ESTAZOLAM

MIDAZOLAM

FLUNITRAZEPAM

LORMETAZEPAM

NITRAZEPAM

TEMAZEPAM

EFEKT

PRZECIWDRGAWKOWY

KLONAZEPAM

EFEKT

PRZECIWLĘKOWY

OKSAZEPAM

MEDAZEPAM
KLORAZEPAT

ALPRAZOLAM

PRAZEPAM

EFEKT

MIORELASKSACYJNY

TETRAZEPAM

BENZODIAZEPINY – PODZIAŁ ZE

BENZODIAZEPINY – PODZIAŁ ZE

WZGLĘDU NA PROFIL

WZGLĘDU NA PROFIL

PSYCHOTROPOWY

PSYCHOTROPOWY

klonazepam

klonazepam

padaczka

padaczka

diazepam

diazepam

lęk, padaczka

lęk, padaczka

alprazolam

alprazolam

lęk

lęk

oksazepam

oksazepam

lęk,

lęk,

bezsenność

bezsenność

chlordiazepoksyd

chlordiazepoksyd

lęk

lęk

temazepam

temazepam

lęk,

lęk,

bezsenność

bezsenność

lorazepam

lorazepam

lęk,

lęk,

bezsenność

bezsenność

flunitrazepam

flunitrazepam

bezsenność

bezsenność

nitrazepam

nitrazepam

bezsenność

bezsenność

estazolam

estazolam

bezsenność

bezsenność

midazolam

midazolam

premedykacja

premedykacja

chirurgiczna

chirurgiczna

BENZODIAZEPINY –

BENZODIAZEPINY –

wskazania

wskazania

•

Zaburzenia lękowe

Zaburzenia lękowe

•

Padaczka (głównie stany

Padaczka (głównie stany

padaczkowe) – diazepam,

padaczkowe) – diazepam,

klonazepam

klonazepam

•

Bóle mięśniowe, skurcze mięśni –

Bóle mięśniowe, skurcze mięśni –

działanie miorelaksacyjne

działanie miorelaksacyjne

(tetrazepam – MYOLASTAN)

(tetrazepam – MYOLASTAN)

•

Bezsenność

Bezsenność

BENZODIAZEPINY

CZAS DZIAŁANIA

POŚREDNI CZAS

DZIAŁANIA

ESTAZOLAM

TEMAZEPAM

CHLORDIAZEPOKSYD

DŁUGODZIAŁAJĄCE

FLUNITRAZEPAM

NITRAZEPAM

MEDAZEPAM

PRAZEPAM

KLORAZEPAT

DIAZEPAM

KRÓTKODZIAŁAJĄCE

ALPRAZOLAM

LORAZEPAM

OKSAZEPAM

LORMETAZEPAM

krótko

działające

BENZODIAZEPIN
Y

długo

działające

BENZODIAZEPIN

Y

siła działania

wysoka

niska

nawroty lęku w okresach
między dawkami

często

rzadko

lęk z odbicia

często

rzadko

ryzyko uzależnienia

wysokie

niskie

DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE

DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE

BENZODIAZEPIN

BENZODIAZEPIN

•

Nadmierna sedacja, senność, uczucie

Nadmierna sedacja, senność, uczucie

zmęczenia

zmęczenia

•

Upośledzenie sprawności

Upośledzenie sprawności

psychomotorycznej

psychomotorycznej

•

Upośledzenie procesów pamięci

Upośledzenie procesów pamięci

•

Szybki rozwój tolerancji – zanik działania

Szybki rozwój tolerancji – zanik działania

terapeutycznego wymagający

terapeutycznego wymagający

podwyższenia dawki

podwyższenia dawki

DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE

DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE

BENZODIAZEPIN

BENZODIAZEPIN

c.d.

c.d.

•

Potęgowanie depresyjnego działania

Potęgowanie depresyjnego działania

alkoholu i innych środków o działaniu

alkoholu i innych środków o działaniu

ośrodkowym

ośrodkowym

•

Uzależnienie

Uzależnienie

psychofizyczne

psychofizyczne

(

(

zespół

zespół

abstynencyjny

abstynencyjny

-obniżenie nastroju, bezsenność,wzmożona

-obniżenie nastroju, bezsenność,wzmożona

potliwość, zaburzenia żołądkowo jelitowe, skurcze

potliwość, zaburzenia żołądkowo jelitowe, skurcze

mięśniowe, napady lęku)

mięśniowe, napady lęku)

– występuje u około

– występuje u około

50% leczonych po stosowaniu

50% leczonych po stosowaniu

benzodiazepin przez ponad rok, nie

benzodiazepin przez ponad rok, nie

zaleca się stosowania dłużej niż 2

zaleca się stosowania dłużej niż 2

miesiące; odstawiać powoli

miesiące; odstawiać powoli

BENZODIAZEPINY

BENZODIAZEPINY

TOLERANCJA

TOLERANCJA

UZALEŻNIENIE

UZALEŻNIENIE

ZASADY STOSOWANIA BENZODIAZEPIN

•

STOSOWAĆ NAJMNIEJSZE SKUTECZNE DAWKI

•

W ZABURZENIACH LĘKOWYCH NIE DŁUŻEJ NIŻ 2 MIĘSIĄCE,

•

STOPNIOWA REDUKCJA DAWKI

•

UNIKAĆ STOSOWANIA W WIEKU PODESZŁYM

–

ZABURZENIA PAMIĘCI

•

UWAŻAĆ NA INTERAKCJĘ Z ALKOHOLEM I LEKAMI

DZIAŁAJĄCYMI NA

OUN

ALPRAZOLAM

Działa silnie

przeciwlękowo,

nasennie

WSKAZANIA

: lęk napadowy oraz przewlekły

Lek należy odstawiać powoli ze względu na duży potencjał

uzależniający

AFOBAM, ALPROX, NEUROL, ZOMIREN, XANAX

CHLORDIAZEPOKSYD

wykazuje wszystkie kierunki

działania benzodiazepin

WSKAZANIA

: lęk uogólniony, przewlekły

ELENIUM, LIBRIUM

DIAZEPAM

Wykazuje

wszystkie

kierunki działania klinicznego

charakterystyczne dla benzodiazepin.

WSKAZANIA

: lęk uogólniony, przewlekły, doraźnie w

zaburzeniach snu, zespoły abstynencyjne alkoholowe,

padaczka i stany padaczkowe, premedykacja .

Relanium

KLOBAZAM

Wykazuje wszystkie kierunki działania klinicznego

charakterystyczne.

WSKAZANIA

: lęk uogólniony, przewlekły, padaczka i stany

padaczkowe.

Frisium

KLONAZEPAM

Benzodiazepina o wyraźnym działaniu

przeciwdrgawkowym

.

WSKAZANIA

:

padaczka i stany padaczkowe.

Clonazepamum, Rivotril

KLORAZEPAT

Działa

p/lękowo

i nasennie.

WSKAZANIA

: lęk uogólniony

Cloranxen, Tranxene

MEDAZEPAM

MEDAZEPAM

Wyraźny wpływ

anksjolityczny

.

WSKAZANIA

: zaburzenia lękowe przewlekłe,

stany napięcia

Rudotel, Medazepam, Rusedal

OKSAZEPAM

OKSAZEPAM

Wyraźny wpływ

anksjolityczny

, sedatywny,

nasenny.

WSKAZANIA

: zaburzenia lękowe przewlekłe,

stany napięcia

Oxazepam

BUSPIRON,

BUSPIRON,

Gepiron, Ipsapiron

Gepiron, Ipsapiron

agonista rec. 5-HT

1A

WSKAZANIA

: zaburzenia lękowe przewlekłe

Efekt ujawnia się dopiero po 7-14 dniach stosowania

Może upośledzać zdolność prowadzenia pojazdów.

Ryzyko uzależnienia i tolerancji wydaje się małe

Spamilan, Mabuson

!!!

HYDROKSYZYNA

HYDROKSYZYNA

Pochodna difenylometanu o złożonym mechanizmie

działania

Wykazuje działanie : sedatywne,

anksjolityczne

,

uspakajająco

,

p/histaminowe

.

WSKAZANIA

: stany niepokoju, napięcia, pobudzenia

psychoruchowego, choroby alergiczne

Może upośledzać sprawność psychoruchową.

Ryzyko uzależnienia i tolerancji nie występuje.

Atarax, Hydroxyzinum

BEZSENNOŚĆ

– rodzaje



trudności w zasypianiu

(leki krótko działające,

ułatwiające zasypianie)



skrócenie czasu snu

(leki działające dłużej)



postać mieszana

LECZENIE FARMAKOLOGICZNE

W FARMAKOLOGICZNYM LECZENIU BEZSENNOŚCI

LEKAMI Z WYBORU SĄ NA CHWILĘ OBECNĄ

AGONIŚCI RECEPTORA BENZODIAZEPINOWEGO

DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE KLASYCZNYCH

BENZODIAZEPIN STOSOWANYCH W

BEZSENNOŚCI



działanie sedatywne utrzymujące się następnego dnia



upośledzenie sprawności psychomotorycznej

(ryzyko wypadków!!!)



upośledzenie czynności

poznawczych

(zaburzenia pamięci )



bezsenność z odbicia

(bezsenność po odstawieniu leku)

FLUNITRAZEPAM

FLUNITRAZEPAM

Działanie nasenne

jest działaniem

dominującym.

DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE

: oprócz klasycznych

objawów dla benzodiazepin, flunitrazepam
powoduje ewidentne spowolnienie
psychomotoryczne.

Lek wymagajacy dokładnej kontroli i

rejestracji zużycia !!!

Rohypnol

LORMETAZEPAM

LORMETAZEPAM

Wydłuża czas snu, zmniejsza liczbę wybudzeń.

DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE

: oprócz klasycznych

objawów dla benzodiazepin po odstawieniu
dość często daje bezsenność z odbicia.

Noctofer

TEMAZEPAM

TEMAZEPAM

Benzodiazepina

Wydłuża czas snu, zmniejsza liczbę wybudzeń.

Signopam

MIDAZOLAM

MIDAZOLAM

Benzodiazepina

Stosowana do indukcji snu, szczególnie w
premedykacji przy zabiegach.

DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE

: jak dla wszystkich

benzodiazepin.

Dormicum, Sopodorm, Midanium

NITRAZEPAM

NITRAZEPAM

Stosowana głównie w krótkotrwałym leczeniu

bezsenności

.

W godzinach porannych należy liczyć się z
możliwością senności i ogólnej niesprawności.

DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE

: jak dla wszystkich

benzodiazepin.

Nitrazepam

AGONIŚCI RECEPTORA BENZODIAZEPINOWEGO

AGONIŚCI RECEPTORA BENZODIAZEPINOWEGO

NIEBĘDĄCY POCHODNYMI BENZODIAZEPIN

NIEBĘDĄCY POCHODNYMI BENZODIAZEPIN



ZOPIKLON



ZOLPIDEM



ZALEPLON

ZOPIKLON

ZOPIKLON

Przy dłuższym stosowaniu i nagłym odstawieniu

istnieje ryzyko rozwoju tolerancji i bezsenności z odbicia.

Może pogarszać zdolność kierowania pojazdami

mechanicznymi !!!

Imovane

ZOLPIDEM

ZOLPIDEM

Przy dłuższym stosowaniu i nagłym odstawieniu

istnieje ryzyko rozwoju tolerancji i bezsenności z odbicia.

Może pogarszać zdolność kierowania pojazdami

mechanicznymi !!!

Stilnox

BARBITURANY

BARBITURANY

OBECNIE MAŁE ZNACZENIE W TERAPII

OBECNIE MAŁE ZNACZENIE W TERAPII

GABA

BENZODIAZEPINY

BARBITURANY

HIPERPOLARYZACJA

HAMOWANIE CZYNNOŚCI NEURONU

Cl

-

WPŁYW BEZPOŚREDNI NA KANAŁY

CHLORKOWE- PRZEDŁUŻENIE CZASU OTWARCIA

UWRAŻLIWIENIE RECEPTORÓW GABA

DŁUGI CZAS DZIAŁANIA

BARBITAL

nasenne

FENOBARBITAL

(LUMINAL) –

nasenne, uspokajające, p/drgawkowe

ŚREDNI CZAS DZIAŁANIA

CYCLOBARBITAL

nasenne, uspokajające

KRÓTKI CZAS

DZIAŁANIA

HEKSOBARBITAL

nasenne w anestezji

TIOPENTAL

nasenne w anestezji

BARBITURANY –

BARBITURANY –

działanie

działanie



uspokajające

uspokajające



nasenne

nasenne



przeciwdrgawkowe

przeciwdrgawkowe

BARBITURANY- zastosowanie

BARBITURANY- zastosowanie



indukcja znieczulenia ogólnego

indukcja znieczulenia ogólnego



drgawki, stan padaczkowy

drgawki, stan padaczkowy



leczenie podtrzymujące padaczki u małych dzieci

leczenie podtrzymujące padaczki u małych dzieci

BARBITURANY POWODUJĄ ŁATWO

BARBITURANY POWODUJĄ ŁATWO

UZALEŻNIENIE FIZYCZNE !!!

UZALEŻNIENIE FIZYCZNE !!!



szybki rozwój tolerancji i uzależnienia fizycznego

szybki rozwój tolerancji i uzależnienia fizycznego



hamują ośrodek oddechowy

hamują ośrodek oddechowy



zespół odstawienny

zespół odstawienny



indukują enzymy wątrobowe

indukują enzymy wątrobowe

PREPARATY ROŚLINNE

•

kozłek lekarski

•

głóg

•

miłek wiosenny

•

chmiel