Aleksy Awdiejew, Gramatyka interakcji werbalnej,

Kraków 2005

S.P. Morreale, B.H. Spitzberg, J.K. Barge, Komunikacja

między ludźmi, Warszawa 2008

1.

Kontakty bona-fide.

Kontakty językowe wymagające od uczestników

konwersacji szczerości i merytorycznej dyscypliny



Kontakty ograniczone tematycznie.

Kontakty wyspecjalizowane tematycznie, np. rozmowy

specjalistów lub konwersacje dotyczące wspólnego

rozwiązywania problemów.

Dyscyplina merytoryczna zakłada w tym przypadku trzymanie

się granic tematycznych i logicznych zasad argumentacji.



Kontakty ograniczone merytorycznie.

Kontakty, w których przynajmniej jedna strona pozoruje pełny

kontakt, oddając inicjatywę drugiej stronie.

Robi to z braku kompetencji lub z założonego unikania

głębszego kontaktu.

2.

Kontakty non-bona-fide.

Kontakty nie wymagające szczerości i dyscypliny

merytorycznej od uczestników konwersacji.



Gra werbalna. Swobodne operowanie środkami
językowymi w celach rozrywki i zabawy,
dowcipkowanie, opowiadanie kawałów, stylizacja
różnych typów kontaktów w celach estetycznych itd.



Kontakt konfliktowy. Powstaje pod wpływem
emocji negatywnych. Celem takiego kontaktu jest
werbalna degradacja partnera.

1. Kontakty nieoficjalne:



kontakty rodzinno-domowe (kontakty między
osobami bliskimi sobie, zakładające największą
wiedzę o interlokutorze)



towarzyskie (nieskrępowane kontakty miedzy
przyjaciółmi, zakładające dość obszerną wiedzę o
interlokutorze)



profesjonalno-towarzyskie (nieskrępowane
kontakty miedzy specjalistami z danej dziedziny,
zakładające obszerną wspólną wiedzę z danej
dziedziny wiedzy)

2.

Kontakty oficjalne:



oficjalno-towarzyskie (kontrolowane pod
względem formy kontakty z ludźmi znajomymi),



oficjalno-specjalistyczne (kontrolowane pod
względem formy kontakty między specjalistami
danej dziedziny)



neutralne (kontrolowane pod względem formy i
mocno zrytualizowane kontakty z ludźmi
nieznajomymi, np. kontakty w miejscach
publicznych: w sklepach, w środkach transportu,
w biurach itd.)

Kompetencja komunikacyjna umożliwia

właściwe i odpowiednie do danej sytuacji,

użycie środków językowych.

Do obszaru kompetencji komunikacyjnych

włączamy system reguł heurystycznych, bez

których poprawna komunikacja nie byłaby

możliwa.

Do takich reguł wchodzi znajomość realiów,

sytuacji politycznej i orientacji aksjologicznej

uczestników komunikacji, znajomość etykiety

językowej itd.

Grzeczność i takt

Kompetencja komunikacyjna określa, czy

dana osoba komunikuje się skutecznie i
stosownie do kontekstu

1.

Kompetencja jako wywieranie wrażenia

2.

Schemat kompetencji komunikacyjnej

3.

Etyka a kompetencja komunikacyjna

1)

Klarowność – precyzyjne przekazywanie
informacji

2)

Stosowność – komunikacja adekwatna do
kontekstu – podporządkowanie normom
pod groźbą sankcji

3)

Skuteczność – stopień osiągnięcia
rezultatu

Komunikacja może być:

1)

niestosowna i nieskuteczna – minimalne

rezultaty interakcji

2)

stosowna i nieskuteczna – bierność,

nastawienie na przetrwanie

3)

niestosowna i skuteczna – nastawienie na

zwycięstwo za wszelka cenę

4)

4)

stosowna i skuteczna

stosowna i skuteczna – optymalna

komunikacja

Kodeksy etyczne:

1)

Zorientowane na środki – określają jakie

zachowania są moralne / niemoralne bez

względu na ich wyniki (np. kłamstwo

niemoralne bez względu na motywy)

2)

Zorientowane na wyniki – cel / wynik działania

oceniany jest jako moralny / niemoralny (np.

okłamywanie, które ma komuś pomóc jest

etyczne)

3)

Zorientowane na kontekst – etyka zachowania

zależy od sytuacji (np. okłamywanie najeźdźcy

jest etyczne)

SPOSTRZEGANIE

SPOSTRZEGANIE

WIEDZA

MOTYWACJA UMIEJĘTNOŚ

CI

UMIEJĘTNOŚ
CI

MOTYWACJA

WIEDZA

JA

INNY

Motywacja – stopień w jakim nadawca dąży

do kompetentnego komunikowania w danej
sytuacji



motywacja negatywna – nieśmiałość,
strach, lęk, unikanie itd.



motywacja pozytywna – nastawienie na
nagrodę

Wiedza – treści dotyczące tego, co

powiedzieć lub zrobić + procedury jak to
wykonać w danej sytuacji komunikacyjnej



wiedza deklaratywna



wiedza proceduralna

Umiejętności – powtarzalne zachowanie

zorientowane na cel



umiejętności na poziomie ogólnym –
umiejętność zadawania pytań, wyrażania
twarzą emocji, inicjowania i kończenia
kontaktu itd.



umiejętności na poziomie jednostkowym

Kontekst – tworzy ramy interakcji
składa się z dostrzegalnych przez nas granic,

które pomagają nam w ustaleniu, co jest
komunikacją



typy kontekstu – dotyczą kultury, czasu,
relacji międzyludzkich, miejsca i funkcji



poziom kontekstu – odnosi się do liczby
osób uczestniczących w komunikacji
(komunikacja interpersonalna, grupowa i
komunikacji publicznej)

Kultura – trwałe wzory myślenia, wartości i

zachowań, które określają grupę ludzi

Obejmuje:



przekonania i poglądy ludzi na temat świata



duchowość ludzi



rozumienie statusu i hierarchii



wykorzystywanie czasu i przestrzeni fizycznej

Reprezentuje:



zbiór umysłowych i behawioralnych wzorów, które
dają ludziom poczucie przynależności do grupy

Kultura – trwałe wzory myślenia, wartości i zachowań, które

określają grupę ludzi



kultura a tożsamość etniczna

Tożsamość etniczna – różne grupy, które mogą mieć:

wspólny język, wspólne pochodzenie historyczne, wspólne
państwo albo wspólny system kultury



kultura a tożsamość rasowa

Tożsamość rasowa – grupy ludzi posiadających wspólne

cechy genetyczne lub fizyczne



kultura a tożsamość narodowa

Tożsamość narodowa – grupy ludzi wychowanych w tym

samym państwie albo posiadających to samo obywatelstwo

PÓŁNOCNOAMERYKAŃSKI

KONTEKST KULTUROWY

JAPOŃSKI

KONTEKST KULTUROWY

WARTOŚCI

Indywidualistyczne
Poświęcenie się dla własnego zysku
Współzawodnictwo w grupie

Zbiorowe
Poświęcenie się dla zysku grupy
Współpraca w grupie

WIEDZA

Wiedza oparta na racjonalności
Klarowne wnioski
Czas linearny i oparty na zegarze

Wiedza oparta na intuicji
Wieloznaczne wnioski
Czas cykliczny i oparty na naturze

STRUKTURA SPOŁECZNA

Równy status dla wszystkich
Status osiągalny
Elastyczne granice grupowe
Nieformalność (np. mówienie po imieniu)

Status hierarchiczny
Status przypisany
Sztywne granice grupowe
Formalność (np. oficjalne tytuły)

WZORY STYLÓW

Pierwszeństwo komunikacji werbalnej
Wrogość wobec ciszy / milczenia
Interakcje w szybkim tempie

Pierwszeństwo komunikacji niewerbalnej
Preferowanie ciszy
Interakcje w wolnym tempie

Związek - relacje międzyludzkie – konsekwencje, jakie

zachowanie określonej osoby wywołuje przy stałych
interakcjach z innymi

Bycie w związku oznacza być współzależnym – osiąganie

celów przez jedną osobę zależy też od innych ludzi (np.
rodzina)

Dwa wymiary związku:



władza



afiliacja – wymiar emocjonalny i oceniający związku – czyli
lubienie

Rodzaje afiliacji:



kontinuum intymności (bliski – obcy)



kontinuum pokrewieństwa (rodzice – krewni)



kontinuum wrogości (wróg – przyjaciel)

Czas – percepcja sekwencji i postępu wydarzeń
Miejsce – środowisko lub otoczenie fizyczne
Funkcja – dotyczy tego, co przez zachowanie

komunikacyjne próbuje się osiągnąć

Poziomy kontekstu:

1.

Interpersonalny – nieformalne interakcje

między ludźmi, którzy są w społecznych
(sprzedawca – kupujący, koledzy w pracy itd.)
i/lub osobistych związkach (rodzina, przyjaciele
itd.)

2.

Grupowy – dotyczy większej liczby ludzi,

występuje w środowisku formalnym, skierowanym
na wykonanie zadania; grupa zazwyczaj spotyka
się, by w toku interakcji osiągnąć jakiś wcześniej
określony cel

3.

Publiczny – kontekst przemawiania publicznego

1.

Komunikacja werbalna (wykorzystuje język) i
niewerbalna (gesty, język ciała, modulacja
głosu)

2.

Spostrzeganie – nadawanie znaczenia
nieskończonej ilości informacji, której dostarcza
otaczający nas świat