Dojrzały renesans

Dojrzały renesans

włoski

włoski

LEONARDO DA VINCI

LEONARDO DA VINCI

(1452–1519)

(1452–1519)



włoski malarz i teoretyk sztuki,

włoski malarz i teoretyk sztuki,

rzeźbiarz, architekt, uczony

rzeźbiarz, architekt, uczony

i myśliciel epoki renesansu,

i myśliciel epoki renesansu,



wszechstronny i genialny

wszechstronny i genialny

artysta.

artysta.



1466 uczeń Andrei del Verrocchio we

1466 uczeń Andrei del Verrocchio we

Florencji, gdzie został 1472 członkiem

Florencji, gdzie został 1472 członkiem

cechu malarzy,

cechu malarzy,



1482 lub 1483–1499 działał w Mediolanie

1482 lub 1483–1499 działał w Mediolanie

na dworze L. Sforzy, zw. il Moro,

na dworze L. Sforzy, zw. il Moro,



1500–06 we Florencji,

1500–06 we Florencji,



1506–13 ponownie w Mediolanie,

1506–13 ponownie w Mediolanie,



1513–16 w Rzymie pod opieką G. Medici,

1513–16 w Rzymie pod opieką G. Medici,

brata papieża Leona X,

brata papieża Leona X,



1516 wyjechał do Francji zaproszony przez

1516 wyjechał do Francji zaproszony przez

Franciszka I,

Franciszka I,



zmarł w Amboise.

zmarł w Amboise.

Portret Cecylii

Portret Cecylii

Gallerani —

Gallerani —

Dama

Dama

z gronostaje

z gronostaje

m

m

(1483–85 —

(1483–85 —

Muzeum

Muzeum

Czartoryskich,

Czartoryskich,

Kraków)

Kraków)



Leonardo przedstawił na tym obrazie

Leonardo przedstawił na tym obrazie

Cecylię Gallerani, córkę ambasadora

Cecylię Gallerani, córkę ambasadora

mediolańskiego i faworytę Lodovica Sforzy.

mediolańskiego i faworytę Lodovica Sforzy.



Artysta oddał za pomocą pędzla bogate

Artysta oddał za pomocą pędzla bogate

wnętrze kobiety - jej zdecydowanie i mocny

wnętrze kobiety - jej zdecydowanie i mocny

charakter.

charakter.



Wydaje się być równie żywa jak zwierzę,

Wydaje się być równie żywa jak zwierzę,

które trzyma.

które trzyma.



Prawa dłoń wyraża napięcie, na delikatnych

Prawa dłoń wyraża napięcie, na delikatnych

ustach widać uśmiech; źródłem energii

ustach widać uśmiech; źródłem energii

wydaje się być sama kobieta.

wydaje się być sama kobieta.



Ciemne tło (domalowane później) podkreśla

Ciemne tło (domalowane później) podkreśla

jej siłę, a kolory sukni - załamania tkaniny.

jej siłę, a kolory sukni - załamania tkaniny.

Madonna

Madonna

w grocie

w grocie

skalnej

skalnej

(1483)

(1483)

Ostatnia Wieczerza

Ostatnia Wieczerza

(1495–98)

(1495–98)



malowidło ścienne

malowidło ścienne

w refektarzu klasztoru przy kościele

w refektarzu klasztoru przy kościele

S. Maria delle Grazie w Mediolanie

S. Maria delle Grazie w Mediolanie



Artysta namalował fresk w kościele Santa Maria delle Grazie w

Artysta namalował fresk w kościele Santa Maria delle Grazie w

Mediolanie na zamówienie Lodovico Sforza.

Mediolanie na zamówienie Lodovico Sforza.



Leonardo pracuje nad dziełem dwa lata.

Leonardo pracuje nad dziełem dwa lata.



Tyle czasu zajmuje mu wykonanie tego ogromnego (wymiary

Tyle czasu zajmuje mu wykonanie tego ogromnego (wymiary

ponad 4 x 9 m) malowidła.

ponad 4 x 9 m) malowidła.



Przedstawia Apostołów przy stole, zebranych w trzyosobowe

Przedstawia Apostołów przy stole, zebranych w trzyosobowe

grupki.

grupki.



Jest wśród nich Judasz.

Jest wśród nich Judasz.



Leonardo nie usadził go zwyczajowo na końcu stołu; Judasz jest

Leonardo nie usadził go zwyczajowo na końcu stołu; Judasz jest

trzecią postacią na lewo od Chrystusa.

trzecią postacią na lewo od Chrystusa.



Obraz jest zapisem malarskim chwili, przywołaniem wieczerzy,

Obraz jest zapisem malarskim chwili, przywołaniem wieczerzy,

podczas której Chrystus obwieścił: "Zaprawdę powiadam wam,

podczas której Chrystus obwieścił: "Zaprawdę powiadam wam,

iż jeden z was Mnie zdradzi" (Ew. wg Mat. 26,21).

iż jeden z was Mnie zdradzi" (Ew. wg Mat. 26,21).



Apostołowie reagują różnie, są zdumieni, wzburzeni, źli.

Apostołowie reagują różnie, są zdumieni, wzburzeni, źli.

Wszyscy, tylko nie Judasz; on siedzi nieruchomo.

Wszyscy, tylko nie Judasz; on siedzi nieruchomo.



Całość obrazu utrzymana w ciemnej tonacji, która dodatkowo

Całość obrazu utrzymana w ciemnej tonacji, która dodatkowo

podkreśla napięcie.

podkreśla napięcie.



Bogata symbolika; Leonardo doskonale uchwycił miłość oraz -

Bogata symbolika; Leonardo doskonale uchwycił miłość oraz -

nierozerwalnie spleciona z obecnością Judasza - zapowiedź

nierozerwalnie spleciona z obecnością Judasza - zapowiedź

zdrady.

zdrady.

Św. Anna Samotrzecia

Św. Anna Samotrzecia

(1502 – 1516)

(1502 – 1516)



Olej na drewnie.

Olej na drewnie.



Luwr, Paryż, Francja.

Luwr, Paryż, Francja.

Bitwa pod Anghiari

Bitwa pod Anghiari

dla Palazzo Vecchio we Florencji

dla Palazzo Vecchio we Florencji

1503–05

1503–05

Mona Lisa

Mona Lisa

(

(

Gioconda

Gioconda

)

)

1503–06

1503–06



olej na desce,

olej na desce,

77 × 53 cm

77 × 53 cm



Paryż, Luwr

Paryż, Luwr

Mona Lisa

Mona Lisa

o

Leonardo namalował jeden z najsłynniejszych obrazów

Leonardo namalował jeden z najsłynniejszych obrazów

w dziejach sztuki —

w dziejach sztuki —

Monę Lisę

Monę Lisę

— między 1503 a 1506 r.

— między 1503 a 1506 r.

o

Mona Lisa Gheraradini urodziła się w 1467 r.; gdy Leonardo

Mona Lisa Gheraradini urodziła się w 1467 r.; gdy Leonardo

malował ją, miała około 25 lat i była od 1495 r. żoną

malował ją, miała około 25 lat i była od 1495 r. żoną

patrycjusza florenckiego Francesco di Bartolommeo di Zanobi

patrycjusza florenckiego Francesco di Bartolommeo di Zanobi

del Giocondo.

del Giocondo.

o

Vasari, biograf artystów włoskich, pisał w 1550 r. o obrazie:

Vasari, biograf artystów włoskich, pisał w 1550 r. o obrazie:

„...

„...

najmniejsze szczegóły oddane są z możliwą delikatnością.

najmniejsze szczegóły oddane są z możliwą delikatnością.

Oczy mają blask i wilgotność żywych. Widać wokół nich

Oczy mają blask i wilgotność żywych. Widać wokół nich

czerwononiebieskie żyłki i brwi, jakie tylko z największą

czerwononiebieskie żyłki i brwi, jakie tylko z największą

lekkością można wykonać... Nos, ze wszystkimi pięknymi

lekkością można wykonać... Nos, ze wszystkimi pięknymi

cieniami, różowymi i miękkimi, wygląda jak żywy. Usta w ich

cieniami, różowymi i miękkimi, wygląda jak żywy. Usta w ich

kącikach i w krągłościach, tam gdzie czerwień ust łączy się

kącikach i w krągłościach, tam gdzie czerwień ust łączy się

z kolorem twarzy, zdają się być prawdziwe jak ciało i krew...

z kolorem twarzy, zdają się być prawdziwe jak ciało i krew...

W czasie gdy [Mona Lisa] pozowała, zawsze ktoś grał

W czasie gdy [Mona Lisa] pozowała, zawsze ktoś grał

i śpiewał, a [malarz] sprowadzał nawet trefnisiów, by ją

i śpiewał, a [malarz] sprowadzał nawet trefnisiów, by ją

rozbawiali. Chciał uniknąć melancholii, którą tak często

rozbawiali. Chciał uniknąć melancholii, którą tak często

przekazują portrety. Toteż w obrazie Leonarda znalazł się tak

przekazują portrety. Toteż w obrazie Leonarda znalazł się tak

czarujący uśmiech, że wydaje się być bardziej niebiański niż

czarujący uśmiech, że wydaje się być bardziej niebiański niż

ludzki

ludzki

.”

.”



Wizerunek Giocondy rzeczywiście uderza finezją w oddaniu

Wizerunek Giocondy rzeczywiście uderza finezją w oddaniu

rysów, miękkością modelunku i subtelną elegancją pozy.

rysów, miękkością modelunku i subtelną elegancją pozy.



Jest malowany wedle zasady

Jest malowany wedle zasady

sfumato

sfumato

— miękkiego zacierania

— miękkiego zacierania

konturu dla wywołania wrażenia oglądania malowidła jakby przez

konturu dla wywołania wrażenia oglądania malowidła jakby przez

mgłę.

mgłę.



Delikatność ujęcia portretu kontrastuje przeto z pełną niepokoju

Delikatność ujęcia portretu kontrastuje przeto z pełną niepokoju

aurą skalistego panoramicznego pejzażu w tle.

aurą skalistego panoramicznego pejzażu w tle.



Mona Liza jawi się tu jako pełna czaru, wdzięku (

Mona Liza jawi się tu jako pełna czaru, wdzięku (

grazia

grazia

),

),

niewymuszonej elegancji i spokojnej dumy dama, zgodnie

niewymuszonej elegancji i spokojnej dumy dama, zgodnie

z ówczesnym modelem obyczajowym, opisywanym w traktatach

z ówczesnym modelem obyczajowym, opisywanym w traktatach

o zachowaniu Agnolo Firenzuoli (1514) czy Baldassare Castiglione

o zachowaniu Agnolo Firenzuoli (1514) czy Baldassare Castiglione

(1516).

(1516).



Leonardo traktował ten obraz szczególnie. Zatrzymał go u siebie

Leonardo traktował ten obraz szczególnie. Zatrzymał go u siebie

aż do śmierci; możliwe, że go jeszcze poprawiał.

aż do śmierci; możliwe, że go jeszcze poprawiał.



Po jego śmierci dzieło kupił król francuski Franciszek I za

Po jego śmierci dzieło kupił król francuski Franciszek I za

niebotyczną na ówczas cenę 12 tysięcy franków.

niebotyczną na ówczas cenę 12 tysięcy franków.



W kolekcji królewskiej obraz został przycięty z czterech stron

W kolekcji królewskiej obraz został przycięty z czterech stron

(pierwotnie Gioconda i widok pejzażu ujęte były arkadą na

(pierwotnie Gioconda i widok pejzażu ujęte były arkadą na

kolumnach), a także znacznie przemalowany (suknia

kolumnach), a także znacznie przemalowany (suknia

w oryginalnym stanie była zielona lub zielonobłękitna, a rękawy

w oryginalnym stanie była zielona lub zielonobłękitna, a rękawy

— żółte).

— żółte).

Św. Jan

Św. Jan

Chrzciciel

Chrzciciel

1513-

1513-

1516

1516

Leonardo da Vinci jako malarza interesował głównie:

Leonardo da Vinci jako malarza interesował głównie:



naturalny wygląd rzeczy,

naturalny wygląd rzeczy,



ruch,

ruch,



ekspresja (studia twarzy),

ekspresja (studia twarzy),



światłocień (sfumato),

światłocień (sfumato),



perspektywa linearna, barwna i powietrzna.

perspektywa linearna, barwna i powietrzna.



W jego twórczości doniosłą rolę odgrywał rysunek, służący do

W jego twórczości doniosłą rolę odgrywał rysunek, służący do

ustalenia poszczególnych etapów pracy artystycznej, której

ustalenia poszczególnych etapów pracy artystycznej, której

ostateczny cel był pozaartystyczny, badawczy.

ostateczny cel był pozaartystyczny, badawczy.



Gdy wynik badań naukowych zarysował się dostatecznie, dzieło

Gdy wynik badań naukowych zarysował się dostatecznie, dzieło

sztuki zazwyczaj przestawało go interesować (stąd tak częste

sztuki zazwyczaj przestawało go interesować (stąd tak częste

niewykańczanie obrazów).

niewykańczanie obrazów).



W czasie pierwszego pobytu w Mediolanie Leonardo da Vinci

W czasie pierwszego pobytu w Mediolanie Leonardo da Vinci

podjął systematyczne studia w dziedzinie anatomii, botaniki,

podjął systematyczne studia w dziedzinie anatomii, botaniki,

matematyki, optyki i mechaniki.

matematyki, optyki i mechaniki.



Powstały wówczas główne części traktatu o malarstwie,

Powstały wówczas główne części traktatu o malarstwie,

architekturze i anatomii, optyce i mechanice.

architekturze i anatomii, optyce i mechanice.



Jego zainteresowania naukowe wiązały się ze sztuką bądź

Jego zainteresowania naukowe wiązały się ze sztuką bądź

z pracami technicznymi i były wyrazem pasji poznawczej.

z pracami technicznymi i były wyrazem pasji poznawczej.



Leonardo da Vinci opracował projekty licznych wynalazków

Leonardo da Vinci opracował projekty licznych wynalazków

(często związanych z prowadzonymi przez niego badaniami

(często związanych z prowadzonymi przez niego badaniami

nauk.), znacznie wyprzedzających jego epokę: śmigłowca,

nauk.), znacznie wyprzedzających jego epokę: śmigłowca,

spadochronu, opancerzonych pojazdów bojowych, łodzi

spadochronu, opancerzonych pojazdów bojowych, łodzi

podwodnej, prasy dźwigniowej, walcarki, tokarki kołowej,

podwodnej, prasy dźwigniowej, walcarki, tokarki kołowej,

szlifierki, zaworów, pomp.

szlifierki, zaworów, pomp.



wynalazki Leonarda da Vinci nie wywarły jednak większego

wynalazki Leonarda da Vinci nie wywarły jednak większego

wpływu na rozwój techniki, gdyż uzyskanych rezultatów autor

wpływu na rozwój techniki, gdyż uzyskanych rezultatów autor

nigdy nie publikował.

nigdy nie publikował.



Do nielicznych zrealizowanych projektów należały projekty

Do nielicznych zrealizowanych projektów należały projekty

dźwigów.

dźwigów.