Odrodzenie kultury klasycznej - musimy mieć świadomość , że znajomość kultury klasycznej ludzi renesansu była inna niż dzisiaj. Każde odrodzenie, nawiązanie jest swego rodzaju projekcją.

• Europa - chęć naśladowania Włochów, jako tych najbliższych starożytności

• 1527 r. - we Włoszech tę datę uważa się za kończącą renesans

• Humanizm - późny termin (XIX w), nurt intelektualny nawiązujący do antyku, ale wyciągający z niego wybrane kwestie, „części”

• Człowiek odrodzenia ceni swoją wolność, indywidualizm i chce stłamsić swoją małość

• PETRARCA (1304-1374):

• Prekursor humanizmu

• Nie znosił lekarzy, arystotelików, pedantów intelektualnych, scholastyki, uczoności średniowiecznej

• Petrarka ukuł termin „średniowiecze”

• Przyjaciel Boccaccio(Dekameron, humanistyczne łacińskie traktaty)

• Pierwszy myśliciel, którego idee zostały zaakceptowane przez całą kulturę europejską - to ich połączyło po raz pierwszy, UNIWERSALIZM

• Jego koncepcje edukacji przetrwały do początków XX wieku

• Nie bał się swojego subiektywizmu

• Petrarka ogranicza się do tradycji Rzymskiej > tylko dziedzictwo łacińskie go interesuje. Z tego wyrasta nowa postawa wobec świata; świadomość historyczna, perspektywy historycznej (w średniowieczu nie szanowano odrębności czasów starożytnego Rzymu - teraz miało się to zmienić)

• Zmysł krytyczny na podstawie tekstów Petrarka chce odtworzyć czasy klasyczne - napotyka na trudności -wewnętrzne niespójności-rodzi się świadomość, że aby dotrzeć do prawdy trzeba najpierw tekst poddać analizie krytycznej, myślenie to przekłada się na inne sfery życia.

• Rozwój filologii (rodzi się z krytycznej analizy tekstu)

• Imitacja - naśladowanie, artysta, poeta, myśliciel powinien naśladować wielkich artystów klasycznych (karły na barkach olbrzyma)

• We Włoszech renesans czasem nazywa się „epoką traktatów” > jest to rzeczywiście epoka, w której próbuje się uporządkować, unormować wiele rzeczy

• Zmiana myślenia również dzięki wielości odniesień Petrarki i jego zamiłowania do zmiany

• Drobne zmiany Petrarki doprowadziły do zmiany jakościowej, tylko dlatego, że zostały przyjęte przez kulturę europejską, sugeruje on poszukiwanie świadectw świata antycznego, ale i mówi, że należy podejść do nich krytycznie

• Przyjmuje również literacki sposób patrzenia na świat, identyfikuje się ze światem, który zna z literatury

• Za idealny zostaje uznany ideał, wzór człowieka starożytnego i cnoty starożytne, pojawia się pojęcie fortuny i losu, o który trzeba walczyć , człowieka wszechstronnego (przeciwieństwo pedanta), inny ideał wychowawczy (wzięty ze starożytności, model Akademii - mistrza i uczniów) stawia on na pokierowany rozwój, a nie uczenie się na pamięć

• Idzie za tym nowa hierarchizacja wiedzy (w pewnym sensie aktualna do dziś), należy jednak pamiętać, że jest to system ELITARNY

• Również na polu filozofii moralnej, Petrarka próbuje rywalizować z autorami klasycznymi, naśladując ich aemulatio [nie po to by wygrać, ale aby osiągnąć wyższy poziom, szlachetnie]

• Odradza wiele gatunków literackich, zapomnianych w średniowieczu:

• Listy

• Dialog(Secretum meum)

• Poemat epicki

• Bukolika

• „Secretum meum” czyli „Moja tajemnica” - dialog, nie próbuje przedstawić siebie jako osoby spójnej, konsekwentnej - otwarcie mówi o rozdarciu wewnętrznym

• Dialog Petrarki z pierwszej strony nawiązuje do antyku, z drugiej zaś strony jest chrześcijański (gdyż Petrarka przy całym swym uwielbieniu dla antyku był bardzo wierzącym chrześcijaninem)

• „Moja tajemnica” nawiązuje do św. Augustyna, jedną z postaci dialogu jest zresztą Augustyn (drugą jest Francesko), ale musimy pamiętać, że te części są zawsze Petrarką

• Francesko zarzuca sobie wiele w tym dialogu i mówi, o tym kim chciałby być, mówi, że jego dusza jest rozbita na 1000 kawałków.

• Największą słabość nazywa ACENIO - gnuśność > dzisiaj nazywana melancholią

• Dialog między Francesko i św. Augustynem > dwa wcielenia Petrarki

• Wątek zainteresowania własną osobowością -> szacunek dla indywidualności

• W średniowieczu mówienie o sobie - przejawem pychy (vana gloria)

• „Sonety do Laury” (część)

• „drobne wiersze włoskie”

• 365 wierszy

• wskazówki duchowe na cały rok, bardzo uniwersalne

• „Posteritatum” - list do potomności, auto prezentacja, dba o wizerunek

• Trzy najważniejsze fakty:

• Druk >możliwość wielotomowej literatury, antologii

• Odkrycie ameryki

• Reformacja

• Łacina kluczem do kariery

• Ideał człowieka aktywnego - człowiek zaczyna być tyle wart ile może za siebie dać, spełnia się on w relacji z bliźnimi

• Cantani - formy tekstu rymowane, deklamowane na rynku, na różne tematy, kilkadziesiąt strof - 20-30 min - tyle ile człowiek może poświęcić załatwiając sprawy

• Komplikowała się machina państwowa - kompetentni, wykształceni pracownicy > wytwarza się warstwa „inteligencji” (choć ten termin nie odnosi się do tamtych czasów) > wśród nich bardzo wielu duchownych, którzy prowadzili często zwykłe, świecki życie, poza tym (kościół nie wymagał wtedy pisania na „modłę” kościelną, kariera duchowna i pisarska nie wykluczały się i nie kłóciły)

• Polityka, dyplomacja, historia, zasady wychowawcze > dziedziny życia interesujące ludzi renesansu w antyku

• Powstanie programów edukacyjnych > zadaniem pedagoga jest ułatwienie rozwoju ucznia, odkrycie i rozwinięcie jego talentu

• Nowa edukacja humanistyczna - jest elitarna, bo nie dawała wykształcenia zawodowego

• Humanizm obywatelski > pierwsza wizja humanizmu >często nie dostrzega się w niej problemów, z którymi stykali się pierwsi humaniści

• Savonarola przyjeżdża na zaproszenie Wawrzyńca Wspaniałego > mnich nawołujący do powrotu do średniowiecznej

• Florencja - gmina miejska, na urzędach gromadzi ludzi wykształconych i lojalnych, niezależnie od pochodzenia <rywalizacja>

• W drugiej części renesansu wzrasta zainteresowanie Grecją i Greką (upadek Konstantynopola ma na to wpływ)

• Delfin , feniks i kotka > sygnety topograficzne > warsztaty drukarskie

• Drukarze wywodzili się z rzemieślników (złotników itd.) a więc z warstw niższych. Stąd potrzeba uwiarygodnienia własnej pozycji za pomocą tych znaków drukarskich

• Wiek XVI, po raz pierwszy staje się towarem literatura, z której drukarze muszą się utrzymać

• Subiaco - pierwszy ośrodek skrybów

• Pierwsi drukarze przybyli z Niemiec i osiedlili się w klasztorach, bo stamtąd pierwotnie pochodziły książki

• Książka na początku znajduje się w kryzysie

• Aldo Manunzio > ten, który wprowadza delfina z kotwicą, wraz z napisem „Śpiesz się powoli” , „aldyny” -jego książki

• Z zawodu nauczyciel

• Aby uniknąć kryzysu i odbić się od dna zrozumiał, że trzeba się zwrócić do ludzi czytających (aspirujących), ale nie bardzo zamożnych.

• Większość pierwszych książek miało wygląd wyjątkowo pospolity, bo ładna oprawa była bardzo droga

• Napisał tylko jedną gramatykę

• Postanowił zmniejszyć format na „In octaro”, bo papier był najdroższy

• Dotychczas tylko książki dewocyjne w tym formacie, a teraz zarówno teksty łacińskie jak i greckie!

• Skonstruował więc czcionkę grecką, poprosił papieża o bulle na 10 lat drukowania po grecku

• Wprowadził nowoczesną interpunkcje - kropkę

• 1501 - rewolucyjny tomik „Cansoniere” Petrarki bez żadnych komentarzy i przypisów, zaufanie od czytelnika

• Kursywa znów oszczędzała miejsce

• Florencka „Giunta” długo opierała się tym zmianom

• Inkunabuły - książki od Gutenberga do 1501 r.

• Utrzymywanie warsztatu drukarskiego było bardzo trudne, zazwyczaj udawało się przetrwać 1-2 lata, zazwyczaj były to przedsiębiorstwa rodzinne. Ci, którym udało się przetrwać przekazywali przedsiębiorstwo z ojca na syna.

• Kobiety mogły wydawać pod własnym nazwiskiem

• Drukarstwo włoskie - Wenecja

• Watykański dom wydawniczy - gdy Kuria Rzymska zrozumiała wagę książki

• Wenecja

• góry/czysta woda potrzebna do druku.

• Materiały/surowce

• Handel/ośrodek kultury/handlu

• Bogata

• Nie bała się o swój język

• Zaczęła ściągać ludzi, którzy mieli się książkami zajmować

• Polityka wydawnicza Wenecji:

• Literatura piękna

• Historyczne

• Prawnicze itp.

• Giovanni Golito

• Sygnet feniksa (zmartwychwstanie, odradzanie się)

• W doborze dzieł dbał o to, by sobie wychować czytelników, ułatwiał im zrozumienie i właściwy odbiór dzieł np. Historia Grecka - Kwiat historyków Greckich - seria

• Duża waga korektorów

• Wydawał tylko literaturę w valgare po włosku

• Twórca petrarelismu - czytelnicy inspirowali się i zaczynali pisać sami, a więc wydawać

• Wiele dzieł drukowanych było w celu nauki języka

• Ok. 1000 wydań

• Świadomość misji

• Szlachectwo tego zawodu - umieli sprzedawać sztukę z zyskiem

• Marcolini

• Wydrukował 1 i 2 bibliotekę co było ironiczne wobec zalewu książkami w poł. XVI w.

• Po soborze trydenckim został zmieniony profil wydawniczy w drukarniach > kluczowy moment kontrreformacji, przeciągnięcie drukarzy na swoją stronę

• Giunta i Gialto miały filię za granicą

• Kobiety

• Są ważnymi mecenasami - zamawiają dzieła sztuki

• Te, które same stają się artystkami, zazwyczaj pochodzą z rodu, gdzie ojciec był artystą

• Dynastie w rodzinach artystycznych - fach z ojca na syna

• ARTYSTA

• Na poły RZEMIEŚLNIK

• Praca własnych rąk

• Artyści - rzeźbiarze, pochodzili często z miejscowości w której były kamieniołomy

• Rzemieślnicze wykształcenie

• Na poły KUPIEC

• Targowanie się o cenę

• Na początku nie płacono za działalność literacką, tylko dawano upominki lub tytuły szlacheckie

• Dzieła rozdawane jako upominki

• Czasami uczeń przejmował nazwisko mistrza mimo braku pokrewieństwa

• Sztuki używa się również do kultu religijnego, w celach magicznych - ma coś symbolizować, związek z filozofią

• Artystom zarzucano często nieuctwo, ale ich zaplecze intelektualne było bardzo rozbudowane > literaci mieli wykształcenie uniwersyteckie - Padwa, Bolonia, i inne (13 uniwersytetów)

• Padwa - uniwersytet Wenecji

• MECENAT

• „praktyka” społeczna, która sprzyja rozwojowi sztuki

• Uzależnienie od 1 osoby - niepewność

• Rodzaje Mecenatu:

• Prywatny

• Państwowy

• Cechów i bractw (np. wybudowanie kościółka, kapliczki)

• Kościelny

• Pico della Mirandola (1463-94) - De dignitate

• Żył lat 31, wg Legendy został otruty na zlecenie swojej rodziny

• Arystokrata, rodzina władająca małym księstwem „Mirandola”- na północy

• uważali, że jest niebezpieczny, bo w pełni poświęcał się sferze intelektualnej, wydając na to mnóstwo pieniędzy, a kierował się wizją artystyczną

• autor „O godności człowieka” (De ho minibus dignitate), jest to oracja, która wygłosił do grupy uczonych, po łacinie, bogata retorycznie

• człowiek jest jednostką, którą Bóg obdarzył godnością, jest w stanie osiągnąć poziom bliski boskiemu

• „każdy jest kowalem swojego losu” - to on to napisał

• Znał kulturę starożytnego wschodu i czerpał z jej filozofii, pomimo jej braku związku z chrześcijaństwem

• Napisał 900 tez > 8 tez z 900 uznano za heretyckie potem mu wybaczono

• Pico uważał, że fakt, iż 3 wielki religie monoteistyczne są skłócone to jakieś wielkie nieporozumienie. Napisał tezy, których przedyskutowanie przez dostojników 3 religii rozwiązałoby konflikt.

• Uważany za człowieka najbardziej wprowadzonego w kulturę i filozofię wschodnią, hebrajską i łacińską

• O szczególnej pozycji człowieka - sam ma być twórcą swojej pozycji, postawy, miejsca w hierarchii, gdyż Bóg tego nie zaplanował > Materia poprzedziła esencje > najpierw człowiek się rodzi a potem dopiero decyduje kim jest

• Miejsce człowieka nie jest zdefiniowane, ale jest gdzieś między ziemią a niebem

• Nacisk na wolę i czyny człowieka - ma on zadanie do wykonania nałożone przez Boga >odpowiedzialność

• Nawiązanie do hierarchii bytów

• Exempla(głównie średniowieczne) > modne były, nauczanie za pomocą przykładu, te tradycje widać u Pico

• Człowiek ma się doskonalić (są stopnie doskonalenia się), by zbliżyć się do kolejnych ciał wyższych, niebiańskich (także w hierarchii >to jeszcze średniowieczna koncepcja)

• Dobór argumentów w mowie jest dostosowany do odbiorcy, aby go przekonać

• Niekonwencjonalny myśliciel, zaprzyjaźniony z Savonarolą

• Prosi przed śmiercią, by pochować go w habicie dominikańskim (takim jaki nosił Savonarola)

• Postrzeganie miejsca człowieka na świecie - nawiązanie do platońskiej hierarchii bytów

• Miejsce to zależy od człowieka, co należy robić by się wznieść?

• Jaki typ argumentów przytacza Pico, na kogo się powołuje?

• Portrety przedstawiają go jako eleganckiego młokosa

• Nie było jeszcze wojen wewnątrz chrześcijańskich, problemem był konflikt z islamem

• Wpływ i władza Savonaroli -przekonuje rzesze ludzi za pomocą argumentacji

• Pietro Pomponazzi - O nieśmiertelności duszy

• Herald nowoczesności

• Filozof rozjaśniający mroki średniowiecza

• Głosi śmiertelność duszy

• Znany profesor filozofii, w Padwie(zasada konkurencji), był pokłócony ze wszystkimi

• Objął katedrę filozofii w Bolonii > zachowały się notatki studenckie - można na tej podstawie tłumaczyć niezrozumiałe miejsca w traktatach

• Opowiadał dużo anegdot

• Swój traktat pisze po chorobie, podczas której odwiedzali go jego uczniowie. W czasie dyskusji późniejszej, jeden z uczniów pyta: -Co sądzisz o nieśmiertelności duszy w granicach filozofii przyrody? - w ten sposób odpowiada Pomponazzi, nie za pomocą argumentów przyrodniczych/filozoficznych a wiarą w Boga i jego słowa

• Tworzy to w okresie debat nad związkiem między filozofią a teologią. Przemieszanie tych dwóch kwestii. Pomponazzi zarzuca św. Tomaszowi z Akwinu

• Drugie pytanie ucznia to: - jaka byłaby odpowiedź Arystotelesa? > jest to odpowiedź historyka filozofii i odnosi się do debat i „filozoficznej” atmosfery czasów

• Dzieło nie jednoznaczne

• Osadzony w filozofii scholastycznej, w Arystotelesie

• XVI wiek - wiek traktatów o literaturze i gatunkach literackich > dokładne rozróżnienia

• List- łączy nadawcę i adresata, w konkretnej sytuacji

• Autorzy tych tekstów nie chcą zostawiać swojej twórczości w niebycie, chcą by były mocno osadzone w sytuacji, w kontekście - wiele jest z tego konwencji

• Erazm z Rotterdamu - „Pochwała głupoty”

• Paradoks - Wewnętrzna sprzeczność sytuacji, rozwijanie paradoksalnego założenia (zaczyna być modne w renesansie)

• „Pochwała głupoty” >paradoks już zawiera się w tytule, nie ma jednego sposobu interpretacji

• Głupota - rozumiana jako pewne szaleństwo, wariactwo >niefrasobliwość, lekkomyślność, głupota jako część naszej natury, ma ona także swoje zalety

• Paradoks uzmysławia nam słabość funkcjonowania języka i to jak bardzo nasze rozumienie świata zależne jest od języka

• Machiavelli - Rozważania, Książę

• Początek XVI wieku - rozkwit renesansu

• Wiele uwagi poświęca starożytności, która dla nie go w dużej mierze pozostaje uniwersalna

• XV/XVI wiek - trudne czasy dla Medyceuszy, raz są a raz muszą uciekać

• Machiavelli jest wysokim urzędnikiem i jego los był zależny od tej władzy

• Pojawia się Savonarola a potem upada

• „Książę” > de facto nie książę, a władca brzmi tytuł >bo nie ma on pochodzenia arystokratycznego

• Dedykowane Lorenzo Magnifico (ale nie temu sławnemu)

• Jako lew ale i jako lis, bo działa w obronie państwa > Machiavelli może pisać takie rzeczy, bo to nie traktat filozoficzny ale podręcznik dla władcy, opisuje fakty jak utrzymać państwo, ale nazywa rzeczy po imieniu” zdradę zdradą, zło złem

• Machiavelli - ironia czy nie?

• Ironia > wypowiedzenie zdania, które ma przekazać coś dokładnie innego niż de facto znaczy

• Ironia tragiczna > bohater ucieka przed tym, do czego nieświadomie dąży, zawsze zmierza ku katastrofie. Jest zabawką w rękach losu.

• Postać MAKIAVELICZNA > osoba, która pogardza innymi i jej wyższość nad innymi uważa za przyzwolenie na manipulowanie nimi

• Machiavellizm > na podstawie przesadzonej interpretacji myśli Machiavellego

• Polityka jest dziedziną życia, w której obowiązują zasady walki, trzeba być na to gotowym

• Machiavelli przyznaje, że mówi tylko o księstwie niespokojnym z nowym władcą

• Dlaczego musi tak postępować?

• Bo dookoła czyhają wrogowie

• Bo wszyscy chcą go wyeliminować

• Bo nie chcą sami z siebie współpracować

• Jak uzyskać posłuch? > albo przez miłość albo przez strach > jednak strach jest silniejszy, działa mocnej a o rzeczach pozytywnych łatwo zapomnieć >Machiavelli raczej nie ceni ludu wysoko, uważa, że są nikczemnikami, są małostkowi, samolubni, tchórzliwi > łatwiej jest więc kierować nimi strachem, niż uczuciami pozytywnymi

• Wizerunek > Machiavelli jest nowatorski, zauważa jego siłę oddziaływania >np. rezydencje, które przedtem miały być groźne, obronne - teraz stają się wspaniałe, imponujące, „robią wrażenie”, np. Urbino, ale zdystansowane do reszty miasta

• Przed wybraniem strategii, władca musi się zorientować w sytuacji, musi odznaczać się cnotą - ale nie w rozumieniu chrześcijańskim-pokornym >jest to bardziej CHWAŁA, skuteczność działania, siła przebicia, śmiałość >miarą tej cnoty jest to jak się wykorzystuje okazję

• Machiavelli dużo mówi o Fortunie(antycznej nie chrześcijańskiej). Fortuna stwarza sytuację, w których trzeba dostrzec okazję.

• „Rozważania..”

• W tonie glosy, komentarza

• Liwiusz- autorytet historyka, od którego chce się czegoś nauczyć, chce poszerzyć swoją wiedzę za jego pomocą

• Doświadczenia starożytnych chciał odnieść do swojej własnej rzeczywistości, do swojej sytuacji

• Widzi różnicę między różnymi społeczeństwami

• GUICCIARDINI - „Uwagi”

• Pochodził z dobrego rodu, ceniony u Medyceuszy, szczególnie cenili go papieże (np. Leon X), był gubernatorem Romanii

• Zna się i lubi z Machiavellim

• Pisze historię Włoch> pierwszy raz pomyślaną jako całość

• Pisze też „Ricordanze” > takie refleksje wynikające z przeżyć

• W tym czasie RELIGIA oznacza nie tylko wiarę, ale i wręcz prawo - w tym sensie Guicciardini to komentuje

• W tym czasie religii nie można zmieniać

• Wiele rzeczy z innych sfer życia także było uwikłanych w religię

• Guicciardini ma krytyczny stosunek do kościoła

• Rozumienie człowieka jest kluczem do człowieka i używana jest do tego uniwersalna kategoria człowieka

• Ogólne wskazówki jak postępować

• CASTIGLIONE - „Dworzanin”

• Łukasz Górnicki dokonał adaptacji > „Dworzanin Polski”

• Chęć przybliżenia tekstu włoskiego (studiował w Padwie) polskim czytelnikom

• Chęć zastanowienia się jak mogłoby wyglądać idealne życie dworskie w Polsce. W tym celu może wykorzystać już istniejący tekst włoski.

• We włoskim życiu towarzyskim uczestniczą kobiety, w Polsce nie może być o tym mowy, co Górnicki sam przyznaje

• Wyidealizowany obraz dworu w Urbino (mały, zamożny dwór) ze spojrzeniem w przeszłość, a więc sentymentalnym

• Castiglione - zawodowy dworzanin, dyplomata, pod koniec kariery oceniany negatywnie w tej funkcji

• Działalność dyplomatyczna głównie w Hiszpanii(mocna, scentralizowana monarchia - a w Italii małe księstewka pokłócone ze sobą)

• Dla Hiszpanii Italia to:

• Teren ekspansji (południowe Włochy)

• Państwo kościelne - papiestwo ważne w katolickiej Hiszpanii

• CASTIGLIONE ma ważne zadanie

• Jego traktat ma być wskazówkami z punktu widzenia profesjonalisty

• Dwór > centrum administracyjne, centrum życia kulturalnego i niekiedy intelektualnego, dworzanie mają mało prywatności. Dwór ma służyć podkreśleniu prestiżu władcy. Ale i daje władcy kontrolę nad tymi, którzy mogliby być niebezpieczni

• WSTĘP > tłumaczy swoje zamiary i warunki w jakich pisze, postanawia opisać co to jest esencja tej „dworzańskości”, misja dworzanina

• Elegancko jest pokazywać na zewnątrz, że nam na niczym nie zależy, że do niczego nie przywiązujemy wagi > to też jest we wstępie > „piszę, bo mnie poproszono, choć nie wiem czy warto .. itd.”

• Wspomina idealizując Urbino > opisując dwór pisze z własnych wspomnień, jako ideał, który minął > Nostalgia

• Opisuje spotkania i dyskusje otoczenia księżnej (jako najbardziej charakterystyczne dla dworu), czyli elity intelektualnej i społecznej (różne typy elit), ale w spotkaniu wszyscy uczestniczą na tych samych zasadach, hierarchia zostaje zawieszona

• Forma dialogu - ulubiona w renesansie, bo pozwala na dynamiczne przedstawienie różnych opinii, kontrastów i konfliktów. Jest to też ukazanie wspólnego dochodzenia do pewnych poglądów- ideał pedagogiczny odrodzenia.

• Dwór na swoich spotkaniach często „bawi” się w dyskusję, każdy odgrywa swoją rolę, wybrane poglądy - przypomina to o teatralności dworu i opisuje rzeczywiste dworskie zabawy

• Idealny dworzanin:

• Szlacheckiego pochodzenia

• Zdolny w czynach zbrojnych, wojskowości

• Dobry administrator

• Musi umieć rozweselić władcę, być dobrym towarzyszem

• Powinien dbać o moralność władcy, napominać go (w przeciwieństwie do tego co mówi mentalność mieszczańska - Machiavelli i Guicarrdini) - jest to wyidealizowane spojrzenie, choć musi to robić tak aby się nie narzucić

• Wdzięk, gracja, sprezzatura, luksus

• Droga kobiet do uczestnictwa w życiu dworskim (w pewnym momencie mogły o nim decydować np. Madonna de Pompadore)

• Rola mężczyzny i kobiety na dworze jest zupełnie inna > kobieta w sposób grzeczny i dystyngowany musiała umieć postawić na swoim > jej łagodność, uroda, wdzięk - ozdobą dworu

• Dwór:

• Proces emancypacji kobiet postępował dużo szybciej

• Nie liczy się to jakim się jest, lecz to jakim się wydaje

• Brak stabilizacji - dworzanin mógł stracić łaskę w każdym momencie, konkurencja między dworzanami itd.

• Wszyscy coś udają, są dla siebie grzeczni i wytworni

• Zamknięte środowisko

• Sieć powiązań między dworami (kontakty polityczne, pokrewieństwo)

• Profesjonalna służba

• Francuski - wspólnym językiem dworu

• Dworzanie - śmietanka, kosmopolityczna elita

• Świat pozorów i elegancji > interesy ścierają się

• Traktat Castiglione zyskuje sobie od razu sławę w dużej części Europy, ze względu na : ITALIANIZM >modę na włoskość

• Castiglione - ideał uniwersalnego dworzanina

• VASARI - „Żywoty sławnych malarzy, rzeźbiarzy i architektów”

• Mało jest informacji o konkretnych ludziach renesansu > źródłami są jedynie zamówienia i rachunkowość > na tej podstawie można próbować zrekonstruować ich biografie

• Vasari ma dostęp do wielu informacji, które do dziś się nie zachowały i do przekazów ustnych >historii, legend opowiadanych przez ludzi

• Vasari sam jest malarzem, często dostaje zamówienia „rządowe” od Medyceuszy

• Postanawia napisać biografie artystów - upamiętnić ich sylwetki. Tym samym ujawnia się w nim ideał wszechstronności, człowieka uniwersalnego, który zna się trochę na wszystkim.

• Artysta - jest więc kimś kim warto się zainteresować, kimś wyjątkowym (to przełom, gdyż wcześniej artystę uważano za rzemieślnika, często się nawet nie podpisywali) >staje się wybitną jednostką, indywidualnością

• Przedtem biografistyka zajmuje się głównie słynnymi władcami, wodzami, potem myślicielami. Swego rodzaju biografia jest też Nowy Testament. W średniowieczu takimi ważnymi postaciami byli święci. Potem są „Żywoty sławnych kobiet” Boccaccia. >Vasari dokonuje więc awansu artystów do tej klasy opisywanych wcześniej osób.

• Wstęp - konwencjonalne podziękowania, na tamte realia nie jakoś bardzo uniżone tylko po prostu konwencjonalne

• Świadomość, że sztuka jego czasów osiągnęła doskonałość

• Wspomina o roli Toskanii

• Pisze o swoim stylu - należy przy pisaniu czynić uczciwie, z przekonaniem o prawdzie (nie należy kolorować). Pisze w języku volgare, a nie po łacinie -tłumaczy, że jego sytuacja życiowa nie pozwoliła mu zdobyć wykształcenia w dziedzinie literatury i języka

• Żywot Leonarda da Vinci

• Opisany niczym heros

• Człowiek sympatyczny i towarzyski >Vasari więc opisuje też ten prywatny aspekt > jacy ci ludzie byli w relacji z innymi

• Żywot Rafaela

• Duża waga przywiązywana do talentu, a więc tego co nieuchwytne

• Sztuce powinna towarzyszyć jasność umysłu

• Opis słabostek wpisuje się w uwielbienie, które nie jest sztucznie monumentalne

• Przyjaźnił się z Castiglione

• MONTAIGNE - „Próby” (po fr. Eseje)

• Dały początek nowemu gatunkowi literackiemu

• Interesuje go , jego indywidualny świat, zajmuje się sobą > bardzo wyraźnie obserwuje siebie samego > na tej podstawie wnioski dotyczące wszystkich

• Obraz świata w którym wszystko jest zmienne, relatywne, subiektywne

• Autor zwraca się do czytelnika > że to książka pisana w dobrej wierze > to ma być podstawą wiarygodności - mówi szczerze, nie chce oszukiwać

• Nikomu nie dedykuje tej książki

• Rodzaj portretu intelektualnego > chce się przedstawić takim jakim jest naprawdę > chce się pokazać zwykle, zwyczajnie > to znaczy, że nie wstydzi się tej zwyczajności > dla mnie samego ja sam jestem najciekawszy > sam też jest błahy i nieważny dla świata/w obliczu świata >choć dla siebie samego jest najważniejszy

• „O nieśmiertelności naszych postępków”:

• Mówi o tym, że człowiek tak w życiu postępuje, że trudno wyznaczyć jedną linię

• Dużo przykładów z lektur klasycznych, z drugiej strony przykłady siebie i ludzi mu współczesnych

• Jak na nas wpływają uczucia, emocje > do tego dorabia się interpretację

• Jesteśmy miotani wolą przypadku

• Ciekawy sposób cytowania autorów starożytnych > to cytaty z pamięci, robione dość swobodnie

• Nikt nie czyni planu całego życia

• Stawia się w pozycji obserwatora

• Swojego rodzaju stoicyzm

• Człowiek wykształcony, który zna filozofię, choć nie zajmuje się nią profesjonalnie

• Esej „O broni palnej”

• Mówi o sztuce wojennej, zasadach walki, o obyczajach rycerskich

• Rewolucja uzbrojenia wpłynęła także np. na architekturę

• Interesuje się właściwie wszystkim, interesują go bardzo różne rzeczy

• To dywagacja na tematy, które go interesują - nawet najbardziej błahe

• Wiele odniesień w stylu plotkarskim, wiele rzeczy które są zasłyszane np. kraje orientalne, kultura wiejska

• „O rozmowie”

• Apologia ku czci konwersacji > także o sztuce argumentacji

• Jednocześnie porusza wątek głupoty, która w rozmowie się ujawnia

• Swobodna, wolna od gniewu

• Powinna prowadzić do nie wymuszonych wniosków

• Esej Motaigne'a to wypowiedź osobista, próba mówienia we własnym imieniu na dowolny temat, bez troski o ścisłą kompozycji, bez nadziei na wyczerpanie tematu. Taka formuła pisarstwa zakłada absolutną szczerość. Jej celem ma być również jak najdalej idące poznanie samego siebie.