Odrodzenie kultury klasycznej - musimy mieć świadomość , że znajomość kultury klasycznej ludzi renesansu była inna niż dzisiaj. Każde odrodzenie, nawiązanie jest swego rodzaju projekcją.
Europa - chęć naśladowania Włochów, jako tych najbliższych starożytności
1527 r. - we Włoszech tę datę uważa się za kończącą renesans
Humanizm - późny termin (XIX w), nurt intelektualny nawiązujący do antyku, ale wyciągający z niego wybrane kwestie, „części”
Człowiek odrodzenia ceni swoją wolność, indywidualizm i chce stłamsić swoją małość
PETRARCA (1304-1374):
Prekursor humanizmu
Nie znosił lekarzy, arystotelików, pedantów intelektualnych, scholastyki, uczoności średniowiecznej
Petrarka ukuł termin „średniowiecze”
Przyjaciel Boccaccio(Dekameron, humanistyczne łacińskie traktaty)
Pierwszy myśliciel, którego idee zostały zaakceptowane przez całą kulturę europejską - to ich połączyło po raz pierwszy, UNIWERSALIZM
Jego koncepcje edukacji przetrwały do początków XX wieku
Nie bał się swojego subiektywizmu
Petrarka ogranicza się do tradycji Rzymskiej > tylko dziedzictwo łacińskie go interesuje. Z tego wyrasta nowa postawa wobec świata; świadomość historyczna, perspektywy historycznej (w średniowieczu nie szanowano odrębności czasów starożytnego Rzymu - teraz miało się to zmienić)
Zmysł krytyczny na podstawie tekstów Petrarka chce odtworzyć czasy klasyczne - napotyka na trudności -wewnętrzne niespójności-rodzi się świadomość, że aby dotrzeć do prawdy trzeba najpierw tekst poddać analizie krytycznej, myślenie to przekłada się na inne sfery życia.
Rozwój filologii (rodzi się z krytycznej analizy tekstu)
Imitacja - naśladowanie, artysta, poeta, myśliciel powinien naśladować wielkich artystów klasycznych (karły na barkach olbrzyma)
We Włoszech renesans czasem nazywa się „epoką traktatów” > jest to rzeczywiście epoka, w której próbuje się uporządkować, unormować wiele rzeczy
Zmiana myślenia również dzięki wielości odniesień Petrarki i jego zamiłowania do zmiany
Drobne zmiany Petrarki doprowadziły do zmiany jakościowej, tylko dlatego, że zostały przyjęte przez kulturę europejską, sugeruje on poszukiwanie świadectw świata antycznego, ale i mówi, że należy podejść do nich krytycznie
Przyjmuje również literacki sposób patrzenia na świat, identyfikuje się ze światem, który zna z literatury
Za idealny zostaje uznany ideał, wzór człowieka starożytnego i cnoty starożytne, pojawia się pojęcie fortuny i losu, o który trzeba walczyć , człowieka wszechstronnego (przeciwieństwo pedanta), inny ideał wychowawczy (wzięty ze starożytności, model Akademii - mistrza i uczniów) stawia on na pokierowany rozwój, a nie uczenie się na pamięć
Idzie za tym nowa hierarchizacja wiedzy (w pewnym sensie aktualna do dziś), należy jednak pamiętać, że jest to system ELITARNY
Również na polu filozofii moralnej, Petrarka próbuje rywalizować z autorami klasycznymi, naśladując ich aemulatio [nie po to by wygrać, ale aby osiągnąć wyższy poziom, szlachetnie]
Odradza wiele gatunków literackich, zapomnianych w średniowieczu:
Listy
Dialog(Secretum meum)
Poemat epicki
Bukolika
„Secretum meum” czyli „Moja tajemnica” - dialog, nie próbuje przedstawić siebie jako osoby spójnej, konsekwentnej - otwarcie mówi o rozdarciu wewnętrznym
Dialog Petrarki z pierwszej strony nawiązuje do antyku, z drugiej zaś strony jest chrześcijański (gdyż Petrarka przy całym swym uwielbieniu dla antyku był bardzo wierzącym chrześcijaninem)
„Moja tajemnica” nawiązuje do św. Augustyna, jedną z postaci dialogu jest zresztą Augustyn (drugą jest Francesko), ale musimy pamiętać, że te części są zawsze Petrarką
Francesko zarzuca sobie wiele w tym dialogu i mówi, o tym kim chciałby być, mówi, że jego dusza jest rozbita na 1000 kawałków.
Największą słabość nazywa ACENIO - gnuśność > dzisiaj nazywana melancholią
Dialog między Francesko i św. Augustynem > dwa wcielenia Petrarki
Wątek zainteresowania własną osobowością -> szacunek dla indywidualności
W średniowieczu mówienie o sobie - przejawem pychy (vana gloria)
„Sonety do Laury” (część)
„drobne wiersze włoskie”
365 wierszy
wskazówki duchowe na cały rok, bardzo uniwersalne
„Posteritatum” - list do potomności, auto prezentacja, dba o wizerunek
Trzy najważniejsze fakty:
Druk >możliwość wielotomowej literatury, antologii
Odkrycie ameryki
Reformacja
Łacina kluczem do kariery
Ideał człowieka aktywnego - człowiek zaczyna być tyle wart ile może za siebie dać, spełnia się on w relacji z bliźnimi
Cantani - formy tekstu rymowane, deklamowane na rynku, na różne tematy, kilkadziesiąt strof - 20-30 min - tyle ile człowiek może poświęcić załatwiając sprawy
Komplikowała się machina państwowa - kompetentni, wykształceni pracownicy > wytwarza się warstwa „inteligencji” (choć ten termin nie odnosi się do tamtych czasów) > wśród nich bardzo wielu duchownych, którzy prowadzili często zwykłe, świecki życie, poza tym (kościół nie wymagał wtedy pisania na „modłę” kościelną, kariera duchowna i pisarska nie wykluczały się i nie kłóciły)
Polityka, dyplomacja, historia, zasady wychowawcze > dziedziny życia interesujące ludzi renesansu w antyku
Powstanie programów edukacyjnych > zadaniem pedagoga jest ułatwienie rozwoju ucznia, odkrycie i rozwinięcie jego talentu
Nowa edukacja humanistyczna - jest elitarna, bo nie dawała wykształcenia zawodowego
Humanizm obywatelski > pierwsza wizja humanizmu >często nie dostrzega się w niej problemów, z którymi stykali się pierwsi humaniści
Savonarola przyjeżdża na zaproszenie Wawrzyńca Wspaniałego > mnich nawołujący do powrotu do średniowiecznej
Florencja - gmina miejska, na urzędach gromadzi ludzi wykształconych i lojalnych, niezależnie od pochodzenia <rywalizacja>
W drugiej części renesansu wzrasta zainteresowanie Grecją i Greką (upadek Konstantynopola ma na to wpływ)
Delfin , feniks i kotka > sygnety topograficzne > warsztaty drukarskie
Drukarze wywodzili się z rzemieślników (złotników itd.) a więc z warstw niższych. Stąd potrzeba uwiarygodnienia własnej pozycji za pomocą tych znaków drukarskich
Wiek XVI, po raz pierwszy staje się towarem literatura, z której drukarze muszą się utrzymać
Subiaco - pierwszy ośrodek skrybów
Pierwsi drukarze przybyli z Niemiec i osiedlili się w klasztorach, bo stamtąd pierwotnie pochodziły książki
Książka na początku znajduje się w kryzysie
Aldo Manunzio > ten, który wprowadza delfina z kotwicą, wraz z napisem „Śpiesz się powoli” , „aldyny” -jego książki
Z zawodu nauczyciel
Aby uniknąć kryzysu i odbić się od dna zrozumiał, że trzeba się zwrócić do ludzi czytających (aspirujących), ale nie bardzo zamożnych.
Większość pierwszych książek miało wygląd wyjątkowo pospolity, bo ładna oprawa była bardzo droga
Napisał tylko jedną gramatykę
Postanowił zmniejszyć format na „In octaro”, bo papier był najdroższy
Dotychczas tylko książki dewocyjne w tym formacie, a teraz zarówno teksty łacińskie jak i greckie!
Skonstruował więc czcionkę grecką, poprosił papieża o bulle na 10 lat drukowania po grecku
Wprowadził nowoczesną interpunkcje - kropkę
1501 - rewolucyjny tomik „Cansoniere” Petrarki bez żadnych komentarzy i przypisów, zaufanie od czytelnika
Kursywa znów oszczędzała miejsce
Florencka „Giunta” długo opierała się tym zmianom
Inkunabuły - książki od Gutenberga do 1501 r.
Utrzymywanie warsztatu drukarskiego było bardzo trudne, zazwyczaj udawało się przetrwać 1-2 lata, zazwyczaj były to przedsiębiorstwa rodzinne. Ci, którym udało się przetrwać przekazywali przedsiębiorstwo z ojca na syna.
Kobiety mogły wydawać pod własnym nazwiskiem
Drukarstwo włoskie - Wenecja
Watykański dom wydawniczy - gdy Kuria Rzymska zrozumiała wagę książki
Wenecja
góry/czysta woda potrzebna do druku.
Materiały/surowce
Handel/ośrodek kultury/handlu
Bogata
Nie bała się o swój język
Zaczęła ściągać ludzi, którzy mieli się książkami zajmować
Polityka wydawnicza Wenecji:
Literatura piękna
Historyczne
Prawnicze itp.
Giovanni Golito
Sygnet feniksa (zmartwychwstanie, odradzanie się)
W doborze dzieł dbał o to, by sobie wychować czytelników, ułatwiał im zrozumienie i właściwy odbiór dzieł np. Historia Grecka - Kwiat historyków Greckich - seria
Duża waga korektorów
Wydawał tylko literaturę w valgare po włosku
Twórca petrarelismu - czytelnicy inspirowali się i zaczynali pisać sami, a więc wydawać
Wiele dzieł drukowanych było w celu nauki języka
Ok. 1000 wydań
Świadomość misji
Szlachectwo tego zawodu - umieli sprzedawać sztukę z zyskiem
Marcolini
Wydrukował 1 i 2 bibliotekę co było ironiczne wobec zalewu książkami w poł. XVI w.
Po soborze trydenckim został zmieniony profil wydawniczy w drukarniach > kluczowy moment kontrreformacji, przeciągnięcie drukarzy na swoją stronę
Giunta i Gialto miały filię za granicą
Kobiety
Są ważnymi mecenasami - zamawiają dzieła sztuki
Te, które same stają się artystkami, zazwyczaj pochodzą z rodu, gdzie ojciec był artystą
Dynastie w rodzinach artystycznych - fach z ojca na syna
ARTYSTA
Na poły RZEMIEŚLNIK
Praca własnych rąk
Artyści - rzeźbiarze, pochodzili często z miejscowości w której były kamieniołomy
Rzemieślnicze wykształcenie
Na poły KUPIEC
Targowanie się o cenę
Na początku nie płacono za działalność literacką, tylko dawano upominki lub tytuły szlacheckie
Dzieła rozdawane jako upominki
Czasami uczeń przejmował nazwisko mistrza mimo braku pokrewieństwa
Sztuki używa się również do kultu religijnego, w celach magicznych - ma coś symbolizować, związek z filozofią
Artystom zarzucano często nieuctwo, ale ich zaplecze intelektualne było bardzo rozbudowane > literaci mieli wykształcenie uniwersyteckie - Padwa, Bolonia, i inne (13 uniwersytetów)
Padwa - uniwersytet Wenecji
MECENAT
„praktyka” społeczna, która sprzyja rozwojowi sztuki
Uzależnienie od 1 osoby - niepewność
Rodzaje Mecenatu:
Prywatny
Państwowy
Cechów i bractw (np. wybudowanie kościółka, kapliczki)
Kościelny
Pico della Mirandola (1463-94) - De dignitate
Żył lat 31, wg Legendy został otruty na zlecenie swojej rodziny
Arystokrata, rodzina władająca małym księstwem „Mirandola”- na północy
uważali, że jest niebezpieczny, bo w pełni poświęcał się sferze intelektualnej, wydając na to mnóstwo pieniędzy, a kierował się wizją artystyczną
autor „O godności człowieka” (De ho minibus dignitate), jest to oracja, która wygłosił do grupy uczonych, po łacinie, bogata retorycznie
człowiek jest jednostką, którą Bóg obdarzył godnością, jest w stanie osiągnąć poziom bliski boskiemu
„każdy jest kowalem swojego losu” - to on to napisał
Znał kulturę starożytnego wschodu i czerpał z jej filozofii, pomimo jej braku związku z chrześcijaństwem
Napisał 900 tez > 8 tez z 900 uznano za heretyckie potem mu wybaczono
Pico uważał, że fakt, iż 3 wielki religie monoteistyczne są skłócone to jakieś wielkie nieporozumienie. Napisał tezy, których przedyskutowanie przez dostojników 3 religii rozwiązałoby konflikt.
Uważany za człowieka najbardziej wprowadzonego w kulturę i filozofię wschodnią, hebrajską i łacińską
O szczególnej pozycji człowieka - sam ma być twórcą swojej pozycji, postawy, miejsca w hierarchii, gdyż Bóg tego nie zaplanował > Materia poprzedziła esencje > najpierw człowiek się rodzi a potem dopiero decyduje kim jest
Miejsce człowieka nie jest zdefiniowane, ale jest gdzieś między ziemią a niebem
Nacisk na wolę i czyny człowieka - ma on zadanie do wykonania nałożone przez Boga >odpowiedzialność
Nawiązanie do hierarchii bytów
Exempla(głównie średniowieczne) > modne były, nauczanie za pomocą przykładu, te tradycje widać u Pico
Człowiek ma się doskonalić (są stopnie doskonalenia się), by zbliżyć się do kolejnych ciał wyższych, niebiańskich (także w hierarchii >to jeszcze średniowieczna koncepcja)
Dobór argumentów w mowie jest dostosowany do odbiorcy, aby go przekonać
Niekonwencjonalny myśliciel, zaprzyjaźniony z Savonarolą
Prosi przed śmiercią, by pochować go w habicie dominikańskim (takim jaki nosił Savonarola)
Postrzeganie miejsca człowieka na świecie - nawiązanie do platońskiej hierarchii bytów
Miejsce to zależy od człowieka, co należy robić by się wznieść?
Jaki typ argumentów przytacza Pico, na kogo się powołuje?
Portrety przedstawiają go jako eleganckiego młokosa
Nie było jeszcze wojen wewnątrz chrześcijańskich, problemem był konflikt z islamem
Wpływ i władza Savonaroli -przekonuje rzesze ludzi za pomocą argumentacji
Pietro Pomponazzi - O nieśmiertelności duszy
Herald nowoczesności
Filozof rozjaśniający mroki średniowiecza
Głosi śmiertelność duszy
Znany profesor filozofii, w Padwie(zasada konkurencji), był pokłócony ze wszystkimi
Objął katedrę filozofii w Bolonii > zachowały się notatki studenckie - można na tej podstawie tłumaczyć niezrozumiałe miejsca w traktatach
Opowiadał dużo anegdot
Swój traktat pisze po chorobie, podczas której odwiedzali go jego uczniowie. W czasie dyskusji późniejszej, jeden z uczniów pyta: -Co sądzisz o nieśmiertelności duszy w granicach filozofii przyrody? - w ten sposób odpowiada Pomponazzi, nie za pomocą argumentów przyrodniczych/filozoficznych a wiarą w Boga i jego słowa
Tworzy to w okresie debat nad związkiem między filozofią a teologią. Przemieszanie tych dwóch kwestii. Pomponazzi zarzuca św. Tomaszowi z Akwinu
Drugie pytanie ucznia to: - jaka byłaby odpowiedź Arystotelesa? > jest to odpowiedź historyka filozofii i odnosi się do debat i „filozoficznej” atmosfery czasów
Dzieło nie jednoznaczne
Osadzony w filozofii scholastycznej, w Arystotelesie
XVI wiek - wiek traktatów o literaturze i gatunkach literackich > dokładne rozróżnienia
List- łączy nadawcę i adresata, w konkretnej sytuacji
Autorzy tych tekstów nie chcą zostawiać swojej twórczości w niebycie, chcą by były mocno osadzone w sytuacji, w kontekście - wiele jest z tego konwencji
Erazm z Rotterdamu - „Pochwała głupoty”
Paradoks - Wewnętrzna sprzeczność sytuacji, rozwijanie paradoksalnego założenia (zaczyna być modne w renesansie)
„Pochwała głupoty” >paradoks już zawiera się w tytule, nie ma jednego sposobu interpretacji
Głupota - rozumiana jako pewne szaleństwo, wariactwo >niefrasobliwość, lekkomyślność, głupota jako część naszej natury, ma ona także swoje zalety
Paradoks uzmysławia nam słabość funkcjonowania języka i to jak bardzo nasze rozumienie świata zależne jest od języka
Machiavelli - Rozważania, Książę
Początek XVI wieku - rozkwit renesansu
Wiele uwagi poświęca starożytności, która dla nie go w dużej mierze pozostaje uniwersalna
XV/XVI wiek - trudne czasy dla Medyceuszy, raz są a raz muszą uciekać
Machiavelli jest wysokim urzędnikiem i jego los był zależny od tej władzy
Pojawia się Savonarola a potem upada
„Książę” > de facto nie książę, a władca brzmi tytuł >bo nie ma on pochodzenia arystokratycznego
Dedykowane Lorenzo Magnifico (ale nie temu sławnemu)
Jako lew ale i jako lis, bo działa w obronie państwa > Machiavelli może pisać takie rzeczy, bo to nie traktat filozoficzny ale podręcznik dla władcy, opisuje fakty jak utrzymać państwo, ale nazywa rzeczy po imieniu” zdradę zdradą, zło złem
Machiavelli - ironia czy nie?
Ironia > wypowiedzenie zdania, które ma przekazać coś dokładnie innego niż de facto znaczy
Ironia tragiczna > bohater ucieka przed tym, do czego nieświadomie dąży, zawsze zmierza ku katastrofie. Jest zabawką w rękach losu.
Postać MAKIAVELICZNA > osoba, która pogardza innymi i jej wyższość nad innymi uważa za przyzwolenie na manipulowanie nimi
Machiavellizm > na podstawie przesadzonej interpretacji myśli Machiavellego
Polityka jest dziedziną życia, w której obowiązują zasady walki, trzeba być na to gotowym
Machiavelli przyznaje, że mówi tylko o księstwie niespokojnym z nowym władcą
Dlaczego musi tak postępować?
Bo dookoła czyhają wrogowie
Bo wszyscy chcą go wyeliminować
Bo nie chcą sami z siebie współpracować
Jak uzyskać posłuch? > albo przez miłość albo przez strach > jednak strach jest silniejszy, działa mocnej a o rzeczach pozytywnych łatwo zapomnieć >Machiavelli raczej nie ceni ludu wysoko, uważa, że są nikczemnikami, są małostkowi, samolubni, tchórzliwi > łatwiej jest więc kierować nimi strachem, niż uczuciami pozytywnymi
Wizerunek > Machiavelli jest nowatorski, zauważa jego siłę oddziaływania >np. rezydencje, które przedtem miały być groźne, obronne - teraz stają się wspaniałe, imponujące, „robią wrażenie”, np. Urbino, ale zdystansowane do reszty miasta
Przed wybraniem strategii, władca musi się zorientować w sytuacji, musi odznaczać się cnotą - ale nie w rozumieniu chrześcijańskim-pokornym >jest to bardziej CHWAŁA, skuteczność działania, siła przebicia, śmiałość >miarą tej cnoty jest to jak się wykorzystuje okazję
Machiavelli dużo mówi o Fortunie(antycznej nie chrześcijańskiej). Fortuna stwarza sytuację, w których trzeba dostrzec okazję.
„Rozważania..”
W tonie glosy, komentarza
Liwiusz- autorytet historyka, od którego chce się czegoś nauczyć, chce poszerzyć swoją wiedzę za jego pomocą
Doświadczenia starożytnych chciał odnieść do swojej własnej rzeczywistości, do swojej sytuacji
Widzi różnicę między różnymi społeczeństwami
GUICCIARDINI - „Uwagi”
Pochodził z dobrego rodu, ceniony u Medyceuszy, szczególnie cenili go papieże (np. Leon X), był gubernatorem Romanii
Zna się i lubi z Machiavellim
Pisze historię Włoch> pierwszy raz pomyślaną jako całość
Pisze też „Ricordanze” > takie refleksje wynikające z przeżyć
W tym czasie RELIGIA oznacza nie tylko wiarę, ale i wręcz prawo - w tym sensie Guicciardini to komentuje
W tym czasie religii nie można zmieniać
Wiele rzeczy z innych sfer życia także było uwikłanych w religię
Guicciardini ma krytyczny stosunek do kościoła
Rozumienie człowieka jest kluczem do człowieka i używana jest do tego uniwersalna kategoria człowieka
Ogólne wskazówki jak postępować
CASTIGLIONE - „Dworzanin”
Łukasz Górnicki dokonał adaptacji > „Dworzanin Polski”
Chęć przybliżenia tekstu włoskiego (studiował w Padwie) polskim czytelnikom
Chęć zastanowienia się jak mogłoby wyglądać idealne życie dworskie w Polsce. W tym celu może wykorzystać już istniejący tekst włoski.
We włoskim życiu towarzyskim uczestniczą kobiety, w Polsce nie może być o tym mowy, co Górnicki sam przyznaje
Wyidealizowany obraz dworu w Urbino (mały, zamożny dwór) ze spojrzeniem w przeszłość, a więc sentymentalnym
Castiglione - zawodowy dworzanin, dyplomata, pod koniec kariery oceniany negatywnie w tej funkcji
Działalność dyplomatyczna głównie w Hiszpanii(mocna, scentralizowana monarchia - a w Italii małe księstewka pokłócone ze sobą)
Dla Hiszpanii Italia to:
Teren ekspansji (południowe Włochy)
Państwo kościelne - papiestwo ważne w katolickiej Hiszpanii
CASTIGLIONE ma ważne zadanie
Jego traktat ma być wskazówkami z punktu widzenia profesjonalisty
Dwór > centrum administracyjne, centrum życia kulturalnego i niekiedy intelektualnego, dworzanie mają mało prywatności. Dwór ma służyć podkreśleniu prestiżu władcy. Ale i daje władcy kontrolę nad tymi, którzy mogliby być niebezpieczni
WSTĘP > tłumaczy swoje zamiary i warunki w jakich pisze, postanawia opisać co to jest esencja tej „dworzańskości”, misja dworzanina
Elegancko jest pokazywać na zewnątrz, że nam na niczym nie zależy, że do niczego nie przywiązujemy wagi > to też jest we wstępie > „piszę, bo mnie poproszono, choć nie wiem czy warto .. itd.”
Wspomina idealizując Urbino > opisując dwór pisze z własnych wspomnień, jako ideał, który minął > Nostalgia
Opisuje spotkania i dyskusje otoczenia księżnej (jako najbardziej charakterystyczne dla dworu), czyli elity intelektualnej i społecznej (różne typy elit), ale w spotkaniu wszyscy uczestniczą na tych samych zasadach, hierarchia zostaje zawieszona
Forma dialogu - ulubiona w renesansie, bo pozwala na dynamiczne przedstawienie różnych opinii, kontrastów i konfliktów. Jest to też ukazanie wspólnego dochodzenia do pewnych poglądów- ideał pedagogiczny odrodzenia.
Dwór na swoich spotkaniach często „bawi” się w dyskusję, każdy odgrywa swoją rolę, wybrane poglądy - przypomina to o teatralności dworu i opisuje rzeczywiste dworskie zabawy
Idealny dworzanin:
Szlacheckiego pochodzenia
Zdolny w czynach zbrojnych, wojskowości
Dobry administrator
Musi umieć rozweselić władcę, być dobrym towarzyszem
Powinien dbać o moralność władcy, napominać go (w przeciwieństwie do tego co mówi mentalność mieszczańska - Machiavelli i Guicarrdini) - jest to wyidealizowane spojrzenie, choć musi to robić tak aby się nie narzucić
Wdzięk, gracja, sprezzatura, luksus
Droga kobiet do uczestnictwa w życiu dworskim (w pewnym momencie mogły o nim decydować np. Madonna de Pompadore)
Rola mężczyzny i kobiety na dworze jest zupełnie inna > kobieta w sposób grzeczny i dystyngowany musiała umieć postawić na swoim > jej łagodność, uroda, wdzięk - ozdobą dworu
Dwór:
Proces emancypacji kobiet postępował dużo szybciej
Nie liczy się to jakim się jest, lecz to jakim się wydaje
Brak stabilizacji - dworzanin mógł stracić łaskę w każdym momencie, konkurencja między dworzanami itd.
Wszyscy coś udają, są dla siebie grzeczni i wytworni
Zamknięte środowisko
Sieć powiązań między dworami (kontakty polityczne, pokrewieństwo)
Profesjonalna służba
Francuski - wspólnym językiem dworu
Dworzanie - śmietanka, kosmopolityczna elita
Świat pozorów i elegancji > interesy ścierają się
Traktat Castiglione zyskuje sobie od razu sławę w dużej części Europy, ze względu na : ITALIANIZM >modę na włoskość
Castiglione - ideał uniwersalnego dworzanina
VASARI - „Żywoty sławnych malarzy, rzeźbiarzy i architektów”
Mało jest informacji o konkretnych ludziach renesansu > źródłami są jedynie zamówienia i rachunkowość > na tej podstawie można próbować zrekonstruować ich biografie
Vasari ma dostęp do wielu informacji, które do dziś się nie zachowały i do przekazów ustnych >historii, legend opowiadanych przez ludzi
Vasari sam jest malarzem, często dostaje zamówienia „rządowe” od Medyceuszy
Postanawia napisać biografie artystów - upamiętnić ich sylwetki. Tym samym ujawnia się w nim ideał wszechstronności, człowieka uniwersalnego, który zna się trochę na wszystkim.
Artysta - jest więc kimś kim warto się zainteresować, kimś wyjątkowym (to przełom, gdyż wcześniej artystę uważano za rzemieślnika, często się nawet nie podpisywali) >staje się wybitną jednostką, indywidualnością
Przedtem biografistyka zajmuje się głównie słynnymi władcami, wodzami, potem myślicielami. Swego rodzaju biografia jest też Nowy Testament. W średniowieczu takimi ważnymi postaciami byli święci. Potem są „Żywoty sławnych kobiet” Boccaccia. >Vasari dokonuje więc awansu artystów do tej klasy opisywanych wcześniej osób.
Wstęp - konwencjonalne podziękowania, na tamte realia nie jakoś bardzo uniżone tylko po prostu konwencjonalne
Świadomość, że sztuka jego czasów osiągnęła doskonałość
Wspomina o roli Toskanii
Pisze o swoim stylu - należy przy pisaniu czynić uczciwie, z przekonaniem o prawdzie (nie należy kolorować). Pisze w języku volgare, a nie po łacinie -tłumaczy, że jego sytuacja życiowa nie pozwoliła mu zdobyć wykształcenia w dziedzinie literatury i języka
Żywot Leonarda da Vinci
Opisany niczym heros
Człowiek sympatyczny i towarzyski >Vasari więc opisuje też ten prywatny aspekt > jacy ci ludzie byli w relacji z innymi
Żywot Rafaela
Duża waga przywiązywana do talentu, a więc tego co nieuchwytne
Sztuce powinna towarzyszyć jasność umysłu
Opis słabostek wpisuje się w uwielbienie, które nie jest sztucznie monumentalne
Przyjaźnił się z Castiglione
MONTAIGNE - „Próby” (po fr. Eseje)
Dały początek nowemu gatunkowi literackiemu
Interesuje go , jego indywidualny świat, zajmuje się sobą > bardzo wyraźnie obserwuje siebie samego > na tej podstawie wnioski dotyczące wszystkich
Obraz świata w którym wszystko jest zmienne, relatywne, subiektywne
Autor zwraca się do czytelnika > że to książka pisana w dobrej wierze > to ma być podstawą wiarygodności - mówi szczerze, nie chce oszukiwać
Nikomu nie dedykuje tej książki
Rodzaj portretu intelektualnego > chce się przedstawić takim jakim jest naprawdę > chce się pokazać zwykle, zwyczajnie > to znaczy, że nie wstydzi się tej zwyczajności > dla mnie samego ja sam jestem najciekawszy > sam też jest błahy i nieważny dla świata/w obliczu świata >choć dla siebie samego jest najważniejszy
„O nieśmiertelności naszych postępków”:
Mówi o tym, że człowiek tak w życiu postępuje, że trudno wyznaczyć jedną linię
Dużo przykładów z lektur klasycznych, z drugiej strony przykłady siebie i ludzi mu współczesnych
Jak na nas wpływają uczucia, emocje > do tego dorabia się interpretację
Jesteśmy miotani wolą przypadku
Ciekawy sposób cytowania autorów starożytnych > to cytaty z pamięci, robione dość swobodnie
Nikt nie czyni planu całego życia
Stawia się w pozycji obserwatora
Swojego rodzaju stoicyzm
Człowiek wykształcony, który zna filozofię, choć nie zajmuje się nią profesjonalnie
Esej „O broni palnej”
Mówi o sztuce wojennej, zasadach walki, o obyczajach rycerskich
Rewolucja uzbrojenia wpłynęła także np. na architekturę
Interesuje się właściwie wszystkim, interesują go bardzo różne rzeczy
To dywagacja na tematy, które go interesują - nawet najbardziej błahe
Wiele odniesień w stylu plotkarskim, wiele rzeczy które są zasłyszane np. kraje orientalne, kultura wiejska
„O rozmowie”
Apologia ku czci konwersacji > także o sztuce argumentacji
Jednocześnie porusza wątek głupoty, która w rozmowie się ujawnia
Swobodna, wolna od gniewu
Powinna prowadzić do nie wymuszonych wniosków
Esej Motaigne'a to wypowiedź osobista, próba mówienia we własnym imieniu na dowolny temat, bez troski o ścisłą kompozycji, bez nadziei na wyczerpanie tematu. Taka formuła pisarstwa zakłada absolutną szczerość. Jej celem ma być również jak najdalej idące poznanie samego siebie.