Kodeksy etyki zawodowej
pielęgniarek w innych
krajach

Romuald Krajewski

Etyka

2

International Council of
Nurses

• The ICN Code of Ethics for

Nurses

• Międzynarodowy kodeks

etyki dla pielęgniarek został
po raz pierwszy przyjęty
przez Międzynarodową Radę
Pielęgniarek w 1953 roku.
Następnie był nowelizowany
i potwierdzany wiele razy,
ostatnio w roku 2000.

Etyka

3

Preambuła

• Pielęgniarki mają cztery podstawowe

zobowiązania: promocja zdrowia, zapobieganie

chorobom, przywracanie do zdrowia i pomoc w

cierpieniu. Potrzeba opieki pielęgniarskiej

dotyczy wszystkich.

• Nieodłączną częścią pielęgniarstwa jest

szacunek dla praw człowieka, włączając w to

prawo do życia, godności i traktowania z

szacunkiem. Opieka pielęgniarska nie jest

ograniczana ze względu na wiek, kolor,

wyznanie, kulturę, upośleczenie czy chorobę,

płeć, narodowość, politykę, rasę lub status

społeczny.

• Pielęgniarki udzielają świadczeń zdrowotnych

osobom, rodzinom i społeczności oraz

koordynują swoje świadczenia ze świadczeniami

związanych z nimi grup.

Etyka

4

Struktura Kodeksu

Kodeks ma cztery główne

działy:

• Pielęgniarki i pacjenci
• Pielęgniarki i praktyka

pielęgniarska

• Pielęgniarki i zawód

pielęgniarki

• Pielęgniarki i

współpracownicy

Etyka

5

The ICN Code of Ethics for
Nurses

• Kodeks zawiera ogólnie

sformułowane zalecenia w
każdym z działów.

• Są one następnie „przełożone”

na zadania wynikające z zasad
Kodeksu dla:

– Praktykujących i zarządzających
– Kształcących i badaczy
– Krajowych stowarzyszeń

pielęgniarek

Etyka

6

Pielęgniarki i pacjenci
Praktykujący i zarządzający

• Należy zapewniać opiekę która szanuje

prawa człowieka i jest wrażliwa na wartości,

przyzwyczajenia i przekonania ludzi.

• Należy zapewniać ciągłe kształcenie w

zagadnieniach etycznych.

• Należy zapewniać informacje wystarczające

do podjęcia świadomej zgody i

wykorzystania prawa do wyboru lub

odmowy leczenia.

• Należy używać systemów zapisywania i

zarządzania informacjami zapewniających

poufność.

• Nalęży rozwijać i monitorować bezpieczne

otoczenie w miejscu pracy.

Etyka

7

Pielęgniarki i pacjenci
Kształcący i badacze

• W programie należy włączyć prawa

człowieka, równość, sprawiedliwość,

solidarność jako podstawy dostępu do

opieki.

• Należy zapewnić możliwości nauczania i

uczenia się zagadnień etycznych i

podejmowania decyzji etycznych.

• Należy zepewnić możliwości nauczania i

uczenia się zagadnień związanych ze

świadomą zgodą.

• Należy wprowadzić do programu pojęcia

prywatności i poufności.

• Należy uczulić studentów na znaczenie

działań społecznych w problemowych

dziedzinach.

Etyka

8

Pielęgniarki i pacjenci
Krajowe stowarzyszenia
pielęgniarek

• Należy opracować stanowiska i

wskazówki wspierające prawa

człowieka i standardy etyczne.

• Należy przekonywać do udziału

pielęgniarek w komisjach

bioetycznych.

• Należy zapewnić wskazówki,

stanowiska i stałe kształcenie w

odniesieniu do świadomej zgody.

• Należy włączyć zagadnienia

poufności i prywatności do krajowych

kodeksów etyki dla pielęgniarek.

• Należy popierać bezpieczne i zdrowe

otoczenie.

Etyka

9

USA

• 1893 – Ślubowanie F. Nightingale podobne

do Przysięgi Hipokratesa jest uważane za

pierwszy kodeks etyki pielęgniarskiej.

• 1896 – Powstaje Stowarzyszenie

Absolwentek Szkół Pielęgniarskich USA i

Kanady (później ANA), którego pierwszym

celem było stworzenie kodeksu etyki.

• 1926 - „Zalecany Kodeks” zostaje

tymczasowo przyjęty i opublikowany w

American Journal of Nursing (AJN), ale

nigdy nie zostaje przyjęty oficjalnie.

• 1940 - „Kodeks Próbny" zostaje

opublikowane w AJN, ale także nigdy nie

zostaje przyjęty oficjalnie.

Etyka

10

USA

• 1950 – Kodeks Zawodowych Pielęgniarek

w formie 17 zasad stanowiących istotną

ewolucję „Kodeksu Próbnego” zostaje

jednogłośnie przyjęta przez Zjazd ANA

• 1956 – Poprawki do Kodeksu
• 1960 – Kodeks zostaje znowelizowany
• 1968 – Duża nowelizacja, 10 zasad zamiast

poprzednich 17

• 1976 – Kodeks z interpretacją, publikacja

11 zasad z interpretacją

• 1985 – Nowelizacja interpretacji
• 2001 – Gruntowna nowelizacja Kodeksu

Etyki Pielęgniarek i interpretacji zostaje

przyjęta przez Zjazd ANA

Etyka

11

Jaka jest struktura
Kodeksu w USA?

• Kodeks formułuje 10 zasad,

które następnie są rozwijane
w punktach stanowiących
opisowe omówienie
poszczególnych zasad i
zaleceń

Etyka

12

Zasada 1

• Pielęgniarka we wszystkich

relacjach zawodowych

wykonuje pracę z

zaangażowaniem i z

szacunkiem dla przyrodzonej

godności, wartości i

wyjątkowości każdej osoby, bez

ograniczeń ze względu na stan

społeczny lub ekonomiczny,

cechy osobiste lub naturę

problemu zdrowotnego.

Etyka

13

Interpretacja

• 1.1 Poszanowanie godności

człowieka – Podstawową zasadą,

fundamentalną dla każdego

rodzaju praktyki pielęgniarskiej

jest szacunek dla przyrodzonej

wartości, godności i praw

człowieka w odniesieniu do

każdej osoby. Pielęgniarki biorą

pod uwagę potrzeby i wartości

każdej osoby we wszystkich

relacjach zawodowych.

Etyka

14

Interpretacja

•

1.2 Stosunek do pacjentów –

Potrzeba opieki zdrowotnej jest

powszechna, wykracza poza wszystkie

różnice pomiędzy ludźmi. Pielęgniarka

nawiązuje kontakty i udziela świadczeń

pielęgniarskich z poszanowaniem

ludzkich potrzeb i wartości, bez

uprzedzeń. Styl życia pacjenta, jego

system wartości i przekonania religijne

powinny być brane pod uwagę przy

planowaniu opieki zdrowotnej z każdym

chorym. To nie znaczy, że pielęgniarka

musi zgadzać się z osobistymi

decyzjami pacjenta lub pochwalać je,

ale że szanuje go jako osobę.

Etyka

15

Interpretacja

• 1.3 Rodzaj problemu zdrowotnego

– Pielęgniarka szanuje wartość,

godność i prawa wszystkich ludzi,

niezależnie od rodzaju problemu

zdrowotnego. Wartość osoby nie jest

zależna od choroby, inwalidztwa,

wydolności lub od bliskości śmierci.

Ten aspekt jest również ważny wobec

wszystkich potrzebujących świadczeń

pielęgniarki w celu promocji zdrowia,

zapobiegania chorobie, powrotu do

zdrowia, zmniejszenia cierpień i

wsparcia przy umieraniu. .....

Etyka

16

Interpretacja

• 1.4 Prawo do samookreślenia – Szacunek dla

ludzkiej godności wymaga uznania

specyficznych praw pacjenta, szczególnie do

samookreślenia. Znane również jako autonomia,

jest filozoficzną podstawą świadomej zgody w

opiece zdrowotnej. Chorzy mają moralne i

formalne prawo do określenia co będzie się

działo z ich osobą, do otrzymania dokładnej,

pełnej i zrozumiałej informacji w sposób

ułatwiający zrozumienie, do pomocy w ocenie

korzyści, obciążeń i dostępnych wyborów metod

leczenia, włączając w to wybór nieleczenia, do

akceptacji, odmowy lub zakończenia leczenia

bez oszukiwania, wywierania nacisków,

utrudnień, zmuszania lub karania, do

otrzymania niezbędnego wsparcia w całym

procesie podejmowania decyzji i leczenia. .....

Etyka

17

Interpretacja

• 1.5 Stosunki z koleżankami i innymi osobami

– Zasada szacunku dla osób rozciąga się na

wszystkich, z którymi pielęgniarka ma do

czynienia. Utrzymuje ona pełne zrozumienia i

pomocy związki, z zaangażowaniem w jednakowe

traktowanie wszystkich osób, w osiąganie

kompromisów i w rozwiązywanie konfliktów.

Pielęgniarki występują w wielu rolach, jak

bezpośrednie wykonywanie świadczeń,

administracja, kształcenia, badania naukowe,

konsultacje. W każdej z nich pielęgniarka traktuje

koleżanki, pracowników, pomocników i uczniów z

szacunkiem i zrozumieniem. Ten standard

postępowania wyklucza jakiekolwiek działania

spowodowane uprzedzeniem, jakiekolwiek formy

szkodzenia lub grożenia, nie zważania na skutki

działań wobec innych. Pielęgniarka ceni udział

innych osób i grup i współpracuje w celu

osiągnięcia wspólnego celu zapewnienia jakości

świadczeń zdrowotnych. .....

Etyka

18

Zasada 2

• Podstawowym zobowiązaniem

pielęgniarki jest zobowiązanie
wobec pacjenta, którym może
być jedna osoba, rodzina,
grupa lub społeczność.

Etyka

19

Zasada 3

• Pielęgniarka promuje zdrowie,

wspiera je oraz chroni
zdrowie, bezpieczeństwo i
prawa pacjenta.

Etyka

20

Zasada 4

• Pielęgniarka jest

odpowiedzialna i odpowiada
za osobistą praktykę
pielęgniarską oraz określa
zakres czynności
przekazywanych innym
zgodnie ze zobowiązaniem do
zapewnienia pacjentowi jak
najlepszej opieki.

Etyka

21

Zasada 5

• Pielęgniarka ma wobec siebie

takie same zobowiązania jak
wobec innych, włączając w to
odpowiedzialność za
zachowanie przyzwoitości,
bezpieczeństwa, kompetencji i
rozwoju osobistego oraz
zawodowego.

Etyka

22

Zasada 6

• Pielęgniarka uczestniczy w

organizowaniu, utrzymywaniu i
ulepszaniu miejsc wykonywania
świadczeń zdrowotnych oraz
warunków zatrudnienia
ułatwiających dostarczanie
wysokiej jakości opieki i
zgodnych z wartościami zawodu
poprzez działania indywidualne
i zbiorowe.

Etyka

23

Zasada 7

• Pielęgniarka uczestniczy w

rozwoju zawodu poprzez
wkład w praktykę,
kształcenie, administrowanie i
rozwijanie wiedzy.

Etyka

24

Zasada 8

• Pielęgniarka współpracuje z

innymi pracownikami ochrony
zdrowia i ze społecznością w
promowaniu lokalnych,
krajowych i
międzynarodowych wysiłków
w zabezpieczaniu potrzeb
zdrowotnych.

Etyka

25

Zasada 9

• Zawód pielęgniarki

reprezentowany przez
stowarzyszenia i ich członków
jest odpowiedzialny za
formułowanie zasad
pielęgniarstwa, utrzymywanie
spójności zawodu i praktyki
oraz za kształtowanie polityki
społecznej.

Etyka

26

Zasada 10

• Zawód pielęgniarki

reprezentowany przez
stowarzyszenia i ich członków
jest odpowiedzialny za
formułowanie zasad
pielęgniarstwa, utrzymywanie
spójności zawodu i praktyki
oraz za kształtowanie polityki
społecznej.

Etyka

27

Kanada

• Kodeks jest wydany w

formie krótkiej
publikacji omawiającej
podstawowe
zagadnienia etyki
zawodowej
pielęgniarek,
zawierającej spis zasad
i zasady rozwiązywania
problemów etycznych.

Etyka

28

Historia Kodeksu w
Kanadzie

• 1954 - Kodeks Międzynarodowej

Rady Pielęgniarek zostaje

przyjęty jako kodeks krajowy.

• 1980 - Pierwszy kodeks krajowy

przyjęty przez Stowarzyszenie

Pielęgniarek Kanadyjskich

• 1985, 1991, 1997 - nowelizacje i

zmiany

• 2002 - przyjęto obecnie

obowiązującą wersję Kodeksu.

Etyka

29

Wstęp – natura problemów
etycznych w pielęgniarstwie

•

Złożone zagadnienia praktyki
pielęgniarskiej mają wymiar zarówno
prawny jak i etyczny. Idealny system
prawny byłby zgodny z etyką w ten
sposób, że trzymanie się prawa nigdy
nie wymagałoby naruszenia etyki. Mogą
istnieć sytuacje, w których pielęgniarki
powinny podjąć wspólne działanie aby
zmienić prawo, które nie daje się
pogodzić z etyką. Dziedziny prawa i
etyki pozostają rozdzielne i kodeks
odnosi się tylko do sytuacji etycznych.

Etyka

30

Sytuacje etyczne

• Etyka na codzień: sposób podejścia

pielęgniarek do praktyki i myślenia o

etycznym zaangażowaniu etycznym dla ludzi,

którym służą; obejmuje powszechne

wydarzenia mające aspekt etyczny jak na

przykład ochrona prywatności.

• Naruszenia etyki: zaniedbanie podstawowych

zobowiązań pielęgniarki w sytuacji gdy wie

ona, że działanie lub jego brak jest

niewłaściwe.

• Problemy etyczne: sytuacji powstające

wówczas, gdy uznaje się istnienie jednakowo

ważnych argumentów za i przeciw jakiemuś

działaniu i trzeba podjąć decyzję; na przykład

opieka nad nieletnim, który odmawia leczenia.

Etyka

31

Sytuacje etyczne

• Niepokój etyczny: sytuacje, w których

pielęgniarki nie mogą wypełnić swoich

zobowiązań etycznych lub postąpić zgodnie

z tym co uważają za właściwe z powodów

takich jak błędna ocena, brak dostatecznej

odwagi i inne okoliczności, na które nie

mają wpływu.

• Poczucie winy moralnej: odczucie

powstające po kompromitacji wobec

problemu etycznego wynikającej z

działania własnego lub innych osób.

• Niepewność etyczna: powstaje gdy nie

wiadomo jakie zasady etyczne lub wartości

zastosować lub nie wiadomo na czym

polega problem moralny.

Etyka

32

Wartości

Kodeks Etyki Pielęgniarek jest

skonstruowany wokół 8 podstawowych

wartości (stanowią one tytuły działów

Kodeksu):

• Bezpieczna, kompetentna i etyczna

opieka

• Zdrowie i dobre samopoczucie
• Wybór
• Godność
• Zachowanie tajemnicy
• Sprawiedliwość
• Odpowiedzialność
• Jakość miejsca wykonywania praktyki

Etyka

33

Bezpieczna, kompetentna i
etyczna opieka

• Pielęgniarki muszą usilnie starać się o

dawanie najlepszej możliwej do osiągnięcia

jakości opieki.

• Pielęgniarki muszą wiedzieć, że mogą

angażować się w określanie i wyrażanie

własnych wyborów moralnych. Wybory te

mogą ulegać wpływom zewnętrznym (np.

wartości i ograniczenia instytucjonalne).

• Pielęgniarki powinny mieć jasność i

umiejętność analizowania swoich osobistych

wartości wystarczającą do rozpoznania

potencjalnych konfliktów wartości.

• Pielęgniarki muszą utrzymwywać

akceptowany poziom własnego zdrowia i

samopoczucia aby udzielać kompetentnej

opieki ludziom, którym służą.

Etyka

34

Bezpieczna, kompetentna i
etyczna opieka

• Pielęgniarki muszą opierać swoją praktykę na

istotnych odkryciach naukowych oraz zdobywać

nowe umiejętności i wiedzę w swojej dziedzinie

podczas całej swojej kariery zawodowej.

• Pielęgniarki muszą wykonywać praktykę w ramach

swoich kompetencji. Kiedy jakieś aspekty opieki

wykraczają poza poziom kompetencji, muszą

poszukiwać dodatkowych informacji lub wiedzy,

pomocy ze strony przełożonej lub kompetentnej

osoby i/lub prosić o zmianę pracy. Jednak opiekę

należy zapewnić aż do czasu przejęcia jej przez inną

pielęgniarkę.

• Pielęgniarki poszukujące zatrudnienia muszą

dokładnie przedstawiać swój zakres umiejętności.

Powinny upewnić się, że warunki zatrudnienia

pozwolą na opiekę zgodnie z wartościami i

zobowiązaniami Kodeksu.

• Pielęgniarki muszą przyznawać się do błędów i

podejmować wszystkie działania niezbędne do

zapobiegnięcia szkodom lub ich zminimalizowania.

Etyka

35

Bezpieczna, kompetentna i
etyczna opieka

• Pielęgniarki muszą usilnie starać się o

zapobieżenie i zminimalizowanie

niepożądanych zdarzeń, współpracując z

koleżankami z zespołu.

• Wszystkie pielęgniarki muszą uczestniczyć

w tworzeniu bezpiecznego i przyjaznego

miejsca praktyki.

• Pielęgniarki przełożone mają szczególny

obowiązek starania się o bezpieczne i

przyjazne miejsca praktyki sprzyjąjące

zasadom etyki.

• Pielęgniarki powinny wspierać badania

naukowe mające na celu poznanie

najlepszych metod pielęgnacji i gromadzenie

oraz analizę danych na poziomie krajowym.