GOSPODARCZE

ZNACZENIE BYDŁA

Dr inż. Dorota Dec

• Celem produkcji zwierzęcej jest

maksymalizacja potencjału
produkcyjnego, jak też optymalnego
wykorzystania pomieszczeń, bazy
paszowej, zapewnienie dobrostanu
zwierzętom.

• Chów zwierząt - działalność człowieka

polegająca na utrzymywaniu zwierząt w celu
wykorzystania ich cech użytkowych dla
zaspokojenia różnych potrzeb, także w celach
hobbystycznych. Chów zwierząt polega na
zapewnieniu zwierzętom prawidłowych
warunków bytowania, rozwoju i rozrodu, dzięki
którym możliwy jest pełny rozwój pożądanych
cech. Jedna z podstawowych gałęzi rolnictwa.

• Chów uwzględnia rozród, odchów młodych

zwierząt oraz czynności związane z
utrzymaniem, pielęgnacją i żywieniem
zwierząt.

• HODOWLA - to zespół zabiegów

zmierzających do korzystnej zmiany

struktury genetycznej puli genowej stada

zwierząt, wyrażającej się wzrostem

wydajności kolejnych pokoleń. Celem

hodowli jest stałe doskonalenie stada.

• Obejmuje takie metody hodowlane jak:
• Selekcja
• Dobór par do rozpłodu
• Kojarzenie
• Krzyżowanie

• Wszystkie te metody zmieniają frekwencje

(częstotliwość) genów i genotypów w

populacji. Hodowla bydła jest

nierozerwalną gałęzią rolnictwa.

• Udomowienie bydła nastąpiło 8-10 tys. lat

temu - Mezopotamia, Indie, Egipt,

środkowa i północna Europa. Bydło było

przedmiotem kultu i czci. W początkowej

fazie hodowla bydła polegała na selekcji na

takie cechy behawioralne jak: brak

lękliwości przed człowiekiem, rozmnażanie

w warunkach stworzonych przez człowieka.

• Późniejsze metody użytkowania bydła:

• Mleczne

• Juczne od 4 -5 tys. lat

• Pociągowe

• Poszczególne rasy bydła nie różniły się

między sobą. Selekcję prowadzono na cechy

przebywania z człowiekiem i na cechę

związaną z wytrzymałością na głód. XII- XIII

w. wprowadzono utrzymanie oborowe – jest

związane z wynalezieniem i zastosowaniem

kosy. Pomieszczenia małe, ciasne, wilgotne.

Zimą żywienie słomą, liśćmi. W tych

czasach nazywano bydło ogonowym, gdyż

na wiosnę wycieńczone nie mogły wyjść o

własnych siłach z pomieszczeń.

• Następne cechy , na które prowadziło się

selekcję:

• Wydajność mleka;
• Mięsność;
• Wśród wszystkich zwierząt bydło zajmuje

najbardziej znaczącą rolę pod względem
ilości sztuk, ilości produkcji uzyskiwanej od
zwierząt. Obecnie na świecie pogłowie
bydła wynosi 1.13 mld sztuk.

• Na całym świecie bydło reprezentowane

jest przez 300 różnych ras.

Wartość odżywcza mleka

• Mleko zawiera ok. 13% s.m. 1 litr

pełnego mleka pokrywa
zapotrzebowanie dobowe człowieka
wykonującego pracę w:

• 100% na tłuszcz;
• 50% na białko zwierzęce;
• ponad 100% na wapń;
• 90% na witaminę B

2

, potas, magnez,

witaminę A, C;

Pijąc mleko zapobiega się

• osteoporozie,
• krzywicy u dzieci,
• zmniejsza niebezpieczeństwo

występowania nowotworów jelita
grubego,

• zmniejsza się częstotliwość

występowania zawałów serca
(nienasycone kwasy tłuszczowe -
zmniejszony poziom cholesterolu).

• Kłopotliwa w mleku jest laktoza (cukier

mlekowy), która powoduje uczulenie.
Laktoza jest składnikiem
energetycznym centralnego układu
nerwowego w trakcie wzrostu i rozwoju
noworodków.
W przewodzie pokarmowym
przekształca się w kwas mlekowy, który
sprzyja odbudowie flory bakteryjnej.

• Produkty pochodzące od bydła
• Mleko
• Mięso
• Produkcja mleka na 1

mieszkańca:

• świat - 91 l;
• Ameryka Północna i Europa – 270 -

350 l;

• Chiny - 35 l;
• Afryka, Bliski i Daleki Wschód – 12 -

35 l;

Produkcja mleka

• W Polsce produkuje się rocznie

prawie 12 mld litrów mleka.

• Branża mleczarska w naszym kraju

obejmuje 400 podmiotów, które

rocznie przerabiają ponad 7 mln l

mleka.

Produkcja mleka w Polsce w mln litrów

 

                                                                     
             
*

dane niekompletne

** Prognoza IERiGŻ-PIB
Źródło: „Rynek mleka, stan i perspektywy. Analizy rynkowe” Kwiecień 2006,
Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywieniowej – Państwowy Instytut
Badawczy, Agencja Rynku Rolnego, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi.

• Polska należy do czołówki

producentów mleka

• Mimo że na przestrzeni ostatnich 12 lat

produkcja mleka w Polsce spadła (o ok. 4
mld litrów), nadal należymy do czołówki
krajów Unii Europejskiej pod względem
wielkości produkcji mleka.

• Wyprzedzają nas tylko Niemcy, Francja i

Wielka Brytania, które łącznie produkują
ponad połowę mleka wytworzonego w UE. 

Wielkość produkcji mleka w Polsce i

wybranych krajach UE w 2003 r. (w mln

ton):

Kraj

Produkcja mleka w mln ton

Niemcy

28,5

Francja

24,6

Wielka Brytania

15

Polska

11,9

Włochy

11,1

Holandia

11

Źródło: „Rynek mleka, stan i perspektywy. Analizy rynkowe” Kwiecień 2006, Instytut Ekonomiki Rolnictwa i
Gospodarki Żywieniowej – Państwowy Instytut Badawczy, Agencja Rynku Rolnego, Ministerstwo Rolnictwa i
Rozwoju Wsi.

Światowa produkcja mleka 2006

(krowie, kozie, owcze, bawole i

wielbłądzie) w mln ton

Świat

615,8

Europa

216,4

Azja

196,9

Ameryka Północna

85,0

Ameryka Południowa

47,7

Afryka

30,3

Australia i Oceania

25,1

Ameryka Środkowa

14,5

Źródło: „Rynek mleka, stan i perspektywy. Analizy rynkowe” Kwiecień
2006, Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywieniowej –
Państwowy Instytut Badawczy, Agencja Rynku Rolnego, Ministerstwo
Rolnictwa i Rozwoju Wsi.

Najczęściej kupowane marki mleka wg

badań TGI - SMG/KRC przeprowadzonych w

2003 roku to:

Źródło:

www.poradnikhandlowca.com.pl

- 2003

Pierwsza dziesiątka rankingu Zakładów

Mleczarskich tygodnika „Boss-Rolnictwo”.

Miejsce

Nazwa firmy

1

Danone Sp. z o.o., Warszawa

2

SM, Gostyń

3

SM Mlekpol, Grajewo

4

OSM, Czarnków

4

SM Mlekovita, Wysokie Mazowieckie

5

OSM w Łowiczu, Łowicz

6

OSM w Bieruniu, Bieruń

7

Somlek Sokółka

8

OSM, Krasnystaw

9

OSM w Piątnicy

10

ZM Mława Sp. z o.o., Mława

Źródło: Boss-Rolnictwo nr 39 z 27 września 2003 r.

Rodzaje mleka

spożywczego

Rodzaj mleka

Zawartość tłuszczu

Mleko odtłuszczone

0,05-0,5%

Mleko częściowo odtłuszczone

0,6-2,0%

Mleko pełne

>2,0%

Źródło: Ziajka S. i inni: Mleczarstwo zagadnienia wybrane. ART.
Olsztyn1997

Kategorie mleka w zależności od zawartości tłuszczu

• W ostatnich latach obserwuje się w Polsce

wzmożone zainteresowanie konsumentów i

producentów mlekiem smakowym. W

produkcji mleka smakowego dodaje się do

mleka o różnej zawartości tłuszczu substancje

smakowo-zapachowe, słodzące (zazwyczaj

jest to sacharoza), stabilizatory kwasowości

(cytryniany, fosforany) oraz stabilizatory

konsystencji (hydrokoloidy - np. karagen).

• W zależności od rodzaju obróbki termicznej

rozróżniamy:

 Mleko spożywcze pasteryzowane w

temperaturze 72-90°C przez 2-25 sekund.

 Mleko spożywcze poddane obróbce UHT (Ultra

Hight Temperature) podczas przepływu w

temperaturze 135-150°C przez 2-9 sekund.

• Efektywność produkcji mleka w Polsce
• wzrost liczebności stad towarowych;
• zmiana systemu utrzymania krów mlecznych;
• modernizacja obór (np. nowoczesne dojarki);
• poprawienie żywienia (baza paszowa,

normowanie pasz);

• poprawa składu i jakości skupowanego mleka;
• likwidacja schorzeń metabolicznych;
• zwiększenie liczby krów pod kontrolą i

skuteczność pracy hodowlanej;

• zwiększenie wydajności mlecznej do 5000 kg;
• opracowanie i realizacja systemu edukacji

hodowców bydła i służb doradczych;

• właściwa polityka państwa;
• zwiększenie roli hodowców bydła mlecznego w

polityce i strategii hodowców.

• Znaczenie bydła:

• Utrzymanie ściołowe - produkowany obornik;

• Utrzymanie bezściołowe - produkowana gnojowica.

• W Polsce występują gleby piaszczyste o mniejszej

żyzności stąd znaczenie obornika w użyźnianiu gleb

jest duże. Stosowanie obornika przeciwdziała

degradacji środowiska oraz poprawia zdolności upraw

(zwiększa plony) i zachowanie naturalnego obiegu

pierwiastków w przyrodzie. Obornik zawiera:

• 0.4% azotu;

• 0.2% fosforu;

• 0.5% potasu;

• 0.5% wapnia.

• Średnio rocznie od krowy ok. 10 t obornika, którego

wartość nawozowa przekracza 100 kg NPK, nie

wliczając w tym wapnia i mikroorganizmów. Obornik

wprowadza do gleby próchnicę, poprawia jej

strukturę.

• Rozmieszczenie bydła na

poszczególnych kontynentach:

• Azja 31%;

• Ameryka południowa 22%;

• Ameryka północna 13%;

• Afryka 15%;

• Europa 9%;

• Australia 3%;

• WNP 8%.

Średnia wydajność krów z

populacji masowej w wybranych

krajach:

• Szwecja 7900 l;
• Dania 7100 l;
• Holandia 7050 l;
• Polska 3900 l;
• USA 7800 l;
• Izrael 10200 l;
• Grecja 3750 l;
• Kanada 8700 l;
• Francja 5700 l.

Technologie produkcji mleka w

Polsce:

 sposób zadawania pasz

• ręcznie 58%;

• z wózka lub taczki

39%;

• z przyczepy

ciągnikowej 2%;

• inny1%.

 sposób usuwania

obornika

• ręcznie na taczkę 72%;

• zgarniakiem

mechanicznym 18%;

• spychaczem 2%;

• inny 8%.

 sposób dojenia krowy

• mechaniczny do baniek

81%;

• ręcznie 15%;

• mechanicznie do

rurociągu 4%.

 sposób schładzania mleka

• w chłodziarce 78%;

• w konwiach w wodzie

15%;

• inny 7%.

 pojenie krów

• z poideł 51%;

• z koryt 34%;

• wiader 14%;

• inne 1%.

Fermy bydła mlecznego w UE:

• Dyrektywa Rady nr. 92/46/EEC (mleko, które jest

skupowane może być produkowane w określonych

gospodarstwach.

• Gospodarstwa mogą produkować mleko jeśli:
• posiadają certyfikat weterynaryjny dopuszczający

gospodarstwo do produkcji mleka;

• mają zinwentaryzowane i zarejestrowane stado w

systemie IACS;

• mają przyznaną kwotę mleczną;
• regularnie przeprowadzają kontrolę stanu zdrowia

zwierząt;

• produkują mleko, które spełniają warunki

jakościowo-sanitarne;

• poddają mleko badaniom w celu kontroli składu i

jakości.

Cechy gospodarstw mlecznych w UE:

• Obserwuje się 2 trendy w produkcji mleka:

• występowanie coraz większej liczby

specjalistycznych gospodarstw >50 krów;

dostarczają one > 40 % ogólnej produkcji

mleka w UE i w najbliższym czasie

powiększą skalę produkcji > 100 krów;

• Powstawanie grupy gospodarstw

utrzymujących się nie tylko z produkcji

mleka; coraz większa część dochodu

pochodzi ze źródeł leżących poza

gospodarstwem Np. z agroturystyki,

sprzedaży bezpośredniej produktów

mleczarskich, dotacji z tytułu dbania o

krajobraz i tereny wiejskie;

• SKUP MLEKA W KLASIE EXTRA 80%
• KIEDYŚ 30%
• Sezonowość produkcji mleka
• Wycielenia - sezon wiosenno - letni

 VI/VII największy skup mleka
 II – najmniejszy

• Produkcja mleka w Polsce podlega kwotowaniu.
• Od 2005r – producenci mleka posiadają kwoty

mleczne

• Kwota mleczna – max. ilość mleka o ustalonej

zawartości tłuszczu jaką można wyprodukować i

wprowadzić do obrotu.

Efektywność produkcji mleka w Polsce

• wzrost liczebności stad towarowych;

• zmiana systemu utrzymania krów mlecznych;

• modernizacja obór (np. nowoczesne dojarki);

• poprawienie żywienia (baza paszowa,

normowanie pasz);

• poprawa składu i jakości skupowanego mleka;

• likwidacja schorzeń metabolicznych;

• zwiększenie liczby krów pod kontrolą i

skuteczność pracy hodowlanej;

• zwiększenie wydajności mlecznej;

• opracowanie i realizacja systemu edukacji

hodowców bydła i służb doradczych;

• właściwa polityka państwa;

• zwiększenie roli hodowców bydła mlecznego w

polityce i strategii hodowców.

DZIĘKUJĘ PAŃSTWU

ZA UWAGĘ