anatomia

Budowa układu oddechowego

anatomia

Górne drogi oddechowe

anatomia

Jama nosowa

anatomia

Jama nosowa c.d.

anatomia

Narząd oddechowy

anatomia

tchawica

anatomia

oskrzela

anatomia

krtań

anatomia

krtań

anatomia

układ oddechowy

fizjologia

Mechanika oddychania

anatomia

Jednostka funkcjonalna

płuc

fizjologia

Funkcje układu oddechowego

oddechowa
-wymiana gazowa
pozaoddechowe
-produkcja i metabolizm substancji

czynnych

-wydalanie produktów przemiany materii
-filtracja
-detoksykacja

fizjologia



Oddychanie to wymiana gazowa

między organizmem a jego otoczeniem



Oddychanie zewnętrzne

-wentylacja
-wymiana gazowa



Oddychanie wewnętrzne

biologiczne utlenianie (spalanie)

substancji odżywczych z użyciem tlenu

do dwutlenku węgla i wody

fizjologia



Wentylacja



Dyfuzja



Perfuzja

fizjologia



Stosunek wentylacji do perfuzji

V/Q=0,8

Gdzie: V wentylacja pęcherzykowa 4-

5 l/min

Q perfuzja płuc 5 l/min

patologia



Niewydolność oddechowa
(Insufficientia respiratoria)



Jest stanem patologicznym, w
którym występuje znaczne
upośledzenie wymiany gazowej w
płucach. Stan taki burzy
równowagę całego ustroju poprzez
wielokierunkowe oddziaływanie
hipoksji na komórki.

Niewydolność
oddechowa



Podział:



Postać obturacyjna spowodowana zwężeniem dróg

oddechowych.



Postać nieobturacyjna



· Restrykcyjna będąca następstwem

upośledzenia elastyczności płuc lub klatki

piersiowej



· Hipodynamiczna będąca następstwem

upośledzenia funkcji mięśni oddechowych

pierwotnie lub wtórnie, na skutek chorób

centralnego i obwodowego układu nerwowego.



Objawy: (są wynikiem niedotlenienia)

przyśpieszenie i spłycenie oddechu oraz sinica

Niewydolność
oddechowa



A. Choroby związane z retencją CO2



Choroby zaburzające czynność ośrodka
oddechowego



Hipowentylacja pochodzenia ośrodkowego



Organiczne uszkodzenie ośrodka
oddechowego (guzy, udar)



Zatrucie lekami (narkotyki, śr. nasenne i
uspokajające)



Przedłużone działanie leków
anestetycznych

Niewydolność
oddechowa



B. Choroby upośledzające mechanikę klatki piersiowej



-uszkodzenie nerwów i mięśni



Zespół Guillain-Barre



Stwardnienie rozsiane



Miastenia



Zapalenie rogów tylnych rdzenia kręgowego



Ciężkie wyniszczenie



Urazy rdzenia kręgowego



Zatrucie jadem kiełbasianym



Hypokaliemia



Hypofosfatemia



Leki kuraropodobne



-inne



Niedoczynność tarczycy



Znaczna otyłość



Skrzywienie kręgosłupa



Wysięk otrzewnowy



Wysięk opłucnowy



Zwłóknienie opłucnej



Złamania żeber

Niewydolność
oddechowa

C. choroby związane z utrudnionym

natlenianiem



ARDS



Zatorowość płucna



Odma opłucnowa



Niedodma lub zwłóknienie



Zapalenie płuc



Astma oskrzelowa



Przewlekły nieżyt i rozstrzenie oskrzeli

Nieżyt oskrzeli



Ostry nieżyt oskrzeli (Bronchitis acuta)



Może być wywołany przez zakażenie bakteryjne, wirusowe lub

mykoplazmatyczne. Jest związane z oziębieniem i osłabieniem

organizmu oraz drażnieniem dróg oddechowych



Zazwyczaj gorączka i męczący suchy kaszel. Zaostrzenie szmeru

pęcherzykowego, świsty i furczenia.



Przewlekły nieżyt oskrzeli (Bronchitis chronica)



Długo utrzymujący się kaszel z odksztuszaniem obfitej plwociny. W

zależności od stopnia obturacji oskrzeli dzielimy na:



Prosty (bez skurczu oskrzeli)



Skurczowy (skurcz oskrzeli okresowy bądź stały)



Astmatyczny (okresowo występujące napady stanu astmatycznego)



Obfity śluz zalegający w świetle oskrzeli powoduje zaburzenia

wentylacji prowadzące w konsekwencji do niedotlenienia i objawów

niewydolności oddechowej z nadciśnieniem w krążeniu płucnym.

Najczęstszymi przyczynami są: drażnienie śluzówki oskrzeli przez

dymy, pary i pyły.



Do stale występujących objawów należą: kaszel z wykrztuszaniem

dużej ilości śluzowej i ropnej wydzieliny, uczucie duszności wysiłkowej,

a następnie duszność spoczynkowa z objawami prawokomorowej

niewydolności serca. Nad płucami wysłuchuje się świsty i furczenia

oraz cechy rozedmy płuc.

Rozstrzenie oskrzeli



Jest to odmiana przewlekłego
zapalenia oskrzeli z towarzyszącym
stale poszerzonym światłem oskrzeli.
Sprzyja to zakażeniu wydzieliny
oskrzelowej. Chory odksztusza
bardzo dużą ilość śluzowo-ropnej
wydzieliny. Schorzenie to szybko
prowadzi do niewydolności
oddechowej i zespołu serca
płucnego.

Rozedma płuc



Jest pojęciem anatomicznym i polega na utracie

przez płuca sprężystości. Tworzą się pęcherze

rozedmowe co wpływa na zmniejszenie się

przestrzeni dyfuzyjnej w płucach. Zazwyczaj

towarzyszy przewlekłe nieżytowe zapalenie oskrzeli.

Szybko narasta duszność wysiłkowa, a później

spoczynkowa. Charakterystyczne jest oddychanie

chorych przez zamknięte (zasznurowane) usta oraz

występowanie objawu “rozpiętego kołnierzyka.”

Bardzo charakterystyczne są wyniki badań

diagnostycznych, szczególnie rtg klatki piersiowej

(nadmierna jasność pól płucnych, nisko ustawiona

przepona, poszerzone wnęki naczyniowe). W

badaniu czynnościowym stwierdza się wzrost

całkowitej pojemności płuc (TLC) kosztem objętości

zalegajacej (RV), znacznie zmniejszoną wentylację

maksymalną (MMV) i natężoną objętość wydechową

1-sekundową (FEV1).

Pylice płuc



Rodzaje: azbestowa, węglowa, krzemowa, talkowa,

cynowa i inne



Charakterystyczne są zwłóknienia prowadzące do

kolejno następujących objawów niewydolności

oddechowej.



Sarkoidoza (Sarcoidosis)jest chorobą

ogólnoustrojową z zaznaczonymi zmianami

płucnymi pod postacią włóknienia

sródmiąższowego i/lub zajęciem węzłów

chłonnych. Patomorfologicznie przypomina

gruźlicę z charakterystycznymi gruzełkami . W

obrębie płuc przebiega w IV etapach i w

konsekwencji prowadzi do powstania zmian

włóknistych i do zespołu serca płucnego.

Zapalenia płuc

Definicja:
Jest stanem zapalnym miąższu płucnego.
Podział:
1. ze względu na czynnik etiologiczny
bakteryjne
grzybicze
wirusowe
pasożytnicze

2.

ze względu na rozległość i charakter zmian

zapalnych

płatowe, odoskrzelowe, wysiękowe
ze względu na przebieg
ostre,
przewlekłe

Zapalenia płuc



Bakteryjne zapalenie płuc może być wywołane różnymi

drobnoustrojami (dwoinka zapalenia płuc – Diplococcus

pneumoniae, gronkowiec złocisty – Staphylococcus

aureus, paciorkowce – Streptococcus, pałeczka

Friedlandera – Klebsiella pneumoniae, oraz inne mniej

częstsze zakażenia powodowane przez Clostridium,

Escherichia, Legionella ).



Objawy: kaszel, duszność, gorączka, dreszcze, bóle w

klatce piersiowej. Badaniem przedmiotowym stwierdza

się: drobnobańkowe rzężenia lub trzeszczenia przy

podstawach płuc, szmer oskrzelowy, wzmożenie drżenia

piersiowego i przytłumienie odgłosu opukowego, rzadko

tarcie opłucnej. Najważniejszym badaniem jest rtg klatki

piersiowej.



W diagnostyce niezmiernie ważne badanie

bakteriologiczne od którego uzależniona jest właściwa

antybiotykoterapia.

Zapalenia płuc



Wirusowe zapalenie płuc
występuje zazwyczaj w okresach
epidemii grypy. Ma ono charakter
zapalenia śródmiąższowego i
wywołane jest najczęściej przez
wirusy grypy i paragrypy, rzadziej
przez wirus odry, ornitozy i
adenowirusy. W rozpoznaniu
badaniem podstawowym jest rtg
klatki piersiowej.

Grzybice płuc



W powstawaniu grzybic płuc sprzyja szeroko
stosowana antybiotykoterapia oraz leczenie
immunosupresyjne. Wnikniecie grzybów do
płuc może wywołać: grzybicę (namnażają się
i działają toksycznie), grzybniaki (namnażają
się lecz nie działają toksycznie, wegetuja),
toksymikozę (fragmenty grzybni dostają się
do płuc i oddziałują jedynie mechanicznie, nie
namnażają się).

Grzybice płuc



Rodzaje:

-Promienica
-Grzybica kropidlakowa
-Kandydiaza

Pasożytnicze choroby
płuc



Pneumocystodoza (Pneumocystodosis) jest

przykładem pierwotniakowego zapalenia płuc

wywołanego przez Pneumocystis carini. Schorzenie to

dotyczy chorych o osłabionej odporności np. w

przebiegu AIDS. Pierwotniak ten pasożytuje w tkance

śródmiąższowej płuc powodując tam powstanie

odczynu plasmocytarnego z wysiękiem do światła

pęcherzyków. Objawami są: gorączka, suchy kaszel,

duszność, sinica, brak apetytu.



Bąblowiec płuc (Echinococcus pulmonis). Schorzenie

to wywołuje tasiemiec zwany bąblowcem. Rozwija się

on w postaci tworu torbielowego. Źródłem zakażenia

jest pies, rzadziej kot, a żywicielem pośrednim jest

człowiek, mysz lub bydło domowe. W płucach

tasiemiec ten rozwija się w postaci pojedynczego

guza . Objawy są niecharakterystyczne a rozpoznanie

ustala się w oparciu o badanie rtg. Leczenie

chirurgiczne.

Choroby opłucnej

Odma samoistna (Pneumothorax spontaneus)

dotyczy zazwyczaj młodych mężczyzn i jej tło nie

jest znane. U osób z przewlekłą chorobą płucną

przyczyne stanowi pęknięcie pęcherz

rozedmowego. Odma samoistna może wystąpić w

przebiegu różnych schorzeń płucnych (gruźlica,

rozedma, ropień i zwłóknienie płuc). Do istotnych

objawów należą: nagły ból w klatce piersiowej

promieniujący czasem do barku, duszność i kaszel.

Badanie przedmiotowe wykazuje osłabienie drżenia

piersiowego, osłabienie lub zniesienie szmerów

oddechowych oraz odgłos bębenkowy. Rozpoznanie

potwierdza radiogram klatki piersiowej. Niewielka

odma może się wchłonąć. Konieczne jest leczenie

spoczynkowe (chory leży na boku po stronie odmy).

Większe odmy leczy się poprzez założenie drenażu

ssącego do przestrzeni opłucnowej.

Choroby opłucnej



Wysiękowe zapalenie opłucnej (Pleuritis

exsudativa)



Najczęściej bywa spowodowane zakażeniem

gruźliczym, rzadziej wirusowym i bakteryjnym, oraz

w przebiegu rozsiewu nowotworu (rak sutka).



Początek choroby nagły z wysoka gorączką, potami

i suchym kaszlem oraz bólem w klatce piersiowej.

W badaniu zwraca uwagę płytki oddech,

powłóczenie chora częścią klatki piersiowej,

stłumienie odgłosu opukowego i szmerów

oddechowych. Badanie radiologiczne pozwala na

postawienie rozpoznania. Najistotniejsze jest

ustalenie etiologii wysięku. W tym celu pobiera się

płyn w celu przeprowadzenia badań laboratoryjnych

(biochemicznych i morfotycznych). Usuniecie płynu

dokonuje się poprzez nakłucie jamy opłucnowej.

Nowotwory płuc



Rak oskrzelowy (Carcinoma bronchogenes) jest jedna

z najczęstszych przyczyn zgonów mężczyzn z powodu

nowotworów. Choroba przebiega pod wieloma maskami

chorobowymi. Rozpoznanie ustala się podczas badania

radiologicznego. W patogenezie czynnikiem

dominującym jest palenie tytoniu. Pod względem

morfotycznym można rozróżnić postacie



Rak płskonabłonkowy



Gruczolakorak



Rak niezróżnicowany



Rak ten daje przerzuty do węzłów chłonnych i drogą

krwionośna do kości, mózgu, wątroby, nerek, tarczycy.

Objawy raka występują po około 20 miesiącach od

pojawienia się okrągłego cienia w płucach. Wśród

najczęstszych objawów należy wyróżnić: kaszel,

nawrotowe zapalenie płuc, ból w klatce piersiowej,

osłabienie, krwioplucie, chudniecie, duszność, palce

pałeczkowate. W rozpoznaniu zasadnicze znaczenie ma

badanie radiologiczne. Leczenie chirurgiczne oraz

chemio i radioterapia.

Choroby śródpiersia



Zapalenie środpiersia (Mediastinitis) wywołane jest

wniknięciem bakterii powodujących wystąpienie odczynu

zapalnego, przeważnie ropnego. Najczęstszą przyczyną jest

perforacja przełyku, nowotwór lub wskutek urazu (w tym po

zabiegach diagnostycznych np. esofagoskopia). Zapalenie

śródpiersia niekiedy powstaje także na drodze

rozprzestrzeniania się procesu zapalnego z tylnej ściany gardła,

okolicznych węzłów chłonnych i t p. Do typowych objawów

zaliczamy ból zamostkowy, gorączkę, poszerzenie śródpiersia w

badaniu rtg oraz obrzęk przedniej powierzchni klatki piersiowej.



Guzy śródpiersia (tarczycy, grasicy, pierwotniaki i torbiele

skórzaste, chrzęstniaki mostka, guzy układu chłonnego,

tłuszczaki, i inne).



Objawy są różnorodne. Często są związane z uciskiem guza na

przełyk i tchawice i manifestują się zaburzeniami połykania i

oddychania.



Odma śródpiersia (Pneumomediastinum) powstaje wskutek

przedostania się powietrza do śródpiersia najczęściej jako

następstwo perforacji przełyku lub tchawicy oraz w czasie

epizodu odmy otrzewnowej lub zaotrzewnowej. Obecność

powietrza w śródpiersiu może zaburzać krążenie szczególnie w

naczyniach żylnych.

Choroby przepony



Przepuklina przeponowa (Hernia

diaphragmatica) powstaje wskutek wrodzonego

defektu przepony i wniknięcie trzewi do wnętrza

klatki piersiowej przez otwór przełykowy, otwór

przykręgosłupowy lub przymostkowy. Przepuklina

przeponowa może też powstać wskutek urazu

prowadzącego do pęknięcia przepony. Stanowi temu

towarzyszą ostre objawy ze strony układu krążenia,

pokarmowego i oddechowego.



Porażenie przepony (Paralysis diaphragmatis)

jest wywołane centralnym lub obwodowym

uszkodzeniem nerwu przeponowego. Przyczyny tego

stanu mogą być wielorakie (rak płuc, zapalenie

rogów przednich rdzenia kręgowego, tętniak aorty).



Porażenie przepony objawia się jednostronnym jej

uniesieniem ponad prawidłowy poziom i brakiem jej

ruchomości lub wystąpieniem ruchów

paradoksalnych. Obustronne porażenie przepony

prowadzi do niewydolności wentylacyjnej.

Astma oskrzelowa (Asthma bronchiale )



jest napadowym zespołem objawów

duszności spowodowany uogólnionym

zamknięciem oskrzeli. astma nie jest

jednostką chorobową lecz zespołem

płucnym uwarunkowanym często przez

zespół czynników, który charakteryzuje się

wzmożona gotowością drzewa

oskrzelowego do reagowania skurczem na

wiele bodźców (nadreaktywność oskrzeli).

Zespół ten charakteryzuje się w swoim

stadium początkowym brakiem objawów w

okresach międzynapadowych. Wraz z

wydłużaniem się czasu trwania schorzenia

dolegliwości nabierają charakteru

przewlekłego (przewlekłe obturacyjne

zapalenie oskrzeli).

Astma oskrzelowa



Może być spowodowana:



1. Uczuleniem na czynnik zewnętrzny

(alergeny wdychane, zawarte w żywności,

w leku, związane z pasożytami i insektami.



2. Czynnikiem niejasnego pochodzenia

(astma wewnątrzpochodna)



3. Podrażnieniem chemiczno-toksycznym i

fizycznym



4. Wysiłkiem fizycznym



5. Nietoler4ancja na środki przeciwbólowe



6. Czynnikami psychicznymi

Niedodma



jest stanem, w którym doszło do ograniczenia

wentylacji określonej części płuca (np. niedodma

brzeżna, niedodma płata płuca, niedodma płuca).

Mechanizm powstania niedodmy może być różny

(np. ucisk płuc przez ciężarna macicę lub guz jamy

brzusznej, zatkanie oskrzelika ciałem obcym,

zachłyśnięcie treścią pokarmową, hypowentylacja

pooperacyjna). W leczeniu zwracamy uwagę na

konieczność leczenia przyczynowego (usunięcie

ciała obcego, usunięcie guza lub odbarczenie

wodobrzusza, drenaż płynu z jamy opłucnowej,

fizykoterapia oddechowa). Wśród objawów

dominuje hipoksja, którą należy zmniejszać

podawaniem tlenu lub zastosowaniem

wspomagania oddychania.

Odma wentylowa

Ta postać odmy polega na narastaniu ciśnienia w

jamie opłucnowej wskutek mechanizmu

wentylowego działającego w czasie wdechu.



Objawy: nagle występujący jednostronny silny ból

w obrębie klatki piersiowej z narastająca

dusznością, szybkim oddychaniem i sinicą oraz

odruchowym kaszlem. Osłuchowo stwierdza się

"ciche płuco", wypuk bębenkowy, tachykardia,

wzrost OCŻ. badanie radiologiczne ukazuje

przesuniecie śródpiersia i "spadnięcie" płuca.



w postępowaniem leczniczym należy nakłuć grubą

kaniulą jamę opłucnową w 3 lub 4 przestrzeni

międzyżebrowej w linii środkowoobojczykowej;

usłyszymy wówczas odgłos uchodzenia powietrza.

Należy podać tlen i uspokoić chorego oraz

kontrolować główne parametry życiowe.

Obrzęk płuc (Oedema
pulmonum)



Jest stanem ostrym lecz może przebiegać także podostro

lub nawet przewlekle charakteryzującym się przenikaniem

płynu z kapilar płucnych do zrębu (obrzęk płuc

śródmiąższowy) lub do światła pęcherzyków (obrzęk płuc

pęcherzykowy). Najczęstszą przyczyną obrzęku płuc jest

niewydolność lewej komory serca. Do innych

niekardiogennych przyczyn obrzęku płuc należą:



1. Uwodnione płuca: w stanach niewydolności nerek, po

oparzeniach, w dysproteinemii, w wyniku zatrucia wodnego.



2. Obrzęk płuc ośrodkowy: po urazach czaszki, krwawieniach

podpajęczynówkowych, stanach pooperacyjnych, w skutek

istnienia guzów, po udarach mózgu, przy zapaleniu opon

mózgowych.



3. Obrzęk płuc wywołany chemicznie: zazwyczaj pod

wpływem czynników zawodowych, wdychanych gazowych

substancji toksycznych, zatrucia narkotykami



4. Obrzęk płuc w ARDS.



5. Obrzęk płuc w skutek utonięcia.

Zatorowość płucna



Ponad 90% wszystkich zatorów płucnych ma swoje źródło w

naczyniach z obszaru żyły głównej dolnej, w tym 60% powstaje w

obrębie żył udowych. Jatrogenną przyczyną zatorów płucnych sa

pozostawione w naczyniach ciała obce. zatory tłuszczowe są

przeważnie wynikiem doznanego urazu, zatory powietrzne mogą

mieć przyczynę jatrogenną gdyż powstają często w wyniku

interwencji chirurgicznych (operacje neurochirurgiczne i

naczyniowe), mogą powstać również w wyniku urazu. W czasie

porodu może dojść do zatoru wodami płodowymi. Powstawaniu

materiału zatorowego w obrębie naczyń sprzyja uszkodzenie

śródbłonka naczyniowego(zapalenia żył żylaki), zwolnienie

przepływu krwi (unieruchomienie, obrzęki, otyłość, niewydolność

serca), a także skłonność do nadmiernego krzepnięcia krwi (faza

pooperacyjna, choroba nowotworowa, leki hormonalne). Materiał

zatorowy uruchamiany jest z miejsc jego tworzenia i przenoszony z

prądem krwi po prawego serca i dalej do tętnicy płucnej.



Przebieg kliniczny jest determinowany przez czynniki mechaniczne

i humoralne. Dopiero kiedy dochodzi do zablokowania krążenia

następuje wzrost ciśnienia w prawym sercu. zasadnicze objawy to:

tachykardia, tachypnoe, arytmia, niepokój, pocenie się, bladość,

skurcz oskrzeli.