PSYCHOTERAPIA KRÓTKOTERMINOWA

PSYCHOTERAPIA KRÓTKOTERMINOWA

I PSYCHOTERAPIA RODZINNA

I PSYCHOTERAPIA RODZINNA

ZABURZENIA SEKSUALNE

ZABURZENIA SEKSUALNE

Dr n. med. Tomasz Markowski

Dr n. med. Tomasz Markowski





Psychoterapia to metoda leczenia zaburzeń psychicznych i

somatycznych, spowodowanych dotychczas nie rozwiązanymi

konfliktami wewnątrzpsychicznymi, uświadamianymi lub nie

uświadamianymi, wymagająca od pacjenta współpracy i

zaangażowania,

odbywająca

się

w

relacji

psychoterapeutycznej opartej na rozmowie.



 



Psychoterapia to lecznicze oddziaływanie na chorobę,

zaburzenie lub anomalię, środkami psychologicznymi.



 



Psychoterapia

to

zamierzone

korygowanie

zaburzeń

czynności organizmu środkami psychologicznymi.



 



Psychoterapia to taki sposób bycia z inną osobą, który

sprzyja zdrowym zmianom i ułatwia rozwój.



 



Psychoterapia to planowa działalność, prowadzona przez

jedną lub wiele osób wobec jednej lub wielu osób, której

celem jest uzyskanie zmian w postawach i zachowaniu,

doprowadzających do zwiększenia satysfakcji z życia i

realizacji potencjalnych możliwości jednostki.



Psychoterapia

krótkoterminowa

–

Psychoterapia

długoterminowa



Krótkoterminowa - do ½ roku (~20 – 25 sesji)



Długoterminowa – powyżej ½ roku (1, 2 – 5 lat)



 



       Od percepcji psychoterapeuty zależy, czy problem

pacjenta będzie spostrzegany jako krótkotrwały, czy

długotrwały



       Myślenie psychoterapeuty warunkuje to, jak on działa



       Percepcja psychoterapeuty



o     Zasoby pacjenta



o     Deficyty pacjenta



       Psychoterapeuta kieruje uwagę w stronę zasobów

pacjenta pomaga mu w otwieraniu nowych możliwości



       Przewartościowanie – nadanie innego znaczenia bez

negacji



 



Szklanka:



+

Do połowy pełna



-

Do połowy pusta



Osoby:



niewidomy:



+

często korzystający z innych niż wzrok zmysłów



-

ślepy



narkoman:



+

mający duże doświadczenie ze środkami psychoaktywnymi



-

uzależniony od narkotyków



leworęczny:



+

mający sprawniejszą lewą rękę



-

mańkut



homoseksualista:



+

zorientowany na tę sama płeć



-

gej



dziecko nadpobudliwe:



+

dziecko bardzo aktywne ruchowo



-

wiercipięta



dziecko autystyczne:



+

indywidualista



-

odludek



rodzina dysfunkcyjna:



+

rodzina dostarczająca dzieciom niezwykłych wrażeń



-

rodzina problematyczna, rodzina patologiczna



pacjent chroniczny:



+

pacjent, który zaadoptował się do szpitalnych warunków



-

rezydent



Zjawiska:



opór – tendencja do utrzymywania status quo



nerwica – duża wrażliwość, adaptacja do życia
w mało sprzyjających okolicznościach



schizofrenia – doznawanie zmienionego bytu



depresja – pławienie się w smutku



lęk – doznawanie niezwykle silnych przeżyć



natręctwa

–

niestrudzone

powtarzanie,

mistrzowska konsekwencja i wytrwałość w
działaniu



smutek – nastrój melancholijny, chwila
zadumy nad światem



atak paniki – gwałtowne szukanie wyjścia z
sytuacji



Psychoterapeuta, który chce pracować krótkoterminowo, powinien:



        zmienić swoją percepcję pacjenta



        sformułować prawidłowo cel psychoterapii



o      ważny dla pacjenta



o      raczej mały niż duży



o      opisywany jako



      początek, a nie koniec czegoś



      jako obecność czegoś, a nie brak



o      spostrzegany przez pacjenta jako wymagający ich wysiłku



o      osiągalny przez pacjenta w jego warunkach życiowych



        rozciągnąć w czasie efekty sesji psychoterapeutycznej



o      zadania domowe (nawet jeśli pacjent nie wykona zadania,

będzie o nim myślał)



o      kierowanie uwagi i aktywności pacjenta podczas sesji na okres

między sesjami („Ciekaw jestem, co z poprzedniego spotkania mógł

Pan/Pani wprowadzić w życie przez ostatni tydzień?”)



o      magiczne pytania, pytania o cud („Wyobraźmy sobie, że zdarzył

się cud i od jutra ma być inaczej, to jak to będzie?”) – wizualizacja



o      dostrojenie do przyszłości – jeśli podczas sesji zaszły pozytywne

zmiany, np. pacjent jest spokojniejszy, to możemy zapytać: „A kiedy

jeszcze dziś lub jutro będzie Pan/Pani spokojniejszy w domu, to co

się zmieni w życiu?”

Psychoterapia
krótkotermino
wa

Psychoterapia
długoterminowa

Przyszłość


      

Jeśli wiem dokąd idę,

to mam szansę się tam
znaleźć.

Przeszłość


      

Jeśli nie wiem dokąd

idę,

to

mam

szansę

znaleźć się gdzie indziej.

Cel psychoterapii


      

Co

powinno

się

zdarzyć,

żeby

zaszła

zmiana?

Przyczyna psychoterapii


      

Skąd wziął się problem?

Rozwiązanie


      

A co Pan/Pani chce

zmienić?

Problem
Co jest problemem?

Zasoby

Deficyty

System

Jednostka

Systemowa psychoterapia rodzinna



 



Rodzina jest grupą osób połączonych:



-        więzami krwi



-        małżeństwa lub adopcji



 



       Zachowanie człowieka może być zrozumiane tylko w kontekście

środowiska społecznego, w jakim on aktualnie żyje, tylko w

kontekście systemu, którego jest częścią – podstawowe twierdzenie w

teorii systemów.



 



       System to zbiór elementów pozostających we wzajemnych

relacjach. Relacje są wyznaczane przez role pełnione w obrębie

systemu i przez zasady określające sposób pełnienia takich ról.



 



       Podstawową energią utrzymującą systemy w działaniu jest

wykorzystywanie informacji, czyli procesy porozumiewania się

wewnątrz systemu i systemu ze środowiskiem zewnętrznym.



 



       Dwa główne cele do zrealizowania przez rodzinę:



o     Zaspokojenie potrzeb poszczególnych członków rodziny



o     Realizowanie zadań społecznych, urodzenie i wychowywanie

potomstwa, przekazywanie wzorców kulturowych



Fazy cyklu życia rodziny:



1.                Małżeństwo (bez dzieci) ~2 lata



2.                Rodzina wychowująca małe dzieci ~2,5 roku



3.                Rodzina z dzieckiem w wieku przedszkolnym ~3,5 roku



4.                Rodzina z dzieckiem w wieku szkolnym ~7 lat



5.                Rodzina z dorastającymi dziećmi ~7 lat



6.                Rodzina z dziećmi opuszczającymi dom ~8 lat



7.                Stadium pustego gniazda ~15 lat



8.                Starzejący się rodzice ~15 lat



Role:



       Małżonków



       Rodziców



       Dzieci i rodzeństwa



System i podsystemy

Zaburzenia w systemie pojawiają się przy przejściu do kolejnej fazy

rozwoju rodziny.



Rodzina dysfunkcyjna – rodzina przejawiająca zaburzenia w

funkcjonowaniu w danej fazie.



Rodzina jako całość przejawia zaburzenia funkcjonowania, a w roli

chorego - „delegata” występuje najsłabszy członek systemu, bardzo

często dziecko.



„Delegat” jest tylko wyrazicielem patologii systemu – dzięki jego

„chorobie” system funkcjonuje jako całość.



Jako odpowiedzialne za powstawanie i utrzymywanie się patologii

systemu rodzinnego wymienia się następujące czynniki:



1.                Zaburzenia struktury rodziny



a.    zaburzenia w pełnieniu ról w rodzinie



b.    zaburzenia w zakresie granic między podsystemami



Szczególnie niekorzystny wpływ na występowanie objawów mają

następujące zaburzenia struktury rodziny:



-        powstawanie patologicznych triad między członkami

rodziny, zwłaszcza triad międzypokoleniowych



-        zbyt sztywne lub zbyt rozmyte granice między podsystemami



-        zatarcie granic między pokoleniami, zaburzające rozwój

tożsamości członków rodziny



-        „tendencje dośrodkowe”, powodujące nadmierną spójność

lub tendencje do „delegowania” dzieci do realizacji zadań

niezrealizowanych przez rodziców – utrudniające proces

oddzielania się od rodziny



 



2.                Zaburzenia komunikacji w rodzinie



a.    Informacja o treści



b.    Informacja o relacji



Najważniejsze

oczekiwane

zmiany

w

psychoterapii rodzinnej:



       Zmiana dotychczasowej struktury rodziny



o     Zaznaczanie wyraźnych granic między

systemami



o     Likwidowanie patologicznych triad



o    

Zwiększanie

klarowności

w

zakresie

pełnienia ról w rodzinie, zwłaszcza unikanie

pełnienia określonych ról przez osoby do tego

nieuprawnione, np. roli rodzica przez dziecko



o     Zwiększanie lub zmniejszanie spójności

rodzinnej tam, gdzie jej poziom jest nadmierny

lub niewystarczający, przez usuwanie błędów we

wzajemnych relacjach członków rodziny



       Poprawa komunikacji w rodzinie



       Zmiana w zakresie relacji emocjonalnych

między członkami rodziny



Wskazania do psychoterapii rodzinnej:



       Zaburzenia zachowania u dzieci i

młodzieży



       Zaburzenia jedzenia



       Uzależnienia (współuzależnienie)



       Gdy identyfikowanym pacjentem jest

dziecko,

a

psychoterapeuta

podejrzewa

psychogenne tło zaburzeń



       Okresowo w schizofrenii w celu poprawy

komunikacji w rodzinie



       Gdy występują tzw. „problemy małżeńskie”



      

Gdy

prowadzona

psychoterapia

indywidualna nie przynosi zadowalających
rezultatów



Popęd seksualny - bogactwo form



W żadnej dziedzinie ludzkiego życia nie jest trudniej
zaznaczyć granicę między normą a patologią niż w
sprawach seksualnych. Jest to o tyle dziwne, że życie
seksualne wiąże się ściśle z tym, co określa się jako
popęd,

podstawową

potrzebę

biologiczną

lub

odruchowość bezwarunkową. Powinno więc przebiegać
w

wąskich

granicach

wrodzonej

struktury

czynnościowej.



Człowiek zasadniczo nie różni się od zwierząt w swoich
sposobach zaspokajania innych podstawowych potrzeb:
oddycha, pije i je podobnie jak zwierzęta, przynajmniej
te, które są do niego morfologicznie zbliżone. Bogactwo
form zachowania się i przeżyć nie jest tu u człowieka
tak dalece różne, jak w wypadku życia seksualnego.



Fakt ten można by tłumaczyć tym, że popęd seksualny
inaczej rozkłada się na współrzędnej czasu niż inne
podstawowe potrzeby biologiczne i że jego charakter
jest w swej zasadniczej strukturze społeczny.



Współrzędna czasu



Dla rozumienia współrzędnej czasu w związku z popędem

seksualnym istotne jest, że w wypadku innych potrzeb, jak

powietrza, wody i pożywienia, imperatyw biologiczny musi być

spełniony w ciągu minut, godzin lub dni i przytłumia on

wtedy całkowicie inne struktury czynnościowe, a jego

niezaspokojenie grozi śmiercią. Natomiast zaspokojenie

popędu seksualnego może być przesunięte w czasie. U

człowieka popęd seksualny występuje na całej długości

współrzędnej czasu, towarzyszy mu od urodzenia do śmierci.



Macierzyństwo



Popęd seksualny, jak wiadomo, jest wyrazem konieczności

zachowania gatunku. Zakres tego popędu nie ogranicza się

więc tylko do aktu seksualnego, lecz obejmuje także

zachowania związane z macierzyństwem. Pieszczota jest

jednocześnie

wyrazem

stosunków

macierzyńskiego

i

seksualnego. Oba rodzaje związków dwojga ludzi należą

bowiem do wspólnej grupy zachowania się związanego z

zachowaniem gatunku. Ujmując zatem pojęcie popędu

seksualnego w szerszym znaczeniu, można uważać, że

przejawia się on w wieku niemowlęcym i dziecięcym w postaci

pieszczoty. Pozbawienie dziecka pieszczoty odbija się ujemnie

na jego późniejszym życiu erotycznym i w ogóle uczuciowym.



Społeczny charakter



W przeciwieństwie do innych biologicznych potrzeb,
których zaspokojenie jest indywidualne, istotą popędu
seksualnego jest jego społeczny charakter. Jakkolwiek u
człowieka i u wyższych zwierząt istnieje indywidualna
forma wyładowania seksualnego (autoerotyzm), która w
pewnym okresie rozwoju może być traktowana jako
zjawisko normalne, to jednak ma ona zawsze charakter
poronny i nie daje pełnego zaspokojenia popędu.



Imprinting



Struktury czynnościowe, będąc strukturami obarczonymi
silnym

ładunkiem

emocjonalnym,

łatwo

ulegają

utrwaleniu. Niejednokrotnie formy życia seksualnego
człowieka

dojrzałego

odzwierciedlają

imprinting

pierwszych przeżyć erotycznych. Odnosi się to zarówno
do sytuacji, jak i do partnera. W ten sposób istnieje dla
każdego człowieka jakby określona konstelacja bodźców,
która najłatwiej wyzwala u niego szczytowe podniecenie
płciowe.



Złączenie z otaczającym światem



Według modelu komórkowego należałoby akt
seksualny określić jako złączenie się dwóch
indywiduów

w

nową

całość.

W

tym

biologicznym sensie związek seksualny byłby
realizacją ludzkiej tęsknoty za wyjściem poza
granice

własnej

indywidualności

i

za

złączeniem

się

z

otaczającym

światem.

Schemat społecznego rozwoju człowieka można
określić jako stopniowe oddalanie się od
związku z grupą rodzinną, w której matka jest
osobą centralną, aż do stworzenia nowej,
własnej rodziny. Trudność polega na tym, że w
związku z drugą osobą obok uczuć łączących
występują uczucia o znaku przeciwnym,
prowadzące do rozerwania związku.



Klasyfikacja impotencji czynnościowej i anorgazmii



W bardzo ogólnym zarysie można posłużyć się

następującą klasyfikacją:



       impotencja czy anorgazmia są tylko jednym z

objawów bardziej ogólnego zaburzenia



       są wyrazem niewłaściwego stosunku do partnera



       są wyrazem niewłaściwego stosunku do samego

siebie



Typowym

przykładem

pierwszego

przypadku

jest

jakakolwiek cięższa choroba somatyczna lub zaburzenie

psychiczne. Impotencja łączy się tu zazwyczaj z

obniżeniem popędu seksualnego. Nie jest to jednak

regułą. Przy całkowitej impotencji popęd seksualny może

być zachowany, a nawet paradoksalnie wzmożony, jak

zdarza się czasem w nerwicach.



W niektórych zaburzeniach psychicznych, łączących się z

wysokim poziomem samopoczucia (zespoły maniakalne w

cyklofrenii i w psychozach organicznych), popęd

seksualny wzrasta czasem do rozmiarów katastrofalnych.

Wzrost popędu nie zawsze idzie w parze ze wzrostem

potencji.



Stosunek uczuciowy do partnera



Związek uczuciowy z otoczeniem społecznym, oscylujący
w dwóch wektorach „do” i „od”, zbliżania się i
oddalania, osiąga swoje szczytowe napięcie w chwili
seksualnego złączenia się z partnerem lub jego
totalnego zniszczenia.



Stosunek uczuciowy do partnera seksualnego nie jest
jednokierunkowy,

obok

wektorów

emocjonalnych

pozytywnych

występują

również

negatywne.

Ta

ambiwalencja uczuciowa wynika z samej dynamiki
silnych stanów emocjonalnych – każde uczucie ma w
sobie

wewnętrzną

oscylację

między

biegunami

pozytywnymi i negatywnymi.



Zagadnienie to można analizować w trzech warstwach:



       związku uczuciowego z matką



   kontaktów emocjonalnych z rówieśnikami, zwłaszcza

płci przeciwnej



       pierwszych zbliżeń o charakterze erotycznym



Co się tyczy wzajemnego związku uczuciowego między matką a

dzieckiem, to wpływa on w sposób zasadniczy na formowanie

się postawy uczuciowej wobec otoczenia. Zasadnicza struktura

emocjonalna kontaktu z otoczeniem (kontakt przyjemny lub

przykry) i związanych z tym tendencji do przyjmowania postawy

zbliżania się lub ucieczki czy walki (postawa „do” i „od”) -

kształtuje się w pierwszych latach życia i niemałą rolę odgrywa

w jej formowaniu atmosfera uczuciowa między matką a

dzieckiem.



Ludzie o ciepłym stosunku uczuciowym do otoczenia na ogół

łatwiej nawiązują kontakty seksualne i ich związek uczuciowy z

partnerem jest bardziej jednokierunkowy (mniej ambiwalentny)

niż u ludzi, których zasadniczy stosunek uczuciowy do

otoczenia ma znak ujemny.



Podczas gdy kontakt emocjonalny z matką jest prawzorem

intymnego związku uczuciowego ze światem społecznym, to

kontakt z rówieśnikami okresu dzieciństwa (rodzeństwo,

towarzysze zabaw) jest matrycą, według której kształtują się

powiązania z otoczeniem, nie tak bliskie jak seksualne, ale

odgrywające nie mniejszą rolę w nawiązaniu kontaktu

seksualnego, gdyż bez większego dystansu nie można osiągnąć

bliższego kontaktu z partnerem (chodzi tu o umiejętność

nawiązywania kontaktu z ewentualnym partnerem seksualnym).



Najlepszą szkołą jest tu wspólna zabawa dzieci, gdyż

ona

stwarza

różnorodność

zasadniczych

postaw

(zbliżenia, ucieczki, walki, władania, ulegania), a dzięki

temu, że wszystko dzieje się w niej na niby, postawy

zmieniają się jak w kalejdoskopie. Zabawa przysposabia

do życia na serio w świecie społecznym, wymagającego

dużej elastyczności emocjonalnej. Ludzie, których

historia życia ma luki w związkach zabawowych z

otoczeniem w dzieciństwie i wczesnej młodości, mają

często duże trudności w nawiązywaniu kontaktów

seksualnych, okres autoerotyzmu jest u nich zwykle

znacznie dłuższy, a w związkach erotycznych są skłonni

do przyjmowania utrwalonych i często patologicznych

postaw uczuciowych, np.: uległości lub władania,

agresji, lęku, poczucia krzywdy, winy.



Jest zrozumiałe, że pierwsze przeżycia seksualne mają

większą siłę utrwalenia się niż późniejsze. W ten sposób

tworzą się tzw. urazy seksualne, nieudany pierwszy

stosunek, uczucie bólu, obrzydzenia lub nienawiści,

związane z pierwszymi przeżyciami, mogą rzutować na

dalszą historię życia seksualnego.



Stosunek uczuciowy do samego siebie



Poczucie własnej męskości czy kobiecości jest zasadniczym

czynnikiem wpływającym nie tylko na rozwój życia seksualnego,

lecz na rozwój psychiczny i nawet fizyczny człowieka.



Oprócz wzorów kulturowych niemałą rolę odgrywają też wzory z

grupy rodzinnej. W każdej rodzinie po pewnym mniej lub

bardziej burzliwym okresie „walki o władzę” ustala się rola

mężczyzny i kobiety. Znając rodziców obu partnerów, czasem ze

zdumieniem się stwierdza, że koncepcja roli męskiej i kobiecej

jest w obu pokoleniach identyczna. Skutkiem tego pewne

sytuacje rodzinne, „układy sił”, kształtują się analogicznie, tak

że odnosi się wrażenie, iż jakby dziedziczą się one - w znaczeniu

„dziedziczenia społecznego”, naśladowania pewnych wzorów

postępowań.



Grupa zabawowa odgrywa zasadniczą rolę w kształtowaniu

kontaktów społecznych, a poza tym w formowaniu własnego

obrazu. Wytwarza ona swoje ideały męskości bądź kobiecości; w

pewnych okresach, np. przed pokwitaniem i w czasie jego

trwania, są one nawet bardzo jaskrawe i przesadne, co łączy się

zwykle z postawą antagonistyczną wobec płci odmiennej. Pewne

postawy emocjonalne mogą się utrwalić i przetrwać do

późniejszych okresów rozwojowych lub na drodze regresji

powrócić w chwilach konfliktów, jakie trafiają się nieraz w

erotycznych kontaktach.