Adolescencja

Adolescere (łac.)- wzrastanie
ku dorosłości; okres przemian
w życiu człowieka, które z
dzieciństwa prowadzą go ku
dorosłości.

Ten okres życia został
wyodrębniony i stał się
przedmiotem badań dopiero na
przełomie XIX i XX wieku
(rozwój industrializacji> lepsza
edukacja).

Okres przygotowania do

dorosłego życia został

wydłużony, zainteresowanie nim

badaczy zwiększyło się po II

wojnie światowej (przyrost

naturalny, poświęcono młodzieży

więcej uwagi, stała się znaczącą

grupą społeczną, szczególnie na

rynku konsumpcji).

Adolescencja obejmuje lata od
10. do 20 r.ż. (dla studentów
nawet dłużej, intencjonalnie
wydłużany jako autonomiczna
wartość).

Miejsce i rola adolescencji
w przebiegu ludzkiego życia



Okres adolescencji jest po
stabilnym okresie dzieciństwa,
czasem intensywnych przemian,
którym podlega większość
procesów rozwoju (biologicznych,
psychologicznych i społecznych).



Przemiany te są ze sobą
powiązane.

Perspektywa

fizjologiczna adolescencji-
zmiany w budowie i
czynnościach ciała, powstałe
pod wpływem mechanizmów
neuroendokrynnych.

Perspektywa psychologiczna
adolescencji dotyczy zmian:



procesów emocjonalnych
(pobudzenie, labilność,
ambiwalencja),



procesów poznawczych,



poszukiwania własnej
dorosłości.

Perspektywa socjologiczna:



adolescencja jako element kultury,



dotyczy procesów społecznego
dojrzewania,



procesy tworzenia programów
życiowych opartych na
doświadczeniu,



twórcze przeżywanie relacji między
obrazem świata a strukturą Ja.

Inicjacja u ludów pierwotnych

Adolescent uzyskuje dwie
zdolności istotne dla jego
dalszego rozwoju:



dawanie nowego życia,



samodzielne kształtowanie
własnego życia.

Rozwój tych zdolności przypada

na różny wiek i rozdziela okres

adolescencji na dwie fazy, które

w przybliżeniu oddziela 16 r.ż.



I faza adolescencji- wczesna

adolescencja (wiek dorastania),



II faza adolescencji- późna

adolescencja (wiek

młodzieńczy).



Faza poczwarki- gotowość
organizmu do reprodukcji
gatunku,



Faza motyla- dorastanie
psychologiczne i społeczne
(nabywanie kompetencji
osobistych i społecznych).



Około 16 r.ż. występuje tzw. kryzys

tożsamości (Erikson, 1968)- okres w

rozwoju tożsamości, podczas którego

młody człowiek musi dokonywać

wyborów między ważnymi dla niego

alternatywami.



Sposób pokonania kryzysu,

rozwiązanie pojawiających się

problemów własnej tożsamości,

determinuje dalszy psychiczny rozwój

młodego człowieka.

Adolescencja jako czas tworzenia
samego siebie, czas, w którym
na skutek nieznanych przedtem
doznań uczuciowych i nowych
sposobów intelektualnego
ujmowania zjawisk, kształtuje się
osobowość- czas smakowania
życia.

Ja- cielesne zderza się z Ja-
idealne (środki masowego
przekazu)- ogromna rola
właściwości fizycznych w
pierwszej fazie adolescencji w
samoocenie;

Rozwój społeczny- interakcje z
rówieśnikami i dorosłymi

Antagonizm płci- przejściowa
faza wzajemnej niechęci do
siebie osób płci przeciwnej,
silniej wyrażana przez
chłopców (Hurlock, 1965).

Związki rówieśnicze:

paczki, grupy, związki przyjaźni.

Funkcje grupy rówieśniczej:



Zastępowanie rodziny- w grupie

dorastający czuje się

bezpiecznie i ma określony

status.



Stabilizacja osobowości- w

okresie gwałtownych przemian

grupa wpływa stabilizująco na

osobowość jej członków.



Wzbudzanie poczucia własnej

wartości- przyjęcie do grupy

rówieśniczej staje się źródłem

poczucia własnej wartości.



Określanie standardów

zachowania- w grupie kształtują się

nowe odniesienia i powstają nowe

formy zachowań, co przygotowuje

dorastających do funkcjonowania w

szerszym społeczeństwie.



Zapewnianie „bezpieczeństwa

wynikającego z liczebności”- grupa do

pewnego stopnia chroni przed

przymusem ze strony dorosłych („skoro

innym wolno, to dlaczego nie mnie?”).



Grupa stwarza okazję do rozwijania

społecznych kompetencji- wspólne

uczestniczenie w imprezach,

dyskutowanie, podejmowanie

zbiorowych form aktywności stają się

praktycznym ćwiczeniem społecznego

funkcjonowania.



Grupa stwarza warunki do
przyjęcia wzorów i do ich
naśladowania- wielu dorastającym
grupa rówieśnicza dostarcza
jedynych wzorów.

Źródło: Obuchowska I. (2000). Adolescencja. W:
Psychologia rozwoju człowieka. Charakterystyka
okresów życia człowieka. B.Harwas- Napierała,
J.Trempała (red.). Warszawa: Wydawnictwo
Naukowe PWN, T.2, 163-200.

Początkowe fazy uczucia miłości w

okresie dorastania:



Miłość szczenięca- ważniejsze jest

samo kochanie niż jego obiekt,



Miłość cielęca- obiekt uczuć otoczony

jest bezgranicznym uwielbieniem,



Miłość romantyczna- rozwija się w

wieku młodzieńczym.

Hurlock E.B. (1965). Rozwój młodzieży. Warszawa:

PWN.

Obszary konfliktowe między rodzicami

a ich dorastającymi dziećmi wynikają

z następujących sprzeczności:



Między kontrolą ze strony rodziców /

a potrzebą swobody u dorastających,



Między odpowiedzialnością rodziców /

a dzieleniem się nią z dorastającymi,



Między przykładaniem przez rodziców

dużej wagi do nauki szkolnej / a

poświęceniem czasu na inne rodzaje

aktywności przez dorastających.

Zmiana więzi z rodzicami

Główne rodzaje działalności
dorastających

Zdolność do wyznaczania

odległych celów oraz
podporządkowania im,
zorganizowana i planowa
aktywność.

Poszerzanie się działalności

wskutek wchodzenia w
wchodzenia w nowe sytuacje i
nowe środowiska społeczne,
poznawania nowych obszarów
wiedzy i wytworów człowieka.

Ulega zmianie kierunek
aktywności- w okresie
dzieciństwa zwracało się dziecko
do świata przyrodniczego i
materialnego; w okresie
dorastania następuje zwrot ku
światu wewnętrznemu, następnie
ku zagadnieniom społecznym.

Młodzież dąży do przeżyć

wzruszających i pięknych, lubi
ryzyko i tajemniczość, nastrój
romantyzmu, pociąga ją
nieokreśloność i nowość.

Wspólną cechą aktywności
większości dorastających jest
intensywność ich działań-
oddają się jakiejś ulubionej
czynności bez reszty, bez
względu na zmęczenie i inne
przeszkody.



Intensywność działań łączy się z
potrzebą czynu (wyczynu), z
dążeniem do silnych wrażeń
wzbudzających podziw innych.



Przy braku możliwości zaspokojenia
tej potrzeby w atrakcyjny i
społecznie aprobowany sposób,
może dojść do czynów określanych
jako chuligańskie czy przestępcze.



W czasie wolnym od nauki
dorastająca młodzież podejmuje
różne formy aktywności
indywidualnej i zbiorowej (muzyka,
TV, komputer, Internet, gry
komputerowe).

Coninger J.J. (1973). Adolescence and youth. New
York: Harper & Row; Zamojska E. (1998). Kulturowa
tożsamość młodzieży. Studium empiryczne. Z badań
nad młodzieżą ze szkół średnich. Poznań- Toruń:
Wydawnictwo Edytor.

3 fazy idealizmu młodzieńczego



Antycypacyjny- oczekiwanie dobra; młodzież

wytwarza sobie idealny model rzeczywistości,



Kompensacyjny- występuje po złych

doświadczeniach jako protest i ucieczka od

rzeczywistości, niezgoda na brutalność

świata,



Normatywny- kiedy idealizm staje się przyjętą

normą, świadomym wyborem. Nazywany

zamienne praktycznym, ponieważ pragnienie

naprawy świata kieruje się wówczas ku

sprawom realnym.

Szuman wysoko cenił idealizm
młodzieży, przypisywał mu funkcję
rozwojową i ochronną: rozwija
świat duchowych wartości i
„przykrywa szarzyznę życia barwną
zasłoną”.

Szuman S., Pieter J., Weryński H. (1933).
Psychologia światopoglądu młodzieży. Lwów-
Warszawa: Naukowe Wydawnictwo Pedagogiczne.

Typy planów życiowych dziewcząt (wg

B.Hille):



Tradycyjno- konserwatywny- zadaniem

kobiety jest zajmowanie się rodziną i

gospodarstwem domowym,



Progresywno- modny- praca zawodowa i

małżeństwo odgrywają główną rolę,



Progresywno- rygorystyczny- kobieta jest

wyzwolona z dotychczasowej, tradycyjnej

roli- centralna pozycja przypada pracy

zawodowej, bez równoczesnych więzi

rodzinnych.

W przeprowadzonym badaniu typy
te były reprezentowane zależnie od
poziomu edukacji: typ tradycyjno-
konserwatywny charakteryzował
uczennice szkół zawodowych, dwa
kolejne- uczennice szkół
ogólnokształcących.

Oerter R., Montada L. (1982).
Entwicklungpsychologie. Műnchen, Wien,
Baltimore: Urban & Schwarzenberg.