LEKSYKALNE ŚRODKI STYLISTYCZNE

Oryginalność wypowiedzi uzyskuje się przez

wprowadzenie słów:



oficjalnych lub potocznych



ekspresywnych lub emocjonalnie neutralnych



częstych lub rzadkich



nowych, modnych- starych, przestarzałych



dosadnych (wulgarnych), eufemizmów



rodzimych lub zapożyczonych



użytych dosłownie lub metaforycznie



neologizmów, wyrazów poetyckich i innych.

Przy tworzeniu tekstów ważne jest



Poprawność oraz precyzja używanych słów



Znajomość znaczenia słów



Używanie w poprawny sposób

synonimów (wyrazów bliskoznacznych)
hiperonimów (wyrazy o zakresie znaczeniowym

szerszym od danego wyrazu np. mebel jako fotel)

hiponimów (wyrazy o zakresie znaczeniowym

węższym od danego wyrazu np. kot w odniesieniu
do ssaka)

Używanie wyrazów bliskoznacznych



Pomaga uniknąć powtórzeń w tekście



Jest wykładnikiem sprawności językowej



Może być błędne np.

synonimy o znaczeniu lekko odbiegającym od

siebie

inne nacechowanie stylistyczne lub ekspresywne
rozbieżność łączliwości z innymi wyrazami

Peryfraza



Wyrażenie o charakterze opisowym, zastępującym
pojedyncze wyrazy np. (coś) barwy niebieskiej- (coś)
niebieskiego.



Przykłady tworzenia konstrukcji peryfrastycznych

dokonać- oceny, otwarcia, podsumowania, zamknięcia

(ocenić, otworzyć, dokonać, podsumować, zamknąć).

Większość peryfraz ma charakter oficjalny, ale zdarzają

się peryfrazy o charakterze ornamentacyjnym i
nacechowanie książkowe lub publicystyczne (należy
zachować umiar w ich używaniu oraz liczyć z ich
wartością stylistyczną).

Jednoznaczność i wieloznaczność



Jednoznaczność pozwala na interpretowanie
powszechnie używanych określeń, czytelnik nie
ma wątpliwości co do znaczenia danego słowa.



Wieloznaczność pozwala odczytywać sens
wypowiedzi na różne sposoby, czasami w sposób
ironiczny

Przykłady wyrazów modnych



Filozofia (np.. filozofia zarządzania
przedsiębiorstwem)



Formuła (np..nowa formuła audycji)



Generacja (np.. nowa generacja opon)



Kompleksowy (np. kompleksowa przebudowa
stadionu)

Przykłady wyrazów zapożyczonych



Aparycja- powierzchowność



Atrofia- zanik



Inklinacja- skłonność



Konkluzja- wniosek



Redundancja- nadmiar



Rudymenty- podstawy



Sanacja- uzdrowienie

Porównanie



Wyrażenie, w którym orzeka się o podobieństwie
zdarzenia, osoby, rzeczy do innej.



Służą obrazowej sugestywnej charakterystyce.

Metafora



Czyli przenośnia, to wyrażenie, w którym
dochodzi do zamierzonej zmiany znaczenia
składających się na nie słów pod wpływem
kontekstu, w którym zostały użyte.

Metafory skonwencjonalizowane



Zamknięte w przenośnych znaczeniach słów np. oczko
(w pierścionku), ucho (filiżanki)



Utrwalone w wyrazach pochodnych np. najeżyć się od
słowa jeż, zbaranieć od baran



Zawarte w stałych związkach frazeologicznych np.
kaczy chód, łabędzi śpiew

Wśród konwencjonalnych metafor można znaleźć:



Animizacje (nadające przedmiotom, zwierzętom,
zjawiskom natury cechy istot żywych np. ciśnienie
skacze, kolory gryzą)



Antropomorfizacje (nadające przedmiotom, zwierzętom
cech ludzkich np. los się do kogoś uśmiechnął)



Hiperbole (wyolbrzymienia np.. pękać ze śmiechu)

Paronimy

Wyrazy brzmiące podobnie, mające jednak różne

znaczenie i pochodzenie. np.



Formułować- formować



Konwersatorium- konserwatorium



Pośledni- pośredni



Zaadoptować- zaadaptować

Idiomy



Są stałymi połączeniami wyrazowymi.



Mają ustalony szyk oraz skład leksykalny