ALKOHOLE

Duża grupa organicznych
związków chemicznych
(pochodnych węglowodorów
zawierających jedną lub więcej
grup hydroksylowych).

Alkohole są szeroko używane jako:

•rozpuszczalniki

•źródło energii

•substraty przemysłu
chemicznego

•napoje “alkoholowe”

ALKOHOLE

Toksyczność alkoholi rośnie wraz ze
wzrostem rozmiaru łańcucha
węglowego

(z wyłączeniem

metanolu !)

niska toksyczność

ALKOHOLE
- OGÓLNY MECHANIZM
DZIAŁANIA

Działanie narkotyczne

Narażenie na alkohol

Działanie tkankowe (struktura,
absorpcja, kumulacja,
biotransformacja)

ETANOL - WŁASNOŚCI I
METODY SYNTEZY

-CH

-OH

2-węglowy alkohol alifatyczny

bezbarwny klarowny płyn

Etanol jest produkowany w
procesie fermentacji alkoholowej
(droga naturalna) lub w drodze
syntezy chemicznej (przemysł)

NAPOJE
„ALKOHOLOWE”

piwo 3 - 8: ryż,
żyto (lub inne
zboże) & chmiel
- pils 3-5%
- classic 4-6%
- ale 4-6%
- porter 6-8%
- mocne 8-12%
(alkoholizowane)

wina: fermentacja owoców
- lekkie, stołowe - do 8 -14%
- musujące - do 8-14%
- alkoholizowane - do 17-22%

alkohole o wyższym
stężeniu: 20-70%

-czysta wódka 40-
60%

-gatunkowa 45-50%

-likiery 25-35%

-koniaki 45%

-brandy 45%

-rum 70%

ZASTOSOWANIE ETANOLU W
MEDYCYNIE

odtrutka na ...

Neuralgia n.V (wstrzyknięcia do
zwoju Gassera)

terapia paliatywna

kamica nerkowa

środek dezynfekujący

druga „twarz” etanolu

nadużywanie i nałogi

toksyczność tkankowa

wypadkowość drogowa

pożary, spalenia, upadki z
wysokości

przemoc domowa

przestępczość

problem dzieci

samobójstwa ...

MECHANIZM DZIAŁANIA
ALKOHOLU

Wzrost aktywności zależnego od
receptora GABA kanału
chlorkowego (hyperpolaryzacja)

zwiększenie płynności błon
komórkowych “fluidisation” (w
przypadku efektu anestetycznego)

wzrost obrotu noradrenaliny

spadek aktywności neuronów
dopaminergicznych

wpływ na system opioidowy

ETANOL - WCHŁANIANIE

~ 60% spożytego etanolu jest
wchłaniane w żołądku,reszta jest
wchłaniana jamie ustnej, przełyku
i jelicie cienkim.

Szczyt wchłaniania (absorpcji)
występuje przeciętnie 0.5 do 1.5
godziny po spożyciu.

Szybkość wchłaniania zależy od
wielu czynników ...

6
0

120

(t) min.

0,0 5
%

0,1
%

0,15
%

DEFICYT
ETANOLU

KINETYKA WCHŁANIANIA ETANOLU

PRZECIĘTNA

NA
CZCZO

POPOSIŁK
U

KUMULACJA

/ r / -

WSPÓŁCZYNNIK

DYSTRYBUCJI

WSPÓŁCZYNNI

K ELIMINACJI

WCHŁANIANIE

METABOLIZM ETANOLU

I. ~80-90% etanolu jest
metabolizowana w wątrobie

II. Pozostała część jest wydalana w
formie niezmienionej przez :
- nerki
- płuca

METABOLIZM ETANOLU W
WĄTROBIE

I. Dehydrogenaza alkoholowa [***]
jest zlokalizowana w cytoplazmie
hepatocyta.

***

Etanol + NAD

Aldehyd octowy +

NADH + H

***

Aldehyd octowy + H

O + NAD

octan

NADH + H

Cykl Krebsa

octan Acetylo-CoA CO

+ H

METABOLIZM ETANOLU W
WĄTROBIE

II. (MEOS) Microsomal ethanol oxidising
system [***] jest zlokalizowany w
siateczce wewnątrzplazmatycznej.

MEOS jest najbardziej aktywny przy
wyższych stężeniach etanolu!!!

***

Etanol + NADPH + H

+ O

Aldehyd octowy +
NADP

+ 2 H

III. Katalaza - bez znaczenia (~1%)

Etanol + H

Aldehyd octowy + 2

METABOLIZM ETANOLU W WĄTROBIE

ETANOL

Dehydrogenaza
alkoholowa

aldehyd

octowy

Dehydrogenaza
acetaldehydowa

octany

CYTOCHROM

P450 2E1

MEOS

Siateczka

wewnątrzplazmatyczn

Cytoplazma

hepatocyta

MIROCHONDRI
A

nieaktywne
metabolity

oksydaza ksantynowa
oksydaza acetaldehydowa

stres

oksydacyjn

SKUTKI NADUŻYWANIA ALKOHOLU
(DOTYCZĄCE WĄTROBY)

ETANOL

Stłuszczen
ie

wątroby

MARSKOŚĆ WĄTROBY

POALKOHOLOWE
ZAPALENIE WĄTROBY

OSTRE ZATRUCIE ETANOLEM

0.2-1.0 ‰ - objawy często

niezauważalne (obniżenie ostrości
wzroku w ciemności, przedłużenie
czasu reakcji, poprawa nastroju,
obniżenie lęku...)

II.

1.0-2.0 ‰ - „odhamowanie”

psychiczne, euforia, wzrost
zachowań popędowych, znaczne
przedłużenie czasu reakcji, spadek
krytycyzmu

OSTRE ZATRUCIE ETANOLEM

III.

2.0-3.0 ‰ - wzrost hamującego

wpływu na CNS, ataksja, zaburzenia
koordynacji, zaburzenia
przytomności

IV.

3.0-4.0 ‰ - wpływ hamujący na

wszystkie pietra CNS, poważne
zaburzenia koordynacji, sen
narkotyczny, wymioty ,

>4.5 ‰ utrata przytomności,

depresja układu sercowo-
naczyniowego, śmierć

POTENCJALNE ZAGROŻENIA
ŻYCIA W PRZYPADKACH ZATRUĆ
ALKOHOLEM

I. Aspiracja treści pokarmowej do
dróg oddechowych

II. Zapadnięcie się języka

III. Śpiączka

IV. Wychłodzenie

organizmu

DIAGNOSTYKA ZATRUCIA

wywiad

badanie fizykalne

ocena stężenia etanolu we krwi

stężenie glukozy

gazometria

EKG

analiza parametrów funkcji
wątroby & trzustki

POSTĘPOWANIE

płukanie żołądka ?

drożność dróg oddechowych

utrzymanie temperatury ciała

postępowanie objawowe

forsowna diureza lub hemodializa

nalokson (w przypadku depresji
ośrodka oddechowego)

0.4mg/ml =1 amp. (przez 2-3 minuty)

EFEKT DISULFIRAMOWY

Disulfiram jest stosowany w
uzależnieniach.

Disulfiram blokuje dehydrogenazę
alkoholową co powoduje
akumulację aldehydu octowego

Objawy interakcji Disulfiram/EtOH:
nudności, wymioty, bóle brzucha,
zaczerwienienie skóry, ból głowy,
tachykardia, tachypnöe, bóle w
klatce piersiowej, nadmierne
pocenie ...

EFEKT DISULFIRAMOWY

Podobne interakcje z alkoholem jak
Disulfiram mogą prezentować:

cefalosporyny (np. cefoperazon),
chloramfenikol, metronidazol,
nitrofurantoina, H

S, CS

, Et

Pb,

Tri, chlorpropamid, glipizyd,
tolbutamid, grzyby (czernidlak
pospolity - coprinus atramentarius)

Postępowanie: iv. 500-1000mg vit.
C + 40-100mg prep. Fe + glukoza

OBJAWY ZESPOŁU
ABSTYNENCYJNEGO

lęk, zaczerwienienie skóry,
tachykardia, podwyższenie
ciśnienia krwi

halucynacje wzrokowe,
słuchowe,dotykowej i węchowe

zaburzenia czynności psychicznych,
drgawki włącznie z majaczeniem
drżennym (delirium tremens)

objawy DTs (śmiertelność >15%):
wzrost aktywności układu
autonomicznego z hypertermią,
wzrost ciśnienia, niepokój ruchowy,
pobudzenie, splątanie

Metody analityczne wykrywania alkoholi w
materiale biologicznym

ALKOHOL + CO

2 ,

ALDEHYD,
ENZYM LUB
KW.OCTOWY
UTLENIACZ
PRZECIWCIAŁO

APARAT (CHROMATOGRAF, SPEKTROPHOTOMETR, EMIT, FPIA)
HEAD SPEACE
(KREW, SUROWICA, SLINA, TREŚĆ ZOŁĄDKOWA, MOCZ)

Metody analityczne wykrywania alkoholi w
materiale biologicznym

CHROMATOGRAFIA GAZOWA – WYSOKACZUŁOŚĆ
(10

-9

g), SPECYFICZNOŚĆ, SZYBKIE I PROSTE

OZNACZNIENIE

SPEKTROSCOPIA (UV/VIS) (ENZYMATYCZNE
UTLENIENIE ALCOHOLU W OKRESLONYCH
WARUNKACH)

METODY IMMUNOENZYMATYCZNE –
EMZYM + SPECYFICZNE PRZECIWCIAŁO

METODA WIDMARKA (HISTORIA) –

IZBA WYTRZEŹWIEŃ

rocznie ~ 350 000 osób

wskazania do hospitalizacji
(wytyczne kierownika ambulatorium MIW)

- wzrost temp (> 38 C)
- zwolnienie tętna (< 60/min.) lub przyśpieszenie
(> 120/min)
- spadek liczby oddechów (< 12/min.) lub wzrost (>
30/min.)
- nierówność źrenic
- wystąpienie drgawek lub porażeń

ZATRUCIE ALKOHOLEM
METYLOWYM (METANOL,
SPIRYTUS DRZEWNY)

Źródła metanolu: składnik płynów
niezamarzających, benzyny, płynów
do mycia szyb, płynów stosowanych
w fotografii, perfum, produkty
przemysłowe,

Właściwości fizyczne metanolu są
identyczne jak etanolu !!!

METABOLIZM METANOLU

Dehydrogenaza alkoholowa [***]

***

Metanol + NAD

ald. mrówkowy +

NADH + H

***

aldehyd mrówkowy + H

O + NAD

kwas mrówkowy + NADH + H

ZATRUCIE METANOLEM

Formaldehyd jest 33 x bardziej toksyczny w
porównaniu do metanolu !

Kwas mrówkowy jest 6x bardziej toksyczny
w porównaniu do metanolu !

Metanol jest 5 x wolniej
metabolizowany
w porównaniu do etanolu !

Dosis lethalis ~ 60-120ml (per os)

ZATRUCIE METANOLEM

Metanol jest praktycznie
nierozpuszczalny w tłuszczach i
gromadzi się w tkankach
proporcjonalnie do ich uwodnienia.

Kwas mrówkowy jest odpowiedzialny
za ukierunkowanie toksyczności
metanolu na narząd wzroku.

OCENA KLINICZNA

I. Wywiad (zamienniki, pomyłka)

II. Badanie fizykalne
- osłabienie ostrości wzroku:
rozszerzenie źrenicy, obrzęk tarczy
nerwu wzrokowego, zez (czasami)

(utrzymywanie się zaburzeń widzenia
powyżej tygodnia wskazuje na
obecność nieodwracalnych
uszkodzeń!)

- bóle brzucha, nudności, wymioty,
biegunka

- przyśpieszenie oddechów,
niewydolność oddechowa

OCENA KLINICZNA

- objawy “zespołu dnia drugiego”,
bóle i zawroty głowy, splątanie,
śpiączka, bełkotliwa mowa

- bradykardia, cechy uszkodzenia
mięśnia sercowego, hypotensja, sinica

III. Badania laboratoryjne

- stężenie metanolu > 50mg%=
wskazanie do dializy! (zależnie od
dostępności metody)

- gazometria, elektrolity

- analiza moczu

ogólne badanie krwi

POSTĘPOWANIE

I. wymioty lub płukanie ?

II. etanol (i.v. lub per os)
1.5mg/kg (do stężenia
1-1.5‰

III. wodorowęglany

IV. hemodializa/forsowna diureza

V. intensywny nadzór !

GLIKOL ETYLENOWY

źródła : częsty składnik płynów
niezamarzających (płyny
hamulcowe, do chłodnic itp.),
rozpuszczalnik w przemyśle,
składnik detergentów, farb i
lakierów

Własności fizyczne : bezbarwny,
bezwonny płyn, przyjemny
słodkawy smak