ZESPÓŁ ZALEŻNOŚCI

ALKOHOLOWEJ

Dr n. med.Jolanta Kucharska - Mazur

Katedra i Klinika Psychiatrii PAM

Szczecin

DEFINICJA WG WHO

Stan zmian psychicznych i zwykle

somatycznych, powodowany używaniem
alkoholu, charakteryzujący się reakcjami
behawioralnymi, tj.: skłonność do stałego
lub okresowego nadużywania alkoholu w
celu doznania jego działania psychicznego
lub w celu uniknięcia złego samopoczucia
wynikającego z braku alkoholu. Stanom
tym może towarzyszyć wzrost tolerancji
alkoholu.

DEFINICJA WG ICD 10

•

Silne pragnienie lub poczucie przymusu
przyjmowania alkoholu

•

Trudności kontrolowania zachowania
związanego z przyjmowaniem alkoholu

•

Fizjologiczne objawy stanu odstawienia

•

Stwierdzenie tolerancji wobec działania alkoholu

•

Koncentracja czasowa na czynnościach zw. z
piciem

•

Przyjmowanie alkoholu, pomimo wyraźnych
dowodów takich jawnie szkodliwych następstw

OSTRE ZATRUCIE

SPOWODOWANE UŻYCIEM

ALKOHOLU (F 10.0)

•

Dysfunkcjonalne zachowanie, potwierdzone co
najmniej 2 z następujących:
rozhamowanie, kłótliwość, agresja, chwiejność
afektywna, zaburzona uwaga, zaburzone sądzenie,
wpływ na funkcjonowanie jednostkowe

•

Co najmniej 1 z następujących objawów:
chwiejny chód, trudność w utrzymaniu postawy
stojącej, bełkotliwa mowa, oczopląs,



poziom

świadomości, przekrwienie twarzy, nastrzyknięcie
spojówek

Komentarz:Ciężkiemu ostremu zatruciu alkoholem mogą towarzyszyć:  RR,

hipotermia i osłabienie odruchu gardłowego.

PATOLOGICZNE ZATRUCIE

ALKOHOLOWE (F 10.07)

•

Spełnione ogólne kryteria ostrego zatrucia (F1x.0), z
wyjątkiem tego, że zatrucie patologiczne występuje po
wypiciu ilości alkoholu, która u większości ludzi nie
wystarcza do wywołania zatrucia

•

Występuje gwałtowna agresja słowna lub fizyczna,
która nie jest typowa dla danej osoby, gdy jest trzeźwa

•

Objawy występują bardzo szybko (zwykle parę minut)
po spożyciu alkoholu

•

Brak potwierdzenia organicznego zaburzenia
psychicznego i innych zaburzeń psychicznych.

ALKOHOLOWY ZESPÓŁ

ABSTYNENCYJNY (F 10. 3)

•

Spełnione ogólne kryteria z. abstynencyjnego

•

Występują 3 z następujących objawów:
drżenie języka, powiek i wyciągniętych rąk;
pocenie się; nudności i wymioty; tachykardia
lub  RR; pobudzenie psychoruchowe; bóle

głowy; bezsenność; złe samopoczucie lub
osłabienie; przemijające omamy lub iluzje
wzrokowe, dotykowe lub słuchowe; napady
drgawkowe typu grand mal.

WZORCE PRZEWLEKŁEGO

NADUŻYWANIA ALKOHOLU

•

Systematyczne codzienne
nadmierne picie

•

Systematyczne znacznie nasilone
picie, występujące tylko podczas
weekendów

•

Ciągi picia przeplatane okresami
trzeźwości

EPIDEMIOLOGIA

•

Prawdopodobieństwo nadużywania
lub uzależnienia od alkoholu
dotyczy 13% populacji

•

Częściej jest spotykane u mężczyzn
(3-4 x), ale wskaźniki u kobiet mają
tendencję rosnącą

•

W USA 10% populacji spożywa 50%
całego konsumowanego etanolu

KLINICZNE OBJAWY ZATRUCIA

ALKOHOLEM ETYLOWYM

Stężenie

EtOH

Funkcja oun Skutki działania EtOH

0,2-0,5

promille

Samo-

krytyczność

Intelekt

Upośledzenie wyższych czynności
mózgu: beztroska,  samopoczucia,
czasu reakcji,  niepokoju,

hamulców moralnych, pamięci,

krytycyzmu, koncentracji uwagi,

myślenia, precyzji działania

0,5-1,5 Kontrola

ruchowa,

zmysłowa,

emocje

Chwiejny chód, bełkotliwa mowa,
znaczny  sprawności ruchowej,

nieopanowanie emocjonalne

1,5-3

Świadomość

orientacja

Głęboki sen, osłupienie

3-5

Śpiączka alkoholowa

>5

Śmierć

PODZIAŁ ZZA WG CLONINGERA

Cechy

Typ I

Typ II

Alkoholizm

w rodzinie

Rzadko

Często-dziedziczenie z

ojca na syna

Czynniki

środow.

Wyraźne

Mniej istotne

Osob. Przed-

chorobowa

Neurotyczna,bierna,schizoidalna

perfekcjonistyczna, depresyjna

Ekstrawertywna,impul-

sywna, dyssocjalna

Płeć

Kobiety

Mężczyźni

Początek

Rzadko < 25 r.ż.

W wieku młodzieńczym

Przebieg

Uzależnienie szybko, typowe

picie ciągami, z długimi

okresami abstynencji

długotrwałe picie bez

obj. uzależnienia,

trudno wyodrębnić ciągi

i okresy abstynencji

Krytycyzm

Zachowany, pogłębiony,

poczucie winy, objawy

depresyjne

Brak lub

powierzchowny

Powikłania Częste-psychiczne i somatyczne Rzadko i późno

FAZY ROZWOJU ZZA

„kamienie milowe”

•

Wzrost tolerancji

•

Luki pamięciowe

•

Utrata kontroli

•

„Popijawy”

FAZY ROZWOJU ZZA

Faza przed-

alkoholowa

kilka m-cy

do kilku lat

Faza

obj.zwia-

stunowych

4-5 lat

Faza

„krzyżowa”

20 lat

Faza przewlekła

5 lat

picie mo-

tywowane

M częściej

i więcej niż

K

fazowość

pełna

kontrola

objawy we-

getatywne

natrętne

myśli

o alkoholu

picie po

kryjomu

częściowa

kontrola

„maskowanie

picia”

picie

poranne

 krytycyzmu

wobec picia

konflikty,

kac,poczucie

krzywdy z

powodu

picia i od

rodziny

AZA

ciągi picia

degradacja, picie

z „marginesem”

picie alkoholi nie-

konsumpcyjnych

uszkodzenie

narządów

PRZYCZYNY GENETYCZNE

ZZA

•

ZZA jest uwarunkowane wielogenowo

•

czynniki genetyczne (40-50%)

•

u wnuków osób z ZZA stwierdzono 12% ZZA

•

u synów - uzależnienie stwierdzono u 20 - 33% u
osób

•

u monozygotycznych bliźniąt odsetek zgodności ZZA
wyniósł 70%

•

dziedziczenie przez synów szybkiej czynności mózgu
i swoistych potencjałów wywołanych od ojców z ZZA

•

dziedziczenie aktywności enzymów (dehydrogenaz)

PRZYCZYNY OSOBOWOŚCIOWE

I ŚRODOWISKOWE ZZA

Hipotetyczna podatność fizyczna
Środowisko pijące umiarkowanie
Osoba z jedną z 3 cech:

Nerwica lub reakcja nerwicowa
Nieadekwatność lub niedojrzałość

osobowości

Osobowość psychotyczna lub

psychopatyczna

Picie
objawow
e

TEORIE NEUROPZEKAŹNIKOWE

ZZA - UKŁAD NA

•

alkohol powoduje  stężenia metabolitów NA

w płynie mózgowo – rdzeniowym i ich
wydalanie w moczu

•

odstawienie alkoholu powoduje  aktywności

neuronów NA w obszarze miejsca sinawego,
powodując tzw. “reakcję alarmu”

•

produkty kondensacji etanalu z aminami
biogennymi mogą stymulować preferencję i
picie etanolu

TEORIE NEUROPZEKAŹNIKOWE

ZZA - UKŁAD DA

•

badania na zwierzętach sugerują centralną
rolę receptora D2 jako czynnika
wywołującego i modyfikującego
uzależnienie

•

ostre podanie alkoholu =  uwalniania DA i

wzrost aktywności neuronów DA-ergicznych

•

podawanie przewlekłe =  funkcji

receptorów postsynaptycznych i spadek
aktywności neuronów

TEORIE NEUROPZEKAŹNIKOWE

ZZA - UKŁAD

CHOLINERGICZNY

•

zaburzenia uczenia się i pamięci

•

zwiększenie wrażliwości
receptorów muskarynowych przy
odstawieniu alkoholu prowadzi do
ośrodkowego zespołu
antycholinergicznego 

majaczenia

TEORIE NEUROPZEKAŹNIKOWE

ZZA - UKŁAD GABA-ERGICZNY



 liczby receptorów GABAergicznych

przy przewlekłym podawaniu ETOH

•

u osób z ZZA spada stężenie GABA
w płynie mózgowo-rdzeniowym

•

p/drgawkowe działanie EtOH wiąże
się z wpływem na receptory GABA-A
i -B

TEORIE NEUROPZEKAŹNIKOWE

ZZA - UKŁAD OPIOIDOWY

•

Alkohol zwiększa poziom -endorfiny

oraz enkefaliny metioninowej w oun

•

Długotrwałe podawanie Et-OH nasila u
zwierząt powinowactwo opioidów do
receptorów , bez wpływu na receptor 

•

Opioidy osłabiają picie Et-OH u zwierząt

TEORIE NEUROPZEKAŹNIKOWE

ZZA - UKŁAD 5-HTT

Zaburzenia funkcji tego układu są

przyczyną:

•

zachowań impulsywno –
agresywnych

•

obniżenia nastroju

•

wyjściowej dużej tolerancji na
etanol

METABOLIZM ALKOHOLU

A ZZA

•

układ dehydrogenaz

•

układ cytochromu P-450

•

katalaza

POWIKŁANIA ZZA -

SOMATYCZNE

•

Zanik mózgu

•

Encefalopatia Wernickego -
Korsakowa

•

Encefalopatia z niedoboru kwasu
foliowego

•

Polineuropatia

•

Kardiomiopatia, nadciśnienie

POWIKŁANIA ZZA -

SOMATYCZNE

•

Zapalenie błony śluzowej żołądka

•

Wrzód trawienny

•

Zaparcia

•

Zapalenie trzustki

•

Alkoholowe zapalenie, marskość wątroby

•

Impotencja

•

Niedokrwistości

•

Wypadki

POWIKŁANIA ZZA -

PŁODOWY ZESPÓŁ

ALKOHOLOWY

•

upośledzenie umysłowe

•

mikrocefalia

•

upośledzenie wzrostu

•

deformacje twarzy

POWIKŁANIA ZZA -

PSYCHIATRYCZNE

•

Samobójstwo

•

Depresja

•

Halucynoza alkoholowa

•

Zespół otępienny

•

Zespół Otella

•

Majaczenie drżenne

POWIKŁANIA ZZA -

MAJACZENIE DRŻENNE

•

Zaburzenia świadomości

•

Nadczynność układu
autonomicznego (tachykardia,  RR,

silne pocenie się)

•

Pobudzenie ruchowe

•

Żywe omamy

•

Nasilone drżenie całego ciała

LECZENIE ZATRUCIA

ALKOHOLEM

•

Ocena stanu pacjenta

•

Leczenie zwykle tylko wspomagające

•

Można podać witaminy (B1,B12, kwas foliowy)

•

W razie pobudzenia - unieruchomienie, unikać
leków uspokajających

•

Ewentualnie przyspieszyć metabolizm alkoholu
przez wlew i.v. 1-2 l 0,9 % NaCl i 10 % glukoza +
15 j. insuliny + 100-200 mg tiaminy

•

W stanie osłupienia lub śpiączki rutynowe
leczenie, jak przy innych środkach działających
depresyjnie na oun

LECZENIE AZA

•

Dokładne badanie lekarskie, ocena parametrów
laboratoryjnych, EKG, rtg klatki piersiowej

•

Kontrola parametrów życiowych co 6 h, ciągła
obserwacja

•

Wyrównanie zaburzeń elektrolitowych i żywieniowych,
nawodnienie, leczenie schorzeń współistniejących

•

Leki uspokajające doustnie co 6 h, lek nasenny w razie
zaburzeń snu

•

Tiamina 3x 0,1p.o., kwas foliowy 1 mg/d, preparat
wielowitaminowy 1x dziennie

•

Siarczan magnezu 1 g i.m. co 6 h przez 2 dni (u chorych
z napadami drgawkowymi po odstawieniu etanolu)

LECZENIE ZZA

•

Konfrontacja postawy zaprzeczania

•

Utrzymywanie całkowitej abstynencji

•

Leczenie farmakologiczne (Disulfiram, leki
antycravingowe)

•

Zaangażowanie rodziny

•

Anonimowi alkoholicy

•

Terapia behawioralna

•

Leczenie przymusowe

•

Kontrakty warunkowe

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ

Dr n. med. Jolanta Kucharska - Mazur

Katedra i Klinika Psychiatrii PAM

Szczecin