Racjonalność w Ekonomii

przygotowała Urszula Ciok

Na podstawie

„FILOZOFIA A EKONOMIA.

W kręgu Teorii Wyboru

Publicznego”

Autorstwa Justyny

Miklaszewskiej

Pojęcie RACJONALNOŚCI

•

Arystototeles i Platon

Arystototeles i Platon – Racjonalizm –

ideał rozumu związany z problematyką

poznania,

•

Diogones z Babilonu

Diogones z Babilonu – racjonalista

etyczny, ktoś kto postępuje rozumnie w

wyborze, wybiera rzeczy, które na to

zasługują tzn. są zgodne z naturą, dobre

i pożyteczne,

•

Marek Aureliusz

Marek Aureliusz – racjonalność to

umiejętność dokonywania rozumnych

wyborów, również źródło

wartościowania w polityce.

Etyka - przekazywana i narzucana

przez wspólnotę polityczną, nie jest
rezultatem procesów poznawczych,
zdobywania wiedzy o wartościach
moralnych ani procesem dostarczania
racjonalnych uzasadnień dla działań
ludzkich.

Racjonalność – związana z działaniem

człowieka, procesy myślowe mające na
celu przystosowanie jednostki do
społeczeństwa

Kartezjusz – stworzył wielki system
racjonalistyczny; twierdził, że można
racjonalizować etykę lecz nie politykę.
Kartezjusz rozdziela etykę od polityki,
etyka to pewna sfera życia
prywatnego, nie widzi związku
pomiędzy nimi.
Twierdzi, że Racjonalność – to cecha
ludzkiego działania, umiejętność
doboru, w wyniku rozumowania,
adekwatnych środków do realizacji
zamierzonego celu

Współcześnie racjonalność działań
jednostki oceniana jest niezależnie od
efektów jakie one spowodują (relacja
między subiektywną wiedzą jednostki
a jej działaniem w danej sytuacji) .

Występuje problem ze znalezieniem

racjonalności w etyce, ponieważ nie
mamy do końca intencji innych ludzi.

Koncepcja zdrowego rozsądku, a

praktyczna racjonalność.

Immanuel Kant krytykuje koncepcje

zdrowego rozsądku.

Uważa, że zdrowy rozsądek możemy
używać, gdy podejmujemy decyzje w
oparciu o nasze dotychczasowe
doświadczenia, natomiast rozum kiedy
decyzje podejmujemy na podstawie
samych danych, gdzie zdrowy rozsądek
nie posiada w ogóle wyrobionego
zdania.

Michał Wiszniewski –

zdrowy rozsądek

to rozum praktyczny, zaradność życiowa,
twierdził że wszyscy mają rozum a nieliczni
zdrowy rozsądek co było sprzeczne ze
szkołą zdrowego rozsądku, wg której
wszyscy mieli zdrowy rozsądek a rozum
nieliczni.

Obecnie w naukach społecznych,
ekonomii, filozofii politycznej, etyce
przeważają zmatematyzowane i
zracjonalizowane koncepcje, tylko
szkoła wyboru publicznego w
niektórych swoich odmianach
sprzeciwia się zmatematyzowanej
wiedzy o społeczeństwie .

Zdrowy rozsądek a współczesna

filozofia polityczna.

W XX wieku myśli polityczne i

społeczne zdominowały teorie
racjonalistyczne

Ekonomia dzięki upowszechnieniu

teorii liberalnych stała się
dominującą nauką społeczną w
znacznym stopniu zmatematyzowaną.

Teoria ekonomii oparta jest na

racjonalnej jednostce – Homo
Oeconomicus (HO)

Utylitaryzm

Utylitaryzm – HO wybiera największą

spodziewaną użyteczność racjonalnie

Teoria Racjonalnych Oczekiwań (rational

expectations) – ludzie nie opierają
swych działań tylko na własnym
doświadczeniu, lecz na wszelkich
dostępnych informacjach (np.: rząd
ogłasza walkę z inflacją, ludzie
natychmiast dostosowują swe decyzje
inwestycyjne i plany do tej polityki)

Teoria Wyboru Publicznego – kwestionuje

racjonalność ludzkich działań ekonomicznych

Adam Smith – jednostka na rynku postępuje

racjonalnie, a w życiu prywatnym
irracjonalnie

Becker - próba znalezienia racjonalności w

działaniach irracjonalnych

Buchanan – HO to teoretyczne uproszczenie,

a nie pełna koncepcja człowieka

David Gauthier – egoizm przekształca interes

prywatny w publiczny (własny interes
prowadzi do dobra ogółu a nie odwrotnie)

Amartya Sen – nawiązuje do Smitha – człowiek

na rynku zachowuje się egoistycznie,

prywatnie altruistycznie
Dlaczego teoria ekonomii używa pojęcia HO

skoro wiadomo, że jest fundamentalnie błędne?
Do teorii HO należy dołączyć współodczuwanie

i zobowiązanie
Trzeba potraktować zobowiązanie jako element

zachowania jednostki, przy czym nie zakłada

on rozumowania lecz go nie wyklucza.
Sprzeciwia się ocenianiu czynów i wyborów

poprzez ich konsekwencje
Wg Sena HO to wąsko ukierunkowani,

racjonalni głupcy

W ekonomii stosuje się koncepcje HO

pomimo, że już u Smitha było widać że
jest niewystarczająca, więc szuka się
nowych ujęć aby wyjść z pułapki
nadmiernego zracjonalizowania

M.in. teoria wyboru publicznego krytykuje

nadmiernie zmatematyzowaną ekonomię,
traktuje jednostki jako istoty rzeczywiste
a nie abstrakcyjne konstrukcje.

Philip Pettit –

wyróżnia umysł

ekonomiczny, inny niż zdrowy rozsądek, który
jest wirtualnie obecny przy podejmowaniu
działań nawet takich na które nie wpływa

Zdrowy rozsądek

Zdrowy rozsądek – sposób myślenia i

postrzegania świata, dotyczy rzeczy które
preferują osoby działające

Umysł ekonomiczny

Umysł ekonomiczny - dotyczy procesów i tego

w jaki sposób pragnienia przejawiają się w
działaniu

Teoria Wyboru Publicznego

Teoria Wyboru Publicznego – szuka
uniwersalnej metody opisu ludzkich
zachowań, którą można by stosować
we wszystkich naukach społecznych

Wg Pettit’a możemy uznać że
jednostka inaczej zachowuje się na
rynku a inaczej w kontaktach z
innymi ludźmi lub możemy przyjąć
stałą peryferyjną obecność umysłu
ekonomicznego

W latach ’90 uznano, że jest to
niewystarczające i zaproponowano
nowe bazujące na psychologii teorie
Uznano że ucieczka od racjonalności
nie jest dobrym pomysłem, a
paradoks racjonalności ekonomicznej
można rozwikłać poprzez zmianę
pojęcia użyteczności.

Brunon Frey i Alois Stutzer w
wyniku badań stwierdzili, że ludzie
przedkładają prace i zatrudnienie
ponad bogactwo i majątek. Do
realizacji tych potrzeb musimy
uwzględnić także potrzeby innych
ludzi co zmienia nam punkt
widzenia w ekonomii.

Ekonomia

Ekonomia

powinna przedefiniować swe cele

powinna przedefiniować swe cele.

Zdrowy rozsądek dostarcza pojęcia
racjonalności jako umiejętności
dokonywania wyborów, w których
korzyść własna nie jest
najważniejsza, jest to koncepcja
trudniejsza lecz pozwala na wyrwanie
się z pułapki myślenia
ekonomicznego.

Cały czas poszukuje się nowego modelu działań

jednostki, wiadomo że HO jest

niewystarczający, jednak jak na razie jest to

najlepszy model.

KONIEC