KONTROWERSJA III:

Jakie programy realizujemy w życiu:

BIOLOGICZNE, CZY INTENCJONALNE?

Biologiczne

• Socjobiologia

Biologiczne i

intencjonalne

• Psychologia

humanistyczna

Intencjonalne

!

• Psychologia

egzystencjalna

Intencjonalne ?

• Psychologia

narracyjna

SOCJOBIOLOGIA

Geneza: teoria

K. Darwina

Etologia 

Konrad Lorenz, Niko Tinbergen

Obserwacje zwierząt 

ETOGRAMY

-

instynktoidalne wzorce zachowań:

1) u wszystkich
2) jednakowy
3) pojawia się samoistnie
4) nie zmienia się pod wpływem uczenia się

ETOLOGIA  naturalistyczne studium adaptacyjnych

wzorców zachowań

Czy ludzie zachowują się podobnie?

Np.: łączą się pary, rywalizują o pozycję w stadzie,

gromadzą zasoby, walczą?

SOCJOBIOLOGIA

Psychologowie tak zorientowani podkreślają

• Zasady

ewolucji



(1)

przetrwanie

gatunkowe

(2) przetrwanie jednostkowe

• Instynktowne

wzorce

zachowań



INSTYNKTY

biologiczne (utrwalone genetycznie),

adaptacyjne

tendencje

motywacyjne,

wyznaczające granice możliwej różnorodności
zachowań

• Biologiczne

podstawy

zachowań



mechanizmy rozwiązywania problemów adaptacji,
zwłaszcza kwestie przeżycia i reprodukcji  rola

kultury, religii, instytucji

Uwaga:

podobieństwo do psychoanalizy ?

Programy biologiczne kobiet i

mężczyzn

Obserwacja 1

: Istnieją różnice między kobietami i

mężczyznami w zakresie strategii łączenia się w pary.

Obserwacja 2

: Obyczaje związane z zawieraniem związków

służą sprawdzeniu więzi i utrwaleniu związku.

Obserwacja 3

: W różnych kulturach powtarzają się dwa typy

związków: (1) młodych kobiet i mężczyzn oraz (2)

młodych kobiet z mężczyznami w średnim wieku.

Wspólny mianownik?

Kobieta

-

poszukuje stałego partnera

Mężczyzna

-

dąży do przekazania genów

Rodzice mają zapewnić

optymalne warunki

opieki nad potomstwem.

Programy biologiczne kobiet i

mężczyzn

Dlaczego w wielu kulturach spotyka się

związki młodych kobiet i

doświadczonych mężczyzn?

R. Trivers

:

Teoria inwestycji rodzicielskich

• Kobiety więcej inwestują w wychowanie dziecka,

stąd są bardziej wymagające w doborze partnera

• Kobiety poszukują pewnych i zasobnych partnerów

• Mężczyźni poszukują partnerek o dużym potencjale

rozrodczym

D. Buss

:

Teoria pewności rodzicielstwa



mniejsza u mężczyzn stąd inny charakter zazdrości:

• Kobiety – zazdrość o zdradę emocjonalną
• Mężczyźni – zazdrość o zdradę fizyczną

D. Buss - HIPOTEZY

1.

Mężczyzna

ocenia wartość kobiety jako

potencjalnej partnerki pod kątem

zdolności

rozrodczych

sygnalizowanych młodym

wiekiem i urodą; w cenie jest również

cnotliwość.

2.

Kobieta

ocenia wartość mężczyzny jako

potencjalnego partnera pod kątem jego

zasobów

sygnalizowanych zarobkami,

ambicją i pracowitością.

3.

Mężczyźni

są zazdrośni niekoniecznie o

kobiety, ale o

akty niewierności seksualnej

,

gdyż zagraża ona

pewności ojcostwa.

4.

Kobiety

bardziej przejmują się

zdradą

emocjonalną

, gdyż grozi ona utratą dostępu

do

zasobów,

koniecznych do opieki nad

dzieckiem.

Badania porównawcze w 37

społecznościach

•

Atrakcyjność i młody wiek partnerki są ważniejsze dla

mężczyzn (37)

•

Mężczyźni preferują cnotliwość potencjalnych partnerek

(23)

•

Kobiety bardziej cenią zasoby finansowe potencjalnego

partnera (36), oraz jego ambicję i pracowitość (29)

Pytanie o zazdrość: jaką zdradę bardziej przeżyliby?

Mężczyźni



fizyczną

60%

Kobiety



emocjonalną

83%

Fizjologiczne reakcje wobec wyobrażonej zdrady:

Mężczyźni

 silniejsza reakcja gdy „

partnerka

nawiązuje kontakt seksualny”

z innym mężczyzną

Kobiety

 silniejsza reakcja gdy „

partner angażuje

się emocjonalnie w kontakt z inną kobietą”

Hipoteza podwójnej zdrady

(Wojciszke, Baryła)

Osobowość jako system odpowiedzialny za

przystosowanie - szczytowe osiągnięciem

ewolucji

Zadecydowało o tym siedem zdolności:

• Przewidywanie przyszłych wydarzeń

– planowanie

działań, cele

• Wyobraźnia

– zapobieganie klęskom i wprowadzanie

zmian

• Autorefleksja

– doskonalenie działań

• Posługiwanie się symbolami

– komunikacja i

kreowanie idei, które ludzi jednoczą i/lub sprzyjają

rozwojowi gatunku

• Permanentne uczenie się

– nabywanie nowych

umiejętności w ciągu życia; człowiek uczyć się jak

korzystać ze zmian w środowisku

• Plastyczna modulacja programów działania

– giętkie

połączenie kooperacji (gatunki stadne) i rywalizacji

(drapieżniki)

• Twórczość

- przekraczanie uwarunkowań i ograniczeń

typowych dla gatunku, wyjście poza etogramy

Ewolucja homo sapiens

Kooperacja + Rywalizacja = Adaptacja

Kooperacja + Rywalizacja =

Samoświadomość

Samoświadomość + Zdolność

przewidywania = Ekspansja

Biologia a kultura:

Geny określają kształt reguł epigenetycznych,

czyli pewnych prawidłowości obserwowanych w
postrzeganiu zmysłowym i w rozwoju umysłu,
które pobudzają i ukierunkowują proces
przyswajania kultury. Kultura jest jednym z
czynników określających, które z genów
przeżyją i będą skutecznie przekazywane
następnym pokoleniom. Nowe geny, które
odnoszą adaptacyjny sukces, zmieniają
epigenetyczne reguły obecne w populacji.
Zmienione reguły epigenetyczne powodują
zmianę kierunku i skuteczności kanałów
przyswajania kultury.

(E. Wilson, Konsiliencja, 2002, s. 239)

TEORIA SOCJOANALITYCZNA -

R.

HOGAN

Tezy z obserwacji Motywacja –

potrzeby

Ludzie zawsze żyją w grupach

 życia społecznego

W każdej grupie jest hierarchia ról

 statusu i władzy

Każda grupa praktykuje jakiś rodzaj religii

 celu i sensu

Podstawą natury ludzkiej są specyficzne motywy/potrzeby:

1. Akceptacji i aprobaty
2. Statusu i siły/władzy
3. Sensu i celu

Różnice indywidualne  jak ludzie uzyskują:

- miłość i przyjaźń,
- pozycję i siłę
- jak nadają swemu życiu cel lub znaczenie

Przystosowanie

Ewolucja

 w kierunku wysoce zrytualizowanych

grup społecznych, które dają jednostce status i

wsparcie

co

zapewnia

przetrwanie

i

reprodukcję

Istnieją dwa uwarunkowane genetycznie wzorce

zachowań przystosowawczych:

Aktywność-ekspansja
Nieśmiałość

• Nieśmiali mężczyźni mają mniej sukcesów, ale nieśmiałe

kobiety mają większe szanse na trwałe związki.

• Nie tylko aktywność i ekspansja ale również ostrożność

ma wartość przystosowawczą.

• Przystosowawczy sens altruizmu: umacnia więzi

grupowe i wywołuje altruizm odwzajemniony.

TEORIA PRZYWIĄZANIA

J. Bowlby, M. Ainsworth

Instynktoidalnie ugruntowany system

zachowań opiekuńczych, służący powstaniu

więzi

i

ochronie dziecka 

przywiązanie:

• bezpieczne

• unikowe

• ambiwalentne

Czy rodzaj przywiązania dziecka koresponduje

z wzorcem miłości u osoby dorosłej?

Retrospektywnie  Tak

Prospektywnie  Nie

EWOLUCYJNA TEORIA SOCJALIZACJI

J. Belsky, L. Steinberg, P. Draper

Czy przywiązanie unikowe i ambiwalentne ma

wartość adaptacyjną?

Istnieją dwie adaptacyjne ścieżki rozwojowe

człowieka

• maksymalizowanie jakości

:

– trwałe związki i dobre relacje między rodzicami

– odpowiedzialne rodzicielstwo

– dobre warunki życia i troskliwa opieka

– mało dzieci

Bezpieczne przywiązanie

– zaufanie w relacjach

• maksymalizowanie ilości

:

– niestabilne związki

– stresujące warunki rozwoju

– wczesna samodzielność, dojrzewanie i rodzicielstwo

– dużo dzieci

Przywiązanie ambiwalentne lub unikowe

Brak trwałych więzi – poczucie nieprzewidywalności w

relacjach

Goldberg: 5 pytań decydujących

o przystosowaniu i przetrwaniu

1. Czy X jest

aktywny i dominujący

, czy też

bierny i submisyjny

(Czy mogę

zdominować X, czy X będzie próbował

zdominować mnie?

2. Czy X jest

ugodowy, czy nieprzyjazny

(można współdziałać, czy trzeba walczyć)?

3. Czy mogę polegać na X (czy X jest

odpowiedzialny i sumienny, czy nie

)?

4. Czy X jest szalony czy zdrowy

(

nieprzewidywalny, czy stały

)?

5. Czy X jest

mądry czy głupi

(czy mogę go

czegoś nauczyć i jak łatwo to przyjdzie)?

TEORIA OPANOWANIA TRWOGI

Greenberg, Pyszczynski, Solomon

 

Inspiracje:

E. Becker

Założenia:

1. Socjobiologii
2. Zdolności intelektualne decydują o

niezwykłej giętkości i adaptacji
gatunku:

– ujmowania rzeczywistości w kategoriach

przyczynowych

– wyobrażania

sobie przyszłych wydarzeń

– refleksji

nad sobą

TEORIA OPANOWANIA TRWOGI

Koszty:

• Świadomość nieuniknionej śmierci i

przypadkowości życia

• Zdolność do przewidywania



źródłem

LĘKU, paraliżującej trwogi

Ś

rodki zaradcze:

• Symboliczne ujęcie rzeczywistości  kultura 

światopogląd

nasyca świat sensem, porządkiem,

stabilnością  bufor dla lęku; zawiera:

– opis stworzenia świata

– wskazania, jak żyć w sposób „dobry i wartościowy”

– obietnica nieśmiertelności

• Samoocena

 bufor dla lęku; wymaga:

– zaakceptowania standardów wartości

– życia stosownie do nich

TEORIA OPANOWANIA TRWOGI

Poczucie

bezpieczeństwa jest

skutkiem

postępowania według społecznie przepisanego

wzorca.

Przekonanie:

Jestem wartościowym członkiem

społeczności

uśmierza

LĘK

Bufor kulturowy składa się z dwu komponentów, są

to:

• ŚWIATOPOGLĄD

• SAMOOCENA
Zachowanie motywowane jest dążeniem do

uniknięcia

egzystencjalnej trwogi

wynikającej ze

świadomości niespełnienia fundamentalnego

pragnienia – ŻYCIA

Obrona

poczucia własnej wartości

to obrona przed

lękiem przed śmiercią

.

Podsumowanie:
socjobiologia

• Ekstrapolacja teorii ewolucji i obserwacji

zachowań zwierząt – redukcjonizm założeń

• Proste wyjaśnienia

złożonych zachowań

• Akcent na

podobne zachowania

ludzi w różnych

kulturach

• Inspiruje badania i prowokuje intelektualnie
• Może zagrażać idei równości ludzi i godności

osoby oraz wynikającym z nich zasadom np.

pomocy i opieki społecznej

• Pozwala

łączyć

elementy

biologiczne,

emocjonalne i poznawcze, np.: b

adania

dotyczące poczucia własnej wartości

• Wyjaśnia zachowania

konwencjonalne

PSYCHOLOGIA HUMANISTYCZNA

Geneza:

A. Adler, G. W. Allport, H. A.

Murray

Kurt GOLDSTEIN

(1878 - 1965)

• Akcent na spójność osobowości
• Organizm jako system
• Jeden główny motyw:

SAMOREALIZACJA

• Zdolność organizmu do rozwoju
• Zasady psychologii postaci: Figura, tło
• Akcent na badanie

jednostki ludzkiej

ZDROWIE: giętkość, odraczanie przyszłości, dystans

wobec przeszłości  postawa abstrakcyjna

CHOROBA:

sztywność,

niezdolność

odraczania,

determinizm przeszłości  postawa konkretna

PSYCHOLOGIA HUMANISTYCZNA

Postulaty – J. Bugental:

• Człowiek jest czymś więcej niż sumą

części

• Istnieje w środowisku ludzkim
• Jest świadomy
• Dysponuje wyborem
• Działa celowo

Journal of Humanistic Psychology

- 1961

ABRAHAM MASLOW

Pochodzenie i warunki życia
Maskarada po ataku na Pearl Harbor
• Człowiek ma wrodzoną,

biologiczną naturę

• Natura jest

indywidualna i gatunkowa

• Możliwe jest wykrycie tej natury
• Natura jest

neutralna lub dobra

; złe

właściwości są reakcją na frustrację potrzeb

• Rozwój zgodny z naturą

jest zdrowy, owocny

i szczęśliwy

• Jeżeli rdzeń osobowości zostanie odrzucony lub

stłumiony, jednostka zachoruje

Psychologia humanistyczna – tezy

Maslowa

• Natura nie jest tak silna i nieomylna jak

instynkt u zwierząt, ustępuje presji kulturowej

• Natura mimo swej słabości nie zanika ale trwa

w głębi i domaga się

aktualizacji

• Konieczność dyscypliny i wyrzeczeń,

frustracji,

cierpienia

i

tragedii

-

doświadczenia te:

– odkrywają i

rozwijają naturę

- są zatem pożądane

– umacniają nasze ja

, dają poczucie sprawczości

– rodzą zdrowy

szacunek dla samego siebie

, dają

poczucie pewności

SAMOAKTUALIZACJA

Człowiek

dąży

do

aktualizacji

swych

potencjalności

Są jednak co najmniej 4 potrzeby bardziej

PODSTAWOWE



hierarchia

potrzeb

Fizjologiczne:

pożywienie, woda, sen

Bezpieczeństwa:

struktury, opieki, porządku,

unikania bólu

Przynależności i miłości:

akceptacji, miłości i

jedności

Szacunku

-

dla siebie i ze strony innych

Samoaktualizacji



spełniania potencjalności,

aktywności

wychodzącej poza potrzeby

HIERARCHIA POTRZEB WG

MASLOWA

FIZJOLOGICZNE

BEZPIECZEŃSTWA

PRZYNALEŻNOŚCI

SZACUNKU

SAMO-

AKTUALIZACJI

POTRZEBA PODSTAWOWA

1. jej brak rodzi chorobę,
2. jej obecność zapobiega chorobie,
3. jej przywrócenie leczy chorobę,
4. w sytuacjach wolnego wyboru, osoba woli

zaspokoić tę potrzebę niż inne,

5. jest funkcjonalnie nieobecna u osoby zdrowej.

 

+ jest

odczuwana

jako

świadoma

lub

nieświadoma tęsknota i pragnienie

+ jej niezaspokojenie powoduje uczucie braku

lub upośledzenia

Motywacja

motywy

braku

-

potrzeby podstawowe

motywy

wzrostu

- wartości

istnienia

Są to motywy wzbogacania doświadczenia

-

motywacja

istnienia

całość, jedność integracja, piękno
doskonałość

dobroć

spełnienie

jedyność

sprawiedliwość łatwość
żywotność

żartobliwość

bogactwo

prawda; uczciwość; realność

prostota samowystarczalność

 Doświadczenia szczytowe

+ otwartość na doświadczenie, integracja, autonomia

Charakterystyki osoby dojrzałej

1. Są nastawieni realistycznie - wyższa percepcja rzeczywistości.
2. Akceptują siebie, innych ludzi oraz świat natury.
3. Odznaczają się dużą spontanicznością.
4. Są skoncentrowani na zadaniach, nie na sobie.
5. Cechuje ich pewien dystans i potrzeba odosobnienia.
6. Są niezależni i autonomiczni.
7. Oceniają ludzi i rzeczy w sposób niestereotypowy.
8. Miewają doznania mistyczne czy duchowe (szczytowe).
9. Identyfikują się z ludzkością.
10. Mają głęboko uczuciowe, bliskie związki z osobami kochanymi.
11. Ich wartości i postawy są demokratyczne.
12. Nie mylą środków z celami.
13. Mają filozoficzne i niezłośliwe poczucie humoru.
14. Mają wielki zasób zdolności twórczych.
15. Są odporni na wpływy kulturowe, są niezależni od danej

kultury.

16. Wznoszą się ponad środowisko, a nie tylko borykają się z nim.

Brak motywacji istnienia 

Metapatologie

 „z wyboru” lub ograniczeń kulturowych

DOBRO

(słuszność; pragnienie, powinność; sprawiedliwość;

życzliwość; uczciwość) 

ZŁO albo MIERNOTA: egoizm,

niechęć, nienawiść, skrajny indywidualizm, odrzucenie

wartości, nihilizm, cynizm.

SPRAWIEDLIWOŚĆ

(uczciwość; porządek; zgodność z

prawem;

powinność)



NIESPRAWIEDLIWOŚĆ

KRZYWDA, : niepewność w działaniu, brak zaufania do

ludzi, podejrzliwość, egoizm, prawo dżungli

.

ŻYWOTNOŚĆ



MARTWOTA:

zanik

inicjatywy,

przekonanie o determinacji, brak zaangażowania, nuda,

utrata zainteresowań, brak motywacji.

PRAWDA



ZAKŁAMANIE: brak zaufania do ludzi,

nieufność, podejrzliwość, cynizm, sceptycyzm

.

PIĘKNO



BRZYDOTA: wulgarność, brak smaku

estetycznego, znużenie, ponurość, brak odprężenia,

zmęczenie.

A. H. Maslow: Przesłanie

„Czy chcecie być sławni, wielcy, świeci? Czy chcecie

napisać książkę? Być dobrymi terapeutami?

Uśmiechacie się? - a ja pytam: Jeżeli nie wy, to kto to

zrobi? Czy jest to zgodne z samoaktualizacją skoro

nie chcecie być sławnymi, dobrymi, świętymi?

A jeżeli tak jest, że naprawdę tego nie chcecie, to

mogę was zapewnić, że nie macie ambicji, nie

umiecie żyć z sensem, nie dążycie do doskonałości.

A jeżeli faktycznie tak jest, to ostrzegam was -

będziecie przez całe życie nieszczęśliwi. Uciekacie

bowiem

przed

waszymi

możliwościami

i

zdolnościami, tak jak uciekał Jonasz przed swoim

przeznaczeniem.”

AKTUALIZACJA SIEBIE - Carl R.

ROGERS

Biografia: rodzina protestancka  zasady moralne

zainteresowanie psychologią kliniczną

University of Chicago - Counselling Center
1951 - Client-Centered Therapy
1964 - Ośrodek Badań Jednostki - La Jolla

Optymistyczny pogląd na

naturę

człowieka



zdolność do zdrowego i twórczego rozwoju



ograniczający wpływ rodziców, szkoły i

presji

społecznych

Jednostka potrafi przyjąć odpowiedzialność za

własne życie.

TEORIA JA

Podejście fenomenologiczne: przedmiotem analizy

jest

doświadczenie wewnętrzne

jednostki

Doświadczenie ma miejsce w organizmie człowieka

i może znajdować odbicie w

polu świadomości

Pole fenomenologiczne = pole świadomości 

Symbolizacja doświadczenia:
• prawidłowa  realistyczne zachowanie
• nieprawidłowa  nierealistyczne zachowanie

Subcepcja

-

podświadome

spostrzeganie

doświadczeń

Rozumienie osoby:
 z perspektywy jej

pola fenomenologicznego

 wymaga uważnego słuchania relacji osoby z jej

doświadczenia 

empatyczne słuchanie

KONCEPCJA SIEBIE

„zorganizowana spójna całość pojęciowa,
składająca się ze spostrzeganych właściwości
‘ja’,

czyli

samego

siebie

oraz

ze

spostrzeganych relacji między ‘ja’ a innymi i
między ‘ja’ a różnymi aspektami życia, a także
z wartości przypisywanej tym spostrzeżeniom.
Postać

ta

dostępna

jest

świadomości,

aczkolwiek niekoniecznie jest w niej obecna.
Obraz jest płynny i zmienny, jest procesem,
lecz w każdym momencie stanowi specyficzną
całość.”

(Rogers, 2002)

Ja realne   Ja idealne

Możliwe rozbieżności:

1.

JA REALNE  JA IDEALNE

jaka/i

jestem  jaka/i chciałabym być

NIEPRZYSTOSOWANIE (osobiste)

2.

Niezgodność między

ja a organizmem



LĘK



zachowanie obronne

KONGRUENCJA

-

zgodność

między

koncepcją siebie

a

doświadczeniem

3.

Rozbieżność

między

polem

fenomenologicznym

a

zewnętrzną

i

obiektywną

rzeczywistością

(subiektywne   obiektywne)

C. R. Rogers – struktura

osobowości

Pole świadomości

JA

Pole fenomenologiczne

C. R. Rogers – struktura

osobowości

Pole świadomości

JA

Pole fenomenologiczne

Wartości doświadczane

Organizmiczny proces

wartościujący

Pojęcie o

sobie

-giętkie

-zmienne

C. R. Rogers – struktura osobowości

Pole świadomości

JA

Pole fenomenologiczne

Wartości

introjektowane

wyobrażeniowe

Koncepcja

siebie

- usztywniona

- stała

SUBCEPCJA

lęk

Tendencja do aktualizacji siebie

Istnieje wrodzona tendencja organizmu
do rozwijania wszystkich swych zdolności
w sposób, który umacnia osobę.
Stawanie się

 rozwój, zmiana, wzrost:

– w kierunku większego zróżnicowania,

niezależ-ności i odpowiedzialności

– zależy od zdolności do rozeznania, co

sprzyja jednostce

– poprzez świadome, ukierunkowane na cel

wybory

W pełni funkcjonująca osoba

 czyli zdolna do wypełniania potencjalności:

• Otwartość na doświadczenie
• Brak nastawienia obronnego
• Jasna i dokładna świadomość
• Bezwarunkowe poczucie własnej wartości
• Harmonijne relacje z ludźmi

Odczuwa i działa zgodnie z

organizmicznym

procesem wartościującym.

Alternatywą są wartości

introjektowane

, czyli

przejęte bez uzgodnienia z doświadczeniem
wewnętrznym – sztywne i zagrażające dla Ja

Osoba funkcjonująca w sposób pełny

• Większa otwartość na doświadczenie -
zdolność do autentycznego (bez
zniekształcenia lękiem) „słuchania” własnego
umysłu i ciała oraz wymagań zewnętrznych,
również słuchania innych
• Zdolność do przeżywania każdej chwili życia
z radością i entuzjazmem.
• Wrastające zaufanie do własnego
organizmu: pozwolenie sobie na to, by
doznania odczuwać jako dobre i słuszne. Takie
zaufanie umożliwia realistyczną ocenę
wymagań zewnętrznych i sprostanie
wyzwaniom jakie niesie życie.

Potrzeba bezwarunkowo pozytywnej oceny i

szacunku

Gdyby

jednostka

doświadczała

jedynie

bezwarun-kowej akceptacji, to jej poczucie
własnej wartości nie byłoby uzależnione od
spełnienia jakichkolwiek warunków, byłoby
bezwarunkowe, a wtedy potrzeby uznania ze
strony innych i szacunku do samego siebie nie
byłyby nigdy sprzeczne z ocenami organizmu i
jednostka byłaby stale przystosowana w sensie
psychologicznym, a jej funkcjonowanie miałoby
charakter całościowy.

Terapia skoncentrowana na

kliencie

• bezwarunkowy szacunek
• empatyczne słuchanie i zrozumienie

– uświadomienie uczuć i doświadczeń
– koncepcja

siebie

zgodna

z

doświadczeniem

organizmu

– akceptacja siebie i innych

Badania

techniką Q

i

listą przymiotnikową

:

• w

wyniku

psychoterapii

rośnie

samoakceptacja

• akceptacja siebie

koreluje z

akceptacją

innych

Psychologia pozytywna

Martin Seligman

:

-

idea

realizacji

własnego

pozytywnego

potencjału,

koncepcja szczęścia

Mihaly Csikszentmihalyi:

- koncepcja przepływu (flow)

Edward Deci i Richard Ryan:

- teoria autodeterminacji

Teoria Autodeterminacji Ryana i

Deci’ego

Potrzeby zapewniające samorealizację:

(1)Kompetencji
(2)Związków z innymi - afiliacji
(3)Autonomii

Motywacja

wewnętrzna

, zdeterminowana przez

Ja

Motywacja zewnętrzna może przekształcić się w

wewnętrzną, zapewniając spójność
osobowości.

Kontekst społeczno-sytuacyjny może aktywizować

i wspierać realizację podstawowych potrzeb i
motywację wewnętrzną.

Brak intencji -

motywacja

wewnętrzna

- Ja

Kontinuum: cztery zachowania motywowane zewnętrznie:
1.Regulowane zewnętrznie - by zaspokoić oczekiwania,

uzyskać nagrodę bądź uniknąć kary

2.Regulowane przez introjekcję - u ich podłoża leżą

wartości zewnętrzne, nieakceptowane jako własne:

zachowanie motywowane jest lękiem, poczuciem winy

lub dumą

3.Regulowane poprzez identyfikację – wyznacza je

identyfikacja z postacią subiektywnie ważną, wartości i

cele spostrzegane są jako osobiście ważne

4.W pełni zintegrowane z Ja - motywacja zewnętrzna,

zgodna z wartościami i potrzebami osoby, zachowanie

zorientowane jest na wynik, rezultat

5.Regulowane całkowicie wewnętrznie -

ukierunkowane na samo działanie nie na wynik,

realizowane spontanicznie, daje wyraz

zainteresowaniom człowieka, który czuje się wolny.

Meta-teoretyczne założenia nurtu

humanistycznego

1. O naturze człowieka

: każdy człowiek posiada

pozytywny potencjał, który może rozpoznać i
urzeczywistnić –

samorealizacja

(rozwój i wzrost

osobowości)

2. O roli społeczeństwa

: kultura i społeczeństwo

ograniczają naturalny rozwój człowieka, narzucając
mu obraz tego jaki powinien być.

3. O poleganiu na doświadczeniu

:

doświadczać

to

być świadomym zdarzeń wewnętrznych i
zewnętrznych

tu i teraz

. Warunek zdrowia: im

zakres świadomości większy, tym pełniejsza
identyfikacja i aktualizacja siebie.

4. O doświadczeniu jako kryterium poznania

: o

tym jakie coś jest, dowiadujemy się poprzez własne
doświadczenie, a nie za pośrednictwem opinii czy
sądów innych ludzi.

5. O całości

: psychika i ciało, organizm i środowisko

funkcjonują jako jeden system (podejście
holistyczne).

Podsumowanie -
humanistyczna

• Akcent na zdrowie, rozwój, możliwości,

twórczość

• Koncepcja

samoaktualizacji, aktualizacji

siebie

• Hierarchiczna koncepcja POTRZEB

• Fenomenologiczna teoria JA 

badania koncepcji

siebie

• Akceptacja bezwarunkowa

a wychowanie

• Terapia skoncentrowana na kliencie, grupy

spotkaniowe –

empatyczne słuchanie

• Modele dojrzałej osobowości i teoria

WARTOŚCI

• Refleksje o naturze i kulturze

• Ruch Potencjału Ludzkiego i

Psychologia

Pozytywna

Samoaktualizacja

czy

transcendencja

?

Prawdziwy sens życia jest do odnalezienia
raczej w świecie niż w człowieku i jego
psychice, jako że jest ona systemem
zamkniętym. Doświadczeniem człowieka jest w
istocie raczej autotranscendencja, niż
samoaktualizacja. Samoaktualizacja nie jest
celem możliwym dla każdego, z tego prostego
powodu, że im bardziej człowiek dąży do niej,
tym bardziej się ona jemu wymyka... Innymi
słowy, samoaktualizacji nie da się osiągnąć,
jeśli czyni się z niej cel sam w sobie, ale tylko
jako efekt uboczny autotranscendencji.

(Frankl V.E., Man’s Serach for Meaning, s.175)