Żywienie dzieci zdrowych i

w wybranych jednostkach

chorobowych

Klinika Pediatrii, Gastroenterologii
i Żywienia
Polsko-Amerykański Instytut
Pediatrii CM UJ
w Krakowie

ZAWARTOŚĆ SKŁADNIKÓW BIAŁKOWO-

ENERGETYCZNYCH W ŻYWIENIU

węglowodany

tłuszcze

białka

12%

33%

55%

Wcześni
ak

Noworodek

urodzony

o czasie

Niemowlę

Dziecko w wieku

poniemowlecym

INNE
MOŻLIWOŚCI

INNE

POTRZEBY

PRZYCZYNY PRAKTYCZNYCH PROBLEMÓW

Z UZYSKANIEM DODATNIEGO BILANSU

ENERGETYCZNEGO

• Niedojrzałość przewodu pokarmowego.

• Problemy natury medycznej

(niestabilność metaboliczna, RDS,

posocznica).

• Obawa przed wystąpieniem powikłań leczenia

żywieniowego.

• Niedojrzałość metaboliczna noworodka i małego dziecka.

• MAŁA ŚWIADOMOŚĆ LEKARZY O PIERWSZOPLANOWYM

ZNACZENIU KONIECZNOŚCI PRAWIDŁOWEGO
BILANSOWANIA METABOLICZNYCH ( ż y w i e n i o w y c
h ) POTRZEB NOWORODKA i NAJMŁODSZYCH DZIECI !!!

Żywienie noworodków

i niemowląt

•Mleko kobiece
•Mleko modyfikowane
•Diety lecznicze

22

1.2

96

125

4.7

3.8

3.3
20/80

68

Mleko
krowie

2

Ca/P

7.2

Węglowodany (g)

4

Tłuszcze (g)

0,9-1,2
60/40

Białko (g)
Serwatka/kazeina

68

Energia (kcal)

7

Na (mEq/l)

14

P (mg)

28-33

Ca (mg)

Pokarm
kobiecy

Składnik
(jedn/100 ml)

Mleko

Mleko

kobiece

kobiece

Mleko

Mleko

kobiece

kobiece

Mleko

Mleko

krowie

krowie

Mleko

Mleko

krowie

krowie

Mleko

Mleko

modyfikowane

modyfikowane

Mleko

Mleko

modyfikowane

modyfikowane

Skład ilościowy

i jakościowy

odpowiedni dla

noworodka i niemowlęcia

Skład ilościowy

i jakościowy

odpowiedni dla

noworodka i niemowlęcia

Skład ilościowy

i jakościowy

odpowiedni dla

cielaka

Skład ilościowy

i jakościowy

odpowiedni dla

cielaka

Nadmiar: białka, Na, K, Cl, Ca, P
Ca / P = 1,3
mniejsza zawartość: laktozy,

witamin.,
mikroelementów,
jedno- i wielonienasyconych kw.

tłuszczowych

Modyfikacja mleka krowiego

•

obniżenie całkowitej zawartości białka

•

modyfikacja stosunku białek serwatkowych do
kazeiny

•

modyfikacja składu tłuszczów (NNKT)

•

modyfikacja składu węglowodanów (laktoza, ew.
niewielki udział glukozy i/lub dekstromaltozy)

•

obniżenie zawartości sodu

•

wzbogacenie w witaminy, pierwiastki śladowe

Podstawowe składniki

odżywcze pokarmu

kobiecego

(na 100 ml)

• Białko - 0,9 - 1,2 g

b. kazeinowe/b. serwatkowych - 40/60

• Tauryna
• Węglowodany - wyłącznie laktoza - 7

g

• Tłuszcze - 4 g (zawiera

wielonienasycone kwasy tłuszczowe)

Bioaktywne składniki

pokarmu kobiecego

• substancje ochronne (IgA, lizozym)
• enzymy, hormony (np. hormony

tarczycy)

• czynniki wzrostowe
• oligosacharydy
• nukleotydy

Mleko modyfikowane

• zastępuje pokarm matki w sytuacjach

gdy karmienie piersią nie jest możliwe

• proces modyfikacji zbliża skład mleka

krowiego do mleka kobiecego

• skład mleka modyfikowanego

powinien odpowiadać zaleceniom
polskich i międzynarodowych
instytucji zajmujących się problemami
żywienia niemowląt

Charakterystyka diet

zbilansowanych

Pochodzenie

poszczególnych

składników

Pochodzenie

poszczególnych

składników

Białk
a

Tłuszcze

Węglowod
any

Mleko
krowie:

• kazeina
• białka

serwatkow

e

Soja

Kolagen

Polimery glukozy:

• dekstryny (10 - 20 cz.)

• maltodekstryny (5 - 10

cz.)

• syrop kukurydziany (3 -

5 cz.)

Laktoza

Sacharoza

Glukoza

Fruktoza

Tłuszcz roślinny
(LCT):

• olej

kukurydziany
• olej sojowy
• olej palmowy

MCT

kw. tłuszczowe:

• n-3

• n-6

PODZIAŁ DIET

• Wiek odbiorcy

– mleka dla wcześniaków

– mleka początkowe

– mleka następne

– mleka dla dzieci powyżej 1 r.ż.

– mleka dla dzieci starszych i dorosłych

• Konsystencja:

– płynne, papkowate, stałe

• Zawartość energii

– bogatokaloryczne (powyżej 1kcal / ml)
– normokaloryczne (od 0,65 do 1 kcal / ml)

Mleka modyfikowane

Ilościowa modyfikacja
mleka krowiego

Ilościowa i jakościowa
modyfikacja białka
krowiego

>5 m.ż.
dzieci 1-3 r.ż.

od urodzenia do ok.4-6
m.ż.

Mleko następne

Mleko początkowe

Dobowe zapotrzebowanie

w I półroczu

• Energia

108 kcal/kg.mc

– Białko

2,4 g / kg.mc (9%)

– Tłuszcze

4,9 g/kg.mc (41%)

– Węglowodany 13,6g/ kg.mc (50 %)

• Woda 150 ml/kg.mc

w pełni pokrywają mleka modyfikowane

początkowe

Procentowy udział energii z

głównych składników

pokarmowych dla niemowląt

powinien wynosić w mlekach

początkowych

9 % dla białek

40-55% z tłuszczu

36-51 % dla węglowodanów

Dobowe zapotrzebowanie

w II półroczu

Energia 96 kcal /kg.m.c

– Białko

2,1 g/kg.m.c

– Tłuszcze

3,7 g/kg.m.c

– Węglowodany 12,7 g/kg.m.c

Procentowy udział energii z

głównych składników

pokarmowych dla niemowląt

powinien wynosić w mlekach

następnych

9 % dla białek

35-55% dla tłuszczu

35-65 % dla węglowodanów

PORÓWNANIE SKŁADU

MIESZANEK DLA DZIECI W 1-

ym ROKU ŻYCIA

MLEKO DLA

WCZEŚNIAKÓW

MLEKO

POCZĄTKOWE

MLEKO

NASTĘPNE

BIAŁKO

(g/100ml)

2,25 - 3,1

1,2 – 1,9

2,1 – 3,1

TAURYNA

+

+

TŁUSZCZE

(% enrgii)

40 – 55

40 – 55

35 – 55

LAKTOZA (g/100

ml)

śr. 10 – 11

(7 – 14)

śr. 7,2

śr. 7,3

POLIMERY

GLUKOZY

+

PORÓWNANIE SKŁADU

MIESZANEK DLA DZIECI W 1-

ym ROKU ŻYCIA

MLEKO DLA

WCZEŚNIAKÓW

MLEKO

POCZĄTKOWE

MLEKO

NASTĘPNE

Ca / P

2

1,6 – 1,8

1,4

Fe (g/100 ml)

1,4

0,5

1,3

Kwas foliowy

(g/100 ml)

Min. 60

10

10

Wit. A (j./100 ml)

300 - 400

200

200

Wit. D (j./100 ml)

80

40

40

Etapy żywienia

niemowląt

•

1 etap od urodzenia do ok.4-5 m.ż. -
mleko jedynym źródłem składników
odżywczych

•

2 etap od ok.4-5 m.ż. do 12 m.ż. -
rozszerzenie diety o pokarmy półpłynne i
stałe

•

3 etap po 12 m.ż. - stopniowe
przechodzenie na dietę dorosłych

Kiedy wprowadzamy inne pokarmy niemowlęciu

karmionemu piersią?

Miesiąc

życia

Rodzaj posiłków

Uwagi

dzień

noc

1

na żądanie

na żądanie

Nie podawać żadnych płynów

poza pokarmem.

Zacząć podawać witaminy D

3

. Na ogół dziecko

same reguluje godziny posiłków.

2

na żądanie

na żądanie

3

na żądanie

na zadanie/

przeważnie 2 x

4

na żądanie

ok. 6 — 7 razy

ok. 6 godzin

przerwa nocna

Jeżeli zmniejszył się miesięczny przyrost wagi

ciała,

wprowadzić zupę jarzynowa. w

miejsce jednego posiłku

5

jak wyżej

jak wyżej

Wprowadzić zupę jarzynową w

miejsce jednego

posiłku, sok owocowy lub warzywny

1

6

na żądanie

jak wyżej

Jak wyżej z dodatkiem 10 — 15 g

drobno

siekanego, gotowanego,

chudego mięsa

7

na żądanie

ok. 7 godzin

przerwa nocna

Jak wyżej, naprzemiennie z dodatkiem żółtka lub

mięsa

8

na żądanie

jak wyżej

9

na żądanie

karmienie piersią

jak wyżej

1 x zupa jarzynowa z mięsem

lub żółtkiem +

ew. wprowadzić

drugi posiłek w miejsce

karmienia piersią., który może być również zupa.

jarzynową

10

ewentualnie 4 razy

piers — powolne od-

stawienie od piersi

7-8-godzinna

przerwa nocna

Ewentualnie 4 x pierś i wprowadzenie

posiłków z diety 10 miesiąca życia wg schematu

sztucznego żywienia niemowląt

11

jak wyzej

jak wyżej

Ewentualnie 3 x pierś i dieta

11 miesiąca

12

ewentualnie rano i

przed

snem; również

po 1 roku

życia

jak wyżej

Dieta 12 miesiąca życia (poza

posiłkiem rannym

i wieczornym)

Schemat żywienia niemowląt, które nie są

karmione piersią wg Instytutu Matki i Dziecka,

2001r)

Wiek

Ilość posiłków i objętość

porcji

1

Rodzaj pożywienia (żywność uzupełniająca)

1

7 x 90-110ml

Mleko początkowe

2

6 x 110-130ml

Mleko początkowe

3

6 x 130ml

Mleko początkowe

4

6 x 150

Mleko początkowe

5

5 x 180

4 x mleko następne

2

z dodatkiem bezglutenowego kleiku

3

(mieszanka

mleczna);

1xzupa (papka jarzynowa);skrobane jabłko i/lub sok

6

5 x 180

4 x mleko następne z dodatkiem bezglutenowego kleiku;

1xzupa

4

(papka jarzynowa+gotowane mięso- bez wywaru);

Przecier owocowy (warzywny) lub sok

7

5

5

Mleko następne z dodatkiem bezglutenowego kleiku (mieszanka mleczna) lub

z dodatkiem kaszki bezglutenowej;
Zupa (papka jarzynowa z gotowanym mięsem);

Kaszka bezglutenowa na mleku następnym z owocami;
Przecier owocowy lub sok;

1/2 żółtka co drugi dzień

8

5

Jak w 7m.ż.

9

5

Jak w 8 m.ż.

Zmiana: całe żółtko co drugi dzień

10

4-5

Jak w 9 m.ż.

Wprowadzenie (oprócz bezglutenowych) glutenowych zbóż (kasza, bułki,
chleb, sucharki);

Zmiana:obiad z dwóch dań (zupba + jarzynka z dodatkiem gotowanego
mięsa)

6

11-12

4-5

Jak w 10 m.ż.

Zmiana: Całe jajko 3-4 razy w tygodniu;
Twarożek, kerif, jogurt 1-2 razy w tygodniu

7

Kolejność wprowadzania produktów

stałych w żywieniu niemowlęcia

Mieszanki stosowane w

żywieniu dzieci zdrowych

do końca 4 mies. życia

• Bebiko 1 (Nutricia)
• Bebiko Omneo (zawiera prebiotyki) (Nutricia)
• Bebilon 1 (Nutricia)
• Bebilon pH 5,7 (obniżone pH ułatwia trawienie

białka = mniejsze nasilenie kolek) (Nutricia)

• Nan 1 (Nestle)
• Enfamil 1 i Enfamil premium 1 (Mead Johnson)
• Humana 1 (Humana)

Mieszanki stosowane w

żywieniu dzieci zdrowych

od 5 mies.życia

• Bebilon 2, Bebiko2 (Nutricia)
• Nan 2 (Nestle)
• Enfamil 2, Enfamil premium 2 (Mead

Johnson)

• Humana 2 (Humana)

 9 mies. życia:

Nan 3 (Nestle)

 12 mies. życia:

• Bebilon 3, Bebiko3, dla Juniora (Nutricia)
• Nan Junior (Nestle)

Mieszanki AR

• Bebilon AR (Nutricia)

• Nan AR (Nestle)

• Enfamil AR (Mead Johnson)

- Zawierają „zagęszczacze”: mączkę chleba

świętojańskiego lub skrobię (Nestle)

- Przeznaczone dla dzieci z refluksem żołądkowo-

przełykowym

- Mogą być stosowane od pierwszych miesięcy życia

Nutriton (Nutricia) – preparat bezmleczny zawierający

mączkę chleba świętojańskiego i maltodekstryny,

stosowany jako dodatek zagęszczający i zwiększający

kaloryczność mieszanek

Mieszanki z obniżoną

zawartością laktozy

• Bebilon niskolaktozowy (Nutricia)
• Bebilon pH 5,7 (Nutricia)
• Nan HA Sensitive (Nestle)

- Dla dzieci z kolkami jelitowymi
- Dla dzieci po ostrej biegunce

MIESZANKI DLA NOWORODKÓW

Z MAŁĄ URODZENIOWĄ MASĄ

CIAŁA

Alprem (Nestle)

Alprem WNKT (Nestle)

Bebilon Nenatal (Nutricia)

Mleko kobiece + wzmacniacze

Bebilon BMF

(Nutricia)

(1 tor. = 1,5g rozp. w 50 ml
mleka)
- węglowodany 1g / tor./ 50 ml

- białko

0,35g / tor./ 50 ml
- Ca, P, Mg, Zn, Cu, J, Mn, Na, K
- wit. A, D, E, K, z gr. B, C, kwas
foliowy

FM 85

(Nestle)

(2,5g rozp. w 50 ml
mleka)
- węglowodany 1,8 g /
50 ml -
białko 0,4g / 50 ml
- Ca, P, Mg, Na, K, Cl

DZIECI

ZDROWE

CHORE

Diety mleczne

(polimeryczne)

• laktozowe lub

•

bogatolaktozow

e

Diety mleczne
(polimeryczne)

• bezlaktozowe
• ubogolaktozowe

z MCT

• zagęszczone

Diety

bezmleczne

Hydrolizaty białkowe

(oligo-,

monomeryczne)

• bezlaktozowe lub

• ubogolaktozowe

Izolaty
sojowe
(polimerycz
ne)

•

bezlaktozow

e

LCT

LCT

LCT +

MCT

Dieta hipoantygenowa

• Nieznaczny stopień hydrolizy białka

– peptydy składające się z 11 - 15

aminokwasów

• Zawiera laktozę

• Oznakowana symbolem H.A.

• Nie może być stosowana przy leczeniu

alergii pokarmowych

• Zastosowanie

- Zapobieganie alergii

Dieta hipoalergenowa

• Znaczny stopień hydrolizy białka

– peptydy składające się z 2 - 4 aminokwasów
– wolne aminokwasy

• Bezlaktozowa lub o zmniejszonej

zawartości laktozy

• Nie może być stosowana w karmieniu

dzieci zdrowych

• Zastosowanie

- Leczenie alergii i

chorób przebiegających ze znacznym
uszkodzeniem jelita

Białko

Stopień przetworzenia

cząsteczek białka

• Dieta polimeryczna

– pełne, nie zmienione

cząsteczki białek

• Dieta monomeryczna

= elementarna

– cząsteczki białek

przetworzone do wolnych
aminokwasów

 HYDROLIZA

 SYNTETYCZNE

AMINOKWASY

• Dieta
oligomeryczna

– cząsteczki białek
przetworzone do
oligopeptydów (od 2
cząst. aa)

Mieszanki mlekozastępcze

stosowane w leczeniu alergii

na białka mleka krowiego

• Preparaty o wysokim stopniu hydrolizy:
- Bebilon Pepti 1 i 2

(odpowiednio dla niem-owląt do

końca 4 m.ż. i od 5 m.ż.) (Nutricia)

- hydrolizat białek serwatkowych

- zawiera laktozę

- Nutramigen 1 i 2

(Mead Johnson)

- hydrolizat białek kazeinowych
- bezlaktozowy

- Peptamen (Nestle)
- hydrolizat białek sewatkowych
- przeznaczony dla dzieci > 12 m.ż.

Mieszanki mlekozastępcze

stosowane w leczeniu alergii

na białka mleka krowiego

• Preparaty aminokwasowe:
Bebilon amino (Nutricia)
Neocate (SHS)

- Zawierają wolne aminokwasy

Mieszanki mlekozastępcze

stosowane w leczeniu alergii

na białka mleka krowiego

• Preparaty zawierające tłuszcze MCT
Bebilon pepti MCT (Nutricia)

- hydrolizat białek sewatkowych

Pregestymil (Mead Johnson)

- hydrolizat białek kazeinowych

Przeznaczone dla dzieci, które dodatkowo mają

zaburzenia trawienia i wchłaniania tłuszczów

Nie zawierają laktozy

Uwaga: Humana MCT nie jest hydrolizatem

Preparaty sojowe

• Bebilon Sojowy (Nutricia)
• Prosobee 1 i 2 (Mead Johnson)
• Isomil 1 i 2 (Nestle)
• Humana SL

- Nie zawierają laktozy
- Nie są polecane w leczeniu alergii na

białka mleka krowiego (możliwość alergii
krzyżowej)

Węglowodany

•

Dieta

bezlaktozowa



polimery

glukozy -

100%



polimery

glukozy
+ sacharoza max

20%

• Dieta

ubogolaktozo

wa

polimery

glukozy + laktoza

ok. 30% - 50%

• Dieta
laktozowa



laktoza -

100%

glukoza, fruktoza - nieznaczny

dodatek

w niektórych preparatach

DIETY LECZNICZE

CZĄSTKOWE

BIAŁKO

BIAŁKO

WĘGLOWODANY

WĘGLOWODANY

TŁUSZCZE

TŁUSZCZE

•

Protifar

(białko mleka 1 miarka = 2,2 g

białka)

•

Fantomalt

(maltodekstryny 1 miarka =

4,3g = 17 kcal)

•

Olej

MCT