PATOFIZJOLOGIA KRWI I

SZPIKU - SYSTEMATYZACJA

© Jacek M. Witkowski

2006

WYKŁAD 10

(C) JMW 2006

2

UKŁADY INTEGRACYJNE ORGANIZMU

©

nerwowy

dokrewny

odporność

Naczyniowy

KREW

hormony

neuromediatory

komórki, cytokiny

(C) JMW 2006

3

Z czego składa się krew?

• Osocze

• Woda

• Białka

• Inne

– Lipoproteiny

– Hormony niebiałkowe

– Jony

• Komórki

• Erytrocyty (E)

• Leukocyty (L)

• Płytki krwi (P)

• Inne

– Komórki

dendrytyczne (DC)

– Komórki pnia (HSC)

– Komórki

nowotworowe (N)

DC

N

E

P

L

(C) JMW 2006

4

• Medium transportowe,

środowisko, rozpuszczalnik

• Oporność i odporność, źródło

komórek tkanki łącznej

• Transportowane, nośniki innych

substancji, odporność, krzepnięcie i
fibrynoliza

• Krzepnięcie

• Źródło komórek

• Niepożądany gość

• Transport O

2

, CO

2

Do czego służy krew?

• Osocze

• Woda

• Białka

• Cukry

• Inne

– Lipoproteiny

– Hormony

niebiałkowe

– Jony

• Komórki

• Erytrocyty

• Leukocyty

• Płytki krwi

• Inne

– Komórki

dendrytyczne

– Komórki pnia

(HSC)

– Komórki

nowotworowe

Problem może dotyczyć
każdego z tych elementów!

(C) JMW 2006

5

Skąd się to bierze?

Przewód
pokarmowy,
Wątroba,
Nerki,
Mięśnie,
Gruczoły
dokrewne,
Inne komórki i
tkanki

Szpik kostny

Tkanka limfatyczna

Tkanki
nowotworow
e

Zaburzenia stanu każdej z tych
struktur mogą być przyczyną
patologicznych zmian we krwi
obwodowej!

(C) JMW 2006

6

Zaburzenia stanu krwi

obwodowej

• OSOCZE

• Zaburzenia ilości
• Zaburzenia składu

• ELEMENTY MORFOTYCZNE

• Zaburzenia liczby/proporcji
• Zaburzenia właściwości i/lub

czynności

(C) JMW 2006

7

Zaburzenia stanu osocza

(C) JMW 2006

8

Zmniejszenie ilości osocza

• Przyczyny:

• Odwodnienie (uszkodzenia narządów

kontrolujących równowagę jonową (nerki,

jelito, skóra)

– biegunki,
– nadmierne pocenie się [hipertermia],
– niewyrównana moczówka prosta [b. rzadko!]

• Skutki:

• Hipowolemia  obniżenie ciśnienia krwi 

zapaść

• Zagęszczenie krwi  wzrost lepkości 

utrudnienie pracy serca, wzrost krzepliwości

(C) JMW 2006

9

Nadmiar osocza

• Przyczyny:

• Przewodnienie

– Niewłaściwa objętość i/lub szybkość wlewów

kroplowych

– Niewyrównana (nieleczona) niewydolność nerek

• Skutki:

• Hiperwolemia  wzrost ciśnienia krwi
• Rozcieńczenie krwi  obniżenie hematokrytu

 zmniejszona zdolność do transportu O

2



hipoksja tkanek

• Obrzęki

(C) JMW 2006

10

Zaburzenia składu osocza -

białka

• Przyczyny:

• Genetyczne (mutacje)

• Środowiskowe

– Niedożywienie

• Uszkodzenia narządów dostarczających składników (wątroba!)

• Skutki:

– Hipoalbuminemia:

– Obniżone ciśnienie onkotyczne  obrzęki

– Zaburzenia transportu substancji wiązanych przez nośniki białkowe

– Obniżenie/brak immunoglobulin (elementów układu dopełniacza) 

zaburzenia odporności

– Obniżenie/brak białek układu krzepnięcia  obniżona krzepliwość

krwawienia i krwotoki

– Obniżenie/brak białek związanych z fibrynolizą  nadkrzepliwość

(C) JMW 2006

11

Zaburzenia składu osocza – cukry i

lipidy

• Przyczyny:

• Genetyczne (mutacje)
• Środowiskowe

– Niedożywienie

• Uszkodzenia narządów dostarczających składników

(trzustka, wątroba)

• Skutki:

– ↑Cukrzyca i jej powikłania
– ↑ Miażdżyca i jej powikłania
– ↓Niedożywienie i wyniszczenie

(C) JMW 2006

12

Zaburzenia składu osocza -

jony

• Przyczyny:

• Genetyczne (mutacje)

• Środowiskowe

– Niedożywienie
– Błędy dietetyczne

• Uszkodzenia narządów kontrolujących równowagę jonową (nerki,

jelito, przytarczyczki)

• Skutki:

– Zależne od rodzaju jonów, których niedobór lub nadmiar

wystąpił, np.:

– Hipo-, hipernatremia, hipo-, hiperkalemia

– Zaburzenia przewodnictwa nerwowego
– Zaburzenia kurczliwości mięśni

– Hipo-, hiperkalcemia

– Zaburzenia uwapnienia kości
– Zaburzenia aktywności komórek
– Ektopowe uwapnienie  zwapnienia tkanek

(C) JMW 2006

13

Zaburzenia stanu elementów

morfotycznych

(C) JMW 2006

14

Erytrocyty: zmniejszenie liczby

• Przyczyny:

– Utrata pełnej krwi

– Uraz  wynaczynienie

– Zmniejszona produkcja w szpiku

– Niedobory:

» białek,

» żelaza,

» kwasu foliowego,

» witaminy B12…

– Zmniejszona żywotność

– Tło genetyczne (np. anemia sierpowata, talasemia)

– Toksyny (jady węży, stawonogów)

– Zaburzenia immunologiczne  hemoliza

– Zaburzenia immunologiczne  nadczynność makrofagów

śledzionowych

– Infekcje (malaria!)

• Skutki:

• Niedokrwistość (anemia)

– Zmniejszona podaż O

2

 zmniejszona oksygenacja tkanek

• Hemoliza uszkodzenie nerek

(C) JMW 2006

15

Erytrocyty: wzrost liczby

• Przyczyny:

– Nadmierna produkcja w szpiku

• Nadmiar erytropoetyny:
• Reakcja na obniżone pO

2

 Choroba alpinistów

 Przewlekła niewydolność oddechowa

 Hemoglobinopatie

• Niewłaściwe dawkowanie Epo

– Nadmierna produkcja w szpiku

– Nowotwór prekursora szpikowego  czerwienica prawdziwa

• Skutki:

• Nadkrwistość (hiperemia)

– Wzrost hematokrytu/lepkości/gęstości krwi  wzrost

obciążenia serca

» objawy wieńcowe,

» nadciśnienie

(C) JMW 2006

16

Neutrofile – nadmiar

• Przyczyny:

• Reakcja zapalna
• Zaburzenia metaboliczne

– Kwasica
– Mocznica
– Dna

• Zaburzenia dokrewne

– Nadczynność tarczycy
– Nadmiar glikokortykoidów

• Ciąża
• Reakcja na infekcję

– młode postaci („pałeczki”)

• Transformacja nowotworowa

– Białaczki szpikowe

(C) JMW 2006

17

Neutrofile – niedobór

(neutropenia)

• Przyczyny:

• Obniżona produkcja

– Popromienna

– Jatrogenna

– Infekcje wirusowe

• Zaburzona produkcja

– Anemia megaloblastyczna

– Zespoły mielodysplastyczne

• Nadmierna destrukcja

– Autoimmunizacja: toczeń układowy, reumatoidalne zapalenie

stawów (zespół Felty’ego)

– Polekowa

• Sekwestracja w śledzionie

• Nadmierna marginacja

• Skutki – obniżona oporność nieswoista na infekcje

bakteryjne

• Dotyczy także innych leukocytów!

(C) JMW 2006

18

Neutrofile – zaburzenia

czynności

• Dziedziczne zaburzenia: chemotaksji, migracji,

fagocytozy, zdolności do zabijania bakterii -

rzadkie

• Chroniczna choroba ziarniniakowa

• Obniżona zdolność do zabijania bakterii (defekt „wybuchu

tlenowego”)

• Zachowana zdolność do fagocytozy
• Defekt chromosomu X (NADPH oksydaza)

• Dziedziczny niedobór mieloperoksydazy
• Zespół Chediaka – Higashi’ego

– Defekt błon lizosomów (lizosomy gigantyczne)
– Obniżona chemotaksja, degranulacja i zdolność do

zabijania bakterii

(C) JMW 2006

19

Pozostałe granulocyty – przyczyny

nadmiaru

• Eozynofilia (nadmiar granulocytów kwasochłonnych):

– Alergie
– Infestacje pasożytnicze
– Choroby skóry
– Kolagenozy: polyarteritis nodosa, zapalenie skórno-mięśniowe
– Nowotwory
– Idiopatyczne: zespół hipereozynofilowy

• Uszkodzenie mięśniówki serca

• Bazofilia (nadmiar granulocytów zasadochłonnych):

– Alergie
– Choroby zapalne na tle autoimmunizacji:
– Młodzieńcze reumatoidalne zapalenie stawów
– Wrzodziejące zapalenie jelita grubego
– Infekcje wirusowe i gruźlicze
– Nowotwory
– Obrzęk sluzakowaty
– Estrogeny

(C) JMW 2006

20

Limfocyty – zaburzenia liczby i

czynności

• Zaburzenia immunologiczne

– Niedobory odpornościowe
– Choroby autoimmunizacyjne

• Białaczki limfocytarne

(C) JMW 2006

21

Zaburzenia liczby i czynności

monocytów

• Monocytoza: nowotwory

hematologiczne 50%, procesy

zapalne, procesy

odpornościowe, infekcje

• Histiocytozy (nadmiar

makrofagów tkankowych)

– Histiocytoza X

– Retikuloza hemofagocytarna

(C) JMW 2006

22

Histiocytoza X

– Makrofagi i/lub komórki

dendrytyczne

Langerhansa:

• Ziarniniak eozynofilny

75% - zlokalizowany

(kości i płuca)

• Choroba Hand-Schullera-

Christiana –

wieloogniskowa, dzieci 2-

5 lat, zajęte kości i

gruczoły dokrewne, w

15% triada: moczówka

prosta, wytrzeszcz,

uszkodzenia kości

płaskich

• Choroba Leterera-Siwe

<10% - ostra, rozsiana,

dzieci <2 r.ż. , zajeta

skóra i narządy

wewnętrzne

(C) JMW 2006

23

Retikuloza hemofagocytarna

• Aktywacja makrofagów u osoby z

niedomogą odporności,

• Odpowiedź na infekcje wirusowe,

grzybicze, pasozytnicze  cytokiny

limfocytów T

• Nadmiar makrofagów w śledzionie,

watrobie, węzłach chłonnych i szpiku

• Nasilona fagocytoza erytrocytów,

neutrofilów i płytek

(C) JMW 2006

24

Nowotwory komórek krwi -

białaczki

• Ostre i przewlekłe
• Postać i przebieg zależne od rodzaju

komórki rozrastającej się

• Szpikowe – linia mieloblastyczna
• Limfatyczne – limfocyty T i B
• Rzadkie – monocytarna,

megakarioblastyczna

(C) JMW 2006

25

Zaburzenia krzepnięcia krwi

• Defekty płytkowe (trombocytopenia)

– Obniżona produkcja

• anomalia May-Hegglina (zaburzenie dojrzewania

megakariocytów)

– Nasilona destrukcja

• Idiopatyczna purpura trombocytopeniczna
• Polekowa
• Potransfuzyjna (immunizacja P1A1)
• Zespół hemolityczno-mocznicowy

– Zaburzenia czynności

• Zespół Bernarda-Souliera (defekt receptora czynnika von

Willebranda) – płytki gigantyczne, zaburzona agregacja

• Trombastenia Glanzmanna

• Zaburzenia ilości osoczowych czynników krzepnięcia -

hemofilie

(C) JMW 2006

26

Patologia hematopoetycznej

komórki pnia i komórek

progenitorowych

• Anemia aplastyczna – uogólniona

dysfunkcja KKM

• Nocna napadowa hemoglobinuria:

• klonalna dysfunkcja,
• nieprawidłowa wrażliwość erytrocytów na dopełniacz

 hemoliza

• Zespoły mielodysplastyczne
• Aplazja czerwonokrwinkowa

(autoimmunizacyjna)

• Anemia Diamonda-Blackfana (obniżona

odpowiedź na Epo)