„Dzieciństwo jest jak zatarte oblicze na złotej

monecie, która dźwięczy”.

Tadeusz Różewicz

Autor : Pedagogika 2010 , grupa II

Plan prezentacji:



Definicja dzieciństwa,



Rozwój dziecka od 1-2 roku życia,



Rozwój dziecka od 3 – 6 roku życia,



Rozwój dziecka od 7-11 roku życia,



Podsumowanie.

Autor : Pedagogika 2010 , grupa II



Dzieciństwo

jeden z okresów rozwojowych w życiu człowieka. Dokładne granice

tego okresu są trudne do określenia, ponieważ przechodzenie z

okresu dziecięcego w dorosłość jest bardzo powolne i brak tu

gwałtownych zmian, które mogłyby stanowić granicę. Według S.

Baleya dzieciństwo, to okres od ukończenia pierwszego roku życia

do około 13 lat. Wtedy pamięć dziecka jest coraz lepsza, zaczyna

odczuwać chęć kontaktu z rówieśnikami. Ma ogromną chęć

poznawania świata przez co zadaje nieustające pytania. Nabywa

różnych umiejętności, które będą mu niezbędne w dalszym życiu.

W tym czasie kształtuje się charakter i osobowość dziecka.



Jednym z podziałów tego okresu jest wyróżnienie 3 faz:



dzieciństwo pierwsze – od 1 roku do 2 lat,



dzieciństwo drugie, zwane też przedszkolnym – od 3 do 6 lat,



dzieciństwo trzecie, zwane też szkolnym – od 7 do około 11 lat.

Autor : Pedagogika 2010 , grupa II

Autor : Pedagogika 2010 , grupa II



ROZWÓJ POZNAWCZY

Procesy poznawcze to spostrzeżenia, wyobraźnia, pamięć, myślenie i
mowa. Poznanie otaczającego świata, wszystkiego tego, co dzieje się
dookoła, odbywa się za pośrednictwem zmysłów. Dzięki nim to, co
dziecko widzi, słyszy, czuje, dociera do jego świadomości. Na
podstawie odbieranych wrażeń, spostrzeżeń (dziecko zaczyna
orientować się w otoczeniu, kształtuje swoją wiedzę o świecie.

Wzrok - we wczesnym dzieciństwie rozwija się bardzo intensywnie;

noworodki reagują na zmiany natężenia światła (otwierają oczy w
ciemnym pomieszczeniu, zamykają w ostrym świetle); do około 3
miesiąca akomodacja nie przebiega prawidłowo - dziecko widzi
tylko z bliska (20 cm), widzi, więc twarz mamy podczas
karmienia; w 12 miesiącu życia ostrość wzroku jest taka, jak u
człowieka dorosłego. Wzrok małych dzieci przyciągają obiekty
tworzące wzór, niemowlęta lubią, gdy elementy są rozłożone
dosyć gęsto. Początkowo dzieci odróżniają tylko jednolite szare
płaszczyzny od płaszczyzn w czarno-białe pasy szerokie na 2,5
cm.

Autor : Pedagogika 2010 , grupa II

Między 1 i 3 miesiącem życia dziecko potrafi dostrzec szczegóły i
kompozycję obrazu (jak szybko zależy od rodzaju bodźca i
doświadczenia dziecka). Mniej więcej od 13 miesiąca rozwija się
widzenie stereoskopowo-binokularne, czyli prawidłowe
postrzeganie głębi. Natomiast pełne ruchy gałek ocznych przy
przenoszeniu wzroku z przedmiotu na przedmiot występują już w 2
miesiącu życia.



Niemowlę najpierw dostrzega kontury przedmiotów i na nich
skupia wzrok, po czym stopniowo przenosi go na środek obiektu -
tak percypuje twarz ludzką, najpierw jej kontur, następnie
najpierw oczy, potem oczy i nos, w końcu oczy, nos i usta. Dłużej
przyglądają się twarzom osób mówiących lub uśmiechających się.



Noworodki rozróżniają barwy czerwoną i zieloną; w wieku 1
miesiąca rozpoznają cztery kolory podstawowe, wyraźnie wolą
żółć i czerwień od zieleni i błękitu.



Koordynacja wzroku i słuchu zaznacza się w 2 miesiącu, po czym
zanika i powraca w 5 miesiącu życia. Dwu- do czteromiesięczne
niemowlaki reagują na brak synchronizacji między dźwiękiem a
ruchem warg, a także na dopasowanie mimiki do tonu głosu.

Autor : Pedagogika 2010 , grupa II



Jak uznaje Stefan Szuman, każdy akt percepcji składa się z dwóch

faz - inicjującej (pobudzenie jednostki przez bodziec) i finalizującej :

Pierwszy miesiąc - dziecko odpowiada na podniecenie lub niepokój

karmiącej je matki i nie chce ssać.

Drugi miesiąc - w obecności dorosłych staje się aktywne, czuła

przemowa je uspokaja.

W trzecim miesiącu oddaje uśmiech.
W czwartym miesiącu - okazuje niezadowolenie, jeżeli uwaga

dorosłych nie jest skupiona na nim.

W piątym miesiącu - przejawia strach na widok obcej osoby.
Między siódmym i ósmym stara się skupić na sobie uwagę

otoczenia, płacząc lub gaworząc.

W dziesiątym miesiącu - naśladuje zachowania dorosłych

(pierwotne poczucie odrębności fizycznej).



Podstawowe metody utrwalania nowych umiejętności:

- powtarzanie reakcji,
- powtarzanie reakcji w odpowiedzi na inne niż pierwotny bodźce,
- różnicowanie reakcji zależnie od kontekstu.

Autor : Pedagogika 2010 , grupa II



Trzy rodzaje asymilacji:

asymilacja funkcjonalna - powstanie schematów funkcjonalnych
klas przedmiotów (te są do turlania, a te do rzucania);
asymilacja uogólniająca - myślenie magiczno-zjawiskowe
(dziecko nie dostrzega związków przyczynowo-skutkowych);
dostrzega związki między zdarzeniami i przyjemnymi doznaniami;
dziecko uczy się wywoływać interesujące zjawiska;
asymilacja różnicująca - odkrywanie relacji między elementem
oznaczającym i oznaczanym (ułożenie do karmienia oznacza
karmienie); następuje zmiana elementów oznaczających - nie są
już związane z ciałem dziecka, ale z przedmiotami i zachowaniami
innych; zmieniają się strategie rozwiązywania problemów.



O aktywności wyobraźni dziecka świadczy intensywny
rozwój zabawy w wieku poniemowlęcym.

Autor : Pedagogika 2010 , grupa II



ROZWÓJ EMOCJONALNY I ROZWÓJ

SPOŁECZNY

Emocje wieku poniemowlęcego są skrajne, gwałtowne, labilne
(znaki emocji są nietrwałe, szybko zamieniają się w przeciwne);
związane z potrzebami biologicznymi i ciekawością.
Przebieg rozwoju emocjonalnego zależy od stopnia dojrzałości
układu nerwowego i temperamentu dziecka.. W okresie
poniemowlęcym procesy pobudzenia wciąż przeważają nad
procesami hamowania.
Niemowlę do 3 miesiąca życia
przeżywa niezadowolenie lub zadowolenie. Pod koniec pierwszego
roku życia odczuwa radość, miłość, zazdrość - bogactwo stanów
emocjonalnych jest o wiele większe, jednakże są one bardzo
labilne i skrajne. Ich źródło tkwi w związkach z osobami dorosłymi.

Autor : Pedagogika 2010 , grupa II



Rozwój dziecka w drugim roku życia

nie jest tak intensywny jak w pierwszym, nie oznacza to jednak, że
uległ zahamowaniu. Ruchowa ewolucja dziecka w tym czasie
pozwala na intensywne poznawanie otaczającego świata,
nazywanie interesujących go przedmiotów i odkrywanie ich cech.

Autor : Pedagogika 2010 , grupa II



MOWA

 

Maluch rozumie o wiele więcej słów, wyrażeń i zadań niż jest w

stanie samodzielnie wypowiedzieć mówimy wtedy o słowniku

biernym. Obok istniejących już samogłosek, dziecko doskonali

artykulację spółgłosek: m, t, d, k, ś, ć, a niekiedy ż, dż. Pozostałe

głoski zastępowane są „łatwiejszymi ''- ( np.: daj- da, woda- łoda,

pomidor- midol).
Między drugim a trzecim rokiem życia dziecko posługuje się

wypowiedziami jednowyrazowymi- holofrazami. Z czasem tworzy

zlepek holofraz, bez stosowania zasad gramatycznych np.: „mama

pić”- w kontekście „mamo daj mi pić”.



EMOCJE

Dziecko jest skoncentrowane na sobie. Dominuje silny

egocentryzm i egoizm. Zauważalne przejawy empatii są wynikiem

chęci naśladowania dorosłych niż rzeczywistą umiejętność wczucia

się w innych. Gdy się złości potrafi rzucić lub zniszczyć zabawkę,

ponieważ nadal nie zdaje sobie sprawy z konsekwencji działań i

nie umie ocenić ryzyka. W jego zachowaniu pojawiają się skrajne

reakcje- emocje poza kontrolą.

Autor : Pedagogika 2010 , grupa II



ROZWÓJ SPOŁECZNY

Dwulatek jest silnie przywiązany do rodziców (opiekunów).
Chce przebywać z dorosłymi, których zna i akceptuje. Chętnie
bierze udział w codziennych zajęciach i próbuje je odtwarzać.
Jest w stanie rozpoznać znajome osoby po 2- 3 tygodniach
rozłąki. Wstydzi się nieznajomych. Lubi być w centrum uwagi.
Postrzega swoją odrębność. Lubi się przytulać. Ma kłopoty z
dzieleniem się; potrafi pożyczyć zabawkę dziecku, by po chwili
żądać jej zwrotu. Dominują komunikaty: nie i moje. W zamian
za obietnicę nagrody potrafi kontrolować się przez krótki czas.
Ważne dla niego są rytułały.

Autor : Pedagogika 2010 , grupa II



ROZWÓJ PAMIĘCI I UWAGI

Mimowolna pamięć dwulatka sprawia, że dziecko nie zapamiętuje tego, co

zauważy, ale to co go zainteresuje. Jego pamięć wykazuje się w tym okresie

dużą trwałością. ( np.: dziecko potrafi po 10- 15 min. przypomnieć sobie o

zabawce, którą schowaliśmy). Zdarza się również, że nieprzyjemne sytuacje

zapamiętuje na długo; nawet na kilka lat. Im większa możliwość koncentracji

tym lepsze spostrzeganie i zapamiętywanie występuje u dziecka. Nawet

przez około 20 min. umie zająć się czymś co jest dla niego interesujące np.:

na jednym rodzaju zabawy. Niestety ma jeszcze ma małą podzielność uwagi.

Szczególnie jest to zauważalne, gdy wołamy dziecko zajęte zabawą, a ono nie

reaguje. W tym okresie rozwój wyobrażni dziecka najlepiej możemy

zaobserwować poprzez jego zabawę tematyczną. Prośba osoby dorosłej typu:

„ połóż misia spać” wymaga przypomnienia przez dziecko sobie znanej już

sytuacji. Aby wykonać tą czynność musi ono przypomnieć sobie przedmioty i

sytuacje, których nie dostrzega. Na początku odtwarza dość dokładnie

zaobserwowaną czynność, wykonując ją tylko w analogicznaj sytuacji i na

tych samych przedmiotach. W pierwszej chwili dziecko „ułoży do snu” tego

misia, którego używał w zabawie dorosły, ale potem przeniesie takie same

czynności na inne misie , lalki czy pacynki. Taki proces odtwarzania uprzednio

przeżytych sytuacji nazywamy wyobraźnią odtwórczą.
Doświadczenie zdobyte dzięki spostrzeganiu i zapamiętaniu jest

fundamentem do rozwoju myślenia. Dziecko rozwiązuje zadania problemowe

wykorzystując poznane wcześniej czynności. Potrafi np.: przysunąć stołek do

półki, gdzie znajduje się na wyższej kondygnacji ulubiona zabawka i ją

sięgnąć.
Pojawia się myślenie obrazowo- ruchowe tzn: myślenie w działaniu za

pomocą obrazów.

Autor : Pedagogika 2010 , grupa II



ROZWÓJ TWÓRCZOŚCI RYSUNKOWEJ

Rysunki dziecka są spontaniczne. Często nie potrafi określić granicy
rysunku, wykracz poza kartę papieru. Pojawiają się tzw: bazgroty linearne-
tzn: brak konkretnych przedmiotów. Pojawia się symbolika rysunkowa. Lubi
korzystać z długopisów, kredek, flamastrów.

 

Autor : Pedagogika 2010 , grupa II



ROZWÓJ FIZYCZNY I MOTORYCZNY

 

W trakcie zabawy dwulatek samodzielnie nawleka na sznurek
duże korale. Zbudowanie wieży z 7 klocków nie sprawia dziecku
problemów. Oglądając książkę obraca po jednej kartce. W trakcie
posiłku umie posługiwać się sprawnie łyżką i widelcem, dobrze
gryzie pożywienie, chwyta i samodzielnie pije z kubeczka. Dużo
lepiej panuje nad swoją fizjologią ( uczy się korzystać z nocnika).
W zabawach potrafi kopać i rzucać piłką, jego bieg nabiera
szybkości. Swobodnie skacze na złączonych nogach. Z łatwością
popycha i ciągnie zabawki, potrafi jeżdzić na rowerku trójkołowym
ale nadal odpycha się nogami. Opanował już sztukę wchodzenia i
schodzenia ze schodów. Na płaskiej powierzchni umie chodzić do
tyłu.

Autor : Pedagogika 2010 , grupa II

Autor : Pedagogika 2010 , grupa II



ROZWÓJ INTELEKTUALNY

Dziecko zna swoje imię, jak również zaczyna nadawać imiona

swoim zabawkom. Powtarzając słowa używa czasowników. Zadaje
ciągle pytania: co to? Jego zasób słów ciągle się poszerza, by w
połowie drugiego roku używać około 2000 wyrazów. Potrafi
powtórzyć parę słów piosenki, krótkie opowiadania słucha z
zainteresowaniem. Zwierzęta kojarzy z głosem przez nie
wydawanym. Lubi oglądać obrazki i je nazywać. Umiejętnie
pokazuje 5, 6 części ciała. Spostrzega swoją odrębność, co wyraża
się w częstym używaniu słów: ja i moje. Jest aktywnym
uczestnikiem zabaw tematycznych. Wykazuje zainteresowanie
swoim ubiorem.

Drugi rok życia to niezwykle interesujący moment w rozwoju
dziecka. To okres skrajnych emocji i zdobywania nowych
umiejętności.

Rozwój dziecka

Średnie dzieciństwo przypada na okres pomiędzy trzecim a
szóstym rokiem życia. W tym czasie następuje intensywny rozwój
sprawności motorycznych, postęp w rozwoju orientacji
przestrzennej, rozwój myślenia opartego na wyobrażeniach,
powstaje umysłowa reprezentacja. Następują również zmiany w
relacjach społecznych - kontakty z rówieśnikami ulegają
intensyfikacji.



Do średniego dzieciństwa zaliczamy:



Rozwój motoryczny



Orientacja w świecie



Funkcja symboliczna



Dziecięce teorie umysłu



Rozwój umysłowy



Rozwój emocjonalny



Rozwój społeczny

Autor : Pedagogika 2010 , grupa II



Rozwój motoryczny

w wieku przedszkolnym zmienia się sylwetka dziecka, następuje

wydłużenie ciała w skutek szybkiego wzrostu kończyn zmieniają
się proporcje twarzowe, następuje nieznaczne powiększenie
czaszki. Dynamiczny rozwój motoryczny zaznacza się około 5 roku
życia, tak zwanym złotym okresem w rozwoju ruchowym dziecka.
Dzieci mają silną potrzebę ruchu. Opanowują swobodny chód i
bieg, w wykonywanych czynnościach następuje właściwy rytm,
płynność, ale nadal brakuje dziecku dokładności i przewidywania.
Kształtują się różne kombinacje ruchu: biegu i skoku, chwytu i
rzutu. Rozwija się zwinność, natomiast siła i wytrzymałość jeszcze
są na niskim poziomie. Pojawia się dymorfizm płciowy polegający
na zróżnicowaniu sprawności i zainteresowań ruchowych
dziewcząt i chłopców.

 

Autor : Pedagogika 2010 , grupa II



Orientacja w świecie

w wieku trzech lat dzieci oceniają czas trwania codziennych zdarzeń
w sposób przypadkowy, umiejętność jego właściwego oceniania
wzrasta w okresie do 6 roku życia. Dzieci 5 i 6 letnie wykazują dobrą
orientację praktyczną w zakresie relacji droga - prędkość – czas. Dla
dziecka w wieku przedszkolnym orientacja w przestrzeni ma nadal
praktyczny charakter, rozpoznaje ono przestrzenie, które łączy z
działaniem i osobami.



Funkcja symboliczna

we wczesnym dzieciństwie pojawia się zdolność do przypominania
sobie nieobecnych przedmiotów i zjawisk za pomocą symboli i
znaków. W wieku przedszkolnym dziecko opanowuje różne systemy
symboliczne. W następnych okresach rozwojowych dziecko może
wybierać spośród wielu alternatywnych form symbolizacji. Ważna w
tym okresie jest zabawa symboliczna, która polega na zastępowaniu
jednych przedmiotów innymi, inaczej mówiąc przedstawia w zabawie
to , co w rzeczywistości wie. Występują proste identyfikacje jednego
obiektu z drugim np. kota z klockiem, a także zastępowanie
rzeczywistych scen wyobrażonymi np. karmienie misia.

Autor : Pedagogika 2010 , grupa II



Dziecięce teorie

są to teorie przyczynowo wyjaśniające, które dzieciom w wieku

przedszkolnym pozwalają przewidywać i wyjaśniać zachowania innych

osób poprzez : pragnienia, emocje, wrażenia. Wiedza dziecka o umyśle

oraz o relacji miedzy rzeczywistością, a umysłem powstaje stopniowo.

Przełomowym momentem w rozwoju dziecięcych teorii umysłu przepada

na 5 rok życia, gdy dziecko zaczyna odróżniać własne przekonania na

temat rzeczywistości. Poznaje sądy prawdziwe lub fałszywe. Zaczyna

rozumieć, mięć pogląd na temat funkcjonowania umysłu.



Rozwój umysłowy

rozwój umysłowy dziecka w wieku przedszkolnym wyznaczają

osiągnięcia w zakresie czynności umysłowych : szeregowanie,

klasyfikowanie.

W szeregowaniu dziecko wykrywa różnice między obiektami np. mała

piłka – duża piłka. Starsze dzieci szeregują metodą prób i błędów np.

wzrastający – malejący. Występuje również forma szeregowania

systematycznego około 6 roku życia. Cechuje ją pewna strategia:

wybieranie zawsze największego lub najmniejszego elementu z zestawu.

Klasyfikowanie polega na grupowaniu przedmiotów na podstawie

podobieństwa. Pod koniec średniego okresu dzieciństwa dziecko zaczyna

rozumieć zasady zachowania stałości. Odkrywa, że jakaś cecha obiektu (

przedmiotu) nie ulega zmianie przy jednoczesnej modyfikacji innych

cech. Zdaniem Piageta opanowanie niezmienników jest warunkiem

rozwoju myślenia operacyjnego.

Autor : Pedagogika 2010 , grupa II



Rozwój emocjonalny

między 2 a 6 rokiem życia dziecko coraz lepiej rozumie własne emocje i

innych osób, nabywa umiejętności zaradczych, które pozwalają mu

kształtować pozytywne kontakty z dorosłymi i rówieśnikami. Obok

przejawów fizjologicznych

( czerwienienie się ) występują ruchowe przejawy emocji takich jak:

klaskanie, podskakiwanie. Ważne jest hamowanie przejawów emocji

negatywnych (gniewu, strachu). Dorośli kontrolują emocje i przyczyniają się

do kształtowania pozytywnych relacji dziecka z innymi. Między 2 a 4 rokiem

życia dzieci nabierają biegłości w pocieszaniu innych, droczeniu się,

żartowaniu. Zdolność do empatii zależy od poziomu rozwoju poznawczego i

językowego dziecka oraz jego doświadczeń. Dzieci empatyczne reagują z

troską, dzieci karane często reagują gniewem, lękiem, atakiem fizycznym.



Rozwój społeczny

w średnim dzieciństwie szybko wzrastają umiejętności społeczne. Widać to

w zabawach z rówieśnikami w których dzieci nabierają doświadczeń,

podejmują odpowiedzialną współpracę, planują i ustalają zabawę. Zabawa

może przybrać różną postać: od zabaw samotnych (3 – 4 lata), w których nie

ma jeszcze aktywności społecznej, poprzez zabawy równoległe ( 3- 6 lata) ,

czyli naśladowanie zachowań rówieśników. Zabawy wspólne w których

najpierw dzieci odgrywają swoje role, a następnie zabaw zespołowych, w

których wyraźny jest wspólny cel działania. W wieku przedszkolnym

nawiązują się pierwsze przyjaźnie, które nie są jeszcze trwałe. Dzieci

uważają przyjaźń jako wspólna zabawa i dzielenie się zabawkami.

Autor : Pedagogika 2010 , grupa II



Późne dzieciństwo – okres od 7 do 11 lat.

Okres ten charakteryzuje się silnym rozwojem umysłowym
dziecka. W tym czasie zaczyna się ono intensywnie zmieniać w
sensie jakościowym i ilościowym.
W jego życiu pojawia się nowe środowisko społeczne,
codzienne obowiązki i nowe wyzwania wpływają na jego
zróżnicowany i jednocześnie klarowny obraz własnego „ja”.



W późnym dzieciństwie możemy wyróżnić następujące etapy
rozwojowe:

- rozwój poznawczy
- rozwój moralny
- rozwój społeczny
- rozwój osobowości w dzieciństwie

Autor : Pedagogika 2010 , grupa II



Rozwój poznawczy:

Dziecko staje się systematyczne, potrafi koncentrować swoją uwagę i obejmować
nią więcej elementów. Potrafi również zapamiętywać i stosować różne strategie
pamięciowe, które wykorzystuje w zabawie i nauce. Na tym etapie rozwija się
matapamięć , czyli wiedza o własnej pamięci oraz czynności umysłowe tzw.
operacje konkretne. Wyróżniamy tu:
Zinterioryzowane – opierają się na obrazkach umysłowych
Zintegrowana –zaliczamy tu dodawanie, odejmowanie, mnożenie, dzielenie
Odwracalne – dotyczy odwracalności czynności umysłowych
Głównie te operacje występują w rozwiązywaniu zadań. Są one ograniczone pod
względem treści i formy.



Rozwój moralny:

Rozwój moralny dziecka ma charakter sekwencyjny czyli zmiany rozumowania
moralnego zachodzą wg stałej kolejności.
Dorośli narzucają dzieciom wymagania społeczne w formie nakazów i zakazów,
które pojawiło się już w wieku poniemowlęcym. Ukazuje się tu również okres
anatomii moralnej, który cechuje się brakiem świadomości. W okresie między 2 a 5
rokiem życie dziecko nie potrafi rozróżniać stanów psychicznych innych osób. Jego
zachowanie jest uwarunkowane do osiągnięcia własnych celów i uniknięcia kary.
Na poziomie 7 - 11 lat dziecko jest szczególnie wrażliwe na określenia " dobry " i "
zły ", a czyn jest określony jako dobry lub zły z perspektywy tych, którzy określają
reguły danego zachowania.

Autor : Pedagogika 2010 , grupa II



Rozwój osobowości w dzieciństwie:

Podstawy osobowości, które kształtują się w pierwszych latach
życia dziecka decydują o dalszym rozwoju. Na początku kształtuje
się napęd psychoruchowy, żywość lub powolność ruchów i reakcji
dziecka. W wieku przedszkolnym następuje kształtowanie się
osobowości ( pewne cechy utrwalają się. Inne zaś ulegają
osłabieniu). Dzieci przyswajają podstawowe nawyki ( takie jak:
mycie rąk przed jedzeniem czy zakaz dłubania w nosie) i sposoby
zachowania( np. nie przerywanie gdy ktoś mówi). Kształtuje się u
nich podstawowa potrzeba psychiczna ( taka jak: bezpieczeństwo,
miłość, przynależność, uznania i osiągnięć).

Następnym etapem jest rozwój zainteresowań. U dzieci

przedszkolnych przejawiają się w formie zabaw. Natomiast u
uczniów klas młodszych pojawia się zainteresowanie sportem,
telewizją, czytaniem oraz zabawami ruchowymi. Wpływ na rozwój
zainteresowań ma płeć, otaczające środowisko o oddziaływania
szkół.

Autor : Pedagogika 2010 , grupa II



Podsumowanie

Okres dzieciństwa to najbardziej intensywny proces rozwojowy
jakiemu podlega człowiek w swoim życiu. To fascynująca droga
jaką przebywa zmieniając się z „poczwarki” w „motyla”.

Autor : Pedagogika 2010 , grupa II