Podstawy epidemiologii

Metody epidemiologiczno-

statystyczne w badaniach

zdrowia publicznego

Epidemiologia



Epidemiologia jest nauką, która zajmuje się

badaniem czynników wywierających wpływ

na stan ludności i jej zdrowie.



Historycznie była związana ze zwalczaniem

epidemii chorób zakaźnych, obecnie w

krajach rozwiniętych zadania tej dziedziny

poszerzyły się o inne problemy zdrowotne

takie jak: choroby przewlekłe, wypadki,

zatrucia, choroby endemiczne ( trąd,

schorzenia reumatyczne, malaria) i inne.

Epidemiologia wg WHO

Epidemiologia to badanie czynników określających

częstotliwość i rozprzestrzenianie

chorób wśród

ludności.

Epidemiologia to badanie

warunków występowania

chorób i inwalidztwa w ludzkich grupach oraz

czynników, które mają na to wpływ.



Dyscyplina ta ma swój udział w rozszerzaniu wiedzy

medycznej, określając rozmiary problematyki

zdrowotnej, ustalając czynniki oraz służąc ocenie

wyników działalności leczniczej i profilaktycznej.

Epidemiologia jako narzędzie

poznawcze obejmuje:



Śledzenie

historii naturalnej

chorób

(ciąg zdarzeń: zdrowie -

zmiany subkliniczne – choroba - zgon (albo całkowity lub

częściowy powrót do stanu zdrowia).



Opis

stanu zdrowia populacji

(pomiar częstości i natężenia

badanych zaburzeń stanu zdrowia).



Badania

przyczynowo-skutkowe

(ocena wpływu czynników

osobniczych i środowiskowych na przebieg procesu

charakteryzującego się przejściem ze stanu zdrowia do

stanu choroby).



Ocena

skuteczności interwencji

(ocena wyników terapii w

przypadku choroby oraz ocena wyników promocji zdrowia i

działalności profilaktycznej, a także decyzji organizacyjnych

w odniesieniu do potencjału zdrowotnego populacji).

Podziały epidemiologii



Ogólna

– dział obejmujący badania, opis i ustalanie

ogólnych praw o przyczynach i sposobach

rozprzestrzeniania się chorób oraz o ich natężeniu. Dział ten

obejmuje zasadnicze metody zawarte w metodologii badań,

analizie zdarzeń zdrowotnych i w profilaktyce chorób.



Szczegółowa

– dział obejmujący badania, opis i ustalania

praw o przyczynach i sposobach rozprzestrzeniania się oraz

o natężeniu

ściśle określonej choroby

. Oparta jest zawsze

na wiadomościach z epidemiologii ogólnej oraz na

podkreśleniu swoistych przyczyn i praw

charakterystycznych dla danej jednostki chorobowej, z

uwzględnieniem metod profilaktycznych i leczniczych.

Podziały epidemiologii



Chorób zakaźnych i inwazyjnych

– epidemiologia

chorób wywołanych przez zarazki i pasożyty



Zakażeń szpitalnych

– dział obejmujący

zagadnienia związane z badaniem, opisem i

ustalaniem przyczyn i praw pojawiania się chorób

bakteryjnych, wirusowych i grzybiczych u chorych

przebywających w szpitalu z innych przyczyn, oraz

ze sposobami zapobiegania tym zakażeniom. Oparta

na wiadomościach z epidemiologii ogólnej, jak

również na wiedzy dotyczącej chorób zakaźnych,

mikrobiologii sanitarnej i organizacji leczenia

chorych.

Podziały epidemiologii



Chorób zawodowych i parazawodowych

– inaczej

jest to dział „chorób związanych z pracą zawodową”.

Omawiane są tu problemy związane ze specyficznymi

przyczynami i prawami pojawiania się, rozwoju i

natężenia chorób zawodowych, niezakaźnych i

zakaźnych



Chorób i wypadków związanych z pracą

– dział

dotyczący „zaburzeń i zagrożeń stanu zdrowia

związanych z pracą, występujących w populacji

pracującej, ale innych niż opisywane jako choroby

zawodowe”, choć warunki pracy, z różnym nasileniem

ale istotnie wpływają na ich powstawanie.

Podziały epidemiologii



Środowiskowa

– dział stosujący metody

epidemiologiczne do oceny wpływu czynników

środowiskowych na zdrowie człowieka. Bierze się tu

pod uwagę głównie czynniki chemiczne i fizyczne

zanieczyszczające otoczenie człowieka, choć czynniki

typu psychologicznego także wpływają na zdrowie

psychiczne ludzi. Ten dział stanowi podstawę

profilaktyki, działań profilaktycznych i ochrony

środowiska.



Historyczna

– dział, który obejmuje opisy i określanie

przyczyn chorób występujących w ubiegłych wiekach i

tysiącleciach. Podstawą są dostępne dokumenty.

Rola epidemiologii



Pomiar

stanu zdrowia społeczeństw



Badanie

potrzeb zdrowotnych

społeczeństw (ustalanie planów

zdrowotnych)



Konstrukcja oraz

działanie

promocyjne i profilaktyczne

Zadania epidemiologii w

Polsce



Pomiary zapotrzebowania ludności na

działalność usługową publicznej służby

zdrowia, tj. na promocję zdrowia,

profilaktykę, leczenie i rehabilitację.



Ocena ciągła działalności służby zdrowia w

podnoszeniu jakości usług zdrowotnych i

poziomu usług profilaktycznych, szczególnie

w zakresie zdrowia publicznego.



Nadzór epidemiologiczny nad wpływami

środowiska życia na zdrowie populacji.

Rodzaje

badań

epidemiologicznych



Badania opisowe

w badaniach opisowych uwzględniających ocenę

występowania danej choroby w populacji oraz jej uwarunkowań

środowiskowych zaleca się stosowanie istniejących



rejestrów danych, np. statystyki umieralności, statystyki występowania

chorób.



Badania analityczne (nie kontrolowane):

w badaniach analitycznych

dobór populacji



(próby) następuje w zależności od obecności skutku zdrowotnego (np.

choroby) lub w zależności



od narażenia.



•

Ekologiczne



•

Przekrojowe



•

Kliniczno-referencyjne (kliniczno-kontrolne)



•

Kohortowe



Badania interwencyjne (kontrolowane):



•

Losowe badania kontrolowane



•

Badania nielosowe

Wybór badanej populacji



A) populacja osób chorych



B) populacja osób zdrowych



C) populacja generalna (A+B)

Typy badań

epidemiologicznych



Obserwacyjne



Bez ingerencji

badacza



Eksperymentalne



Z ingerencją

badacza

Badania obserwacyjne

- Opisowe

- Analityczne



przekrojowe



retrospektywne (kliniczno-kontrolne)



prospektywne (kohortowe)



ekologiczne

Typy badań

epidemiologicznych



BADANIA OBSERWACYJNE – BIERNE

mogą

być one prowadzone:

- nad populacją = badania ekologiczne lub statystyczne

np. liczba urodzeń

- nad pojedynczymi osobami = badania przekrojowe lub

przesiewowe, dotyczą badania chorobowości np. gruźlicy

- kliniczno – kontrolne badanie przypadków =

porównawcze badanie przypadków np. nasilenie

określonej choroby w grupie narażonej i nienarażonej na

czynnik patogenny

- kohortowe albo długofalowe obserwacje zjawiska

zdrowotnego u pojedynczych osób

Badanie opisowe



prosty opis stanu zdrowia społeczeństwa



oparte na rutynowo dostępnych danych

lub danych z badań specjalnych



zwykle pierwszy krok dochodzenia

epidemiologicznego



NIE analizuje

związków pomiędzy

ekspozycją i efektem

Badanie przekrojowe



pomiar choroby i czynnika

wywołującego w tym samym czasie



trudno określić czy przyczyna

poprzedza chorobę czy jest jej skutkiem



są ekonomiczne i łatwe do

przeprowadzenia



w przypadku epidemii – pierwszy

sposób znajdowania przyczyny

Badania ekologiczne



również często początek proces dochodzenia

epidemiologicznego



badanie związku pomiędzy zachodzącymi

zjawiskami poprzez ich porównanie:

- w różnych populacjach w tym samym czasie

- w tej samej populacji w różnych okresach



wyniki często trudne do interpretacji, a warianty

niemożliwe do zbadania



związek na poziomie populacji, a niekoniecznie

też na poziomie jednostki



zależne od czynników socjoekonomicznych

Badania prospektywne



badanie kohortowe – określamy

aktualną ekspozycję, a następnie

mierzymy występowanie danego

zjawiska w czasie

Etapy:



Wybierz grupę badaną



Zidentyfikuj osoby eksponowane i

nieeksponowane



Obserwuj



Określ osoby chore i zdrowe w obu

grupach



Analizuj

Badania prospektywne



Dotyczące przyszłego, ewentualnie szkodliwego

działania czynników środowiska na zdrowie

mieszkających w danej okolicy lub pracujących w

określonym zakładzie ludzi



Epidemiolog nie wie dokładnie, który czynnik

środowiska (lub kilka z nich) będzie działał

szkodliwie, czyli będzie tzw.

czynnikiem narażenia

zdrowia



Przypuszcza się, że w danym środowisku jest lub

będzie czynnik narażenia zdrowia, który po

dłuższym lub krótszym okresie oddziaływania może

być przyczyną określonej choroby

C.D



Do badań wybiera się populację narażoną na

potencjalnie patogenny czynnik w określonym

zakładzie pracy lub mieszkającą na określonym

terenie, jak np. ludność mieszkającą wokół huty

żelaza albo wzdłuż zanieczyszczonej rzeki



Grupą kontrolną jest podobna populacja ludzka nie

narażona na działanie badanych (w naszym

przewidywaniu szkodliwych) czynników środowiska



Badania te trwają długo 5 – 10 lat, są szczegółowo

planowane pod wzg. Badań lekarskich,

aparaturowych, laboratoryjnych i statystycznych.

Bada się także parametry higieniczne,

fizykochemiczne, mikrobiologiczne środowiska

C.D



Ludzi bada się co 3,6 lub więcej miesięcy,

środowisko najlepiej jest monitorować, tj. stosować

ciągły, automatyczny pomiar i zapis wybranych

cech środowiska: zapylenie, stężenie gazów itp.



Jeżeli w badanej populacji pojawiają się nowe

jednostki chorobowe lub zwiększa się liczba

znanych jednostek, to na podstawie uprzednio

zgromadzonych badań lekarskich i pomiarów

środowiska można określić przyczyny chorób, ich

nasilenie i częstotliwość, a także mechanizmy

patofizjologiczne (prawa rozwoju)

C.D



Wyższy niż w grupie kontrolnej –

współczynnik zapadalności na daną chorobę

w grupie osób eksponowanych na działanie

danego czynnika (lub kilku z nich) wskazuje

na związek przyczynowo – skutkowy.



Badania prospektywne są bardzo cenne,

wiarygodne i przekonywujące, jednak

wymagają dużych nakładów finansowych,

sprawnej organizacji pracy i wyszkolonej

kadry specjalistów

Badanie retrospektywne



Znajdujemy osoby chore



Dobieramy osoby zdrowe



Badamy narażenie w przeszłości

Badania retrospektywne



Dotyczą przeszłości – materiały z

minionych lat



HISTORIE CHORÓB



KARTY ZGONU



ROCZNIKI STATYSTYCZNE



STANDARYZOWANE WYWIADY

(ANKIETY)

Badania retrospektywne



Przystępując do badania znamy skutki np. epidemia

czy endemia danej choroby, na określonym terenie i

w czasie



Znana jest struktura umieralności populacji, ale

chcemy ustalić przyczyny i prawa rozwoju choroby

oraz czynniki narażenia tj. chcemy poznać

odpowiedź na pytanie co i dlaczego warunkowo

zwiększoną zapadalność lub zwiększoną

umieralność na daną chorobę



Podobne rozumowanie stosuje się przy badaniu

pojedynczych ludzi, np. przy ustalaniu przyczyn

inwalidztwa i orzekaniu renty

C.D



Suma takich badań jednostkowych może

stanowić podstawę badań retrospektywnych



Wyniki otrzymane w grupie badanych

chorych porównuje się z grupą kontrolną



Najczęściej do grupy kontrolnej wchodzą

pacjenci hospitalizowani w tym samym

szpitalu lub leczeni w przychodni, ale z

powodu innych chorób; najlepiej jeśli są to

chorzy na różne choroby

Zalety badań

retrospektywnych



Możliwość wykorzystywania dokumentów

zebranych do innych celów

(demograficznych, statystycznych, kliniczno

– lekarskich) =

niskie koszty badań



Badania retrospektywne pozwalają ustalić w

zadowalającym stopniu wpływ zarówno

przyczyn biologicznych na zdrowie, jak i

osiągnięć i braków organizacyjnych

administracji służby zdrowia

Wady badań

retrospektywnych



Zdarzające się braki w dokumentacji =

brak pojedynczych danych



Uznawanie wiarygodności rozpoznań

zależnych od wykształcenia kadr i od

wykonywania (a więc dostępności) badań

dodatkowych



Uznawanie rzeczywistości dokumentacji, tj.

czy objęto wówczas badaniami i ewidencją

wszystkich chorych, itd.

Typy badań

epidemiologicznych



BADANIA EKSPERYMENTALNE =

DOŚWIADCZALNE

ta grupa badań wymaga czynnego, aktywnego

zaangażowania się badaczy do zmiany

czynników warunkujących daną chorobę

(wprowadzenie leczenia, siła narażenia,

zachowania antyzdrowotne)

Badanie doświadczalne

(eksperymentalne)



Badania takie polegają na celowym i

kontrolowanym sterowaniu jedną określoną

cechą (przyczyną), co pozwala badającemu

dokładnie i w miarodajny sposób ocenić

oddziaływanie tej cechy na wybrane funkcje

zdrowotne organizmu



Badania epidemiologiczne różnią się od

doświadczeń laboratoryjnych tym, że

przeprowadzane są na dużej, odpowiednio

dobranej populacji ludzi lub zwierząt,

żyjących w naturalnych dla siebie warunkach

C.D



Cechą badaną może być: działanie nowego leku,

nowej szczepionki, nowego zabiegu lekarskiego,

określonego zjawiska fizjologicznego



Epidemiolog nie wie, jakie będą skutki działania

badanego parametru na zdrowie jednostki lub

populacji, ale przez odpowiedni dobór osób do

grupy badanej i grupy kontrolnej stara się

obiektywnie określić korzystne i niekorzystne

działania i skutki. W warunkach doboru osób,

badania takie przebiegają stosunkowo szybko, a

ich wyniki są wyraźne.

C.D



Po okresie rozważań teoretycznych oraz

badaniach laboratoryjnych in vitro i na

zwierzętach in vivo spodziewamy się

korzystnego działania jakiegoś czynnika

badanego



Po doświadczalnych badaniach na

dobranej grupie ludzi można podjąć

decyzję co do celowości stosowania

nowego leku, szczepionki, zabiegu

Cechy charakterystyczne

planowanych badań

doświadczalnych



Celowy dobór do grupy badanej i do

grupy kontrolnej



Zastosowanie

placebo

lub innych

działań maskujących w grupie

kontrolnej



Zastosowanie zasady

ślepej próby

lub

podwójnie ślepej próby

Pojęcia



Placebo

to imitacja leku lub zabiegu



Ślepa próba

polega na tym, że

badany chory nie wie czy otrzymuje

nowy lek, stary lek, czy też placebo.

Jeżeli o tym nie wie także

bezpośredni obserwator (lekarz,

badacz), to mamy przykład

podwójnej

ślepej próby

Pojęcia



Punkt końcowy

Określona zmiana w stanie

zdrowia (np. zawał serca, zgon, ustąpienie

bólu itp.) mogąca zajść u osoby

uczestniczącej w badaniu, której wystąpienie

albo niewystąpienie może się wiązać z

ekspozycją na określony czynnik lub

interwencję. Na podstawie różnicy w

częstości występowania punktów końcowych

w badanych grupach porównuje się

skuteczność i bezpieczeństwo różnych

interwencji (np. leków lub zabiegów)

Losowe badania kontrolne =

badanie z randomizacją



Są odmianą eksperymentu epidemiologicznego



Polegają na wylosowaniu jednostek do grupy

badanej i grupy kontrolnej



Wnioskowanie o skuteczności leczniczej lub

profilaktycznej zabiegu lub leku dla populacji

generalnej jest możliwe tylko wtedy, gdy

badana próba (grupa osób) jest

reprezentatywna względem tej populacji z

której pochodzi.



Przykładem losowych badań kontrolnych są

np. : badania nad bezpieczeństwem i

skutecznością szczepień przeciw odrze

Badanie z randomizacją – na

czym polega?



Przykład:



Chcemy zbadać, czy nowy lek polepsza pamięć. Tworzymy dwie

grupy osób badanych: grupę eksperymentalną, w której ludzie

otrzymują ten nowy lek i grupę kontrolną, w której ludzie dostają

placebo. Prosimy, aby nauczyli się listy słów. Następnie

sprawdzamy, w której grupie ludzie więcej zapamiętali. Jeżeli

grupa eksperymentalna zapamiętała znacząco więcej słów, to

możemy wnioskować, że nowy lek rzeczywiście polepsza pamięć.



Randomizacja polega tutaj na tym, że skład obu grup jest

dobierany losowo - np: rzut monetą decyduje o tym, czy dana

osoba znajdzie się w grupie eksperymentalnej, czy w grupie

kontrolnej. Dzięki takiemu zabiegowi można zasadnie twierdzić, że

obie grupy nie różniły się statystycznie pod żadnym ważnym dla

eksperymentu względem. W związku z tym można zasadnie

twierdzić, że różnice w zapamiętywaniu wynikają tylko z własności

badanego leku.

Zasady przeprowadzania

randomizowanych badań

kontrolnych



Właściwy dobór populacji (kryteria

włączenia i wykluczenia)



Zapewnienie losowości podziału na

leczonych i grupę kontrolną



Osoby z grupy kontroli powinny otrzymywać

najlepsze alternatywne leczenie



Zapewnienie maskowania badania

Ocena wyników badań z

randomizacją



Wynikiem będzie porównanie

badanego efektu w grupie

poddawanej interwencji w stosunku

do grupy porównawczej.

np. % przeżycia w grupie leczonej /

% przeżycia w grupie kontrolnej

Badania mieszane



Jeśli badamy nowy lek (doświadczalnie) na dużej

populacji określonych chorych to powinniśmy

znać dokładnie ich przeszłość zdrowotną

(retrospekcja)



Jeżeli badamy nową szczepionkę (doświadczalnie)

to powinniśmy dokładnie znać przeszłość

zdrowotną grupy badanej i grupy kontrolnej

(retrospekcja), a równocześnie możemy przez

najbliższe lata badać (prospekcja) poziom

przeciwciał i wpływ tej szczepionki na zdrowie

badanej grupy w porównaniu z grupą kontrolną

Metaanaliza



Ilościowa synteza

wyników wszystkich

wiarygodnych badań

dotyczących tego

samego pytania

klinicznego (podobne:

badana populacja,

interwencja i punkty

końcowe lub oceniane

zmienne) za pomocą

odpowiednich metod

statystycznych.

Badania przesiewowe



Skryning masowy – badanie całej populacji



Skryning wielokierunkowy – zastosowanie

różnych testów diagnostycznych

wykrywających różne cechy



Skryning celowy – badanie osób narażonych na

określone czynniki szkodliwe, często stosowany

w opiece nad pracującymi oraz w badaniach

środowiskowych



Skryning przypadkowy – tzw. Przy okazji innych

badań np. wykrycie nosicielstwa HBV u

pacjentów hospitalizowanych z innych powodów

Trafność



–

jest to zdolność testu do mierzenia

danej cechy w taki sposób, że

wartość uzyskana z pomiaru jest

zgodna z wartością rzeczywistą.

Miarą

trafności testu jest czułość i swoistość



Czułość = SENSITIVITY, test czuły daje

małą liczbę wyników fałszywie ujemnych



Swoistość = SPECIFICITY, mała ilość

wyników fałszywie dodatnich

W jakich chorobach stosujemy

badania przesiewowe?



1) choroba stanowi ważny problem społeczny



2) naturalna historia choroby jest dobrze poznana



3) istnieją skuteczne metody leczenia



4) występują wczesne objawy chorobowe



5) metody diagnostyczne są powtarzalne i trafne



6) istnieje możliwość weryfikacji diagnostycznej rozpoznań



7) metody badań przesiewowych są pozbawione ryzyka

powikłań i będą akceptowane przez badanych



8) ustalone są zasady dotyczące tego kogo należy zaliczyć

do grupy chorych wymagających leczenia



9) wykrywanie stadiów wczesnych będzie procesem ciągłym



10) koszty wykrywania i leczenia są ekonomicznie

uzasadnione i możliwe do pokrycia

Narzędzia badań stosowane

w epidemiologii



Standaryzowane wywiady i ankiety



Ujednolicone dokumenty służby zdrowia



Dokumenty demograficzne



Testy diagnostyczne



Badania aparaturowe



Wzory statystyczne



Ujednolicone programy komputerowe

Planowanie badania z zakresu

epidemiologii środowiskowej



Podejrzenie:



Obserwacja hipotetycznego wpływu czynnika środowiskowego na określony skutek

zdrowotny



pochodzi z:



−

praktyki klinicznej;



−

obserwacji okoliczności wystąpienia zjawiska zdrowotnego;



−

badań laboratoryjnych;



−

rozważań teoretycznych



Sformułowanie hipotezy badawczej:



−

punkt wyjściowy narażenie;



−

punkt wyjściowy skutek zdrowotny



Testowanie hipotezy badawczej:



−

badania z zakresu epidemiologii analitycznej;



−

zgromadzenie i analiza danych epidemiologicznych – czy istnieje statystycznie znamienna



zależność



Ocena jakości badania:



−

czy zależność nie jest przypadkowa;



czy zależność nie jest efektem błędu systematycznego;



−

czy występują czynniki zakłócające



Interpretacja wyników w aspekcie oceny związków przyczynowo-skutkowych

Istotne cechy struktury

ludności



Liczebność populacji



Wiek w populacji



Płeć populacji



Stan cywilny w populacji



Migracje w populacji



Wpływ urbanizacji na populację



Urodzenia w populacji

Istotne cechy struktury

ludności



Umieralność w populacji

– jest to liczba

zgonów zaistniałych w badanej populacji w

danym czasie



Śmiertelność

– odsetek zgonów na

ściśle

określoną chorobę

spośród ogólnej liczby

chorych na tę chorobę



Zapadalność

– jest to liczba nowych

przypadków choroby zaistniałych w

analizowanym czasie



Chorobowość

– jest to liczba osób chorych

w badanym okresie

Mierniki stanu zdrowia

a) Pozytywne – badania poborowych, badania dzieci

przyjmowanych do szkół.

-sprawność i prawidłowość funkcji poszczególnych

narządów i całego ustroju

- rozwój fizyczny

- aktywność fizyczna i sprawność ruchowa

- satysfakcja z życia

- przeciętna oczekiwana długość życia,

szczególnie oczekiwane lata życia wolne od

niesprawności

Pozytywne mierniki stanu

zdrowia

Przyrost naturalny jest to różnica

między liczbą urodzeń żywych a

liczbą zgonów w badanym okresie na

określonym terenie. Współczynnik

przyrostu naturalnego obliczany jest

w liczbach bezwzględnych lub na

1000, 10 000 lub 100 000 ludności.

Wskaźniki ruchu

naturalnego:

Współczynnik płodności kobiet określa
średnią liczbę dzieci rodzonych przez jedną
kobietę w danym społeczeństwie. Największy
współczynnik występuje w krajach afrykańskich,
np. w Nigrze powyżej 4, najniższy w Europie,
poniżej 2.



określający liczbę urodzeń żywych na

1000 mieszkańców i rok.



Współ. urodzeń= Ur. Żyw/L.ludności*

1000 (liczba podawana w promilach, a

nie procentach!).



Tego typu wskaźnik może zostać

obliczony nie tylko dla całej populacji ale

także dla pewnej kohorty społecznej.

Współczynnik urodzeń na

świecie

Oczekiwana długość życia



Oczekiwana długość życia noworodka w

Polsce w roku 2004 wynosiła dla chłopców

70,67 a dziewczynek 79,23.



Dla mężczyzny w wieku 60 lat oczekiwana

długość życia wynosiła 17,8, a dla kobiety

22,9 lat.



Zarówno u mężczyzn jak i u kobiet

oczekiwana długość życia w wieku 60 lat jest

znacznie poniżej średnich w Unii Europejskiej.

Mierniki stanu zdrowia

b) Negatywne – pomiar oceny negacji zdrowia

(częstość występowania chorób i ich następstw –

inwalidztwa i zgonów):

§ Chorobowość – liczba chorych w stosunku do ogółu

ludności.

§ Zachorowalność – liczba nowych przypadków

zachorowań w danym roku w stosunku do liczby

ludności.

§ Śmiertelność – liczba zgonów na daną chorobę w

danym roku w stosunku do liczby osób chorujących

na tą chorobę.

§ Umieralność ogólna – liczba zgonów w danym roku

przypadająca na 10 lub 100 tysięcy ludności.

Negatywne mierniki zdrowia

Współczynnik umieralności



Liczba zgonów w określonym przedziale czasu * K /

Przeciętna liczba osób w populacji określonym

przedziale czasu



k – Przelicznik pozwalający na wyrażenie

współczynnika umieralności w postaci liczby zgonów

przypadających na przyjętą standardowo liczbę osób w

populacji narażonej, np.100 000 osób, 1000 000 osób.

Wskaźnik umieralności

proporcjonalnej

= (liczba zgonów dla określonej przyczyny/liczba

zgonów ogółem)*100

Zewnętrzne przyczyny

zachorowania i zgonu

9,3%

Objawy, cechy

chorobowe i

nieprawidłowe wyniki

badań labolatoryjnych

gdzie indziej

niesklasyfikowane

4,3%

Choroby układu

krążenia

49,3%

Zaburzenia wydzielania

wewnetrznego, stanu

odżywienia i przemiany

metabolicznej

1,2%

Choroby układu

pokarmowego

3,3%

Choroby układu

oddechowego

5,4%

Nowotwory

22,9%

Pozostałe

4,3%

STRUKTURA ZGONÓW MĘŻCZYZN
WG PRZYCZYN

Umieralność niemowląt



Liczba zgonów w ciągu pierwszego roku życia w danym

czasie * k / Liczba żywych urodzeń w ciągu tego samego

okresu czasu



k – Przelicznik pozwalający na wyrażenie współczynnika

umieralności niemowląt w postaci liczby zgonów

przypadających na liczbę żywych urodzeń w populacji

narażonej, np. 1000 osób.

Współczynnik umieralności

niemowląt



ogólnej



wczesnej



późnej



okołoporodowej



martwo urodzonych

Współczynnik umieralności

niemowląt



Współczynnik umieralności niemowląt



liczba zgonów niemowląt / liczba urodzeń żywych *1000



Współczynnik wczesnej umieralności niemowląt



liczba zgonów niemowląt w roku w wieku 0 – 27 dni/



liczba urodzeń żywych *1000



Współczynnik późnej umieralności niemowląt



liczba zgonów niemowląt w wieku 28 dni – 11 miesięcy /



liczba urodzeń żywych *1000



Współczynnik umieralności okołoporodowej



(liczba urodzeń martwych + liczba zgonów w wieku 0 – 6 dni /



liczba urodzeń żywych i martwych)*1000



Współczynnik martwo urodzonych



(liczba urodzeń martwych /



liczba urodzeń żywych i martwych)*1000

Współczynnik umieralności



Ogólnej



cząstkowej (wg płci, wieku,

przyczyny, miejsca

zamieszkania)



Współczynnik

umieralności

- ogólnej

(liczb zgonów

ogółem w danym czasie / liczba ludności narażona na

ryzyko zgonu w danym czasie – (ludność wg miejsca

zamieszkania stałego w dniu 30.06) *1000



Współczynnik

umieralności

- cząstkowej

(wg

miejsca zamieszkania, płci, wieku, przyczyny) -analogia

jak wyżej



Współczynnik

śmiertelności

– liczba zgonów z

powodu danej choroby/ liczba chorych na tę chorobę, w

danym czasie (ludność wg miejsca zamieszkania stałego

w dniu 30.06) * 1000

LISTA KOLEJNOŚCI UMIEJSCOWIENIA

NOWOTWORÓW ZŁOŚLIWYCH WG

WIELKOŚCI STANDARYZOWANYCH

WSPÓŁCZYNNIKÓW UMIERALNOŚCI

KOBIETY 1999 r.

Umiejscowienie

Liczba

zgonów

Współ-

czynniki

surowe

na 100 tys.

ludności

Współ-

czynniki

standa-

ryzowane

na 100 tys.

ludności

Wskaźniki

struktury

Narządy trawienne

487

44,8

25,8

33,2

Żeńskie narządy płciowe

265

24,4

16,8

18,1

Sutek

209

19,2

13,3

14,3

Narządy oddechowe i klatka piersiowa

122

11,2

7,5

8,3

Tkanka limfatyczna, krwiotwórcza i tkanki
pokrewne

109

10,0

6,7

7,4

Niedokładnie określone, wtórne
i o nieokreślonym umiejscowieniu

7,1

4,4

5,3

Oko, mózg i inne części centralnego systemu
nerwowego

6,2

4,6

Układ moczowy

3,8

2,5

2,8

Czerniak i inne skóry

3,7

2,4

2,7

Kości i chrząstka stawowa

1,5

0,9

1,1

Warga, jama ustna i gardło

1,1

0,6

0,8

Tarczyca i inne gruczoły wydzielania
wewnętrznego

1,1

0,7

0,8

Międzybłonek i tkanka miękka

0,8

0,6

Niezależne (pierwotne) mnogie

umiejscowienia

Współczynnik śmiertelności



Liczba zgonów z powodu choroby w określonym przedziale czasu * k /

Liczba zdiagnozowanych przypadków tej choroby w tym samym

przedziale czasu



k – Przelicznik pozwalający na wyrażenie współczynnika śmiertelności

w postaci liczby zgonów przypadających na przyjętą standardowo

liczbę osób

Oczekiwana długość

życia:



przeciętna liczba lat osoby w

określonym wieku, którą może ona

przeżyć pod warunkiem, że będą

trwać w przyszłości takie same jak

obecnie wskaźniki umieralności

PYLL – potencjalne utracone

lata

życia



Potencjalnie utracone lata życia są

współczynnikiem, który zakłada

arbitralne przyjęcie czasu trwania

życia. Zaletą współczynnika jest

łatwość jego konstrukcji oraz

uniezależnienie pomiaru obciążenia

(zgonu) od rodzaju choroby.

Współczynnik zapadalności



Liczba nowych zachorowań w danym okresie czasu * K/

Przeciętna liczba osób w populacji określonym

przedziale czasu



k – Przelicznik pozwalający na wyrażenie

współczynnika zapadalności w postaci liczby nowych

zachorowań przypadających na przyjętą standardowo

liczbę osób w populacji narażonej, np. 1000 osób, 10

000 osób.

Współczynnik chorobowości



Liczba osób chorujących na daną chorobę w danym okresie czasu *K /

Liczba osób w populacji objętej ryzykiem w określonym czasie



k – Przelicznik pozwalający na wyrażenie współczynnika chorobowości

w postaci liczby osób chorych przypadających na przyjętą

standardowo liczbę osób w populacji narażonej, np. 100 000 osób,

1000 000 osób.

CECHY MIERNIKÓW

ZDROWIA

1. Dane o umieralności dobrze określają

tylko jeden aspekt stanu zdrowia i mają

małą wartość dla chorób, które rzadko lub

nigdy nie prowadzą do zgonu.

2. Dane o chorobowości (względnie

zapadalności) są cenne dla większości

chorób prowadzących do zgonu w ciągu

wielu lat, lub nie kończących się śmiercią.

Źródła danych (1):

1) o

umieralności:

•

statystyka zgonów w Polsce jest zbierana i

publikowana według standardów WHO od 1959

roku i uważa się, że jest kompletna.

•

W Polsce dane o umieralności pochodzą z kart

zgonów, wypełnianych obligatoryjnie w

przypadku zgonu każdej osoby przez lekarza

stwierdzającego zgon.

Źródła danych (2):

2) o chorobowości:

•

rutynowo zbierane / np. szkolne świadectwa zdrowia,

okresowe badania/ - zawierające ogólne dane o

chorobowości i niezdolności, opisane poprzez diagnozę

lub symptomatologię,

•

dane o chorobach zakaźnych (zgłaszalność)

•

dane o chorobach zawodowych,

•

rejestry chorób - /nowotwory lub choroby

psychiczne/,

•

dane grup pacjentów (Stowarzyszenie Cukrzyków),

•

dane z raportów do MZiOS i organizacji

międzynarodowych.

Instytucje gromadzące dane

􀂄

Główny Urząd Statystyczny

􀂄

Narodowy Fundusz Zdrowia

􀂄

Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia,

􀂄

Państwowy Zakład Higieny

􀂄

Instytut Medycyny Pracy

􀂄

Instytut Onkologii

􀂄

Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc (krajowy rejestr nowotworów,

rejestr gruźlicy i rejestr chorych na raka płuc, rejestr

chorych AIDS, zgłaszalność chorób zakaźnych lub ich

podejrzenie, zatrucie (podejrzenie) związkami chemicznymi,

hospitalizacja w szpitalach psychiatrycznych, ogólnopolska

chorobowość szpitalna, higiena pracy, inne)

ANALIZA POŚREDNIA vs

ANALIZA BEZPOŚREDNIA



􀂄

Analiza powyższych danych da nam



w pośredni sposób obraz stanu



zdrowia populacji.



􀂄

Oceną bezpośrednią byłyby pomiary,



obserwacje wydolności i aktywności,



badanie fizykalne, testy



laboratoryjne, itd. każdego członka



danej społeczności, co oczywiście nie



jest możliwe ze względów



organizacyjnych i finansowych.

Stan zdrowia ludności w

Polsce

1. Średnia długość życia – od kilku lat wydłuża się

przewidywana długość życia noworodków obu płci

(mężczyźni 69,7 lat, kobiety 78 lat [na rok 2000]).

2. Stan zdrowia dzieci i młodzieży – obniżyła się

umieralność niemowląt, ale nadal jest wyższa niż

w krajach wysokorozwiniętych. Obniżyła się

zachorowalność dzieci na choroby zakaźne w

wyniku wieloletnich szczepień ochronnych.

Główną przyczyną zgonów dzieci i młodzieży są

wypadki i zatrucia, następnie nowotwory, choroby

układu nerwowego, wady wrodzone i choroby

układu krążenia.

Stan zdrowia ludności w

Polsce

3. Przyczyny zgonów – najczęstsze z nich to:

§ choroby układu krążenia 50%

§ nowotwory 20%

§ urazy i zatrucia 7%

Obniżyła się umieralność kobiet w związku z ciążą i

porodem. Utrzymuje się zachorowalność na

wirusowe zapalenie wątroby i niektóre choroby

zakaźne (np. salmonella).

4. Profilaktyka – szczepienia ochronne dzieci i

młodzieży (od 0-20lat). Podejmuje się szereg działań

w zakresie przeciwdziałania zakażeniom HIV.

5. Zjawiska negatywne:

§ wzrost wypadkowości w pracy i poza pracą,

§ pogarszająca się kondycja fizyczna i psychiczna,

§ szerzenie się uzależnień,

§ wzrost liczby samobójstw – szczególnie wśród

dzieci i młodzieży.

Bibliografia



„

Determinanty zdrowia. Metody

diagnozowania potrzeb zdrowotnych i

sytuacji zdrowotnej.” pdf. Roman

Topór-Mądry

Document Outline

Slide 1
Slide 2
Slide 3
Slide 4
Slide 5
Slide 6
Slide 7
Slide 8
Slide 9
Slide 10
Slide 11
Slide 12
Slide 13
Slide 14
Slide 15
Slide 16
Slide 17
Slide 18
Slide 19
Slide 20
Slide 21
Slide 22
Slide 23
Slide 24
Slide 25
Slide 26
Slide 27
Slide 28
Slide 29
Slide 30
Slide 31
Slide 32
Slide 33
Slide 34
Slide 35
Slide 36
Slide 37
Slide 38
Slide 39
Slide 40
Slide 41
Slide 42
Slide 43
Slide 44
Slide 45
Slide 46
Slide 47
Slide 48
Slide 49
Slide 50
Slide 51
Slide 52
Slide 53
Slide 54
Slide 55
Slide 56
Slide 57
Slide 58
Slide 59
Slide 60
Slide 61
Slide 62
Slide 63
Slide 64
Slide 65
Slide 66
Slide 67
Slide 68
Slide 69
Slide 70
Slide 71
Slide 72
Slide 73
Slide 74
Slide 75
Slide 76
Slide 77
Slide 78
Slide 79
Slide 80
Slide 81
Slide 82
Slide 83
Slide 84
Slide 85
Slide 86
Slide 87

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
PODSTAWY EPIDEMIOLOGII CHORÓB ZAKAŹNYCH
PODSTAWY+EPIDEMIOLOGII(2)
4.1. PODSTAWY EPIDEMIOLOGII, Zdrowie publiczne, FWD zdrowie publiczne notatki
Podstawy epidemiologii sciaga
PODSTAWY EPIDEMIOLOGII ppt
PODSTAWY EPIDEMIOLOGII CHORÓB ZAKAŹNYCH
Epidemiologia jako nauka podstawowe założenia
1 Epidemiologia i podstawowe informacje o NSid 8500 ppt
004b Podstawowe pojęcia epidemiologii chorób zakaźnych
PODSTAWY pielęgniarstwa epidemiologicznego
004a Podstawowe pojęcia epidemiologii chorób zakaźnych
7. Epidemiologia – podstawowe pojęcia, szkoła medyczna
Podstawowe Pojęcia Epidemiologiczne Oraz Zasady Profilaktyki Chorób Zakaźnych
PODSTAWOWE POJÄCIA EPIDEMIOLOGII, higiena i eidemiologia
Epidemiologia podstawowe pojęcia

więcej podobnych podstron