EKONOMIKA TRANSPORTU

Wykład III

TRANSPORT – DZIAŁ

GOSPODARKI

NARODOWEJ

Zadania transportu w gospodarce

• Instrument wymiany dóbr i usług
• Bierze udział w wytwarzaniu PKB i uczestniczy w

tworzeniu wartości dodanej przez inne działy GN

• Czynnik lokalizacji produkcji i osadnictwa
• Realizuje cele o znaczeniu społecznym:

- zaspokaja potrzeby komunikacyjne ludności,
- sprzyja aktywizacji życia społeczno-kulturalnego i

gospodarczego,
- umożliwia rozwój turystyki i rekreacji,
- umożliwia i ułatwia dostęp do oświaty, kultury,

służby

zdrowia.

Zadania transportu w gospodarce cd.

• Realizuje ważne cele z punktu widzenia państwa:

- umożliwia utrzymanie politycznej i
administracyjnej
zwartości państwa oraz sprawne kierowanie nim,

- jest elementem obronności kraju,

- umożliwia rozwój nauki i techniki oraz
wyrównywanie
ich poziomów w skali kraju i świata

Funkcje transportu w GN

• Konsumpcyjna – zaspokajanie potrzeb

przewozowych przez świadczone usług
transportowe,

• Produkcyjna - zaspokajanie potrzeb

produkcyjnych przez świadczenie usług
transportowych,

• Integracyjna – integrowanie państwa i

społeczeństwa poprzez usługi transportowe.

Transportochłonność GN

TRANSPORTOCHŁONNOŚĆ – wielkość

zaangażowanego transportu w działalność innych
działów GN, działalność społeczną oraz
zaspokajanie potrzeb indywidualnych (stan
zaangażowania pracy żywej i uprzedmiotowionej
przy transportowej obsłudze występujących
potrzeb).

Transportochłonność GN cd.

Wielkość transportochłonności GN zależy od:

• wielkości i struktury produkcji rzeczowej,
• lokalizacji bogactw naturalnych i poszczególnych

rodzajów działalności gospodarczych,

• stopnia kooperacji i specjalizacji w produkcji,

handlu, rolnictwie,

• ruchliwości społeczeństwa.

Transportochłonność GN cd.

Transportochłonność – stosunek nakładów ponoszonych na

działalność transportową do efektów osiąganych przez GN

Mierniki transportochłonności:
• tony przewiezionych ładunków przypadające na jednostkę

PKB lub DN,

• praca przewozowa (w tkm) przypadająca na jednostkę PKB

lub DN,

• wartość przewozów i działalności pomocniczej na jednostkę

PKB lub DN

Transport jako biorca efektów

produkcyjnych innych działów GN

• Transport jako konsument:

- taboru przewozowego i trakcyjnego
- maszyn, sprzętu i materiałów użytych do
budowy
infrastruktury transportowej,
- paliw i energii,
- pracy ludzkiej.

Kapitałochłonność transportu

• Kapitałochłonność – relacja pomiędzy ilością kapitału

zainwestowanego w środki pracy, niezbędne do uzyskania
określonego efektu gospodarczego, a wielkością tego efektu

- w krajach słabo rozwiniętych – wskaźnik kapitałochłonności
wysoki,
- w krajach rozwiniętych - wskaźnik kapitałochłonności niski.

Kapitałochłonność transportu w Polsce – ok.3-krotnie wyższa niż

ogółem w gospodarce (aby wytworzyć jednostkę produkcji w
transporcie, trzeba dysponować 3-krotnie większym
majątkiem niż w całej gospodarce)

Majątkochłonność transportu

• Majątkochłonność – relacja wielkości zasobów

majątkowych (środków trwałych brutto) do wielkości
produkcji wytworzonej za ich pomocą

– zróżnicowana w poszczególnych gałęziach

transportu

– Współczynnik majątkochłonności transportu dla

Polski – 2,78 mlnzł/mln PKB ( do wyprodukowania
usług transportowych o wartości 1 mln zł trzeba
posiadać majątek o wartości 2,78 raza większej)

Pracochłonność transportu

• Pracochłonność – wielkość nakładów pracy

zużytej do wytworzenia określonego dobra
(usługi); (odwrotność wydajności pracy)

– mierzony za pomocą czasu pracy lub kosztów

robocizny

– wysoka pracochłonność transportu generuje

dużą liczbę miejsc pracy – ok. 5% ogółu
zatrudnionych w całej gospodarce

Wpływ rozwoju infrastruktury transportu na rozwój

gospodarczy

Rozwój infrastruktury transportu

Wzrost produkcji wykonawców

inwestycji infrastrukturalnych

w transporcie

Rzeczowy wzrost majątku

infrastrukturalnego

transportu

Wzrost zatrudnienia w rejonach

realizacji inwestycji

infrastrukturalnych w transporcie

Aktywizacja gospodarcza

regionów, kraju

Poprawa konkurencyjności

Poprawa warunków

funkcjonowania

przedsiębiorstw transportowych

Oszczędności społeczne:

bezpieczeństwo

i środowisko

Wzrost gospodarczy

Poprawa konkurencyjności

i spójności ekonomicznej i przestrzennej

Udział transportu w tworzeniu PKB

Udział transportu w tworzeniu PKB w danym kraju

zależy od:

• proporcji pomiędzy transportem publicznym,

własnym i motoryzacją indywidualną,

• relacji ogólnego poziomu cen usług transportowych

do cen towarów i innych usług

• Udział transportu w tworzeniu PKB - 4,8%
• Udział transportu w akumulacji – 3,4%

Powiązania transportu z budżetem

państwa

Podatki ogólne

Podatki związane

z działalnością gospodarczą

podatek VAT

podatek dochodowy

podatek od nieruchomości

Podatki związane z posiadaniem

środków transportu

podatek od środków transportu

podatki paliwowe

opłata rejestracyjna

podatek od sprzedaży pojazdów

podatki przy imporcie pojazdów

Udział usług transportowych w

wymianie międzynarodowej

Eksport usług transportowych:

- przewozy ładunków eksportowych i importowych są wykonywane

przez przewoźnika własnym taborem,

- przewoźnik krajowy wykonuje przewóz ładunków obcych między

dwoma obcymi portami lub dwoma krajami (przewozy cross

trade),

- przewoźnik krajowy wykonuje przewóz ładunków na terytorium

obcego kraju na rzecz jego obrotu wewnętrznego (kabotaż),

- obcy przewoźnik przejeżdża tranzytem przez dany kraj lub przez

narodowe porty morskie (tranzyt międzynarodowy)

Udział usług transportowych w

wymianie międzynarodowej

Import usług transportowych - gdy podmiot krajowy

korzysta z usług transportowych wykonanych przez:

-

przewoźników narodowych zagranicznego partnera

handlowego,
- przewoźników z państw trzecich,

lub

- przewoźnik krajowy korzysta z tranzytu przez

terytorium obcego państwa,
- przewozy wewnętrzne w danym kraju wykonuje obcy

przewoźnik (obcy kabotaż).

GESTIA TRANSPORTOWA – obowiązek zorganizowania

przewozu ładunku eksportowego lub importowego,

spoczywający na jednej ze stron kontraktu handlowego

Transport jako element gospodarki

przestrzennej

Gospodarka

przestrzenna

Teoria

regionalizacji

Teoria lokalizacji

sił wytwórczych

Rozmieszczenie

osadnictwa

Rozmieszczenie

produkcji

Rozmieszczenie

transportu

Teoria systemów

transportowych

Czynniki lokalizacji produkcji

Czynniki kosztów

transportu

Czynniki kosztów

pozostałych sił wytwórczych

Czynniki

społeczno-polityczne

Koszty przewozu
•orientacja surowcowa
•orientacja rynkowa

koszty przeładunku

koszty pracy

koszty ziemi

koszty wody

koszty energii

koszty aglomeracji

aktywizacja regionalna

bariera graniczna

ochrona środowiska

Transport a rozmieszczenie osadnictwa

W przekroju historycznym zmiany strukturalne zachodzące w

rozmieszczeniu osadnictwa w znacznej mierze dokonywały

się pod wpływem zmian w technice transportowania:

1.

Osadnictwo pierwotne – ściśle związane z siecią dróg

wodnych śródlądowych; „potamokracja”- kraj rządzony przez

rzeki;

2.

Rozmieszczenie osadnictwa w wiekach średnich – transport

niezmechanizowany (małą prędkość transportu → gęsta sieć

miast;

3.

Zmiany w rozmieszczeniu osadnictwa spowodowane

mechanizacją transportu – powstawanie miast oderwanych

od szlaków wodnych.