Wykład

Postawy i wartości

Podstawowa lektura:

• Bogdan Wojciszke, człowiek wśród

ludzi zarys psychologii
społecznej Wydawnictwo Naukowe
„Scholar”

• Eliot Aronson, człowiek istota

społeczna wydawnictwo naukowe
PWN Warszawa 2000

Definicja postawy

Względnie stała skłonność
do pozytywnego lub
negatywnego
ustosunkowania się
człowieka do dowolnego
obiektu: przedmiotu,
zdarzenia, idei, innej osoby,
grup społecznych.

Postawy i wartości

• Postawy to tyle co gotowe i trwałe

ustosunkowanie się do konkretnej
osoby lub przedmiotu np. lubię coca
cole nie lubię prezydenta,

• Wartości natomiast to uczciwość,

sprawiedliwość społeczna, czy życie
w zgodzie z naturą itp.

Struktura postaw i wartości

Struktura wartości,
wartości są pojęciami lub

przekonaniami o pożądanych stanach
docelowych lub zachowaniach, które
wykraczają poza specyficzne
sytuacje, kierują wyborami i oceną
zachowań i zdarzeń oraz są
uporządkowane według względnej
wartości

s

truktura postaw, postawa jest zawsze

czyjaś i zawsze skierowana na jakiś
obiekt, albo grupę lub rodzaj obiektu.
Postawa człowieka wobec jakiegoś
obiektu osoby przedmiotu zdarzenia.
To względnie trwała tendencja do
pozytywnego lub negatywnego
wartościowania.

Z omówionych powyżej definicji
wynika, iż wartość stanowi
szczególny rodzaj postawy – jej
obiektem jest bard

zo abstrakcyjny

cel życiowy, a ustosunkowanie bierze
się z przekonania, że cel ten jest
ważny lub nie i powinien być
realizowany lub nie. Większość postaw
posiada obiekty bardziej konkretne i
nie ma w nich posmaku powinności
charakterystycznej dla wartości.

Elementy

poznawcze

Tendencje
zachowania

Stosunek
emocjonalny

postawa

Zachowa
nie

Przedmi
ot
postawy

Źródło: S. Mika, Psychologia Społeczna, PWN, Warszawa,1981, s.117

Każda postawa zawiera trzy

podstawowe cechy.

• Po pierwsze jest zawsze postawą wobec

czegoś. Przedmiotem postawy może być

jednostkowy obiekt materialny, lub konkretny

człowiek, klasa przedmiotów lub określony

zbiór ludzi, jak np. proszek do prania bez

fosforanów, opakowania ekologiczne, czy też

ludzie segregujący śmieci. Przedmiotem

postawy mogą być także pewne zdarzenia

lub pewne sytuacje, jak również klasy tych

zdarzeń czy sytuacji, jak np. powiększenie

dziury ozonowej, zanieczyszczenie powietrza

atmosferycznego.

• Po drugie, postawa jest zawsze

czyjąś postawą, tzn. jest zjawiskiem
istniejącym
w psychice człowieka. O jej istnieniu i
zakresie decyduje to, czy i w jaki
sposób dana kategoria przedmiotów
jest przez określonego człowieka
postrzegana.

• Po trzecie wreszcie, istotne jest znaczenie

przypisywane poszczególnym komponentom
postawy. Komponent emocjonalno-oceniający
posiada istotniejszą rolę niż pozostałe
komponenty. Jest on czynnikiem
konstytuującym postawę. Komponenty
poznawczy i behawioralny mogą, ale nie
muszą istnieć w danej postawie. Natomiast
postawa nie zawierająca komponentu
emocjonalno-oceniającego jest ex definitione
niemożliwa.

Na konstrukcję określonej

postawy składać się może:

• postawa ogólna na temat jakiejś

sprawy lub przedmiotu (np. dotycząca
otoczenia, wygody czy ekonomii) lub

• postawa specyficzna

skonstruowana dla określonego
zachowania (np. zakup w
Supermarkecie dzisiaj danej marki,
proszku do prania bez fosforanów).

• Te specyficzne postawy mogą być

uformowane wcześniej
i przechowane w pamięci lub
stworzone w trakcie wykonywania
określonych działań. Na postawy
ogólne i specyficzne wpływają
jeszcze elementy dodatkowe, takie
jak normy subiektywne.

Funkcje postaw

Nawet identyczna co do znaku i siły
postawa różnych osób może się u nich
pojawiać z odmiennych powodów,
bowiem postawy spełniają różne
funkcje.

1.Postawa może spełniać funkcje

orientacyjne ( pełniona przez
prawdopodobnie większość
postaw,
2. funkcja instrumentalna
( pomaga w spełnianiu ważnych
dążeń,
3. funkcja ekspresji wartości
(pomaga okazać nasze wartości),
4. funkcja społeczno adaptacyjna
(pomaga pokazać się w dobrym
świetle),
5. funkcja obrony ego ( utrzymanie
dobrego mniemania o sobie.

Funkcje są bardzo ważne ze

względu na zmiany postawy

jak i z punktu widzenia ich

genezy.

O ile klasyczne koncepcje traktują
wartości i postawy jako względnie
trwałe i transytuacyjne struktury
psychiczne, o tyle najnowsze badania
przekonują o bardziej plastycznym,
dynamicznym charakterze tak
hierarchii wartości jak i
poszczególnych postaw.

Co prawda przyjęto iż,

systemy wartości i wartości

same w sobie są nabywane

w procesie socjalizacji to już

sam proces jest nam mało

znany.

Geneza postaw

• Badania stwierdzają, że postawy

ogólne są kształtowane na bazie
sądów, odczuć oraz własnej percepcji
na temat danego przedmiotu lub
sprawy i formowane albo na
podstawie własnych doświadczeń,
albo w pośredniej komunikacji z
otoczeniem.

Traktowanie postawy jako rezultatu
przekonań wiąże się z założeniem o jej
postpoznawczości, a więc poglądem że
nasz stosunek emocjonalny do obiektu
wynika ze świadomych przekonań o
jego zaletach i wadach. ( każde
przekonanie implikuje pewną
cząstkową ocenę obiektu postawy, w
zależności od wartościowości cechy
obiektu).

Postawa jako rezultat przekonań

Nasze uczucia w stosunku do ludzi i
innych obiektów mogą być dość
niezależne od tego, co na ich temat
sądzimy. Również postawy mogą
pojawić się bez pośrednictwa
przekonań. Łatwo jest to zrozumieć
jeśli założymy, że istotą postawy jest
skojarzenie jej obiektu z określoną
reakcja uczuciową.

Postawa jako

rezultat emocji

Warunkowanie klasyczne: pojawianie
się obiektu przed lub w towarzystwie
dowolnej nagrody prowadzi do
pozytywnej postawy wobec tego
obiektu. Podczas gdy pojawianie się
tego samego obiektu przed lub w
towarzystwie jakiegoś zdarzeni
karzącego prowadzi do wykształcenia
się postawy negatywnej

Postawa jako rezultat

zachowania

• Idea warunkowania sprawczego każe

oczekiwać wykształcenia się
pozytywnych postaw, jeżeli działania
na rzecz jej obiektu zostają
nagrodzone a negatywne jeśli
działania takie są ukarane. (gazety,
publikatory)

Wpływ postaw i wartości

• Podobnie jak inne struktury wiedzy, wartości i

postawy wpływają na przetwarzanie
informacji o obiektach, których dotyczą.
Wpływ ten polega z jednej strony n na
ułatwieniu, z drugiej zaś na deformowaniu
przetwarzania informacji. Dzięki wytworzonej
już postawie człowiek nie musi na nowo
ustosunkowywać się do obiektu z każdym
razem gdy ten pojawia się w otoczeniu. W
skutek czego podejmuje decyzje co wybrać,
szybciej i z mniejszym wysiłkiem.

Selektywność poszukiwania

informacji

Teoria dysonansu poznawczego- każe

przewidywać, że w celu
potwierdzenia słuszności własnych
poglądów aktywnie poszukujemy
informacji zgodnych z postawami,
zaś aby uniknąć nieprzyjemnego
dysonansu unikamy informacji z
postawami tymi sprzecznymi.

Np. informacja o związkach

palenia tytoniu z rakiem

płuc chętniej jest

poszukiwana przez osoby

niepalące niż przez palaczy

Hipoteza selektywnej

ekspozycji

• Starsze badania nad tą hipotezą były

dla niej niezbyt pochlebne albowiem
obwiązuje ona w ograniczonych
warunkach i zanika (unikanie
argumentów sprzecznych z własną
postawą) w momencie wymuszonej
bezstronności. Kiedy np. zamierzamy
rzucić palenie i zmieniamy swą
postawę.

Tendencyjność spostrzeżeń i

wniosków

• Koncepcja postawy jako skojarzenia obiektu

z określoną reakcją uczuciową implikuje, że

samo pojawienie się obiektu powoduje

aktywizację tej reakcji uczuciowej. Dzięki

temu reakcja owa wpływa na przetwarzanie

nowych informacji o tym obiekcie, a nawet o

innych współwystępujących z nim zdarzeń.

• R. Fazio wykazał, że samo powtarzanie

związku ocena – obiekt prowadzi do

wzmocnienia postawy (tak jak powtarzanie

współwystępowania dwóch dowolnych

bodźców nasila skojarzenie między nimi)

Aktywizacja stosunku uczuciowego przez
samo pojawienie się obiektu postawy
wyjaśnia źródło tendencyjnego
przetwarzania danych na temat obiektu
postawy, a także samopodtrzymujący się
charakter postaw gdy ponownie spotkamy
obiekt postawy, prawdopodobnie
zinterpretujemy dotyczące go informacje w
sposób raczej zgodnym niż sprzeczny z już
posiadaną postawą, w szczególności gdy
informacje te są wieloznaczne. Jednakże
nawet jednoznaczne argumenty są uważane
za słabsze kiedy kiedy zaprzeczają dobrze
utrwalonej postawie.

Selektywność pamięci

• Ponieważ informacje sprzeczne z

postawami wywołują dysonans,
przewidywać można gorsze ich
zapamiętywanie niż informacji zgodnych.
I choć badania zdawały się potwierdzać
tą regułę to jednak w późniejszym czasie
selektywność pamięci określono raczej
na niewielkim poziomie w stosunku do
redukcji dysonansu.

Wpływ postaw na

zachowanie

• Pozytywnemu stosunkowi człowieka do

jakiegokolwiek obiektu towarzyszą takie

jego działania, które wyrażają aprobatę,

ochronę lub działanie na rzecz tego obiektu

natomiast stosunkowi negatywnemu

zachowania wyrażające potępienie,

zwalczanie, lub działanie na szkodę tegoż

obiektu. W konsekwencji wydawać by się

mogło, że przewidywanie ludzkich

zachowań jest proste i łatwe jśli tylko

dysponujemy wiarygodnymi metodami

pomiaru postaw, których przejawami są

przewidywane zachowania.

podsumowanie

• Wartość to pozytywna postawa wobec

abstrakcyjnego celu życiowego. Do

którego powinno się zmierzać lub

określonego sposobu postępowania.

• Postawa to względnie stała tendencja

do pozytywnego lub negatywnego

wartościowania jakiegoś obiektu, a

więc oceniania go i/lub reagowania

nań określonymi emocjami.

Zmiana postaw

• W demokratycznie rządzonych

społeczeństwach, rządzący robią z
grubsza to, co odpowiada
rządzonym, a jeżeli robią co innego,
to przestają rządzić.

Chyba, że uda im się

nakłonić rządzonych do

zmiany poglądów.

Glosariusz

• Funkcje postaw,
• Hipoteza selektywnej ekspozycji,
• Postawa,
• Wartości prospołeczne i egoistyczne,
• Wewnętrzne uzasadnienie zachowania,
• Zewnętrzne uzasadnienie zachowania,
• Zjawisko ekspozycji