STRUKTURA SPOŁECZNA



P. Sztompka:

Struktura

(relacje;

regularność; głębia; determinizm) – ukryta

sieć trwałych i regularnych zależności między

składnikami jakiejś rzeczywistości, która

istotnie wpływa na przebieg obserwowalnych

zjawisk w danej rzeczywistości



struktura

– konstrukt teoretyczny służący do

wyjaśniania rzeczywistości empirycznej



struktura społeczna

– składnikami jednostki,

ludzie, grupy, zbiorowości



W pojęciu struktury społecznej zanikają
jednostki, pozycje społeczne czy role, a
pozostaje jedynie czysta sieć relacji między
nimi.



Struktura jest ukrytą siecią trwałych i
regularnych zależności między składnikami
jakiejś rzeczywistości, która istotnie wpływa
na przebieg obserwowalnych zjawisk w
danej rzeczywistości.



Prekursorem nowoczesnego, abstrakcyjnego pojęcia

struktury był w XIX w niemiecki myśliciel Georg

Simmel – nawiązując do starożytnego filozoficznego

rozróżnienia formy i treści, wprowadza do socjologii

kategorię form społecznych. Socjologię postuluje

traktować jako swoistą geometrię społeczną. Tak jak

geometria bada typowe kształty czy konfiguracje

szukając ich cech i prawidłowości niezależnie od tego

jakie uzyskują realne , materialne wcielenia, tak

socjologia powinna badać czyste formy społeczne ,

formułować ich właściwości i prawa, abstrahując od

tego gdzie w realnym życiu społecznym występują.

Taką formą jest np. konflikt, władza itp.



Mikrostruktura: sieć powiązań między
elementarnymi składnikami życia
społecznego, czyli takimi, które z punktu
widzenia socjologii są traktowane jako
ostateczne i dalej nierozkładalne.



Makrostruktura – struktura drugiego
rzędu, sieć powiązań między złożonymi
obiektami społecznymi, a więc takimi, które
są same wyposażone w strukturę.

Cechy charakterystyczne
makrostruktur:



Więzi mają charakter pośredni



W ramach całości można wyodrębnić
szereg części



Wieloaspektowe



Samodzielnie zaspokajają wszystkie
potrzeby życia społecznego



Figuracje – Prekursorem dynamicznego spojrzenia na

strukturę społeczną był Norbert Elias. Wprowadził on

pojęcie figuracji jako struktur w nieustannym procesie

krystalizowania się i rozpadu. Przykładem był dla niego

taniec. Patrząc na tańczącą parę dostrzegamy nieustanny

ruch, płynną zmienność układów, pozycji, a przecież kryją

się za tym pewne formy , które pozwalają nam powiedzieć,

że widzimy tańczących np. walca. W świecie społecznym też

tak jak gdyby tańczymy, działamy, wchodzimy w interakcje,

stosunki społeczne, a formy tych stosunków wyłaniają się

dopiero z naszych nieustannych akcji i reakcji, są przez

nasze działania produkowane i reprodukowane.



Do koncepcji Eliasa nawiązuje wprost wprowadzone przez

Anthonego Giddensa pojęcie strukturyzaji

WYMIARY STRUKTURY

SPOŁECZNEJ



wzajemnie powiązane i się determinujące – kształtujące

życie społeczne (P.Sztompka):



Wymiar normatywny

(

DURKHEIM

) – siec norm, wartości

wskazujących CO POWINNO BYĆ



Wymiar idealny

(

FENOMENOLOGIA

) – sieć idei,

przekonań na temat tego CO JEST (społeczna

samoświadomość)



Wymiar interakcyjny (organizacyjny)

(

SIMMEL

) - sieć

powiązanych działań determinujących CZY, Z KIM lub

WOBEC kogo członkowie społeczeństwa podejmują działanie



Wymiar interesów (szans życiowych)

(

MARKS

WEBER

)

– sieć powiązanych interesów (szans życiowych)

wyznaczających dostęp do społecznie pożądanych dóbr.

Determinuje NIERNÓWNOŚCI I KONFLIKTY

JEDNOSTKA A STRUKTURA



miejsce jednostki w strukturze społecznej –

POZYCJA SPOŁECZNA

- wokół niej skupiają się elementy wszystkich wymiarów



Struktury

normatywne

–

ROLA SPOŁECZNA

– zestaw norm i

wartości związanych z daną pozycją



Struktury

idealne

–

MENTALNOŚĆ POZYCYJNA

– zestaw

przekonań, nawyków



Struktury

interakcyjne

–

OPCJE INTERAKCYJNE

– zestaw

kanałów interakcyjnych determinujących możliwość kontaktów z

innymi



Struktury

interesów

–

STATUS SPOŁECZNY

– każda pozycja

determinuje dostęp do swoistej puli dóbr, cenionych wartości



pozycja społeczna determinuje rolę, mentalność, opcje i status

społeczny. Scharakteryzować usytuowanie strukturalne jednostki

(grupy społecznej) to odwołać się do jej roli, mentalności, opcji i

statusu.

STRUKTURA SPOŁECZNA



Metoda pionowego uwarstwienia klas
społecznych, przedstawiająca
społeczeństwo jako zespół ludzi, z
których jedni są na górze a drudzy na
dole, pozostawała aktualna przez lata
- przestawiało ją wiele mitów
religijnych (opowieść biblijna o
Chamie, św. Księgi Wedy, Koran,
nauka średniowiecznego Kościoła)

Hierarchie ról społecznych



występują tam gdzie cały system
stanowisk jest zinstytucjonalizowany,
gdzie ustalona jest jasno droga
przechodzenia z jednego stanowiska
na inne, a przywileje i obowiązki
związane z każda rolą społeczna są
wyraźnie sprecyzowane (jak np. w
hierarchiach urzędniczych,
kościelnych czy też wojskowych).



Przywileje środków konsumpcji -
daje i niejako rozdziela sama
hierarchia płac, jednak pamiętać
należy, iż wchodzą tu w grę również
przywileje i usługi dostarczone nie w
postaci pieniężnej (np. prawo do
korzystania z pewnych miejsc w
teatrze).



Przywileje władzy –(Weber)



przez władzę rozumie się możność podejmowania i realizowania pewnych

decyzji niezależnie od woli ludzi, których ta decyzja w taki czy inny sposób

dotyczy. Jest to więc przywilej panowania nad wolą innego człowieka,

przewaga decyzji.



zakres władzy może być wyznaczony osobowo –wówczas decyzje człowieka

posiadającego władzę odnoszą się bezpośrednio do określonych osób ze

względu na pełnione przez nich takie a nie inne role społeczne - lub

streficznie – kiedy decyzje człowieka posiadającego władzę godzą w

każdego, czyja aktywność mogłaby wejść w zakres spraw objętych władzą

(np. zakaz palenia ognisk w lesie)



władza nad określonymi ludźmi a więc nad podwładnymi jest zwykle także

władzą ograniczoną „sferycznie”- ponieważ podwładny jest zobowiązany do

podporządkowania się decyzjom zwierzchnika tylko w jakimś zakresie spraw

objętych jego władzą. Natomiast tam gdzie zakres władzy jest wyznaczony

wyłącznie osobowo mamy zawsze do czynienia z władzą nieograniczoną.

Jeśli ma ona jakiekolwiek granice to są to są nimi co najwyżej techniczne

możliwości kontroli.



władza jest tym mniejsza im większy stopień przemocy musi być

zastosowany dla zrealizowania decyzji rozkazodawcy. Rozróżnienie pomiędzy

władzą a przemocą stanowi bardzo ważną kwestię.



Przywileje prestiżu – przywileje

dotyczące obrazu własnej osoby w

reakcjach środowiska społecznego, czyli

naturalne i przyrodzone prawo do szacunku

związane z rolą społeczną jednostki. Oznaki

szacunku poza satysfakcją jaką mogą

dawać ich adresatowi wzmagając jego

poczucie mocy, mają szczególnie istotny

efekt społeczny a mianowicie podnoszą

znaczenie danej jednostki, gdyż wywierają

odpowiednią sugestię na otoczenie.

Wewnętrzna struktura warstw
społecznych i ostrość granic:

Stratyfikację charakteryzuje więc nie tylko

rozdaj i stopień przywilejów oraz
upośledzeń związanych z rolą społeczną
członka danej warstwy społecznej, i nie
tylko typ zależności pomiędzy członkami
różnych warstw, zależności bądź opartych
na jednostkowym podporządkowaniu
członków jednej warstwy członkom drugiej,
bądź pozbawionych takiego
podporządkowania.