Rozbiory Polski

– okres w

dziejach Polski w latach 1772-1795,
kiedy I Rzeczpospolita była zmuszana
przez Rosję, Królestwo Pruskie i Austrię
do dokonania na ich rzecz cesji części
swojego terytorium.

Pierwszy rozbiór Polski

–

nastąpił w roku 1772, pierwszy z trzech
rozbiorów Polski, jakie miały miejsce
pod koniec XVIII wieku. Dokonany drogą
cesji terytorium I Rzeczypospolitej
przez Prusy, Austrię (a właściwie
Imperium Habsburgów) i Rosję.

Idea rozbioru jednego państwa, w celu

zaspokojenia roszczeń i interesów innych
nie była czymś nowym. Podobne plany
rodziły się wobec Austrii podczas wojny o
sukcesję austriacką, Prus w czasie trwania
wojny siedmioletniej czy też Tu. Różnica
polegała na tym, że Rzeczpospolita, była
jedynym państwem, które nie było w
stanie odeprzeć żadnego konfliktu
zbrojnego z innym państwem oraz, iż była
całkowicie bezbronna i nie mogła w
przeciwieństwie do wyżej wymienionych
bronić własnych interesów.

Koncepcja rozbioru państwa polsko-

litewskiego także nie była nowa. Pojawiła
się już w XVII wieku (Traktat w Radnot) i
była rozpatrywana także w drugiej połowie
wieku XVIII. W czasie przedłużającej się
wojny rosyjsko-tureckiej, kiedy okazało się
jasnym, że rozbiór Wysokiej Porty jest
niemożliwy, a dalsza wojna groziła
przerodzeniem się w konflikt
ogólnoeuropejski, propozycje rozładowania
napięcia politycznego kosztem ziem
Polskich wysunął ponownie dwór paryski i
berliński.

Europie groził nowy konflikt na szeroką

skalę, gdyż Austria, zaniepokojona
sukcesami Rosji w wojnie i jej roszczeniami
wobec Mołdawii i Wołoszczyzny,
zagrażającym interesom domeny
Habsburskiej w tej części kontynentu,
przygotowywała się do zbrojnego
wystąpienia w obronie Turcji. Jednocześnie
Prusy były związane z dworem Katarzyny II
sojuszem, który także i je wciągnąłby do
konfrontacji. Od 1769 roku trwały wzajemne
sondaże czterech stron i próby
przeciągnięcia Prus do obozu francusko-
austriackiego.

Idea francuska zakładała przekazanie

południowych rubieży Rzeczypospolitej Turcji, co
zabezpieczałoby interesy Austrii i umacniało
pozycję Porty Otomańskiej, Prusy, w zamian za
neutralność i przekazanie części Śląska Austrii,
miały uzyskać Warmię z Mazurami oraz
fragment Kurlandii. Fryderyk II prowadził jednak
własną politykę w tej sprawie. Nie miał on
zamiaru służyć interesom francusko-austriackim,
zrywać sojuszu z Rosją za mgliste i niepewne
obietnice oraz oddawać choćby skrawka Śląska.
Jednocześnie pragnął uniknąć za wszelką cenę
konfrontacji wojskowej, gdyż kraj zrujnowany
wojną siedmioletnią potrzebował pokoju.

Pragnął zrealizować także podstawowe

dążenie Hohenzollernów do połączenia
Brandenburgii z Prusami. W tym celu
rozpoczął próby wciągnięcia Rosji do dzieła
cesji ziem Polski i sondowania, na jak duże
ustępstwa jest w stanie pójść Petersburg.
Rosja, nie miała bowiem żadnego zysku z
podziału kraju, który uważała za swój
protektorat, wręcz przeciwnie, mogła na tym
tylko stracić. Dla Prus zaś była to sprawa
priorytetowa. Austria natomiast, wciągnięta
do rozbioru dla załagodzenia jej stosunków z
Rosją miała otrzymać część Polski jako
zwyczajne wynagrodzenie.

Zagarnięcie ziem polskich nie leżało w

żywotnym interesie monarchii
Habsburskiej, do tej pory nie była ona
zainteresowana ekspansją na te
terytoria.

Fryderykowi, reprezentującemu pozornie

stanowisko hrabiego Lynara (aby nie narazić
się opinii dworów europejskich) sprzyjały
działania konfederatów barskich oraz
niemal otwarcie dążenie Austrii do wojny.
Trwająca przez cztery lata konfederacja
barska, którą stłumiła interwencja wojsk
rosyjskich, powstanie hajdamaków na
Ukrainie, wydatnie osłabiły pozycję króla
Polski, Stanisława Augusta Poniatowskiego,
który w oczach Rosjan przestał być mocnym
i wiarygodnym gwarantem rosyjskiego
protektoratu nad Rzeczpospolitą.

Punktem kulminacyjnym, okazało się

zabezpieczanie granic przez Józefa II, połączone

z anektowaniem polskiego Spiszu w 1770 roku.

Niedługo po tym Prusy, pod pozorem

rozciągnięcia kordonu sanitarnego rozpoczęły

inkorporację poszczególnych starostw Pomorza.

Dalsze rozmowy na linii Berlin-Petersburg

przeciągały się aż do 1772, gdyż Austria

odżegnywała się od próby podziału Polski,

rozpatrując jeszcze możliwość rozbioru Turcji

(tamte tereny po prostu bardziej Austrię

interesowały). Ostatecznie przeważył realizm

polityczny-podział części ziem polskich między

Rosję a Prusy był właściwie formalnością,

chodziło już tylko o skonkretyzowanie wielkości

zagarniętych terytoriów.

Bezpośrednim i wygodnym

uzasadnieniem dokonania rozbioru stał
się zamach i porwanie 3 listopada 1771 r.
króla Stanisława Augusta Poniatowskiego
przez spiskowców, związanych z
konfederatami barskimi. Wszystkie trzy
dwory rozpętały kampanię, jakoby był to
dowód na niezdolność Rzeczypospolitej
do utrzymania porządku i jedności
wewnętrznej oraz, że jej stan anarchii
jest zagrożeniem dla trzech sąsiednich
państw.

Podpisanie traktatów, dotyczących

pierwszego rozbioru Rzeczypospolitej
nastąpiło w Petersburgu 5 sierpnia 1772
r. Zaś w dniu 30 września 1773 r.
zatwierdził je Sejm Rozbiorowy, zwołany
w Warszawie przez zaborców (przy
proteście trzech posłów, w tym
Tadeusza Rejtana).

Pierwszy rozbiór Polski nie przewidywał

dalszych podziałów Rzeczypospolitej,
wręcz przeciwnie, w oczach Petersburga
miał im zapobiec na przyszłość.

Terytorium Polski i Litwy były jednak na

tyle duże, że miały w przyszłości
odegrać kolejny raz rolę rezerwuaru, na
którym mocarstwa miały sobie
powetować straty w innych konfliktach
europejskich.

Austria

otrzymała całą południową

Polskę po Zbrucz ze Lwowem, ale bez
Krakowa (83 tys. km² oraz 2,65 mln
mieszkańców). Przy czym już w 1770 r.
Austria samorzutnie przejęła Spisz i powiaty
nowotarski, nowosądecki i czorsztyński.

Prusy

anektowały Warmię i Prusy

Królewskie (Pomorze Gdańskie), lecz bez
Gdańska i Torunia (36 tys. km² oraz 580 tys.
mieszkańców). W ten sposób król Prus
Fryderyk II Wielki zrealizował swe wieloletnie
marzenia o państwie na jednolitym obszarze
od Niemna do Łaby.

Rosja

zagarnęła Inflanty Polskie oraz

wschodnie, peryferyjne krańce
Rzeczypospolitej za Dnieprem i Dźwiną
(92 tys. km² oraz 1,3 mln
mieszkańców), utrzymując poza tym
swój protektorat nad resztą okrojonego
kraju.

Polska straciła 211 tys. km² i 4,5

miliona ludności

II rozbiór Polski

 

II rozbiór Polski

–

drugi z trzech

rozbiorów Polski, jakie miały miejsce pod

koniec XVIII w.

Wykorzystując kapitulację Stanisława

Augusta Poniatowskiego wobec Rosji i

przejęcia rządów w kraju przez targowiczan

– 25 października 1792 król Prus Fryderyk

Wilhelm II zażądał wcielenia Wielkopolski do

Królestwa Prus. Miała być ona ekwiwalentem

za niepowodzenia armii pruskich w wojnie

przeciwko rewolucyjnej Francji, prowadzonej

w koalicji absolutystycznych monarchii

europejskich.

Żądanie to warunkował groźbą

wycofania się Prus z koalicji
antyfrancuskiej, ale wnet przekształciło
się ono w propozycję II rozbioru części
ziem Rzeczypospolitej pomiędzy Rosję i
Prusy.

23 stycznia 1793 doszło do podpisania

traktatu podziałowego między Katarzyną
Wielką a Fryderykiem Wilhelmem II, po
podpisaniu wojska pruskie weszły do
Wielkopolski, a rosyjskie do wschodniej Polski.

22 lipca deputacja sejmu grodzieńskiego,

obradującego pod lufami armat wojsk
rosyjskich podpisała traktat z Rosją, w którym
Rzeczpospolita zrzekła się województw:
mińskiego, kijowskiego, bracławskiego i
podolskiego oraz części wileńskiego,
nowogródzkiego, brzeskolitewskiego i
wołyńskiego (250 tys. km²). 19 sierpnia traktat
ten ratyfikował poseł rosyjski Jakob Sievers.

25 września po niemej sesji podpisano

traktat z Prusami, w którym otrzymały one
Gdańsk i Toruń oraz województwa
gnieźnieńskie, poznańskie, sieradzkie (z
Wieluniem), kaliskie, płockie,
brzeskokujawskie, inowrocławskie, ziemię
dobrzyńską oraz części krakowskiego,
rawskiego i mazowieckiego (58 tys. km²).

Caryca Katarzyna II Wielka mściła się w

ten sposób za niewierność wasalnej
Rzeczypospolitej, a obie monarchie
rozbiorowe oczyszczały sobie przedpole do
rozprawy z rewolucyjną Francją.

Dodatkowo, w okrojonej już bardzo

znacznie Rzeczypospolitej utrzymany
został istniejący dotąd, bardzo dogodny
dla Rosji i Prus, ustrój demokracji
szlacheckiej przy słabej centralnej
władzy królewskiej.

Nieprzewidziany przez konfederatów

rozbiór Rzeczypospolitej skończył się
pełną kompromitacją konfederacji
targowickiej, także króla Stanisława
Augusta Poniatowskiego. W 1793 r.
odbył się w Grodnie sejm rozbiorowy,
który pod presją obu zaborców wyraził
milczącą zgodę na kolejny rozbiór kraju,
zawarł nierównoprawny traktat pokojowy
z Rosją, przywrócił Radę Nieustającą,
rozwiązał też konfederację targowicką.
Był to ostatni Sejm Polski szlacheckiej.

W rozbiorze tym, w odróżnieniu od

dwóch pozostałych, nie brała udziału
Austria, zajęta wojną z rewolucyjną
Francją. Austria formalnie nie biorąca
udziału w II rozbiorze dopiero 3 stycznia
1795 zawarła za plecami Prus tajną
konwencję z Rosją o III rozbiorze Polski,
na mocy której cesarz Franciszek II
Habsburg przystępował do traktatu
drugiego rozbioru, ale tylko w
granicach zaboru rosyjskiego.

III rozbiór Polski

III rozbiór Polski

– ostatni z trzech

rozbiorów Polski, jakie miały miejsce pod

koniec XVIII w.

Niecały rok po upadku insurekcji

kościuszkowskiej, 24 października 1795,

monarchowie Rosji, Prus i Austrii (a

właściwie Imperium Habsburgów) uzgodnili

wzajemnie traktat, zgodnie z którym

przeprowadzili ostatni, pełny, III rozbiór

Rzeczypospolitej.

Trzeci rozbiór był rezultatem m.in. kryzysu

wewnętrznego i ekspansywnych działań

mocarstw ościennych, bezpośrednio

jednak wynikiem nieudanego powstania

kościuszkowskiego i przegranej wojny

Polski z Rosją i Prusami.

Straty terytorialne:

 

Rosji

przypadły wszystkie ziemie na

wschód od Niemna i Bugu (120 tys.
km²). Na zabranych terenach
utworzono gubernie: wołyńską ze
stolicą w Izasławiu, grodzieńską,
mińską oraz litewską z siedzibą w
Wilnie. Otrzymała największy
powierzchniowo obszar.

Austria

jako główny inicjator trzeciego

rozbioru a także w ramach rekompensaty
za straty w wojnie z rewolucyjną Francją
zajęła Lubelszczyznę. Zaanektowała
także resztę Małopolski z Krakowem,
część Podlasia i Mazowsza. Otrzymała
tereny najliczniej zaludnione.

Prusom

przypadła najmniejsza

zdobycz. Musiały zadowolić się częścią
Podlasia, Mazowsza z Warszawą i
Żmudzi, za to były to tereny o rozwiniętej
infrastrukturze.

Polska przestała

istnieć.

JULIUSZ SŁOWACK

I:

Emigracja

Pozostał na emigracji we Francji, gdzie

zadebiutował w 1830 roku powieścią
poetycką "Hugo".

• W latach 1833-1835 przebywał w Szwajcarii

nad Jeziorem Genewskim (wydaje 3 tom
poezji); zakochał się w Marii Wodzińskiej. W
Szwajcarii przebywał aż do roku 1838,
podróżował po Włoszech, Grecji, Egipcie,
Palestynie i Syrii. Podczas pobytu w Rzymie
(gdzie dotarł 22 lutego 1836) mieszkał w
domu przy Via del Babuino 165. W końcu
osiadł na stałe w Paryżu. Mimo że był
poważnie chory, wyruszył w 1848 roku do
Wielkopolski, by wziąć udział w powstaniu,
jednak zamierzeń swych nie zrealizował.
Wtedy też ostatni raz spotkał się z matką we
Wrocławiu. Nigdy się nie ożenił. Był typowym
rentierem.

Przysyłane przez matkę pieniądze

umiejętnie pomnażał, inwestując je na
paryskiej giełdzie, m.in. w akcje kolei
lyońskiej. Pozwoliło mu to zyskać
pewną niezależność finansową
(wszystkie swoje dzieła wydawał
własnym sumptem).