Wypalenie zawodowe

Cztery typy zachowań
związanych z pracą
(

Rongińska, Gaida, 2001

).

Typ G (typ zdrowy) :

-

wysokie ambicje zawodowe w

połączeniu z umiarkowanym

subiektywnym znaczeniem pracy

-

zdolność do dystansowania się do

problemów związanych z pracą,

-

postrzeganie sytuacji porażki nie jako

przeszkody na drodze do celu, ale

jako problemu do rozwiązania,

-

wysoki poziom równowagi

wewnętrznej i pozytywne nastawienie

do pracy.

Cztery typy zachowań
związanych z pracą

(Rongińska, Gaida, 2001

).

Typ S (typ oszczędnościowy):

-

niskie

subiektywne

znaczenie

pracy,

-

niskie ambicje zawodowe,

-

wyraźne dystansowanie się do
pracy,

-

ogólne zadowolenie z życia.

Cztery typy zachowań
związanych z pracą

(Rongińska, Gaida, 2001

).

Typ A (nadmiernie obciążony - typ

ryzyka):

-

wysokie zaangażowanie zawodowe,

-

perfekcja

w

pracy,

a

także

nieumiejętność dystansowania się do

pracy.

-

trudności z odprężeniem się nawet w

czasie wolnym,

-

ciągle

tkwienie

w

problemach

związanych z pracą.

-

niezadowolenie

z

życia,zaburzenia

psychosomatyczne

.

Cztery typy zachowań związanych z pracą

(Rongińska, Gaida, 2001

).

Typ B (typ wypalony):

-

bardzo niskie subiektywne znaczenie pracy,

-

zmniejszona odporność na stres.

-

niepokój wewnętrzny,

-

niska motywacja,

-

ucieczka od problemów zawodowych,

-

niezadowolenie z życia,

-

ciągłe poczucie porażek zawodowych

Wypalenie zawodowe

Pierwotnie terminu wypalenie

używano do opisania sytuacji, w
której zawodnik osiągający dobre
rezultaty sportowe, z powodu
przemęczenia psychicznego
przegrywał w decydujących
zawodach(Noworol, 2001)

Psychologiczne koncepcje
wypalenia zawodowego

Wypalenie jest stanem zmęczenia, lub

frustracji, wynikającym z poświęcenia

-jakiejś sprawie
- sposobowi życia
-relacjom interpersonalnym,
które nie przynoszą oczekiwanej nagrody
(Freudenberger, Richelson,1980)



Kto jest szczególnie narażony na
wypalenie zawodowe?

Wypalenie zawodowe

Wg Freudenbergera najbardziej narażone na

wypalenie są osoby pracujące w zawodach
wymagających stałego kontaktu z innymi ludźmi,



od których oczekuje się poświęcenia,



dawania siebie,



wysokiego poziomu empatii



nadmiernie poświęcające się pracy



unikające niepowodzeń i porażek za wszelką
cenę

Wypalenie zawodowe



nie przywiązujące uwagi do należytego

wypoczynku



traktujące zaangażowanie się w pracę

jako substytut niezadowalającego życia

osobistego



osoby przepracowane uważające się za

jedynie kompetentne i niezastąpione

Wypalenie zawodowe

Na wypalenie narażone są osoby

posiadające błędne, bezzasadne
przekonania interpersonalne takie jak



trzeba by lubianym i szanowanym przez
wszystkich za wszelkie poczynania



powinno się by kompetentnym we
wszystkich sferach działalności



katastrofalnie gdy rzeczywistość nie
zgadza się z oczekiwaniami

Wypalenie zawodowe



Występuje tylko u osób, które
zaczęły pracować swych zawodach z
oczekiwaniem że będą ze swojej
pracy czerpać poczucie sensu życia



Wypalenie jest końcowym
rezultatem stopniowego procesu
utraty złudzeń

Wypalenie zawodowe

Powodem wypalenia nie jest

obiektywna porażka, lecz poczucie
danej osoby że jej starania nie mają
znaczenia.

Psychologiczne koncepcje
wypalenia zawodowego

Wypalenie to stan fizycznego,

emocjonalnego, psychicznego

wyczerpania spowodowanego

długotrwałym zaangażowaniem w

sytuacje obciążające emocjonalnie



(Pines i Aronson,1988)

Podstawowe znaczenie w koncepcji Pines i

Aronsona ma rodzaj pracy

Psychologiczne koncepcje
wypalenia zawodowego

Wypalenie jest stopniowo

postępującym procesem, który
polega na rozbieżności pomiędzy
nierealistycznymi oczekiwaniami
związanymi z pracą zawodową a
realną rzeczywistością

(Edelwich i Brodski)

Psychologiczne koncepcje
wypalenia zawodowego

Edelwich i Brodski opisują cztery

etapy postępującego rozczarowania
i wypalania się

-

entuzjazm

-

stagnacja

-

frustracja

-

apatia

Psychologiczne koncepcje
wypalenia zawodowego

Entuzjazm

-

entuzjastyczny idealizm,

-

górnolotne nadzieje i nierealistyczne
oczekiwania, które motywują
człowieka do ciężkiej pracy(często
ponad siły), która staje się
najważniejszym celem życiowym

Psychologiczne koncepcje
wypalenia zawodowego

Stagnacja
- rozczarowanie pracą,

-

korekta oczekiwań,

-

zredukowanie celów i wymagań

stawianych sobie,

-

zmniejsza się indywidualne

zaangażowanie w pracę

Psychologiczne koncepcje
wypalenia zawodowego

Frustracja

-

narastająca bezradność,

-

niecierpliwość,

-

zwiększenie podatności na
przezywanie stanów frustracji,
związanych z dostrzeganiem złych
warunków pracy i płacy

Psychologiczne koncepcje
wypalenia zawodowego

Apatia

-

unikanie pracy,

-

unikanie kontaktów z innymi osobami,

-

obojętność,

-

niewrażliwość w stosunku do
pacjentów,

-

cyniczne podejście do wykonywanych
obowiązków

Psychologiczne koncepcje
wypalenia zawodowego

Według Christiny Maslach istnieją 3

składniki zawodowego wypalania się:

1.

emocjonalne wyczerpanie

2.

depersonalizacja

3.

obniżenie oceny własnych dokonań .

Psychologiczne koncepcje
wypalenia zawodowego

Wyczerpanie emocjonalne objawia się

-

zniechęceniem do pracy,

-

coraz mniejszym zainteresowaniem

sprawami zawodowymi,

-

obniżoną aktywnością, pesymizmem,

-

stałym napięciem psychofizycznym,

-

drażliwością,

-

zmianami somatycznymi :chronicznym

zmęczeniem, bólami głowy,

bezsennością, zaburzeniami

gastrycznymi, częstymi przeziębieniami

itp.

Psychologiczne koncepcje
wypalenia zawodowego

Depersonalizacja objawia się

-

obojętnością i dystansowaniem
się wobec problemów pacjenta,

-

powierzchownością, skróceniem
czasu i sformalizowaniem
kontaktów,

-

cynizmem,

-

obwinianiem pacjentów za
niepowodzenia w pracy.

Psychologiczne koncepcje wypalenia
zawodowego

-

Depersonalizacja czyli
odczłowieczenie lub jeszcze inaczej
uprzedmiotowienie, jest próbą
zwiększenia psychicznego dystansu
wobec osoby, z którą się pracuje.

Psychologiczne koncepcje
wypalenia zawodowego

Obniżone poczucie dokonań osobistych-

tendencja do widzenia swojej pracy z
pacjentami w negatywnym świetle. Objawia
się to

-

niezadowoleniem z osiągnięć w pracy,

-

przeświadczeniem o braku kompetencji,

-

utratą wiary we własne możliwości,

-

poczuciem niezrozumienia ze strony
przełożonych,

-

stopniową utratą zdolności do
rozwiązywania pojawiających się problemów

Wypalenie zawodowe-
personel medyczny

Wg badań ok. 30% personelu

medycznego jest zagrożone
wypaleniem zawodowym,

Cechy zawodu ratownika które

powodują zwiększone ryzyko
wystąpienia zespołu wypalenia

Cechy zawodu ratownika które
powodują zwiększone ryzyko
wystąpienia zespołu wypalenia
(H.Sęk,2006)

Wymagania wynikające ze specyfiki zawodu

-

praca zmianowa

-

praca w nocy

-

częsty kontakt ze śmiercią,

-

codzienny kontakt ze stanami zagrożenia

życia, chorobami,

-

nieregularny tryb życia

-

kontakt z różnymi wydzielinami, odchodami

-

wysiłek fizyczny związany z pracą z

pacjentami

Cechy zawodu ratownika, które
powodują zwiększone ryzyko
wystąpienia zespołu wypalenia
(H.Sęk,2006)

-

odpowiedzialność zawodowa związana

z wykonywaniem zabiegów i

podawaniem leków

-

wymóg stałej czujności

-

świadomość skutków ewentualnych

własnych błędów

-

ryzyko zarażenia się np. HCV, HBS HIV

Cechy zawodu ratownika, które
powodują zwiększone ryzyko
wystąpienia zespołu wypalenia

Niskie zarobki

-

niewspółmierność poziomu
zarobków do wymagań zawodu i
wkładanego wysiłku

-

relacja między zarobkami ratownika
a zarobkami innych grup
zawodowych

Cechy zawodu ratownika med,., które
powodują zwiększone ryzyko
wystąpienia zespołu wypalenia
(H.Sęk,2006)

Zła współpraca z pacjentami i ich

rodzinami

-

nie docenienie wkładu ratownika w
proces leczenia

-

postawa roszczeniowa

-

brak szacunku,

-

nie zrozumienie roli ratownika,



Objawy wypalenia

Objawy wypalenia

Fizyczne



dominujące poczucie zmęczenia,



zaniedbywanie aktywności fizycznej,



zakłócenia snu,



utrata wagi i zaburzenia apetytu,



obniżenie potrzeb seksualnych,



nadużywanie alkoholu, leków, palenie tytoniu,



częste choroby

Objawy wypalenia

Emocjonalne i behawioralne



trudności w relaksowaniu się,



utrzymujące się poczucie znużenia,



obniżony nastrój,



stała obecność negatywnych postaw i myśli,



długotrwałe resentymenty lub urazy wobec

innych ludzi,



regularnie występujące poczucie

osamotnienia lub izolacji,



nawracające lęki,



poczucie pustki i brak celów

Objawy wypalenia

Rodzinne i społeczne



obniżenie zainteresowania członkami

rodziny,



łatwiejsze wpadanie w irytację lub złość na

członków rodziny,



spędzanie większej ilości czasu poza

domem,



opór przed wspólnym wypoczynkiem,



nadmierne oglądanie telewizji jako sposób

ucieczki od problemów.

Objawy wypalenia

Związane z pracą



utrata zapału,



poczucie, że wciąż brakuje na coś czasu,



obawy i opór przed codziennym wyjściem do
pracy,



rosnące poczucie niekompetencji,



narastające niezadowolenie z pracy,



utrzymująca się złość i pielęgnowanie urazów
do przełożonych, kolegów i współpracowników,

Objawy wypalenia

związane z pracą-cd



potrzeba częstego patrzenia na
zegarek,



trudności w wyrażaniu opinii,



schematyczne traktowanie swoich
podopiecznych,



niezdolność do podejmowania decyzji.
(Grab, 1998)

Dziesięć stopni wypalenia
zawodowego
(Iorg Fengler, )

1) grzeczność i idealizm,

  2) przepracowanie,

  3) nieuprzejmość,

  4) poczucie winy z tego powodu,

  5) zwiększone starania, by być grzecznym i

solidnym,

  6) brak sukcesów,

  7) bezradność,

  8) utrata nadziei,

  9) wyczerpanie, niechęć do ludzi, apatia, złość,

10) wypalenie. (Fengler, 2002)

Lista objawów
ostrzegawczych wg Kaslowa i
Schulmana (1987)



niechęć towarzysząca wychodzeniu do

pracy



ciągłe skargi na odczuwany brak chęci do

pracy, bądź przepracowanie



poczucie izolacji od świata



odbieranie życia jako ciężkiego i ponurego



konflikty w kontaktach z pacjentami



drażliwość, brak cierpliwości w relacjach z

domownikami

Świadomość istnienia zjawiska

wypalenia to pierwszy krok na
drodze od zmiany



(Anczewska,2004)

Radzenie sobie z wypaleniem
zawodowym

H.I.Lief i R.C.Fox opisując

umiejętności przydatne studentom
do wykonywania zawodów
medycznych użyli pojęcia
zdystansowana troska

Radzenie sobie z wypaleniem
zawodowym

Zdystansowana troska – to

idealna postawa pracownika
medycznego, który w kontakcie z
pacjentem potrafi połączyć
współczucie i zaangażowanie z
dystansem emocjonalnym

Radzenie sobie z wypaleniem
zawodowym



Idealny ratownik w relacji z
pacjentem, koncentruje się na nim i
ma na względzie jego dobro, ale
jednocześnie unika nadmiernego
uwikłania w relację

Niekorzystne
sposoby radzenia
sobie z wypaleniem

C. Maslach opisuje niekorzystne

zjawisko obronnej dehumanizacji
jako inny sposób zapobiegania
wypaleniu

Niekorzystne sposoby
radzenia sobie z wypaleniem

Zjawisko to polega na obronie siebie

przed przytłaczającymi emocjami
poprzez reagowanie na innych ludzi
jak na przedmioty a nie podmioty

Niekorzystne sposoby
radzenia sobie z wypaleniem



Techniki emocjonalnego dystansowania się
(Przesmycka,2008)

-

semantyka dystansowania się- zmiana sposobu
opisywania pacjentów którzy stają się przypadkami
chorobowymi

-

intelektualizacja-określanie zachowań pacjentów w
kategoriach ogólnych, pomijanie indywidualnych cech
osobowości

-

izolowanie się- odcinanie się od sytuacji pacjentek

-

wycofywanie się- zwiększanie fizycznego dystansu
od pacjentów, unikanie osobistych kontaktów z nimi



Jak zapobiegać wypaleniu zawodowemu?

Jak sobie radzić z wypaleniem-



ustalaj realistyczne cele



unikaj rutyny, rób te same rzeczy w
inny sposób



intensywnie pracuj i równie
intensywnie odpoczywaj, naucz się
odreagowywać stres



traktuj sprawy mniej osobiście



dbaj o siebie

Jak sobie radzić z
wypaleniem- jako
pracownik



wyznacz granice między światem

zawodowym i prywatnym



poznaj siebie i ciągle się rozwijaj



miej jakąś pasję, zainteresowania (poza

pracą)



bądź asertywny



otaczaj się życzliwymi ludźmi (rodzina,

przyjaciele)



myśl pozytywnie