Układ oddechowy

Oddychanie jest jednym z

najważniejszych przejawów

życia. Aby było sprawne, w

złożonych organizmach

wykształcił się

wielonarządowy system

dostawy tlenu i odbioru

dwutlenku węgla.

Składa się on z

dróg

oddechowych:

• górnych - jamy nosowej i

gardła oraz

• dolnych - krtani, tchawicy,

dwóch dużych oskrzeli oraz
wewnątrzpłucnego drzewa
oskrzelowego.

ODDYCHANIEM

będziemy nazywać wymianę

gazów między organizmem

a otaczającym go

środowiskiem.

WDECH

• JEST AKTEM CZYNNYM
• Główny mięsień wdechowy

to przepona oraz

• Mięśnie międzyżebrowe

zewnętrzne i mięśnie szyi

WYDECH

• JEST AKTEM BIERNYM

Podstawą

oddychania jest

dyfuzja gazów

• Polega ona na tym, że

cząsteczki gazów przechodzą
z miejsc o wysokim ich
stężeniu do miejsc, w których
to stężenie jest niższe.

W procesie

oddychania

odróżniamy cztery

procesy:

• wentylacja, czyli

przechodzenie gazów przez

drogi oddechowe do

pęcherzyków płucnych i z

powrotem,

• oddychanie zewnętrzne,

czyli płucne – doprowadzenie

cząsteczek tlenu

atmosferycznego do płuc i

wydalaniu dwutlenku węgla,

• przenoszenie gazów

przez krew – krew
przenosi z płuc do tkanek
tlen i z tkanek do płuc
dwutlenek węgla,

• oddychanie

wewnętrzne zwane
tkankowym –
obejmujące procesy
utleniania w tkankach
organizmu.

Tory oddychania

• piersiowy główną rolę w

oddychaniu odgrywają
mięśnie klatki piersiowej,

• brzuszny główną rolę w

oddychaniu odgrywa
przepona.

• U mężczyzn przeważa

brzuszny tor oddychania, u
kobiet zaś tor piersiowy.

Mechanizm

oddychania

• Podczas cyklu oddechowego

(wdech i wydech) zmienia

się objętość klatki

piersiowej, a to wskutek

zwiększenia się jej trzech

głównych wymiarów:

• przednio-tylnego

(strzałkowego),

• poprzecznego (czołowego),
• pionowego.

• Ruchy klatki piersiowej zachodzą pod

wpływem działania mięśni oddechowych.

• Wymiar strzałkowy zwiększa się pod

wpływem mięśni unoszących mostek,

działających na pierwsze żebro i rękojeść

mostka.

• Podczas spokojnego oddychania pracują

przede wszystkim mięśnie międzyżebrowe i

przepona.

Jama nosowa:

• oczyszczanie, ogrzewanie i

nawilżanie powietrza

Fizjologicznie powietrze

pobierane jest przez nozdrza

(oddychanie przez usta jest

niefizjologiczne, a jama ustna

nie jest fizjologiczną częścią

układu oddechowego) i

dostaje się do oddzielonych

przegrodą przewodów jamy

nosowej, gdzie podlega

wstępnemu oczyszczeniu,

nawilgoceniu i ogrzaniu.

KRTAŃ

• Szpara głośni w fizjologicznych

warunkach nigdy nie jest

zamknięta - powietrze zawsze

może swobodnie przejść do

dalszej części dróg oddechowych -

tchawicy. Powierzchnia

wewnętrzna krtani jest wyścielona

błoną śluzową o budowie typowej

dla dróg oddechowych, a więc

składającą się z nabłonka

wielorzędowego z obecnością

będących w ciągłym ruchu

mikrokosmków, zawierająca liczne

gruczoły produkujące śluz i płyn

surowiczy, chroniące krtań przed

wysychaniem i

zanieczyszczeniami z

wdychanego powietrza.

Tchawica

• Od środka tchawica wyścielona jest

typową dla układu tkanką śluzową z

nabłonkiem wielorzędowym

migawkowym, którego migawki poruszają

się w kierunku krtani oraz z licznymi

gruczołami produkującymi śluz i płyn

surowiczy, które, tak jak w jamie nosowej

i krtani, tworzą najbardziej wewnętrzną

warstwę pochłaniającą zanieczyszczenia i

nawilżającą napływające w czasie wdechu

powietrze. Migawki poruszają się z

szybkością 3-10 razy na sekundę.

Wytwarzany śluz przesuwa się z dużą

szybkością. Mechanizm migawkowy jest

bardzo wydajny. Dzięki niemu powietrze

w tchawicy (i dalej - w oskrzelach) bardzo

intensywnie oczyszcza się.

DRZEWO OSKRZELOWE

• Oskrzela główne mają

identyczną budowę ściany, jak
tchawica, tj. posiadają
podkowiaste chrząstki
"zanurzone" w zwartej tkance
włóknistej; są tylko od niej węższe.
Posiadają także okrężne włókna
mięśniowe. Ciekawe, że prawe
oskrzele ma większą średnicę od
lewego, za to lewe jest od
prawego dłuższe. Oskrzela główne
stanowią ostatni zewnątrzpłucny
odcinek dróg oddechowych.

PŁUCA

• W płucach oskrzela tworzą

drzewiasto rozgałęziający się
system. Układ końcowych
odcinków dróg oddechowych ma
charakter groniasty. Grono
stanowi podstawową jednostkę
anatomiczną i fizjologiczną płuca.
Większa liczba gron tworzy
zrazik, zraziki tworzą segmenty,
te zaś - płaty. Lewe płuco jest
dwupłatowe (posiada górny i
dolny płat), prawe - trzypłatowe
(posiada górny, środkowy i dolny
płat).

• Pęcherzyki maja kształt

kulisty, czasem - w wyniku
ucisku sąsiadów - półkulisty
lub wielościenny. Ich
średnica wynosi 150-250
mikrometrów. Liczba
pęcherzyków płucnych
wynosi 300 mln. Tworzą
one aż 100 m2 powierzchni
oddechowej

• W spoczynku człowiek

oddycha z częstością 12 -

14 wdechów na minutę. Z

każdym wdechem

wprowadza do płuc ok. 500

ml powietrza. Oznacza to,

że w ciągu minuty

wprowadza do płuc 6 litrów

powietrza.

Szybkość

oddychania

uzależniona jest od

– pracy jaką wykonuje w

danym momencie,

– emocji,
– wieku.

Pojemność minutowa

Jest to ilość powietrza

wdychanego do płuc w

ciągu 1 minuty.

• Pojemność życiowa płuc

zdrowego młodego mężczyzny

wynosi ok. 4500 - 5000 ml. U

kobiet jest ona nieco mniejsza.

W płucach stale, niezależnie od

fazy oddychania (wdechu lub

wydechu) zalega ok. 1500 ml

powietrza. Oznacza to, że

całkowita pojemność płuc

wynosi ok. 6000 ml.

• W czasie wdechu część

powietrza wprowadzonego
do dróg oddechowych nie
dociera do pęcherzyków
płucnych, wypełniając drogi
oddechowe. Jest to tzw.
przestrzeń martwa,
której objętość wynosi ok.
150 ml. A więc - efektywnej
wymianie gazowej poddane
jest w spoczynku nie 500
ml, lecz 350 ml powietrza.