Komórki

Komórki

śródbłonka

śródbłonka

naczyniowego

naczyniowego

Elżbieta Delikta

Elżbieta Delikta

Grupa 2

Grupa 2



Komórki śródbłonka naczyń wspólnie

Komórki śródbłonka naczyń wspólnie

z krwinkami płytkowymi, układem

z krwinkami płytkowymi, układem

krzepnięcia krwi i fibrynolizy

krzepnięcia krwi i fibrynolizy

utrzymują płynność krwi w

utrzymują płynność krwi w

naczyniach, zapobiegają zamykaniu

naczyniach, zapobiegają zamykaniu

ich światła przez skrzeplinę , a po

ich światła przez skrzeplinę , a po

uszkodzeniu ściany naczyń hamują

uszkodzeniu ściany naczyń hamują

krwawienie i uczestniczą w jej

krwawienie i uczestniczą w jej

naprawianiu.

naprawianiu.



Do czasu wprowadzenia hodowli

Do czasu wprowadzenia hodowli

komórkowej

komórkowej

in vitro (1970r.)

in vitro (1970r.)

sadzono, ze

sadzono, ze

naczynia krwionośne wraz z

naczynia krwionośne wraz z

wyścielającym je śródbłonkiem służą

wyścielającym je śródbłonkiem służą

jedynie do rozprowadzania krwi w

jedynie do rozprowadzania krwi w

organizmie i regulacji przepuszczalności.

organizmie i regulacji przepuszczalności.

Od kilkunastu lat znamy coraz więcej

Od kilkunastu lat znamy coraz więcej

substancji syntetyzowanych przez

substancji syntetyzowanych przez

komórki poszczególnych warstw ściany

komórki poszczególnych warstw ściany

naczyniowej.

naczyniowej.

Czynniki syntetyzowane

Czynniki syntetyzowane

przez komórki śródbłonka:

przez komórki śródbłonka:



Hamujące krzepniecie:

Hamujące krzepniecie:



Heparynopodobne glikozoaminoglikany

Heparynopodobne glikozoaminoglikany

(siarczany heparanu i dermatanu)

(siarczany heparanu i dermatanu)



Trombomodulina (TM)

Trombomodulina (TM)



Antytrombina (AT)

Antytrombina (AT)



Inhibitor zewnątrzpochodnego toru

Inhibitor zewnątrzpochodnego toru

aktywacji krzepnięcia (TFPI)

aktywacji krzepnięcia (TFPI)



Białko S (PS)

Białko S (PS)

Czynniki syntetyzowane

Czynniki syntetyzowane

przez komórki śródbłonka:

przez komórki śródbłonka:



Inicjujące krzepnięcie :

Inicjujące krzepnięcie :

•

Czynnik von Willebranda (vWF)

Czynnik von Willebranda (vWF)

•

Czynnik tkankowy (TF)

Czynnik tkankowy (TF)

•

Czynnik aktywujący płytki (PAF)

Czynnik aktywujący płytki (PAF)



Aktywujące fibrynolizę

Aktywujące fibrynolizę

:

:

•

Tkankowy aktywator plazminogenu (t-PA)

Tkankowy aktywator plazminogenu (t-PA)

•

Urokinazowy aktywator plazminogenu (u-

Urokinazowy aktywator plazminogenu (u-

PA)

PA)

Czynniki syntetyzowane

Czynniki syntetyzowane

przez komórki śródbłonka:

przez komórki śródbłonka:



Hamujące fibrynolizę:

Hamujące fibrynolizę:

•

Inhibitor aktywatorów plazminogenu

Inhibitor aktywatorów plazminogenu

typu 1(PAI-1)

typu 1(PAI-1)

•

Inhibitor aktywatorów plazminogenu

Inhibitor aktywatorów plazminogenu

typu 2(PAI-2)

typu 2(PAI-2)



Rozszerzające naczynia:

Rozszerzające naczynia:

•

Tlenek azotu (NO)

Tlenek azotu (NO)

•

Prostacyklina (PGI

Prostacyklina (PGI

2

2

),niektóre

),niektóre

prostaglandyny np.. PGE

prostaglandyny np.. PGE

2

2

Czynniki syntetyzowane

Czynniki syntetyzowane

przez komórki śródbłonka:

przez komórki śródbłonka:



Zwężające naczynia:

Zwężające naczynia:

•

Endotelina(ET-1)

Endotelina(ET-1)

•

Tromboksan (TXA2)

Tromboksan (TXA2)

•

Czynnik hiperpolaryzujacy błony

Czynnik hiperpolaryzujacy błony

komórkowej (EDHF)

komórkowej (EDHF)

•

Niektóre prostaglandyny np.. PGF

Niektóre prostaglandyny np.. PGF

2a

2a

Czynniki syntetyzowane

Czynniki syntetyzowane

przez komórki śródbłonka:

przez komórki śródbłonka:



Adhezyny

Adhezyny

(adhezja różnych

(adhezja różnych

komórek do śródbłonka błon

komórek do śródbłonka błon

podstanych i składników macierzy):

podstanych i składników macierzy):

•

Selektyny E i P

Selektyny E i P

•

Integryny i Adhezyny należące do

Integryny i Adhezyny należące do

nadrodziny immunoglobulin (Ig)

nadrodziny immunoglobulin (Ig)

Czynniki syntetyzowane

Czynniki syntetyzowane

przez komórki śródbłonka:

przez komórki śródbłonka:



Enzymy:

Enzymy:

•

Enzym konwertujący (kininazaII)

Enzym konwertujący (kininazaII)

•

Lipaza lipoproteinowa

Lipaza lipoproteinowa

•

Ektonukleotydazy (przekształcają

Ektonukleotydazy (przekształcają

ATP i ADP do inozyny)

ATP i ADP do inozyny)

Czynniki syntetyzowane

Czynniki syntetyzowane

przez komórki śródbłonka:

przez komórki śródbłonka:



Cytokininy:

Cytokininy:



Czynniki wzrostowe dla komórek

Czynniki wzrostowe dla komórek

śródbłonka, fibroblastów o komórek krwi

śródbłonka, fibroblastów o komórek krwi



Interleukiny 1,2,4,6,8

Interleukiny 1,2,4,6,8



Czynnik martwicy nowotworów (TNF)

Czynnik martwicy nowotworów (TNF)



Interferony

Interferony



Liczne receptory błonowe

Liczne receptory błonowe

dla wyżej

dla wyżej

wymienionych i innych substancji

wymienionych i innych substancji

znajdujących się we krwi

znajdujących się we krwi



Błona wewnętrzna ze śródbłonkiem

Błona wewnętrzna ze śródbłonkiem

na swojej powierzchni

na swojej powierzchni

odpowiedzialna za utrzymanie

odpowiedzialna za utrzymanie

płynności krwi krążącej hamuje

płynności krwi krążącej hamuje

aktywacje płytek krwi ,leukocytów,

aktywacje płytek krwi ,leukocytów,

monocytów i proenzymów układu

monocytów i proenzymów układu

krzepnięcia.

krzepnięcia.

Działanie:

Działanie:



Glikozoaminoglikany ( głownie

Glikozoaminoglikany ( głownie

siarczan heparanu i siarczan

siarczan heparanu i siarczan

dermatanu),

dermatanu),

które dzięki ujemnemu

które dzięki ujemnemu

ładunkowi czynią powierzchnie

ładunkowi czynią powierzchnie

śródbłonka niezwilżalną i chronią ja

śródbłonka niezwilżalną i chronią ja

przed działaniem tlenowych

przed działaniem tlenowych

rodników i innych czynników

rodników i innych czynników

uszkadzających .

uszkadzających .

Działanie:

Działanie:

•

Komórki śródbłonka syntetyzują również

Komórki śródbłonka syntetyzują również

inhibitory enzymów krzepnięcia , takie jak:

inhibitory enzymów krzepnięcia , takie jak:



II kofaktor heparyny (IICH)

II kofaktor heparyny (IICH)



Antytrombinę (AT),

Antytrombinę (AT),



Inhibitor zewnątrzpochodnego toru krzepnięcia

Inhibitor zewnątrzpochodnego toru krzepnięcia

(TFPI)

(TFPI)



Ihibitor aktywatora plazminogenu typu1 (PAI-1)

Ihibitor aktywatora plazminogenu typu1 (PAI-1)

Które w razie pojawienia się we krwi takich

Które w razie pojawienia się we krwi takich

enzymów proteolitycznych jak : trombina,

enzymów proteolitycznych jak : trombina,

tkankowy(t-PA) czy Urokinazowy (u-PA )

tkankowy(t-PA) czy Urokinazowy (u-PA )

aktywator plazminogenu lub ekspresji

aktywator plazminogenu lub ekspresji

błonowego czynnika tkankowego (TF)

błonowego czynnika tkankowego (TF)

mogą

mogą

zostać zahamowane.

zostać zahamowane.



Komórki śródbłonka naczyń wspomagają

Komórki śródbłonka naczyń wspomagają

także organizm człowieka w stanach

także organizm człowieka w stanach

niedokrzepliwosci, grożących krwawieniami

niedokrzepliwosci, grożących krwawieniami

lub w powikłaniach zakrzepowo-zatorowych ,

lub w powikłaniach zakrzepowo-zatorowych ,

w których dochodzi do wzmożonej syntezy i

w których dochodzi do wzmożonej syntezy i

uwalniania do krwi czynnika von Willebranda,

uwalniania do krwi czynnika von Willebranda,

zwiększającego adhezję krwinek płytkowych

zwiększającego adhezję krwinek płytkowych

do śródbłonka lub podstawowej błony

do śródbłonka lub podstawowej błony

kolagenowej oraz nasilonej ekspresji czynnika

kolagenowej oraz nasilonej ekspresji czynnika

tkankowego (TF)inicjujacego krzepniecie krwi

tkankowego (TF)inicjujacego krzepniecie krwi

w torze zewnątrzpochodnym.

w torze zewnątrzpochodnym.



Komórki śródbłonka naczyń

Komórki śródbłonka naczyń

uczestniczą w mechanizmach

uczestniczą w mechanizmach

fibrynolizy; syntetyzują aktywatory

fibrynolizy; syntetyzują aktywatory

plazminogenu typu tkankowego i

plazminogenu typu tkankowego i

urokinazowego, które w razie

urokinazowego, które w razie

zakrzepicy mogą aktywować

zakrzepicy mogą aktywować

znajdujący się w zakrzepie

znajdujący się w zakrzepie

plazminogen i upłynniać obecna tam

plazminogen i upłynniać obecna tam

fibrynę.

fibrynę.

Działanie:

Działanie:



Ważna role spełniają obecna na

Ważna role spełniają obecna na

powierzchni komórek śródbłonka

powierzchni komórek śródbłonka

:białka adhezyjne (Selektyny E i P)

:białka adhezyjne (Selektyny E i P)

,Integryny oraz Adhezyny, należące

,Integryny oraz Adhezyny, należące

do nadrodziny immunoglobulin,

do nadrodziny immunoglobulin,

ułatwiające migrację komórek poza

ułatwiające migrację komórek poza

naczynia.

naczynia.

Działanie:

Działanie:



Duże znaczenie w czynności naczyń maja

Duże znaczenie w czynności naczyń maja

syntetyzowane i uwalniane ze

syntetyzowane i uwalniane ze

śródbłonków substancje naczynioaktywne:

śródbłonków substancje naczynioaktywne:



rozszerzające naczynia:

rozszerzające naczynia:

prostacyklina

prostacyklina

(PGI

(PGI

2

2

),tlenek azotu (NO) ,czynnik

),tlenek azotu (NO) ,czynnik

hiperpolaryzujacy błony komórkowe

hiperpolaryzujacy błony komórkowe

(EDHF). Bradykinina, histamina

(EDHF). Bradykinina, histamina



Zwężające naczynia:

Zwężające naczynia:

endoteliny(ET),tromboksan(TXA

endoteliny(ET),tromboksan(TXA

2

2

), czynnik

), czynnik

aktywujący płytki (PAF)

aktywujący płytki (PAF)

Działanie:

Działanie:



Błona komórkowa komórki śródbłonka posiada

Błona komórkowa komórki śródbłonka posiada

liczne receptory wiążące trombinę, jak

liczne receptory wiążące trombinę, jak

Trombomodulina ( TM ) czy serpentynowy jej

Trombomodulina ( TM ) czy serpentynowy jej

receptor, receptory aktywatorów plazminogenu

receptor, receptory aktywatorów plazminogenu

tkankowego i urokinazowego (u-PAR), receptory

tkankowego i urokinazowego (u-PAR), receptory

dla lipoprotein (LPR), wiążące także aktywatory

dla lipoprotein (LPR), wiążące także aktywatory

plazminogenu oraz receptory wiążące

plazminogenu oraz receptory wiążące

kininogeny i pośredniczące w wiązaniu do błony

kininogeny i pośredniczące w wiązaniu do błony

komórkowej prekalikreiny (PK) lub XI czynnika

komórkowej prekalikreiny (PK) lub XI czynnika

krzepnięcia krwi – proenzymów biorących udział

krzepnięcia krwi – proenzymów biorących udział

w wewnątrzpochodnym torze krzepnięcia krwi.

w wewnątrzpochodnym torze krzepnięcia krwi.