Cholesterol HDL w protekcji śródbłonka naczyniowego
Sekcja: Postepy w medycynie
Data
publikacji: 2005-01-12
Dziedzina:
Kardiologia
Cholesterol związany z lipoproteinami dużej gęstości (HDL) skutecznie chroni przed miażdżycą i innymi schorzeniami naczyń krwionośnych. Profity wynikające z podnoszenia stężenia tej frakcji przewyższają korzyści kliniczne uzyskiwane przez obniżanie stężenia frakcji cholesterolu LDL.
Wiarygodne dowody kliniczne na
protekcyjne działanie cholesterolu HDL w stosunku do śródbłonka
naczyniowego uzyskano w obszernych badaniach Framingham i HPS.
?Wykazano, że wysokie stężenie cholesterolu HDL, przekraczające
85 mg/dl, nawet współistniejące z wysokim poziomem cholesterolu
LDL, sprawia, że ryzyko wystąpienia chorób układu
sercowo-naczyniowego jest niewielkie - stwierdza prof. dr hab. med.
Marek Naruszewicz z Regionalnego Centrum Badań nad Miażdżycą
Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie. - Podwyższenie stężenia
HDL o 1 mg/dl związane jest z 2-3 -proc. redukcją ryzyka choroby
wieńcowej, a podwyższenie o 6 proc. w stosunku do stężenia
wyjściowego daje 21-proc. zmniejszenie śmiertelności. Należy
jednak pamiętać, że frakcja HDL może być unieczynniona przez
stan zapalny, a wtedy nawet wysokie jej stężenie nie chroni przed
zmianami chorobowymi śródbłonka. Dlatego w praktyce klinicznej
oznaczanie stężenia HDL powinno być łączone z oznaczeniem
poziomu białka CRP".
Rola cholesterolu HDL
Najważniejsze funkcje cholesterolu frakcji HDL to:
o
-podnoszenie napięcia i homeostazy naczyń krwionośnych,
o
-zwiększanie integralności śródbłonka,
o -zmniejszenie
stanu zapalnego poprzez hamowanie ekspresji białka CRP oraz molekuł
adhezyjnych, przyciągających komórki stanu zapalnego do śródbłonka
(m.in. ekspresji VCAM-1),
o -podtrzymywanie ekspresji tlenku
azotu w śródbłonku (ochrona naturalnej nitrogliceryny przed
zanikiem),
o -inhibicja apoptozy komórek endotelialnych,
o
-działanie antyoksydacyjne w stosunku do frakcji LDL, chroniące
przed gromadzeniem się LDL w śródbłonku naczyniowym,
o
-wpływ na układ krzepnięcia (na agregację płytek krwi),
o
-ochrona przed restenozą naczyniową i uszkodzeniami reperfuzyjnymi.
Dieta śródziemnomorska zwiększa stężenie HDL
Niefarmakologiczne metody podnoszenia stężenia HDL obejmują
zaprzestanie palenia papierosów, modyfikacje dietetyczne i
rozpoczęcie aktywności fizycznej (wykazano, że 12-tygodniowy,
kontrolowany trening podnosi stężenie HDL o 25 proc.).
Najważniejsze zalecenia dietetyczne to ograniczenie spożycia
cukrów prostych oraz zwiększenie spożycia tłuszczów omega-3,
znajdujących się w rybach morskich. Generalnie, pacjentom z niskim
stężeniem HDL zaleca się dietę śródziemnomorską. Korzystnie na
poziom cholesterolu HDL wpływają też niewielkie dawki alkoholu, a
zatem - zgodnie ze stanowiskiem WHO - nie należy ortodoksyjnie
walczyć z umiarkowanym jego spożywaniem. Niedopuszczalne jest
jednak zalecanie przez lekarza picia alkoholu z powodów
kardiologicznych, jeżeli pacjent wcześniej nie miał takiego
zwyczaju.
Wśród substancji farmakologicznych
najskuteczniejsze w podnoszeniu stężenia HDL są fibraty i niacyna,
jednak ze względu na nieakceptowane przez pacjentów działania
niepożądane niacyny, lekami z wyboru pozostają fibraty.
Skuteczność fibratów w terapii niskiego stężenia HDL
została potwierdzona w badaniach: VA-HIT i DAIS, a na jesień 2005
r. planowane jest zakończenie badania FIELD z udziałem 10 tys.
pacjentów z cukrzycą lub cechami zespołu metabolicznego.
?Bardzo
racjonalnym podejściem wydaje się jednoczesne obniżanie stężenia
cholesterolu LDL i podnoszenie stężenia cholesterolu HDL - mówi
prof. M. Naruszewicz. - Obszernych danych dotyczących skuteczności
terapii skojarzonej statynami i fibratami dostarczy badanie ACCORD,
które planowo ma się zakończyć dopiero w roku 2010".
Intensywnie poszukuje się nowych metod leczniczych,
poprawiających profil lipidowy pacjenta. Wśród najbardziej
obiecujących perspektyw terapii niskiego stężenia cholesterolu HDL
wymienić należy: rekombinowane białko ApoA-I oraz regulatory
aktywności receptora dla cząsteczki HDL. W badaniach klinicznych II
fazy jest lek torcetrapid, który podnosi stężenie HDL nawet o 100
proc. poprzez hamowanie aktywności lecytynowo-cholesterolowej
transferazy (LCAT).
?Ze względu na niezwykle istotną rolę
cholesterolu HDL, jego poziom powinien być monitorowany przez całe
życie człowieka, począwszy od okresu dzieciństwa - podsumowuje
prof. M. Naruszewicz. - Stężenie HDL można traktować jako
wskaźnik przyszłej niewydolności serca, gdyż niski poziom tej
frakcji zazwyczaj wiąże się z dysfunkcję rozkurczową i
zwiększoną masą lewej komory serca".
Białko
ApoA-I może cofnąć zmiany miażdżycowe
Już kilka
lat temu naukowcy zainteresowali się populacją jednej z niewielkich
włoskich wiosek, ponieważ jej mieszkańcy cechują się niezwykle
niską zapadalnością na choroby układu krążenia, pomimo
stwierdzanego u nich niskiego stężenia cholesterolu HDL. Okazało
się, że są oni nosicielami specyficznego wariantu apolipoproteiny
A-I, będącej nośnikiem fosfolipidów i cholesterolu. Wariant ten,
nazwany ApoA-I-Milano, charakteryzuje się bardzo szybkim obrotem
(turnover) i zbiera cholesterol ze śródbłonka naczyniowego, zanim
zdąży on zapoczątkować zmiany miażdżycowe.
Jak wykazują
badania, białko ApoA-I-Milano nie tylko chroni przed rozwojem
miażdżycy, ale również powoduje regresję już zaistniałych,
niekorzystnych zmian w śródbłonku. Jedno z ostatnich doświadczeń
polegało na bezpośrednim podawaniu konstruktu rekombinowanego
ApoA-I-Milano z fosfolipidami 47 pacjentom z ostrym zespołem
wieńcowym. Po 5 tygodniach takiej terapii przeprowadzono
ultradźwiękową, wewnątrznaczyniową ocenę stanu śródbłonka i
stwierdzono znamienny spadek średniej objętości blaszki
miażdżycowej.
Źródło: JAMA 2003, 290: 2292-2300.
Opinie:
Drukowanie:
Autor:
Marta Koton-Czarnecka
Artykuł opublikowany w numerze: 1
(98)
Data publikacji: 2005-01-12