Proces podejmowania

decyzji przez człowieka,

strategie w

podejmowaniu decyzji

oraz badanie procesów

decyzyjnych.

(źródło: „Psychologia

poznawcza”

Edward Nęcka.)

Decyzja

• Jest to postanowienie będące

wynikiem dokonania wyboru jednej
możliwości spośród co najmniej dwóch
opcji. Samo dokonanie wyboru nie
oznacza jeszcze podjęcia decyzji,
ponieważ do tego potrzebna jest
skuteczna motywacja oraz obiektywne
możliwości realizacji decyzji.

Klasyczna teoria decyzji

(KTD)

• Opisuje zachowanie idealnego, doskonale

racjonalnego sprawcy (decydenta) w
warunkach wymagających wyboru jednej
spośród pewnej liczby dobrze znanych opcji.

Doskonale racjonalny decydent kieruje się

zasadą użyteczności, biorąc pod uwagę
przede wszystkim te opcje, które niosą mu
jakąś korzyść. Kieruje się także zasadą
prawdopodobieństwa, odrzucając opcje
mało realne.

Oczekiwana subiektywna

użyteczność wyniku

(SEU)

• Pojęcie to oznacza wartość

konkretnej opcji jako funkcję
subiektywnego prawdopodobieństwa
jej wystąpienia i subiektywnej
użyteczności jej skutków.

Model kompensacyjny

• Zgodnie z tym modelem, dostępne

nam opcje oceniamy według szeregu
kryteriów, a następnie wybieramy to,
co uzyskuje wyższą globalną sumę
ocen. Zakładamy przy tym, że
przyjęte kryteria równoważą się, czyli
możliwa jest kompensacja braków w
jednej dziedzinie zaletami w innych.

Strategie w podejmowaniu

decyzji

• Strategia zadowolenia- (Herbert

Simon) polega na przeglądaniu
dostępnych opcji w przypadkowym
porządku i wyborze pierwszej, która
nas wystarczająco satysfakcjonuje.

• Eliminacja według aspektów-

(Amos Tversky)- model ten może
być użyty jako przygotowanie do
bardziej dogłębnych procesów
decyzyjnych. Raz odrzucona opcja
nie jest już brana pod uwagę w
dalszych rozważaniach, nawet
gdyby niektóre jej aspekty były
atrakcyjne.

• „Kieruj się tym co najważniejsze” -

tworzymy liste najważniejszych kryteriów

odrzucając po kolei te opcje, które ich nie

spełniają.

• „Kieruj się tym co się ostatnio sprawdziło”-

nie mając Widzy która wskazówka jest

najważniejsza lub nie mogąc się zdecydować,

bierzemy pod uwagę kryterium sprawdzone

w ostatniej próbie tego samego rodzaju.

Teoria perspektywy

(Daniel Kahneman)

• wiąże się ona ściśle z teorią

obramowania- Kahnemana i
Tversky’ego dotyczącą wpływu
mentalnej reprezentacji problemu
decyzyjnego na treść
podejmowanych decyzji.

Asymetria pozytywno-

negatywna

(Kahneman, Tversky)

• Ludzie inaczej wartościują zyski a

inaczej straty nawet jeśli są one
wyrażone w porównywalnych
jednostkach np. pieniężnych.
Subiektywne poczucie straty rośnie
znacznie szybciej niż subiektywne
poczucie zysku.

Proces podejmowania

decyzji

• Podejmowanie decyzji to złożony

proces poznawczy, na który wpływ
mają elementy poznawcze,
emocjonalne i motywacyjne a także
wiedza i doświadczenie decydenta
jak i czynniki kontekstualne.

• Faza przeddecyzyjna- zdefiniowanie

problemu

• Proces decyzyjny- (wg Oli Svenson)

jest to stopniowe wyróżnienie jednej
opcji spośród pozostałych.

Co uznamy za informacje

ważną zależy od trzech

czynników:

procesów poznawczych

doświadczenia

kontekstu

Procesy poznawcze- przywołanie wiedzy z pamięci trwałej a

ponadto operacje myślenia i rozumowania. W ich wyniku

dochodzi do uaktywnienia heurystyk lub strategii decyzyjnych.

Na przebieg tych procesów mają wpływ takie czynniki jak:

• poziom ryzyka

• pozytywne lub negatywne emocje

• polityka podejmowania decyzji:
-zachowania automatyczne
-zachowania intuicyjne
-zachowania deliberatywne

• korzystanie z informacji zwrotnych

• zasobność systemu poznawczego

• Model Rohrbaugh i Shanteau pokazuje

również z czego wynikają błędy
decyzyjne:

- niewłaściwy przebieg procesów

poznawczych lub działanie czynników
zakłócających

- działanie czynnikow indywidualnych np.

brak doświadczenia

- ignorowanie kontekstu lub nadmierne

przejmowanie się nim

Faza postdecyzyjna

• Często rodzą się wątpliwości co do

słuszności wyboru.

Decydent wtedy:
- utwierdza się w przekonaniu, że

dobrze zrobił

- ma wybiórczy stosunek do informacji

napływających z otoczenia

- poszukuje uzasadnienia dla własnych

działań

• Żal postdecyzyjny jest tym większy im

ważniejsza była decyzja i im trudniej

było ja podjąć, im dłużej nad nią

pracowaliśmy i im trudniej teraz

przeciwdziałać jej negatywnym skutkom.

Według Svenson można uniknąć żalu

pod warunkiem że wybrana wcześniej

opcja ulegnie konsolidacji

(podwyższeniu wartości wybranej opcji a

obniżeniu wartości odrzuconych).

Dziękuję za uwagę!